Gedichten. Deel 8: 1671-1687

[1677]

Niew jaer¹⁾.

't Iaer is een schakel-rad, en all' die schakels, Dagen,
Die om en weer om gaen de gangen die sij plagen.
Een staeter alle daegh ter plaetse daer het stond
Drij hondert zestigh vier te voren. Gaet dat rond,
Waerom was 't gisteren min niewjaers dagh als heden
En waerom mergen meer als over lang geleden?
Voor mij, ick reken, en die rekening is klaer,
Drij hondert zestich vijf niew' jaeren alle jaer.

1. Ian.

1) Boven een afschr. van andere hand schreef H.: Niewe Iaer, 1^o Ian. 1677.

Dicht-konst²⁾.

Frits, wilt gh' een Dichter zijn en brengen ons in 'tlicht

Een prijsselyck Gedicht,

Gesloten, hecht en dicht,

Van zenuw en gewricht;

De Regelen zijn licht,

En echter van gewicht:

Stelt u maer voor 'tgesicht,

2) Ook in afschr. van andere hand.

[p. 158]

 

⁺

 

Voor alle wett en plicht

 

Van ons hoogh Hof-gericht,

10

Dat gh' u te wachten hebt van twee onhebblickheden,

 

Van Reden sonder Rijm, en van Rijm sonder Reden.

 

3. Ian.

+ [krit] vs. 11 en afschr.: meer

[Ian kreegh een' schamp-schoot in 't gevecht]

Ian kreegh een' schamp-schoot in 't gevecht,

En stelden 't op een loopen.

Wat kond' hij beter doen, goed knecht?
Want, vraeghtmen hem, waerom? hij seght,

Had ick soo hard niet aen geloopen,

Ick had licht harder aengeloopen.

eod.

Claes te vreden¹⁾⁺.

Claes broght mij slordigh Dicht te voor
En vraegde mij na lang verhoor,
Of ick oijt sulcke verssen
Sagh komen uijt de perssen:
Ick antwoord', inder waerheit, neen:
Vrij was ick, en Claes wel te vreen.

eod.

1) Den titel schreef H. boven een afschrift van andere hand, boven een ander afschr.: Misverstand.

+ [krit] vs. 6 Claes als in het afschr.; het HS. heeft: Ian

Claes sijn eerste doodt²⁾.

Claes kreegh een Kogel door den kop,
En 'tscheen in 'tstruijck'len vanden klop,
Eer dat sijn' Oogen noch beschoten,
Dat hij de saeck niet wel en nam,
En dats' hem vreemd te voren quam,
Als zijnde noijt meer doot geschoten.

10. Ian.

2) Den titel schreef H. boven een afschrift van andere hand, boven een ander afschr.: Claes verwondt en verwondert.

Troostelycke T'samenspraek³⁾⁺.

Ghij noemt mij een quaed wijf, om dat ick wat kan kijven,
(Sprack tot haer goede man de vinnigste aller Wijven)
Saeght ghij mijn Hert, ghij waert haest anders van verstand.
Uw hert sien (sey de man) 'kbelooft u aen mijn' hand,
Sterft maer een oogenblick, ick sal den Doctor halen,
En t'samen sullen wij na dat soet hertje talen:

3) Boven een afschrift van andere hand schreef H. den titel: Man en wijf.

+ [krit] vs. 2 de afschr.: het

[p. 159]

 

Vind ick 't dan soo ghij meent; wijf, sal ick seggen, wijf,

 

Mijn liefste wijfje, waer 't noch levend in uw Lijf!

 

En ghij sult, hope ick still en zedigh blijven leggen

10

En laten mij alleen mijn leven eens wat seggen.

 

5. Feb.

Aen een slecht poëet¹⁾.

Ghij telt mij uw' gedichten toe;
Daer ben ick mé verlegen:
Soud ickse siften soo ick doe,
Ghij mostse mij toe wegen.

7. Feb.

1) Den titel schreef H. boven een afschrift van andere hand, boven een ander afschr.: Aen ijemand.

[Dicentis quoties non est vox congrua dictis]

Dicentis quoties non est vox congrua dictis²⁾,

Me, Landmanne, quidem judice, λανδμανία est.

Feb.

2) Zie over Landman, dl. VII, 96.
Onder het versje staat: Di che lieui cagión che crudél guerra. Petrarcha (Canz. 29).

Doods geluck³⁾.

Die overlydt, is over lyden.
En vreesen wij noch t'overlyden?

21. Feb.

3) Den titel schreef H. boven een afschrift van andere hand, boven een ander afschr.: Sterven.

Aen eenen ouden siecken vriend.

Wij gaen te samen in ons tachentichste jaer:
Soo noemt het onse tael, en 'tis ten beiden waer.
Ten beiden evenwel is 't in een' and'ren sin:
Ghij lighter in. God danck, ick gae en staeder in.

21. Feb.

Op het conterfeitsel van Chr. Pierson, schilder en poeet⁴⁾.

Dit's Pierson; Hagenaer, van wien ick qualijck weet,
Van wien veel' Kijckers en veel' Lesers niet en weten,
Hoem' hem, doorkeken en doorlesen, hoort te heeten,
Of kloecker Schilder, of vernuftiger Poeet.

7. Mart.

4) Christoffel Pierson werd in 1631 in Den Haag geboren, maar heeft het grootste gedeelte van zijn leven te Gouda gewoond, waar hij in 1714 is gestorven. Hij heeft veel uit het Latijn vertaald en ook treurspelen geschreven.

[Caia cupit pacem et Caius; sed dispare voto]

Caia cupit pacem et Caius; sed dispare voto;

Bellandi varie cum sit uterque satur.

Da pacem, domine, in nostris, rogat illa, diebus,

Da pacem in nostris noctibus, ille rogat.

12. Mart.

[p. 160]

Aenden heere en vrouwe van Bennebroeck met mijn' Korenbloemen¹⁾.

Gezegent Bedde-paer, diens eendracht ongeschonden,
Altyd soet en gedwee en vredigh is bevonden;
Weeght eerst dit lompe block van Blad'ren inde hand,
En dan sijn binnenst in de schael van uw verstand;
'K weet dat ghij seggen sult, in 'taensicht vanden Dichter,
Noijt quam ons swaerer Boeck te voren, en noijt lichter.
Het vall' u licht of swaer; ick heb mijn' schuld betaelt,
En ghij u 'tongemack selfs opden hals gehaelt.

Soo gh' uw' verwachtingen bedrogen vindt in 'tlesen,

Dit magh wel in een hoeck een Stom stuck huijsraeds wesen,
Of dienen nu en dan voor Peperhuijs-papier,
Of aen den keucken-haerd voor spoedigh Mossel-vier.
Het gae daer mé soo 't gaet, ick sal het noijt beklagen,
Soo 't u magh of gescheurt of ongescheurt behagen;
Ick stell het voor u beij te Recht in boeij en band,
Genae of ongenae getroost, en eer of schand.

ult. (31) Mart.

1) Zie dl. VII, 290.

9. poltrons van palmessondagh 1677. Aende galgh²⁾.

Wij liepen voor het fransch, niet bijten, maer gebas,
Daer 't tijd van staen en slaen, en niet van loopen was:
In 'tloopen stieten wij de schoenen aen dit houtje,
En hier verwerden w' elck in een bijsonder toutje.
Wij hoorden rood te sien van schaemte: maer van schrick
Blijft ons de dood-verw noch aen hangen inden strick.

ult. (30) Apr.

2) Van het regiment van Van Walenburgh, dat zich in den slag bij Mont-Cassel op Palmzondag (11 April) lafhartig had gedragen, werd van elke compagnie één man gestraft. ‘Dit Regiment dan tot Sluys in Vlaenderen gekomen zijnde, wierdt in de Kercke geslooten, en nae dat de Lotinge gedaen was, zijn 9 Persoonen, die 't te beurt was gevallen, na 't Leger van sijn Hoogheyt, dat tot Eecklo was gekomen, gevoert en aldaer vervolghens op-gehangen: De rest is tot Sluys het Vaendel weder over 't Hooft gewaeyt, en alsoo eerlijck gemaeckt’ (Hollantse Mercurius, voor 1677, blz. 46).

200.^e Penning.

Is 't de twee honderst van mijn' Penningen alleen
Die mij werdt afgeperst, seij Claes, ick ben te vreên.
Legh-penning is slecht geld: laet mij maer, Heeren Staten,
De twee mael honderst van mijn' Guldens of Ducaten.

23. Maij.

[p. 161]

Haegsche coetsmal.

Loopt niet na Schevling meer den mallen wagen sien,
Met minder ongemack en evenveel behagens
Kan u deselve vreugd en vreemdigheit geschien,
In onsen mallen Haeghs veel hondert malle wagens.

eod.

Aen neuswijse Frederick.

Ghij zijt te neuswijs, Freeck,
Hoort hoe ick daer af spreeck,
De wijsen al te neuswijs
Houd ick maer entre deux wijs.

29. Maij.

[Gaudia vesicam solvunt, timor emouet alvum]

Gaudia vesicam solvunt, timor emouet alvum.

11. Iun.

Ad theses F. Spanhemij f. Petrum Romae nunquam fuisse¹⁾.

Si, quot se Christus credi vult vana creare,

Olim tot potuit Roma creare Petros;

Vix ego, quin Romae fuerit de millibus unus,

Ambigo; si verum est non potuisse, nego.

26. Iun.

siue

Non nego posse Petrum Romae quandoque fuisse,

Sed, de factitijs ni fuit ille, nego.

1) Zie blz. 110. - Hij had te Leiden uitgegeven De ficta profectione Petri Apostoli in urbem Romam deque non una traditionis origine.

Ad easdem.

Difficile est, Petrum Romae quandoque fuisse,

Credere, quem constat ne potuisse quidem.

At cui mille locis Christum persuaseris unum

Esse, nihil porro credere difficile est.

3. Iul.

Aen mijne sonen²⁾.

Ick wensch u, kinderen, de gunst van 'tVaderland:
Maer, soo ghij lesen sult, of wisslijck hebt gelesen,
Van Roomens grootste Vorsts wijs vaderlijck verstand,

Na ghij 't sult waerdigh wesen.

6. Jul.

2) In marg.: Augustus nunquam filios suos populo commendauit, ut non adjiceret, si merebuntur. Sueton. in Oct. Aug. c. 16.

Less.

Wilt gh' allom welkom zijn en nergens onbemint;
Voeght u na Wijz en Tyd, en blaest noijt tegen wind.

6. Iul.

[p. 162]

A mad.^le de Brederode¹⁾.

Tres-humbles baisemains d'un Asne
Qui vient d'arriuer à Viane,
Pour auoir l'honneur de vous veoir.
Si vous daignez le receuoir,
Sa visite sera Françoise,
C'est à dire courte et courtoise;
N'aijant à vous dire en effet
Autre histoire, sinon qu'il est,
Et tousiours se fera connoistre,
Plus que personne le puisse estre,

De tout le fin fond de son coeur

Vostre tres-humble seruiteur.

P.D.

I'auroij mis, tres-obeïssant,

Mais la Rime tijrannisant

Ma pauure Muse embarassée

M'en a detourné la pensée.

Mon malheur le voulant ainsi,

Souffrez que je le mette icij.

Ie suis donc, belle Brederode,

Bien plus en effet qu'à la mode,

Vostre tres, tres obeïssant

Valet et pelerin passant.

Entre Gornichem et Vianen 24.^e Iuillet.

1) Zie blz. 122.

Op de afbeelding der stede Delft, door bevel vande hooghachtbaere magistraet derselve uijtgegeven²⁾⁺.

Eer hebbe 'twijs Gerecht van Delflands opper stadt:
Sij sagense misbruijckt tot schier niet als een padt
Na Rotterdammer Hoofd, of uijtvaert van Delfshaven;
Sij sagens' haestigh volck half blindeling doordraven,
En Delft, langs eene Delft, voor eene straet, begaen;
De schuijt-klock doogde niet een omsien stille staen,
Om Delft omstandelick, van sijn' geboende straten
Ter Gevel-toppen toe, sijn' Weelde sien te laten.
Dus isser in voorsien: staet wat still, Vreemdeling;
Men schenckt het hier in 't rond aen uw' verwondering:

2) Het vers is gedrukt onder een platten grond van Delft door J. de Ram. (Vgl. Catalogus der Huygens-tentoonst., N^o. 408.) In den titel staat daar, in plaats van Magistraet: Heeren Burgemeesters.

+ [krit] vs. 1 Gerecht prent: gesagh - vs. 5 langs eene prent: langs d'oude - vs. 7 van prent: met

[p. 163]

 

Doordelft het met gemack, en doorkeurt all' sijn' hoecken;

 

Lang sult ghij, mogelyck, heel Nederland doorsoecken,

 

Eer ghijder een ontmoet (in omloop sijns gelyck)

 

Daer Delft in Rijck en Schoon en Over-nett voor wijck'.

 

18. Aug.

Aen ioff.^w Sophie Roemer met mijn boeck¹⁾.

Geen Maegdom valt soo swaer, noch geen bekommernis
Als dit pack vuijl papiers voor hand, voor oogh, voor ooren.
Maer als ghij 't hebt begeert seid' ick 't u van te vooren:
Hij klaeght niet redelijck die wel gewaerschouwt is.

4. Sept.

1) In den titel van een afschrift van andere hand geeft H. haar de voornamen Antoinette Sophia, in dicn van een tweede afschrift noemt hij haar Roomers.
Juffr. Roemer wordt eene enkele maal genoemd in de Journalen van C. Huygens Jr. (I, 128).

Aenden heere W. van Heemskerck, van ioff. Oosterwyck en haer dienstmaegd, oock schildersche²⁾.

Ons' aerdighe Vriendinn', de selzam' Oosterwijck,
Bij dien wij geen' gelyck en kennen, haers gelijck,
Doet daeglix wonderen noijt hoogh genoegh te schatten.
Een van die wonderen, by niemand licht te vatten,
Is, dat de Maeghd een' Maegd, een Dienstmaeght heeft gebaert,
En van den vaet-doeck af, van Bessem en van Haerd
Soo schielick aengequeeckt en leeren Oosterwijcken,
Dats' Oosterwijcks Pinceel alleen bestaet te wijcken.
Wat dunckt u, geestigh Vriend, heb ick groot ongelyck,
Die Geertje Pieters noem Geertruijd van Oosterwijck?
Sy is door Oosterwijck al dats' heeft leeren wesen,
Sy is haer eigen Print; of, wilt ghij 't klaerder lesen,
S' is Oosterwijckens Maen: en geeft die sulcken schijn,
Denckt watter in die Son, die 'tlicht geeft, lichts moet zijn.

18. Sept.

2) Willem van Heemskerck (1613-1692) was glasschrijver en dichter; hij heeft o.a. een paar treurspelen uitgegeven.
Maria van Oosterwijk (1630-1693) was eene beroemde bloemenschilderes. Vooral buiten 's lands waren hare schilderijen zeer gezocht.
Zie over Geertje Pieters, blz. 137.

Sneldicht³⁾.

Een Sneldicht is wat soets, als 'tscherp gesloten wordt:
Een Sneldicht is wat sots als 't aen dat scherpe schort:
Een Sneldicht, hoord' ick laest uijt een groot man verhalen,
En is dien naem niet waerd, of 'tmoet sijn' Waerd betalen.

21. Sept.

3) Bij een afschr. van andere hand schreef H. in marg. bij vs. 3: Card. du Perron.

[p. 164]

Aen een lompen edelman¹⁾.

Uw' Ouders waeren van seer Edelen gemoede:
Ghij meent het oock te zijn, als van denselven Bloede;
Maer dat's de geck gespeelt: want, malle Ioncker Ian,

Noijt vond ick een wijs man

Van all' mijns levens dagen

Om anderluijden deugd sich selven te behagen.

24. Sept.

1) Onder het versje staat: Quis se prudens ob aliena miratur? Sen. ep. 92.

Nacht-keur.

Niet droomen in sijn' slaep, is, doodt zijn: het gebreck
Van droomen al den nacht, is, soo lang geck te wesen.
Seght, Vriend, die soo veel weet, en soo veel hebt gelesen,
Wat wijse man en waer' niet liever doodt als geck?

29. Oct.

Botmuijlen verrast.

Geeft Oesters aen mijn Paerd, seij Tom met kouden beck:
(Den haerd was soo besett, hij kon aen 't vier niet raken)
Op stond er een van 'tvier, en weer een tweede geck,
Om 'thongerighe Beest te gaen sien Oesters kraken.
Die plaetsen nam Tom in, en warmde sich gerust.
Met quam de waerd en riep, 't Paerd heeft geen Oesters lust.
Is 'tmogelick, sey Tom, kom, brengtse dan hier binnen,
Dat ick eens proeven magh, of ickse kan ontginnen.

2. Nou.

Ad Burgersdicij leges XII. tabularum²⁾⁺.

Ille ego qui coctas amo, pene abstemius, undas

Hactenus, et Bacchi munera posthabeo,

Ecce tuum fio, suavissime legislator,

In tua de castris convolo castra meis.

Applaudam potor potoribus, ebrius Evoë

Vobiscum insanâ nocte dieque canam,

Quumque dedi Leidae non udis legibus olim,

Hic operam, sed sub conditione, dabo:

Conditio est; si vina mihi quocumque propinas

2) Ook in afschrift van andere hand, waarboven H. den titel schreef: In Ampliss.ⁱ Burgersdicij vinosas leges duodecim Tabularum.
Mr. Pieter Burgersdijk was een zoon van den hoogleeraar F.P. Burgersdijk (1590-1635). Hij was pensionaris van Leiden, curator der Hoogeschool en heeft zich als staatsman naam gemaakt. Burgersdijk heeft Tafelwetten gedicht in het Latijn en in het Hollandsch voor de gedeputeerden van Leiden in de Staten-Generaal - zij zijn in 1682 uitgegeven - zooals Mauricius in 1725 eene ‘Wet der twaalf taafelen’ dichtte voor de gedeputeerden van Hoorn, Edam, Monikkendam, Medemblik en Purmerend.
Onder het vers staat: Aegri somnium.

+ [krit] vs. 5 Applaudam eerst: Accedam

[p. 165]

10

Nata loco, quorum par sic ubique sapor

 

Nectareo melli, quo tu de divite vena

 

Lectorum lepide proluis ora virûm.

 

Si nequeas, (certe nequies) nihil egimus ambo;

 

In mea de castris convola castra tuis.

15

Ite, lauata gulas praescriptis Lege Falernis,

 

Sicca meae satis est, tam bene scripta, siti.

 

2. Nou.

Ad collegam Ioannem Wiertsium¹⁾.

Parve, nec inuideo, sine me, Collega, propinquos

Hostibus Hulstanos fortis adibis agros.

Durum iter, atque, anni pro tempestate, molestum,

Si sua quod circum littora Scaldis habet.

Tu tamen hoc alacri sanus pede suscipis, ut qui

Commisso nunquam segnis in officio es.

Non dispar fuit et nostri constantia moris,

Dum licuit, quo nunc non licet ire, gradu.

En aliter visum, qui me numerosa valentem

Concessit Patriae vivere lustra, deo.

Scribo jacens quod, Amice, vides; miserere jacentis,

Invasit geminos dira Podagra pedes.

Illa semel salsos inter mihi nota Britannos

Hic quoque nil meritum vexat adorta senem.

Nempe quid? Isne ego sum, Bacchi qui castra secutus

Hinc male moratae perfero flagra gulae?

Isne ego qui Venerem? testes voco quotquot amicos

Neutro foeda mihi nomine vita dedit.

Hos inter, Wiertsi, si te bene novimus, ultro

Tu veri verax astipulator eris.

Nec veterem patieris, iniquâ fraude, sodalem

Supplicij causâ deficiente, premi.

Sic salvus redeas, sic te pater Aeolus, Austro

Aspirante, domum per freta salsa vehat;

Sic non intumeat Scaldis, sic blanda Novembrem

Nesciat, et toto rideat unda mari,

Sic Zephijros habeas comites, sic moenia Dortae

Praevecto, Eurorum flamina, cum fit opus.

Sic validum vegetumque in adhuc vitulantibus annis

Invenias casti pignus utrumque thori:

Sic longum Collega mihi, Collega Brabantis,

Non nisi felices experiare dies.

Uni me totum placet hoc includere voto?

Uno pro multis omnia, dico; Vale.

3. Nou.

1) Andere titel: Amp.^mo Collegae Ioanni Wiertsio Zulichemius εὐπλοεῖν. Zie blz. 136.

[p. 166]

Aegri-somnium in equuleo. Prid. Non. (4) novemb. CIƆIƆCLXXVII¹⁾.

Quod fuerim terrae pondus, quo nomine gratus
Nonnullis, spero, melioribus, edere paucis
Constitui, et verbis Orbi narrare Latinis,
Barbarus ille mihi sermo est, ego barbarus illi;
Sed libet audiri Romana potentia qua se
Intulit, et leges populis virtute subactis

Patriae linguam et mores victricibus armis.

1) Het versje is doorgeschrapt.

Cautio²⁾⁺.

Garrula res dolor est: hominem si nocte Poetam

Occupet ac totam non vigilare vetet.

Festinate, viri prudentes; quotquot amicâ

Non expunxistis classe Zulichemium.

Aeger, ab insultu tristis podagrae jacet, aegrum

Destituit, pernox qui solet esse, sopor.

Festinate; manus Medicas submittite, quarum,

Si quid in arte valent, omni ope et omni opio,

Cura sit, ut quandoque malus dormitet Homerus,

Et redeat sanae mentis amica quies.

Si perstat vigil esse, novis vos usque novisque

Vexabit crudi ructibus ingenij.

Versibus innumeris invitos obruet, omni

Quod Podagrâ scitis durius esse malum.

6. Nou.

2) Ook in afschrift van andere hand.

+ [krit] vs. 13 Versibus innumeris invitos obruet afschr.: Vilibus invitos obtundet versibus

In crepidas, ampl.^mo Bellimontio, podagrâ detento, ex vetusto pileo sectas, acu foemineâ consutas et mihi commodate missas³⁾⁺.

En ego Sandalium Veneris, licet offerat ipsa,
Et Iovis aurati Crepidas, si copia fiat,
Pro Soleis, venerande, tuis, Collega, recusem.
O mihi prae nulla non opportuna supellex,

3) Het HS. is bij de Korenbloemen. Ook in 2 afschriften van andere hand, waarvan één in den titel laboranti heeft in plaats van detento.
Mr. Aernoud van Beaumont (geb. 1605), een zoon van den bekenden dichter Simon van B., was raad van den Prins van Oranje en sedert 1634 lid van den raad van Brabant. Hij werd in 1663 president van dat college en stierf den 8sten Juni 1678 na eene operatie (Dagb., 81).

+ [krit] vs. 2 Et 1 afschr.: Vel

[p. 167]

 

⁺

5

O pedibus composta meis! quo numine Divûm

 

Ducta, meum ignoti virgo miserata dolorem

 

Vicit Arachneam praestanti pollice telam?

 

Illustres Crepidae, non huic ab origine vestra

 

Servitio votae, generosae stirpis Avorum

10

Immemores estote, ministerijque superbi;

 

Cum, quâ parte sita est animi vis enthea nostri,

 

Et mentis fons ipse bonae et prudentia rectrix,

 

Obtigit ante omnes vobis venerabile munus,

 

Totum hominem saluâ custodibus Arce tueri.

15

Praecipiti, fateor, lapsu cecidistis et alto

 

Vertice conspicuae prope humi perijstis: at illud

 

Fortunae ludentis opus solenne, nec ipsa

 

Talibus haec hominum sors est exempta periclis.

 

Me spectate; steti rectus vegetusque valensque

20

Ad summam pede constanti cerebroque senectam.

 

Heic quasi de Coelo tactus jaceoque querorque,

 

Quod longis et non semper ridentibus annis

 

Non licuit, vili sero licuisse Podagrae.

 

Sic rota nimirum Coeli, sic volvitur ordo

25

Fatorum: opponat sese cui fabula vulgi

 

Esse vacat. Vos, dilectae, soletur id inter

 

Plurima, quod nunc puluereae, mox umbra futurae

 

Pulveris, ut fiunt summorum corpora Regum,

 

Ultima sic saltem, magnae datis oscula Matri.

 

 

30

Desino Castoreas ultra vexare Gemellas

 

Alloquijs, Collega, meis; ne dicere possis,

 

Iam nimis hoc horis vel iniquae noctis abusum, et

 

Cum crepidis argutari delira podagra est.

 

7. Nou.¹⁾

+ [krit] vs. 7 Arachneam - telam afschriften: Arachnaeum - stamen - vs. 11 vis afschriften: pars - vs. 25 opponat tot vs. 26 Vos niet in de afschriften. - vs. 32 vel iniquae afschriften: podagrosae

1) Onder 1 der afschriften schreef H.: VII.^o Novembris nocte dolor nobis haec otia fecit.

Sutricis laus²⁾.

Cedite, Gens Galli μεταμορϕάζονσα quotannis;

De vobis Batavâ virgo triumphat acu.

Nil illi supra Crepidam: si jusserit, uno

Versus momento Pileus in Crepidam est.

2) In 2 HSS., één daarvan is bij de Korenbloemen. Ook in afschrift van andere hand, waarboven H. den titel schreef, die in de HSS. gemist wordt. Het versje is niet gedateerd, maar staat op hetzelfde blad als het vorige gedicht.

[p. 168]

Proteus podagra¹⁾.

Si me Naso ferat mutatas addere formas
Mutatis, nostrasque suis componere nugas,
En metamorphosin, quâ nil veracius olim
Excudit, falsi faber, ingeniosa vetustas.
Inter Aves, inter Pisces terraeque marisque
Falco rapax veniens Podagra est, abiens Testudo.
Si cui fabula non arridet, sentiat opto
Id quod sentio, sensurus quod sentio mecum est.

1) Alleen in afschr. van andere hand, maar H. schreef er den titel boven. De datum ontbreekt.

Ad amicos²⁾.

Dum pedibus careo; quaeso quis doctus adesto,

Qui vel te audiri, vel patiare legi.

2) Slechts in afschr. van andere hand, maar H. schreef zelf den titel. Het versje is niet gedateerd.

Epithalamium Guilielmi Henrici Arausii et Mariae Eboracensis regiorum principum³⁾⁺.

Palleat Eos surgens Aurora cubili:
Palleat, aut fusco rubeat pudibunda genarum
Sanguine, tota Rosae radijs submissa Britannae.
Pulchrior adverso de littore, pulchrior Eos
Exit hijperboreos illustratura triones.
Intrat Arausiacos iterum (quanto omine, quantis
Auspicijs, quanto magnarum cardine rerum!)
Diva Britanna thoros, et per vestigia primae
De Patrio Venus orta Mari, Venus altera, Regj
Sanguinis Auriaco mixtum venit aurea rivos.
O Superos inter coelesti copula nexu
Vincta diu, quae tu, quae non tu gaudia utrique

3) Ook in klad met den datum en den titel: Galliae ad auspicatissimas Nuptias Seren.^mi Gvilielmi Henrici Arausionum et Mariae Regiae Eboracensium Principis et Pacem consummandam Invitatio, of Ab augustis auspicatisque nuptijs Gvilielmi Henrici caet. Galliae ad Pacem παραίφασις.
Het vers is in plano, in 2 kolommen, gedrukt met bovenstaanden titel, zonder adres en met de onderteekening: Constanter. Het is, op bevel van Lodewijk XIV, in het Fransch vertaald en ook in het Engelsch (vgl. Jonckbloet, Letterkunde, IV, 88, Noot).
Den 14den Nov. trad Willem III in het huwelijk met Maria Stuart (1662-1695), de oudste dochter van den Hertog van York en Anna Hyde, Hertogin van Clarendon.

+ [krit] vs. 1 surgens klad: cedens - vs. 2 fusco klad: humili - vs. 6 Intrat klad: Altera - iterum klad: intrat - vs. 8 vestigia klad: felicia - vs. 9 De klad: Ceu - Venus altera klad: vestigia - Achter vs. 10 in het klad: Ferte Rosas, plenis violas profundite pugnis, Liliaque et nostri flores ante omnia Pomi. - vs. 12 Vincta klad: Conciliata - tu, quae non tu klad: non demum

[p. 169]

 

⁺

 

Portendis Patriae, quos de propagine fructus!

 

Dicite, Londinae Turres, dic, Insula, Ponti

15

Regia, dic magnae Triados gens singula, et omnes

 

Unius unitae complexibus Amphitrites,

 

Dic, Batavum littus, Populi septemplice nexi

 

Foedere, et unanimi fortes virtute Leones;

 

Ullane de Coelo vobis illuxerit, ortu

20

Candidiore, dies; ullum post nubila Solem

 

Videritis meliore bonis, peiore malignis

 

Augurio; quo, quos animos acuebat Erinnijs,

 

Quum Fratres Batavos, Fratres laniare Britannos

 

Ludus erat, sociaeque ibant in proelia dextrae,

25

Connubialis amor ligat, aeternoque Hijmenaei

 

Perpetuam vinclo spondet Concordia Pacem.

 

En, Batavi Gens una sumus, Gens una Britanni;

 

Quoque brevi quondam divisit gurgite Terras,

 

Ut faceret Natura duas, vicinaque tantum

30

Vicinam Regio summa de rupe videret,

 

Non iterum haec inter socios iterumque novandae

 

Area caedis erit: non hoc certamine Classi

 

Obvia Classis eat. Post quam sibi vela salutem

 

Regia in occursu, circum sua littora primam

35

Deberi statuunt; ultro certabitur, utri

 

Utra fidem prior et fidei sua signa tonando

 

Explicet et neutri nociturâ Fulminis irâ.

 

Applaudent lituique, et quae Nereïdes udâ

 

Voce, suis modulis, Marium Dij raucius addent,

40

Ore tubâque, suis: venient ad carbasa Coelo

 

Excitae volucres: quidquid Natura canori

 

Educat ad laetas toto ruet aequore Classes.

 

Tu quid, Gallia, fons Charitum, Virtutis amoenae

 

Mater, et ingenijs pollens, quibus arbitra morum

45

Europae, nisi forte diu iam facta, futura es;

 

Hanc tibi tu Pacis laudem et commercia Gentes

 

Praeripiant patiere, quibus praescribere leges

 

Laetitiae et foedi iucunda oblivia Belli

 

Tradere debueras et rerum exemplar haberi?

50

Ne fiat, generosa; veni, sociemus amicas

 

Aeterno, et Batavis antiquo, foedere dextras.

 

Quid juuat infestis Acies committere signis,

 

Cognatas Acies, et Fratrum Fratribus arma?

 

Non es, ne dubita, dubiae virtutis; abunde

+ [krit] vs. 22 quo klad: quâ - acuebat klad: urebat - vs. 31 haec klad: hic - vs. 32 non hoc tot vs. 33 Post quam niet in druk. - vs. 40 Coelo klad: Coeli - vs. 42 laetas in druk: socias - vs. 51 Aeterno klad: Perpetuo

[p. 170]

 

⁺

55

Quid valeas, animosa, Mari Terraeque probasti.

 

Quâ mercede placet plebi nil tale merenti,

 

Agricolis nil tale, domos, armenta, laborum

 

Praemia et angustae vix sustentacula vitae

 

Eripi, et, heu, miserûm tradi cum sanguine flammis?

60

Maxima es Imperio, Terrarum amplissima; longo

 

Littore, qua Caurum spectas pigrumque Booten,

 

Oceano praetensa pates; porrectior inde

 

Paene tuo Libycas Rhodano perfundis arenas;

 

Itala confinem Tellus, Germanica, et omnis

65

Baetica suspiciunt; Cerere es distenta, Lijaeo

 

Dives es; immensa es: nihil est cur stringere ferrum,

 

Te tantâ contenta, velis: quos arcta domi res

 

Non alit, ejiciant quaesitum finibus hostem,

 

Quemque suâ intersit pelli melioribus arvis.

70

Exulet his demum plagis feralis Enijo,

 

Impletura suas alibi cum foenore partes.

 

Quanta, putas, tanti autorem te gloria facti,

 

Quanta secutura est exemplum gratia, quantum

 

Instar eris toti, qui se tibi temperat, Orbi,

75

Deque tuo vultum satagit componere vultu!

 

Parces nempe tibi: parcet sibi quisque suisque;

 

Nulla domi caesum Conjux deserta Maritum,

 

Nulla Patrem Nurus aut Socerum lugebit ademptum

 

Mortibus assiduas mortes cumulantibus Armis.

80

Ridebunt laetae segetes, et amoena juuencis

 

Pascua, et omnis opum securo copia cultu;

 

Heic ubi nunc Belli rabies furit, heic ubi quavis

 

Cumque pedem versus moveas oculosque, ruina est.

 

Quod si fixus amor bellandi fervet, et ima

85

Non debellandis ardent praecordia flammis;

 

En age, qui plagas late dominator Eoas

 

Occupat et nobis semper loca Sancta, Tyrannum

 

Invadamus; in hunc certe concordibus armis

 

Accincti properemus: ibi est, ubi Gallica sese

90

Exhibeat virtus, ubi Belgica mista Britannae

 

Ambitio; ut quae nos in mutua vulnera ridens

 

Exagitat, pereat, pereat faex barbara, detque

 

Hostibus unitis triplices tribus unica poenas.

 

O, si de tumulo hoc magnis cognoscere Magni

95

Manibus Henrici detur, neque longus Avorum

 

Nesciat haec ordo Regum prosperrima quorum

+ [krit] vs. 60 es Imperio klad: Regnorum - vs. 61 pigrumque Booten klad: pigrosque Triones - vs. 72-84 niet in het klad. - vs. 96 prosperrima klad: felicia

[p. 171]

 

⁺

 

Extera per Freta vectorum toties totiesque

 

Lilia Idumaeae inseuit Victoria Palmae!

 

Quos animos illi, quam fausta Nepotibus addant

100

Vota, Domi Pacem, peregre sua Bella secutis!

 

Quam vero grandes animas inopina ferirent

 

Gaudia, si tanto spectatrices Hymenaeo

 

Assistant, festasque faces comitentur ad istos

 

Posteritate suâ Thalamos et nomine dignos!

105

O Thalami, o precibus nobis sine fine petiti

 

Mille per expansas Belgarum ad sidera palmas,

 

Prodeat a vobis, quâ nil felicius optant,

 

Prodeat, et longo vigeat per saecula tractu

 

Mascula perpetuos Proles rectura Batavos.

 

Aeger Hagae. 10. nocte Nouemb.

 

Coeperam nonâ.

+ [krit] vs. 97 vectorum in druk: victorum - vs. 102 tanto klad: tanti - Hymenaeo klad: Hymenaei - vs. 103 festasque klad: pronubasque - vs. 105 nobis sine fine klad: decies deciesque - vs. 107 a klad: e als in druk. - vs. 108 vigeat klad: duret

Ad collegam Bellimontium¹⁾⁺.

Claudo Collegae claudus Collega salutem,

Quique pedi grauis est desinat esse dolor.

Ut quid agam non ignores, ecce unius aegrae,

Si vacat, ac tanti est, inspice noctis opus.

Arride, si qua nugax arrideo. grandis

Materia heroo Carmine digna fuit.

14. Nou.

1) Het HS. is bij de Korenbloemen, maar heeft geen titel. Van de 2 afschriften van andere hand heeft 1 den boven staanden titel. In 1 afschr. gaat het versje vooraf aan In crepidas caet. (zie blz. 166) en heeft denzelfden titel als het langere gedicht.

+ [krit] vs. 4 inspice and. lez.: offero als in de beide afschriften.

Ouderdom²⁾.

Der Menschen ouderdom is als haers levens winter,
Sij dorre bladeren, die noch aen 't tackje staen,
Men vindter die der los af slingeren; men vindter
Die taey, en hard en steech, als noo ter aerde gaen.

De tyd is niettemin verloopen soo hij placht,
Het jaer verstaet geen jock. Het Blad moet van de rijsen.
Een windje, een rijpje van een Coortsje doet het rijsen:
En dan wie min of meer gewaeckt hebt, goeden nacht.

16. Nou.

2) Den titel schreef H. boven een afschr. van andere hand.

[p. 172]

Poesie.

Hackt en speckt levervleisch, en wentelt het en keert het
Tot Beuling vulsel naer de Keuckenkonst, en leert het
Soo smaecken als het niet en smaeckten, eer ghij 't sneedt.
Doet kruydjens van hautgoust wel dicht daerin gekneedt.
Dit morssen kan den smaeck verscherpen en ververssen:
Soo schelen, na mij dunckt, goed' effen tael en verssen.

17. Nou.

Verhael getrocken uijt de historien van Scotland door wijlen den ridder Alexander Hume, Scotsman, gewesen hofmeester vande vrouwe princesse roijale van Orange¹⁾⁺.

Die tyd heeft, en geen' vaeck, en sonder huijsvrouw light
En wentelt in sijn Bedd, als ick doe, zij bericht,
Hoe Scotser Coningen eenvoudighe Chronijcken
Een saeck verhandelen die weinighe gelijken.
Een die 't was, seggen sij, (mij heugt van tijd noch naem)
Socht naer een' Coningin, hem en sijn Rijck bequaem.
Hij had goe Waer in 'tLand; maer van sijn' ondersaten,
Om redenen van Staet, ontrieden hem sijn' Staten.
Een deftigh oud Prelaet, gemachtight als Gesant,
Wierd statigh afgeschickt door Duijtslands hoogste land.
Daer vielen hem te keur niet min als vier Princessen,
Vier susters in een Hof. De goe Man, na sijn' lessen,
Verklaerde dat de lust sijns Conings niet te seer
Op het schoon aensicht sloegh: hij eischte ijet anders meer.
Hij socht een Deerne, jong, frisch en gesont te trouwen,
En die hij jaerlijx moght een kinderbedd betrouwen,
En Manvolck uijt dat Bedd, tot Erven van sijn' Croon,
Bij tyde van verlies, van d'een' op d'andren Soon.
Dies vond sich hij Gesant met scherpen last verlegen:
Om vast te weten hoe 't allomme was gelegen,
Sulx moije optoyerij van uijterlijck gewaet
Der mannen oogh ontsteelt, en noijt recht sien en laet;
De dames mosten voor sijn' oogen naeckt ontkleedt zijn.
Wat meent hij d' oude Geck, dat w' alle pas gereedt zijn
Te lyden wat hem lust, en ons niet en gevall?
Loopt daer ghij 't krijgen kont; hier werdt soo niet gemall.
Dus riep het jonge goed, onstuijmigh in 't beghinne:

1) De titel was eerst: Uijt de Historien van Scotland. Ook in 2 afschriften van andere hand.
Zie over Alexander Hume, dl. III, 315.

+ [krit] vs. 24 hij d' afschr.: den

[p. 173]

 

En nochtans, preecktem' haer, om Scotsche Coninginne

 

Te werden, voor een' pronck, die zeer noch leed en doet,

30

Scheen geen' oneven cans. Elck ging in haer gemoed.

 

Naer lange talmerij van gins en weder seggen,

 

Besloot des Vorsten Raed: De Ioffers souden leggen

 

De neusen in het Bedd, het hinderst in de locht,

 

Die een oud wijf den Heer te kijcken brengen moght.

35

In quam hij; en verkoos den klaersten van sijn' Brillen,

 

Om niet te dolen in soo velerhande Billen.

 

Daer lagender wat vlack, daer lagender wat steil,

 

Elck voor sijn interest, als min of meerder veil.

 

Lang keeck hij en herkeeck: dan een reis, dan noch eentje,

40

En, om wat meer bescheids, licht' hier en daer een beentje.

 

In 't einde, moe gekeurt, gaf hij der een' een' lapp

 

Op haer te kroonen poort, en sprack, Met dese klapp

 

Sal dese schoonen Aers mijn' Coninginne wesen.

 

Sy wierd het, en het werck van ijeder een gepresen.

45

d' Historie luydt wat Scots, als waer 't een speultien: maer,

 

Of oude Boecken zijn qua' Tuijgen, of s' is waer.

 

Een' rustighe baesin hield ick de saeck te voren,

 

Met all' omstandigheit, om rondelijck te hooren,

 

Als 't haer gebeuren kost, hoe sij 't beleggen souw.

50

Heer, zei sij, met een sucht; een Conings echte Vrouw?

 

't Is veel: en wist ick dan dat ick de klap sou krijgen,

 

Mij dunckt, ick soud 't bestaen en leggen schoon, en swijgen.

 

Veel' Billen komender met haer gevolgh ten thoon,

 

Ben ick wel onderricht, voor minder als een' Croon.

 

17. Nou. noctu un(o) spir(itu).

[Wat zijn 't, twee hoofden, Ian en Ioost, in een Caproen]

Wat zijn 't, twee hoofden, Ian en Ioost, in een Caproen?
Lett gh' op die luijden all haer seggen en haer doen;
Soo kan haer 'tspreeckwoord heel niet passen: want de gecken
Haer' hoofden konnen elck maer voor een half verstrecken.

20. Nou.

Aenden heer van Maesdam met een boomken.

Geluck, Heer, met MeVrouw Castanea equina.
Gunt hem een' goed warm bed; dan isser voorts geen sien na:
Of, is 't u noodigh, geeft den Brenger wat gehoor,
Hij is een kundigh, oud, gepromoveert Doctoor.
Ick heb niet een goed woord voor 'tgroot geschenck te vergen:
Uw' Paerden mogen 't mij danck weten schier of mergen.
Voor menschen is het maer, als wereltsche genucht,
Veel schoone bladeren en blommen, sonder vrucht.

eod.

[p. 174]

[Parce malo denti, quisquis fortasse, meorum]

Parce malo denti, quisquis fortasse, meorum¹⁾

Ante parum clemens arbiter, ista legis.

Quam stillare vides, octogenaria vena est;

Excusentur anus Musa, Poeta senex.

26. Nou.

1) In 2 HSS., 1 met den datum 27 Nov.

[Si quae vera Poetarum sit notio nescis]

Si quae vera Poetarum sit notio nescis;
Non auditores tantum nos enthea recti
Pagina, ποιητὰς etiam jubet esse. memento
Hos solos sapere et non insanire Poetas.

eod.

Eensinnigheit.

Ians boose wijf gaf uijt, sij was niet quaed van sinnen,
Al scheen het uijterlijck, sij was heel goed van binnen.
En, seijs' eens, 'kwenschte maer dat ghij mijn hert saeght, Man:
Uw hert? dat wenschten ick van herten mé, seij Ian.

28. Nou.

Vande pomp in 't oud man-huijs t' Amsterdam²⁾⁺.

Tien voet diep twintich mael was t' Amsterdam geboort,
Op dat ouw' Mannen geen soet water moght onbreken,

En 'tbooren ging noch voort.

Dirck leij sijn Oor op 't gat, en riep, houdt op, laet steken,
Wij zijn der deur, ick hoors' aen d' over zij al spreken.

eod.

2) Ook in afschriften van andere hand.
Achter de plaats van het Oude Mannenhuis op den Oudezijds Achterburgwal was in 1605 door Pieter Pietersz. Ente in 21 dagen eene put geboord, die 230 voet diep was (vgl. Wagenaar, Amsterdam, VIII, 414).

+ [krit] vs. 1 was afschr.: wierd

Sur les mercures galants³⁾.

Ie voudroij bien n'auoir pas leu
Ces beaux livres, tant ils m'ont pleu.

3. Dec.

3) Le Mercure Galant, ‘le prototype des petits journaux’ (vgl. E. Hatin, Les gazettes de Hollande et la presse clandestine .... Paris.... 1865, blz. 16), kwam van 1672-1674 te Parijs uit en verscheen van 1677-1744 op nieuw. De oprichter, de Visé, ‘en alliant la politique à la littérature, ou, si l'on veut, l'histoire à la fantaisie, avait créé, entre le journal politique et le journal littéraire, un genre mixte’ (t.a. p.).

Sneldichts eigenschap.

Sneldichters, leert van mij; sal 'tSneldicht goed zijn;
Soo moet het Scherp en Rond en Sout en Soet zijn.

4. Dec.

[p. 175]

Onbescheid.

'T Scheep riep een Ioffer, met een Land-Caert in haer' handen,
Als hadse veel verstand van Custen en van Landen,
Waer zijn wij, man te Roer? Soeckt het op uw Papier,
Naer ick ghis, sei de vent, zijn wij niet verr van hier.

8. (Dec.)¹⁾

1) Het versje heeft den datum: 8. Nou., maar staat onder dat van 4 Dec.

Ad pastorem ecclesiae²⁾.

Praeco Dei es? primas inter quas poscere debes,

Posce duas dotes det, στὀμα καὶ σοϕίαν.

24. Dec.

2) Bij vs. 2 in marg.: Luc.