Gedichten. Deel 8: 1671-1687

[1686]

Op de print van Ant. Leewenhoeck¹⁾⁺.

Daer leeft een aerdigh Man, een vaerdigh man, en gauw,
Die wisse wondren teelt, en heeft natur' in 'tnauw,
Doorkruijpt all haer geheim, en opent all' haer' sloten:
Syn' Glase Sleuteltjens en isser geen ontsloten,
Noch kan ontschieten. Dit's die dappre man niet, maer
Siet scherp toe, die hem soeckt, 'tgelyckt hem op een haer.

29. Ian.

1) Het versje is gedrukt onder een portret van Ant. van Leeuwenhoek (1632-1723), den beroemden natuurkundige. Het portret was in 1686 door Verkolje vervaardigd (vgl. F. Muller, Beschrijvende catalogus van portretten, N^o. 3161, en Catalogus der Huygens-tentoonstelling, N^o. 409).

+ [krit] vs. 4 ontsloten prent: ontschoten - vs. 6 op een haer eerst: of hij 'twaer als onder de prent.

Van Tientien Huijgens²⁾.

Mij dunckt, ghij zijt half geck, hoord' een soon van vier jaeren
Sijn vaer hem seggen (bey mijn Kind en Kindskind waeren).
Half geck, sei 't Iongetje, niet Iongeties gewijs,
Ben ick half geck Papa, soo ben ick oock half wijs.

eod.

2) Of de zoon van Constantyn H. Jr. (zie blz. 219), of die van Lodewijk H. (zie blz. 305).

Aen Claes.

Wat soudt u scheelen, Claes, (of hebt ghij 't noijt gelesen?)
Of een half wijse man of een half geck te wesen?

eod.

[p. 349]

To the princesse royal, upon her studious and stedfast application to the perusing of best authors¹⁾.

I stood amazed at your high perfections,
And at your conquest of all hearts affections.
The cause I did not see, but, Madam, now I doe:
't Is Nature workes in you those wonders: but you too.

Feb.

1) Het versje is bij de Korenbloemen.
Macaulay (IV, 52) zegt van de echtgenoote van Willem III: She took much pleasure in the lighter kinds of literature, and did something towards bringing books into fashion among ladies of quality.

['t Gerijm van seventhien in een Gerijm te rijgen]

't Gerijm van seventhien in een Gerijm te rijgen²⁾⁺,
En daer een beter uijt als seventhien te krijgen:

Soo sinnelijck een werck

Was noodigh inde Kerck.

Wien moetmen van achtien den meesten danck toe wijsen?
Sijn seventhiend' aen elck; maer seventhien aen Ghijsen.

2) Alleen in 2 afschriften van andere hand. Het vers is niet gedateerd.
Het versje is gedrukt vóór Den Hoonig-raat der Psalm-dichten, ofte Davids Psalmen Met d' andere Lof-sangen, Op Sang-maate gestelt door verscheide Autheuren. Zynde een versaameling uit de seeventien berijmde Psalm-boeken van P: Dathenus. Ph.: de Marnix. A: de Hubert. D: Camphuisen. H: Geldorpius. J: Revius. C: Boey. Ch: van Heule. J: Westerbaen. H: Bruno. J: Clercquius. H: Celosse. D: van Disselburg. J: Six. S: van Huls. J: Oudaan. en J: Roldanus. Door Hendrik Ghysen. Geheel op nooten, en op een sleutel gestelt, naukeurig gecorrigeert, en van fouten gesuivert. t' Amsterdam. By Gerardus Borstius, Boekverkooper, enz., 1686. Met privilegie.
Hendrik Ghysen was goudsmit en voorzanger in de Amstelkerk te Amsterdam.
In den bovengenoemden bundel werd H.'s versje op denzelfden trant beantwoord door B. Bekker.

+ [krit] vs. 3 sinnelijck Ghys.: keurelyck - vs. 6 Ghys.: Aen seventhien voor 't Werck, of voor de Keur aen Ghysen?

Aenden raed. Excuse alvo solutiore³⁾.

Ick blijv uijt mijn beroep, en houw mij van op Straet:
Mijn' Camer dient mij best, al wordt myn' quaele sachter:
Daer is geen gecken met soo slibberigen quaed.
Ick vrees niet, wat my voor moght komen; maer, wat achter.

13. Feb.

3) vs 3 quaed eerst: staet

In effigiem ex arte quam nigram vocant⁴⁾.

Aut penicillo Pictor, aut Sculptor stilo
Exercet Artem, quâ sumus bis, qui sumus,
Et aere fuso vivimus perennius:

4) vs. 2 qui eerst: quod - vs. 3 perennius and. lez.: constantius

[p. 350]

 

Nec Penicillo hic, nec Stilo, artifex nouus

5

Idem peregit. ecce spirat ut loqui

 

Imago muta gestiat. quid relliquum est?

 

Nisi ut sinistrâ ac dextrâ mutili manu

 

Vel sola agamus voce, vel nutu deos.

 

17. Feb.

In effigiem meam.

Hugenius Constantinus Zulichemius hic est:

Magna vides, Lector, nomina, rem nihili.

eod.

Reipublicae christianae crisis¹⁾⁺.

Soo lang de groote stadt aen welckers ouden naem
De mijne wat gelijckt, soo machtigh, soo bequaem,
Soo vinnigh wesen sal om Gods volck te vernielen:
Soo lang een andere, die aller Christnen zielen
Den hoofdnaem voeren derft, all evennaestens goed
Het haere noemen sal, en rooven, soo sy doet,
Wat sij bereicken kan, en slaen daer in, niet handen,
Maer Draecken klauwen, en verwoedde Tijger tanden;
Soo lang die dertle twee vrij en alleen begaen,
En kan geen Christen hert gerust te bedde gaen.

22. Feb.

1) Aan den oorlog tusschen keizer Leopold I tegen de Turken kwam eerst in 1699 een einde. En Lodewijk XIV had den korten tijd van vrede gebruikt, om Straatsburg en Luxemburg te nemen en aanspraken te doen gelden op de Palts. Willem III bracht in 1686 het verbond van Augsburg tot stand, om de aanmatiging van den Franschen koning tegen te gaan.

+ [krit] vs. 4 andere eerst: grootere

Europa in rust²⁾.

'T en is een groot geheim; ick segg 't een ijegelijck:
'K sagh heel Europa in rust van vreugd en weelde danssen;
Bleef ijeder met het sijn' te vreden: namentlijck,
Daer mosten in de Werld noch Turcken zijn, noch Franssen.

24. Feb.

2) Ook in afschr. van andere hand met den titel.

To her royal highness³⁾.

I see 't, and cannot leaue to take it for a Fable,
That anij Roijall inspiration should be able
To make one of the dullest of all mortall men
Become an English Poët at fourescore and ten.

3) Het HS. is bij de Lat. gedichten.

[p. 351]

5

Bee 't a fable or a truth, great Princess, doe not fear

 

To haue mij bubling Muse perpetually at your eare:

 

This trouble is your last: or (as once more you haue seen)

 

I'll be content to run the fortune of your skreen.

 

5. Mart.

Ioocksel genesen. Voor me vrouw Br.¹⁾

Mij dunckt, ick wist wel wat ick dee,
Doe 'k Neel versocht mij te genesen.
Hoe kost ick eer van 't Weewen Wee,
Als door een' Weew geholpen wesen?

7. Mart.

1) Naast het versje staat met potlood een recept geschreven. Ook in afschr. van andere hand met den titel: Ioocsel genesen. Voor Me vrouw Brasser. - Zie blz. 108.

Aen haer self.

Neel, zijt ghij Weew en wilt ghij 't blyven,
Soo moet ick u nu mé gerijven.
Hoort toe, het is uw eigen raed,
Dien ick u eewigh danck sal weten:
U is niet nutter inder daed,
Als altemet eens wat te sweeten.

eod.

De waere waerde vanden heer ende vrouwe van Roosendael²⁾.

Prijst Peerel Paeren, prijst gepaerde Diamanten,
Soo puijck, soo suijver, soo volmaeckt aen alle kanten
Dat s' alle Kenners keur voor voll Orientael,
Sij zijn niet noemens waerd bij 't Paer van Roosendael.

10. Mart.

2) Aan het versje is een briefje toegevoegd, den 25sten Maart geschreven Aende vrouw van Roosendael.
Johan baron van Arnhem (1636-1716) was in 1667 gehuwd met zijne nicht Johanna Margaretha van Arnhem (1636-1720), die de heerlijkheid Rozendaal bij Velp bezat. Het echtpaar stond zeer in de gunst bij de echtgenoote van Willem III. Johan van Arnhem heeft verschillende hooge betrekkingen bekleed, theologische werken en gedichten geschreven en Rozendaal zeer verfraaid. - Zie ook blz. 177 en 237.

Overlyden³⁾.

Die overlydt, is over lyden;
En vreest men noch voor overlyden?

Mart.

3) Zie ook blz. 159.

[p. 352]

With the book of Du four, of cavé, thé and chocolate¹⁾.

Here are the grounds of three East and West Indian potions
If you'l examine them in their orig'nal notions
And use 'hem accordinglij, you maij be sure, theij raine
Such showers of wit and sence even in a Roijall braine,
That anij China skreen wher'ever it laijth or stands
Will stand immortallij safe and whole in your hands.

Your R. High.^es most humble upstart

mushrom English Poet. 18. Mart.

1) Het HS. is bij de Lat. gedichten.
Philippe Sylvestre Dufour (1622-1687), drogist te Lyon, was een verzamelaar van oudheden en medailles en had omgang met bekende geleerden. In 1671 gaf hij te Lyon een boekje uit met den titel: De l' Usage du Café, du Thé et du Chocolat, dat in 1684 te Lyon en in 1685 in Den Haag herdrukt werd als: Traités nouveaux et curieux du Café, du Thé et du Chocolat.

[An Elzabeth was Queen, (I'll alter but a letter)]

An Elzabeth was Queen, (I'll alter but a letter)²⁾,
God give our Marie a Crown, sh'ill prooue an Elzabetter.

19. Mart.

2) Bij de Lat. gedichten.

['t Is wederzijds gelyck gebreck]

't Is wederzijds gelyck gebreck,
Half wijs te wesen of half geck.

3. Apr.

Aenden heere Coenraed van Beuningen en iuffrouw Iacoba Victoria Bartolotti vanden Heuvel ondertrouwde³⁾⁺.

't Is wel, 't is koen beraedt, Heer Coenraed; lange liefde
Te sluijten met een slot dat geen ontsluijten kent;
Noch braver is 't van u, dat het u eens beliefde,
(Victoria de fiere) eens met een vrolijck end
Heel onvictorijet en wel overmant te wesen.
Bij God en menschen is de saeck lief en gepresen;
Maer, Vrienden, onder ons; vergunt ghij mij een' vraegh
Die ick vertrouwen derv dat u niet en mishaegh?
Eij stelt ons eens gerust; uijt all' uw' spade soenties
Wat Iongs belooftg' ons van Victorities of Coenties?

3) Alleen in 2 afschriften van andere hand. - Zie blz. 264.
Het huwelijk had den 12den Juni plaats.

+ [krit] vs. 3 beliefde 1 afschr.: geliefde

[Pijn-Dichtje midden inden Nacht]

Pijn-Dichtje midden inden Nacht
Van middel-Maijmaend voortgebracht,
't Iaer 1686;
Meer was de kreupele niet maghtigh.

[p. 353]

De l'Italien de guarini¹⁾⁺.

Thijrsis eut une Rose en don de sa Cloris,
Une Rose, ie croij, cuellie en Paradis:
Et comme elle en rougit, ce ne fut autre chose
Qu'une Rose donnant, ce sembloit, une Rose.
Le Berger ne pouuant si bien s'en rejouïr
Qu'il ne poussast du coeur un amoureux soupir,
Dieux, dit il, fust il vraij, que digne ie me visse
De recevoir en don la Rose donatrice!

22. Maij noctu.

1) Het versje komt alleen voor in 4 afschriften van andere hand; één daarvan is bij de Lettres françaises en heeft den datum. In een paar afschriften bracht H. verbeteringen aan. - Zie dl. VI, 224.

+ [krit] vs. 5 ne 1 afschr.: n'en - s'en 1 afschr.: se.

Het selve²⁾⁺.

Tijs wierd een' versche Roos geschoncken van sijn Lijs,
Een Roos, geloov ick schier, gepluckt in 't Paradijs:
In 't schencken kreegh'er Lijs soo vriendelijcken bloos af,
Dat anders niet en scheen, als dat een Roos een' Roos gaf.
Doe suchte Tijsie en sprack, oh, Lijsie, wierd het waer,
Dat ick het schenckend Roosie eens waerd gevonden waer.

eâdem.

2) Slechts in 4 afschriften van andere hand, één daarvan, met den datum, bij de Lettres françaises. In een paar afschr. bracht H. veranderingen aan.

+ [krit] vs. 1 geschoncken 1 afschr.: gegeven - vs. 3 één afschr.: En Lijs, in 't geven, kreegh daer sulcken soeten bloos af - vs. 4 anders niet en 1 afschr.: het niet anders - vs. 6 schenckend 1 afschr.: gevend

Op gesonden Hippocras door ioff.^w Wierts ondertrouwde bruijd³⁾.

Bruijds Traenen! hoe gaet dit? geschiedt de Bruijd geweld?

Hoe is sij dus ontstelt?

Hoort Wiertske, lieve Bruijd, ick heb veel' Bruijds sien krijten,

Men sal 't u niet verwijten;

Doet vrij als all' de rest; want naer mij seer wel heught,

Sy kreeten all' van vreughd.

Oock dunckt mij dat ick 't u niet hoeve te vermanen,

Dit zijn geen bitt're Traenen.

Een Traentjen Hijpocrijts geloov ick eertijds was,

Dat nu heet Hypocras.

3) In 2 afschriften van andere hand; in het ééne is door H. zelf eene verandering aangebracht. Het versje is niet gedateerd.
Juflr. Wierts was waarschijnlijk eene dochter van H.s collega, den raad en rekenmeester van den Prins (vgl. blz. 137 en 165).

[p. 354]

 

Veut on sçauoir à quoy dans mon lict je m'amuse¹⁾:

 

Tant que peut un Goutteus, je m'amuse à ma Muse.

 

4. Iun. noctu.

1) Het HS. is bij de Korenbloemen.

Sur le cabinet des pieces de l'escran²⁾.

Qu' est ce que ne promet ceste estrange Princesse,
Au mestier de gaigner l'aveu de tous les coeurs,
Que n'attendons nous point d'une si fine adresse
Qui sçait faire adorer iusques à ses erreurs.

3. Iul.

2) Het HS. is bij de Lat. gedichten.
Mary hield veel van Chineesch porselein. Later vormde zij te Hampton eene groote collectie daarvan en bracht deze liefhebberij in Engeland zoozeer in de mode, dat ‘in a few years almost every great house in the kingdom contained a museum of these grotesque baubles’ (Macaulay, IV, 56). Den 21sten Sept. schreef H. een brief aan de Prinses over dat Chineesche porselein.

[Dit is het heele Beeld van Vollenhove niet]

Dit is het heele Beeld van Vollenhove niet³⁾:
Het beste deel dat noijt in Holland sal verdwijnen
Is 'tgeen men bij 'tgehoor van sijn welspreken siet.
Wie weet of oyt op Stoel de weergae sal verschijnen?

ult. (30) Sept.

3) Het HS. is bij de Lat. gedichten. - Zie blz. 355.

[Labore partis Euclio graui et longo]

Labore partis Euclio graui et longo⁴⁾,
Et usque longo quae labore corradit
Uti frui non audet: ambigas, istae
Opesne sint an occupata paupertas.

4) Het versje is niet gedateerd.

Grafschrift.

Iob, die men hier begraven heeft,
Had heel kort en heel lang geleeft:
Het luijdt heel vreemd, maer 'tis heel waer;
Iob was een dwergh van tachtigh jaer.

15. Novemb.

[Quid mihi vobiscum est, lapides Oriente petiti]

Quid mihi vobiscum est, lapides Oriente petiti⁵⁾⁺,

Barbarici quondam viscera dura soli.

Splendetis quantum potis est fulgore corusco,

Et multo sanctum cingitis igne caput.

Sed caput hoc pridem radio meliore coruscum est,

Et propriae cingunt tempora diua faces.

5) Het versje is niet gedateerd.

+ [krit] vs. 2 viscera dura eerst: pars preciosa

[p. 355]

[Olim virgo fuit virguncula: quâ ratione]

Olim virgo fuit virguncula: quâ ratione¹⁾

Magna minus parvâ virgine nomen habet?

Nescio Grammaticos quae tandem inscitia vexet:

Maius majori nomine diminuunt.

1) Het versje is niet gedateerd.

[Nunc age Vitauly videamus grande pusilli]

Nunc age Vitauly videamus grande pusilli²⁾⁺

Praediolum, et quot non dotibus emineat.

Si quid agreste petii, quercu multiplice Sylva

Glandiferâ nubes mox aditura tumet.

Si cui de cura meliore domestica rident,

Arrident Flore et Floribus areolae;

En Trias Hortorum, cui se non praeferat ulla,

Non temere Hortorum conferat ulla trias.

Scita Domus sequitur velut ......

In medijs Musae est posta perennis aquis.

Hic ibi spectanti quantum non Milvus oberret,

Ante oculos late jugera mille virent.

2) Het vers is niet gedateerd.

+ [krit] vs. 9 De stippeltjes staan in het HS. - vs. 10 post (?) Het woord is zeer onduidelijk. - vs. 11 ibi (?) Het woord is onduidelijk.

[Tota Volenhovj non haec, spectator, imago est]

Tota Volenhovj non haec, spectator, imago est³⁾⁺:

Pars potior grandi splendet in eloquio.

Illam nulla dies Batauis eraserit, illi

Forte parem Templis vix dabit ulla dies.

29. Dec.

3) In 3 HSS. Het versje is gedrukt in J. Vollenhoven. Kruistriomf en gezangen. Gedruckt bij M. Gaillard. 1750, met den titel: In effigiem Joannis Vollenhovii. Zie ook blz. 354.

+ [krit] vs. 2 grandi splendet in eloquio 1 HS: solis auribus exposita est een ander HS.: solis auribus excipitur and. lezingen voor excipitur: aspicitur en inspicitur - vs. 3 Batauis 2 HSS.: nobis and. lez.: animis - eraserit 1 HS.: expunxerit - vs. 4 Templis vix 1 HS.: Patriae non een ander: nobis non

A son altesse royale madame⁴⁾⁺.

L'infame masse de Papier
Que, peu devant hier,
Vous eutes la bonté, Princesse,
De receuoir parmi la presse
D'une armée d'honestes gens,
Hommes solides et sçauans,
Qui dans vos petites demeures

4) In 2 HSS.; 1 daarvan is in een exemplaar der Korenbloemen, 1672, in de Bibl. der Kon. Akad. Het vers is afgedrukt in Oud-Holland, I, 1883, blz. 237.

+ [krit] In marg.: Dans le volume de mes Poesies Flamendes.

[p. 356]

 

⁺

 

Vous regalent aux belles heures

 

Derobbées à ce tracas

10

Que vous souffrez et n'aijmez pas,

 

D'une infinité de causeuses;

 

Ces mesmes fueilles trop heureuses,

 

Reuienent encor ceste fois

 

Vous diuertir en leur patois.

15

Accoustumée que vous estes

 

De longue main à leurs sornettes,

 

I'espere que dans les habits,

 

Que vous voijez qu'elles ont pris,

 

Vous resoudrez à leur permettre

20

D'entrer en Cour, et d'ij parestre

 

Parmi les Foux de leur mestier.

 

C'est de quoij vous prie l'Ouurier,

 

Non pas l'Auteur, mais le Libraire:

 

Car l'autre n'a plus qu'à se taire,

25

Apres tant d'effroijable bruit

 

Dont il vous lasse par escrit.

 

Pardon de grace! Ame Roijale,

 

Qui ne connaissez point d'égale;

 

Ie promets de m'en corriger,

30

Sans plus souuent vous outrager.

 

Si ie vous manque de parole,

 

Que vostre deplaisir m'enrole

 

Au nombre des plus malheureux:

 

Ie veux souffrir tout auec eux,

35

Quand vous voudriez pour ma ruine

 

Me traicter en Escran de Chine.

 

La veille de l'An (31 Dec.)

+ [krit] vs. 21 les 1 HS.: des - vs. 30 souuent 1 HS.: ainsi - vs. 31 de 1 HS: la