Gedichten. Deel 5: 1652-1656

Tryntie Cornelisd.^r Klvcht¹⁾.

Personagien.

Claes Gerritsz. Schipper.
Tryntie Cornelisd.^r Schippers vrouw.
Kees. Schippers knecht.
Marie. Snoll.
Francisco. Poll.
Paschier. Poll.
Hanneken vyt. Klapperman.

Thooneel t' Antwerpen.

1) K. b., I, 561. Zie over de beide afzonderlijke uitgaven van de Tryntje Cornelis de Inleiding, blz. XXIII; die van 1657, met het vignet Hic noctis tenebras hic pectoris aufert, wordt hier aangeduid als uitg. 1657a, die met het vignet Ex morte immortalitas als uitg. 1657b. De laatstgenoemde uitgave is dezelfde als in K. a.
Het HS. der klucht is een klad, dat bovenaan als datum heeft: 20. Sept. 1653; bij vs. 258 staat: 22. Sept., bij vs. 554: 24. Sept., bij vs. 864: 26. Sept. mane, bij vs. 1083: 26. 7b. (Sept.), bij vs. 1146: 27. 7b (Sept.) mane. Zie verder de noot aan het slot der 3^de acte, vs. 1560 en vs. 1572.
Een afschrift der klucht is in het bezit der firma W.P. van Stockum te 's Gravenhage, die mij met de grootste voorkomendheid toestond het te gebruiken voor deze uitgave. Dat afschrift is zeker hetzelfde, waarover H. den 23^sten Nov. 1653 aan Westerbaen schrijft (vgl. Tijdschrift voor Nederl. Taal- en Letterkunde, VI, 1886, blz. 244, 245): - ‘ecce .... futilis et jocosi dramatis nuper a me effusi exemplar, quale nunc demum ex adversarijs alienâ manu descriptum, ipse meâ Calliopius recensui.’ W. antwoordde den 1^sten Dec. (t.a. p., 246): Monendum hic duxi in prima prologi pagina legi Claes Dircxe qui ubique Claes Gerritsz etiam Nicolo Gerardi vocatur, quod errore amanuensis factum credo quem Calliopius in recensendo praeteryt.’ In het afschrift nu is de fout, die ook in het klad staat, verbeterd, maar de vroegere lezing is nog duidelijk zichtbaar. H. heeft verder in dit afschrift niet alleen zelf enkele versregels ingevoegd, maar ook eigenhandig het voorwerk, al de Latijnsche noten, de tooneelaanwijzigingen en de verklaring der uitspraak aan het slot geschreven.
De bron van de klucht is niet bekend; vermoedelijk ligt aan het eerste gedeelte een werkelijk voorval ten grondslag, dat tusschen de jaren 1648 (zie vs. 1 en 1572) en 1650 heeft plaats gehad. In 1650 toch zinspeelt H. op deze geschiedenis in een gedicht aan de Prinses van Hohenzollern (dl. IV, 217) en in het volgende jaar nog eens (t.a.p., 250). Het is niet onmogelijk, dat de Prinses hem het verhaal heeft gedaan. Daar H. eerst van plan was de klucht bij het slot der 3^de acte te doen eindigen (zie aldaar), geloof ik, dat de gebeurtenissen der beide laatste bedrijven geheel van zijne eigen vinding zijn.
De tekst van het klad is hier afgedrukt en ook de tooneelaanwijzingen van dat HS. zijn gevolgd; de indeeling in tooneelen en de noten zijn naar het afschrift genomen (beide zijn in het HS. zeer onvolledig). Daar de geheele klucht in Brabantsch en Noord-Hollandsch dialect is geschreven en dit zoowel in het afschrift als in de uitgaven beter is volgehouden dan in het HS. van H. zelf, meende ik, wat tekst en varianten betreft, eenigszins anders te moeten handelen dan gewoonlijk, en wel in twee opzichten. Vooreerst neem ik uit het afschrift, dat dan toch door H. zelven is verbeterd, de accenten over op ô en oô en de schrijfwijze ae. Die accenten zijn in het klad zeer dikwijls weggelaten, terwijl de schrijfwijze ae daar hoogst onduidelijk is. Verder worden ook die varianten van spelling opgegeven, die voor de uitspraak van beteekenis kunnen zijn. Slechts worden daarvan uitgezonderd de varianten ae en ae benevens ye en je.
In het klad gaan aan de klucht de volgende citaten vooraf:
Οὐ τὸ τὰ γινόμενα λέγειν τῶν ποιητῶν ἔργον ἐστὶν, ἀλλὰ οἷα ἂν γένοιτο, καὶ τὰ δυνατὰ καὶ τὸ εἰκὸς ἢ τὸ ἀναγκαῖον. Arist. de Poët.
Δῆλον οὖν ἐκ τούτων, ὅτι τὸν ποιητὴν μᾶλλον τῶν μύϑων εἶναι δεῖ ποιητὴν, ἢ τῶν μέτρων, ὅσῳ ποιητὴς κατὰ τὴν μίμησίν ἐστιν. Ib.
Εὐϕυοῦς ἡ ποιητική ἐστιν, ἢ μανικοῦ. τούτων γὰρ οἱ μὲν σύμπλαστοι, οἱ δὲ ἐκστατικοι εἰσιν. Ib. 16.
Ἔτι ἡ τραγῳδία καὶ ἄνευ κινήσεως ἐποιεῖτο αὐτῆς, ὥςπερ ἡ ἐποποῖία· διὰ γὰρ τοῦ ἀναγιγνώσκειν - ϕανερὰ ὁποία τίς ἐστι. Ib. 26.
Poeta tabulas cum cepit sibi, Quaerit quod nusquam est gentium, reperit tamen. Facit illud verisimile quod mendacium est. Plaut. Pseud. Act. 1. 4.
Ἐκεῖνο δ᾽οὖν ϕανερὸν, ὅτι δεῖ τοὺς βουλομένους ἢ ποιεῖν ἡ γράϕειν τι κεχαρισμένον τοῖς πολλοῖς μὴ τοὺς ὠϕελιμωτάτους τῶν λόγων ζητεῖν, ἀλλὰ τοὺς μυϑωδεστάτους. ἀκούοντες μὲν γὰρ τῶν τοιούτων χαίρουσι. Isocr. ad. Nicl.
Verder 3 aanhalingen uit Prov. 5.3, 4; 5.8, en 22.14, die bij vs. 140 zijn opgenomen. Vóór het afschrift zijn eenige dier citaten behouden en is het volgende er aan toegevoegd:
Ut in vita, sic in studijs pulcherrimum et humanissimum existimo, seueritatem comitatemque miscere, ne illa in tristitiam, haec in petulantiam procedat. quâ ratione ductus grauiora opera lusibus jocisque distinguo. Plin. Sec. Ep. lib. 8.

[p. 49]

Voorbericht¹⁾⁺.

De Vrede was in 'tland, den uijtslagh van Westphalen,
Dien 'tvreloos Engeland in d' aschen soeckt te malen:

1) Voorbericht Uitg. 1657a: Voorbericht, Aen 't Volck.

+ [krit] vs. 2 soeckt Uitg. 1657a: socht

[p. 50]

 

⁺⁺

 

De seven volckeren bejeghenden de Thien

 

Als Vrienden, emmers als twee swarmen noeste Bien,

5

Verscheidentlick beheert, maer vrienden; Als geburen

 

Die d'een den anderen syn' welvaert noch betruren,

 

Noch overgunstigh zijn, als Buren door de banck:

 

Die slagh van Vrede sagh soet Nederland in swanck;

 

En winst of wilde vreughd dee d'een en d'ander lusten

10

Van hier naer Brabantsche, van daer naer onse Custen.

 

Claes Gertze van Saardam leij op een vrachtje toe,

 

Daer winst op vallen moght; Trijn Knelis kind, syn' Koe,

 

Syn' weeldrigh' honighbie, sijn wijf, om kort te spreken,

 

Had 't op de vreughd gemunt, de vreughd van hooren preken

15

In kapp en keuvel, vreughd van Monick en Bagijn

 

En klooster-goed te sien; van t' Antwerpen te zijn.

 

Claes gunden haer 'tvermaeck, en packtes' in 'tvooronder:

 

Sy waeren niew getrouwt; hij docht, 'ten waer geen wonder

 

Of 'twijf wat schorten moght dat jonghe vrouwen schort,

20

Als 'tgoedje gemelick en vies en lustigh wordt,

 

En dient voldaen te zijn, all souder 'tland om wagen:

 

Oock koste 't hem geen' vracht van schip, of peerd of wagen,

 

En beter hadt hij Moer ontrent hem binnens boords,

 

Dan of sij thuijs alleen moght vallen in een' koorts,

25

Een' koorts van ritsigh bloed, daer kluchtighe doctoren,

 

Gehaelt of ongehaelt, wat haest nae moghten hooren,

 

En meesterense soo, of sij 't verschoonen wouw,

 

Dat moers Buyck draghen moght, dat vaers hoofd kroonen souw.

 

Soo raeckte Trijn mé t'scheep, en 'tschip door Kill en Keeten

30

T' Antwerpen aende kaeij: daer Claes begon te sweeten

 

In 'tventen vande vracht, in 'tlossen met sijn maet,

 

In 'trollen over 't Hoofd, in 'tslepen langs de Straet.

 

Trijn trockt haer weinigh aen: sy docht, het goed sal komen

 

All slapende; men seght, soo sendt het God den vromen,

35

En Claes soud't redderen: sij was daerom niet daer,

 

Maer om een kyckjen uijt: soo schicktse muts en haer,

 

Als of 't thuijs kermis waer: 't Bruijds pack wordt aengetrocken,

 

Het beste boven-lyf, - en bei de beste rocken.

 

De Trouwring aende hand, met noch een' Suff daerbij

40

Van Claesens Petemeu; de sleutelraex op zij,

 

De Beurs, de Kussebuijl, de Sonnendaeghsche messen,

 

De Beurs, verstaet, versien, ducaetjens met haer sessen

+ [krit] Bij vs. 25 in marg.: Amor in me peculatum facit. Gy. Bono animo es, erit isti morbo melius. Si. Confidam fore, Si medicus veniat qui huic morbo facere medicinam potest. Plant. Cistel. 1. 1.

+ [krit] vs. 11 Gertze het HS. heeft: Dirxze, het afschrift: Gertze. Zie boven. Uitg 1657a: Gertze - vs. 37 of 't uitg. 1657a: of

[p. 51]

 

⁺⁺

 

En ducatontjes toe, en schellinckjes daerop,

 

Om hier en daer wat tuijghs te koopen voor een' Popp,

45

Die dood of levendigh dat jaer haer kind moght vallen:

 

De zyde Coussen (want soo kost'lick derftmen mallen

 

In weeldrigh waterland) en hadse niet vermist,

 

Sij ginghen aen 'tgebeent, en, of men 't niet en wist,

 

Het korte keurssje kon 't tot bij de knie toe melden:

50

In 'tend quam de Cabass, of, als ick 'twel vertelden,

 

'T bruijn-houten Emmertje met spijckertjes verguldt,

 

Daer mé was onse moers toetaeckeling vervult.

 

Op trockse voorde wind: Claes liets' haer buijckvoll wandelen,

 

En sey, kind, siet wat om naer moije suyck'r' Amandelen

55

Voor onse Bessje thuijs, 'tsel hier niet qualick gaen,

 

Capittel-stocken toe, het magh'er all op staen.

 

Past voort wat op je stick, daer komt een ding by tije

 

Met bellen langs de straet, dat moetje machtigh mije;

 

Daer loope kaerssen om bij klare sonneschijn,

60

En 'tvolckje knielter voor, dat moet je late, Trijn,

 

As 'tonse Domene t' Saerdam quam te verneme,

 

'Kmien dat hy Claes en Trijn een poosje voor sou neme.

 

Pas was sij 'thoeckjen om, haer quam een' Bell te moet:

 

Hier hebb ick 't, docht sij strack, daer voor ick wijcken moet,

65

En snapten in een' steegh, tot dat het dingh verby was:

 

Als s' om sagh, was 'teen karr die niet voll rijstenbrij was,

 

Daervoor sij hadt geschrickt, door 't bellen van het Paerd.

 

'Khadd, sey se lacchende, die moeijte wel espaert,

 

En stapte stéwaerd in; daers' aen de ruijme straten,

70

Aen blauwe Balien, aen blauw' ronde deure-gaten,

 

Aen vensters sonder hout, aen Traelien sonder end,

 

(Als ijs're sneppen-touw) wel vatten kost ontrent,

 

Dat Saerdam op sijn best en op de kermis-malen

 

'TAntwerpsche werckendaghs niet heel wel op kan halen.

75

Sij sagh 't oock aen 't Stadhuijs; sij sagh 't oock aen 'tgerots

 

Van Iuffers, galghe voll, de straet langs in de Crots.

 

De kercken spraken 't oock met all haer' moije borden:

 

Daer meende de goe vrouw schier aers als aers te worden

 

Van hooren en van sien aen Orgel-pijp en Vaen.

80

Iuyst vonds' een' Paep op stoel in witte doecken staen,

 

Als ofm' hem scheeren souw, en nu se recht op 'tpunt quam

 

Soo wouws' eens hooren schier wat geld daer uijt die munt quam.

+ [krit] Bij vs. 60 in marg.: Tum, pol, ab istoc tibi, hera, cauendum intellego. Ter. Eun. 5. 2. - vs. 71: Neque fenestra nisi clathrata. Plaut. Mil. 2. 4.

+ [krit] vs. 46 Coussen uitg. 1657a: Koussens - vs. 47 In uitg 1657a: In 't - vs. 54 naer uitg. 1657a: na - vs. 70 deure- K. b.: Poorte- - vs. 81 nu uitg. 1657a: mit - vs. 82 die uitg. 1657a: de De andere uitgaven als boven.

[p. 52]

 

⁺

 

'Ten was niet eers genoegh te seggen dat Gods woord

 

Vergalt wordt bij dit volck, en doemen 't ongehoort,

85

All souse Domene t' Saerdam noch eens bekijven.

 

Soo kroopse dichtjes aen by de devootste wijven:

 

Maer s' hadder niet veel duers: het Paepje brack veel winds

 

Met mond en handen; maer sij sat als doof of kinds,

 

En kost geen enckel woord bezeffen of besinnen,

90

Soo wardens' inde Tael, all spandes' all' haer' sinnen.

 

Soo verr was 't Antwerps bott van 'tgeestighe Saerdams,

 

Of van haer hoofsche spraeck, het suijver Amsterdams.

 

In 'tend vlooghs' over end, en, om haer spijt te decken,

 

Deeds' ofse swijmen sou; maer morden in 'tvertrecken,

95

Iae, Iae, wat je toch seght! 'kverstae je niet een woord;

 

Ick schick, je staet en lieght, dat hebb ick dick ehoort

 

Van onse Domene; die ken ten minste spreke

 

Voor vrouwe van verstand: maer dit en lyckt gien preke.

 

Daermé de Kerckdeur uijt, en met den neus op Straet,

100

Daer boven 'thoogh portael de spitse Toren staet:

 

Daer saghs' eens opwaert aen, en 'tmoght haer wel gelusten

 

Dat steil eens op te tre'en, om soo de Vlaemsche Custen

 

Van boven t' oversien: maer, docht sij, 'kben een' vrouw,

 

Een jonghe vrouw allien, en, als ick 't wagen sou,

105

Wat weet ick hoe'ck het met den Tore-wachter klaerde;

 

'Ken trouw dit volckje niet, se lycke licht van aerde;

 

Hij moghtme met geweld doen voorgaen, en wat raed?

 

Het is een smalle trapp: neen, neen, 'thoud't met de straet;

 

En, waer Claes Gert'sen hier, hij soudt me selver prijse:

110

Nou ben ick oud enoegh men selve t' onderwijse.

 

Soo trock sij weer op reis, en raeckte, voor 'tbegin,

 

Haer eenighe verlang, een Nonnen-Clooster in:

 

Daer kreegh sij bier aen boord, en praetsters bij dozijnen,

 

Volck van geheilight vleesch, of die soo wilden schijnen:

115

Veel hadden sij te sien aen Trijnens vreemd gewaed,

 

Veel Trijn te hooren van haer' maeghdelicken staet,

 

Van haer contentement, van haer' mortificatie;

 

All 'tpoppegoed quam voor, en all wat tot de statie

 

Van niewe Nonnen hoort; om off sij luijst'ren mocht

120

En 'tketters sieltje van de Hell t' ontkluyst'ren socht.

 

Maer Trijn viel op haer platt, en seij, 'twas all moij' dingen,

 

Dan sulcken veugel was in sulck nett niet te singen.

 

Sy hadd een man etrouwt, en hadt noch ghien berouw,

 

En, haddens' hier gien mans, soo was 't niet as het souw.

+ [krit] vs. 97 spreke uitg. 1657a: preke - vs. 108 'thoud't afschr.: 'k houd't vs. 111 weer op uitg. 1657a: op de

[p. 53]

 

⁺⁺⁺

125

De mater gafs' een' wenck, als of sij wilde seggen,

 

Dat stond een yegelick soo nauw niet uijt te leggen.

 

Trijn merckte 'twuijven wel, maer 'tstondt haer heel niet aen.

 

Haer docht, dat souw soo naer den Toren-wachter gaen.

 

Soo scheidens' uyt den koop en liet de Nonnen drijven.

130

Doe wouwse naer 'tCasteel (wat quellen ons de wijven!

 

Sij willen 't all besien, beloopen en verstaen)

 

Soo most sij voor het naest door 'tLepelstraetje gaen,

 

De noble Lepelstraet, het steeghje vander minnen,

 

Daer niet als vreughd en woont en vriend'licke Goddinnen.

135

Een vande snedigste kreegh Trijn-moer in 'tversier,

 

En ranstes' an, en riep: Moôr Siaesis! Dan, siet hier,

 

Ick scheider beter uijt; hier hebt ghij bey de vrouwen,

 

Verstaet het uijt haer' mond, soo sult ghij 'tbest onthouwen;

 

Ick heb wel ander werck: sitt slechts still daer ghij sitt,

140

De klucht is hoorens waerd.

+ [krit] Bij vs. 133 in marg.: Quippe quo nemo aduenit, Nisi quem spes reliquere omnes, esse frugi ut posset. Pl. Bacch. 3. 1. - vs. 134: Istic habet Amor, voluptas, venus, venustas, Gaudium, Iocus, Ludus, Sermo, suauis Suaviatio. Plaut. Ba. 1. 2. - Meretricum numeras tantus, quantum in omni urbe. Pl. Ep. 2. 2. - vs. 135: Et ecce occurrit illi Mulier ornatu meretricio, praeparata ad capiendas animas, garrula et vaga. 7. Prou. 10. Sedit in foribus domus suae super sellam, ut vocaret transeuntes per viam, et pergentes itinere suo. Prov. 9.14.15. - vs. 137: Dehinc ne expectetis argumentum fabulae: - Qui primi venient, hi partem aperient, In agendo partem ostendent. Ter. Ad. Prol. Dehinc caeterum Valete. adeste. ibo: alius nunc fieri volo. Quod restat, restant alij, qui faciant palam. Plaut. Poen. Prol. Haec scitis jam ut futura sint, abeo. Pl. Epid. 3. 2. - vs. 139: Date operam, et cum silentio animaduertite. Ter. Prol. Eun. - vs. 140: Operae pretium hic spectantibus. Plaut. Prol. Amphitr. Inest lepos ludusque in hac Comoedia, Ridicula res est. date benigne operam mihi. Pl. Asinar. Prol. Operam date - est operae auribus percipere. Ita ridicula auditu, iteratu ea sunt. Pl. Cas. 5. 2. Huic vos nunc pariter bonam boni operam date gregi. - Aures, oculi, animus, ampliter fient saturi. Plaut. Prol. Pseud.

+ [krit] vs. 136-152. In plaats daarvan schreef H. eerst:

En ranstes' aen, en riep, Bà kè was sien ick hier!
Maer, Nichtje, sayde gaij 't? Heer, wat e suet resconter!
Trijn stond gelijck een pael, en meende sij verstond her,
En sy verstondse niet: wat schortje? seijs' in 'tlest,
Wie ben je? wie ick ben, dat weet ick selver best:
Wie dacche zaijt, me lief, en sou ick da nie wete?
Da mochte sotten en ondanckbaer lie vergete,
Maer ick niet, sprack de Snoll. Doe sey die, en die sprack
Valt lustigh gins en weer: neemt Camerspels gemack
Voor moeielick verhael: hier hebje bey de vrouwen
En ick hebb ander werck. M. En hedde niet onthouwen,
Hoe dat eens vriendekens va verr in Wôterland

+ [krit] vs. 139 slechts still K. b.: still slechts

[p. 54]

⁺⁺

+ [krit] Bij vs. 140 in marg.: Ne attendas fallaciae mulieris: favus enim distillaus labia meretricis, et nitidius oleo guttur eius. nouissima autem illius amara quasi absynthium, et acuta quasi gladius biceps. 5. Prou. 3. 4. Longe fac ab ea viam tuam, et ne appropinques foribus domus eius. Ib. 8. Fouea profunda os alienae: cui iratus est dominus, incidet in illam. 22. Prou. 14. - Bonis esse oportet dentibus laenam probam: arridere, Quisquis veniat, blandeque alloqui, male corde consultare, Bene loqui linguâ. Meretricem esse similem sentis condecet, Quemquem hominem attigerit, profecto aut malum aut damnum dari. Plaut. Truc. 2. 1. Mare, terra, coelum, Di vostram fidem! Satin' ego oculis plane video? estne ipsus, an nou est? is est. Certe is est, is est profecto. Pl. Trin. 4. 3. Pro Dij immortales, quam conspicio, quae illic est? Pl. Curc. 2. 2. - vs. 141: Teneone te - maxume animo exoptatam meo? Ter. Heaut. 2. 4. - vs. 144: Men' rogas, hem, qui sim? Pl. Mil. 2. 5. - vs. 147: Quis tu homo es, aut mecum quid negotij est? Pl. Mil. 2. 5.

+ [krit] vs. 143 zeye uitg. 1657a: zeyse - vs. 149 ieens uitg. 1657a: iens - ôn uitg. 1657a: oon - vs. 155 'tzijn uitg. 1657a: 't zaijn - vs. 159 nie afschr.: nief - vs. 161 daer afschr.: doôr - vs. 162 maer afschr.: moôr - heel afschr.: hieel

I. Bedryf. I. Uytkomst.

Marie. Tryn.

M.

Moôr Sjaesis, wat is dit!

Moôr, Nichtje, zayde gaijt? Heer, wat e suet resconter!

T.

Dit dingh spreeckt as te paep: me docht half ick verstont'er,
En ick verstaese niet: hoe zeye dat in 'tlest?

M.

Moôr zaydet?

T.

Wie sou'ck zijn? wie'ck ben dat weet ick best.

M.

Wie dachge zaijt, me lief, en sou'ck ick da nie wete?
Da mochte sotten en ondanckbaer lie vergete,
Moôr maijns gelaijcke niet.

T.

Wat schortje?

M.

Niemendal.

(By haer selven.)

E ratteken as ghaij, da schêurtmen in men vall.
Kom, siem' ieens ôn te deegh: en hedde niet onthouwe
Hoe dat ieens, over lang en menigh joôr, twee vrouwe,
Hoe dat ieens vriendekens va vaer in Wôterland

T.

Iae, 'kweun in Waeterlant.

M.

hoe dat ick en ma Tant
Au mompeer en mameer eens hebbe gaen besuecke?

Tr.

Ye stinckt na moskeljaet; ick magh dat goet niet ruecke.

M.

Foey! 'tzijn men handschoenen. en dawe dagelayx

(Sy steeckt haere handschoenen wegh.)

Uyt spelen voeren? maer wat hoef ick ick meer blaijx?

(Francisco komt uyt en gaet inden hoeck staen luysteren.)

Auw oogskens, auwe neus, auw mondeken soudt klappe:
Me dunckt ick sie ou noch me nockte beentjens stappe
Langs 'twôter, lot eens sien, nie verr van Amsterdam,
Die groote groote Stadt.

Tr.

Wel jae, 'kweun te Saerdam.

M.

Saerdam, me lief, daer was 't. 'T is wonder, eens memori
Weurdt all keurt metter taijd. maer 'ksou een heel histori
Vertelle van die raijs, soo lustigh, soo plesant,

[p. 55]

 

⁺⁺

 

Soo suet, soo nettekens was 't in da Wôterland.

165

Maer ghaij zaij jong geweest, ghen kunnes nie gedencke

 

All watter toens passeerd: 'kmach icker wel ôn dencke,

 

'Khebb icker wel geweest, en 'tlacker tractement

 

He wel gemeriteert, all zaij wet wach gewent,

 

Dat icker noch af kout. moôr au suet converseren

170

En gô noot uijt men hoot; ick wil't men kinders leeren,

 

En seght heur alle doôgh ôn Tôfel en bay't vier,

 

Hoe da lief maedeke, da Nichtje, kom eens hier,

 

Hoe hiet' oock?

 

T.

 

Ick hiet Trijn Kernelis.

 

M.

 

Iôge trauwe,

 

Me lieveke, das woôr, soo had ick 'toock onthauwe.

 

Tr.

175

En Mortje hiet Anne Ians.

 

M.

 

Goeij vrauw, wat all vermôcks

 

Wat deys' ons courtoisij, wat haddewer all sprôcks

 

En discourerens ôn! Maer salme sus stae kaute

 

In wind en slaijck op stroôt! kom, loôt ick me verstaute,

 

Ge zaijt in maij geweld, ghen sultme niet ontgoôn.

+ [krit] Bij vs. 173 in marg.: Morem hunc meretrices habent. - Si qua peregrina - aduenit, Rogant cujatis sit, quid ei nomen siet. Post illae extemplo se applicant, agglutinant. Plaut. Men. 2. 2. - vs. 177: Hic te stare foris, fores quoi pateant Magis quam domus tua, domus cum haec tua sit. Ibid. 2. 3 Age, eamus intro. Age, age, ambula. Ibique reliqua alia fabulabimur. Pl. Poen. 3. 4. Irretivit eam multis sermonibus, et blanditiis labiorum protraxit illam. Statim eam sequitur quasi bos ductus ad victimam, et quasi agnus lasciviens, et ignorans quod ad vincula trahatur. 7. Prov. 21.22. - vs. 181: In aetate hominum plurimae Fiunt transennae, ubi decipiuntur dolis. Atque edepol in eas plerumque esca imponitur: Quam si quis auidus poscat escam auariter, Decipitur in transenna. Plaut. Rud. 4. 7. Exorsa haec tela non male omnino est tibi. Pl. Bacch. 2. 3. - vs. 182: Tace sis modo. sine me hominem apisci. Pl. Epid. 5. 2. - Divùm atque hominum quae Spectatrix atque Hera eadem es hominibus, Spem speratam quoniam obtulisti hanc mihi, grates ago. Plaut. Merc. 5. 2. - vs. 183: O festus dies hominis: amice, Salue: nemo est omnium, quem ego mage nunc cuperem quam te. Ter. Eun. 3. 5. - Oppido opportune te obtulisti mi obuiam. Ter. Ad. 3. 2. - Nunquam potuisti mihi Magis opportunus aduenire quam advenis. Pl. Most. 3. 1. - O mea commoditas, o mea opportunitas, Salue - Non potuisti magis per tempus mihi aduenire, quam advenis. Pl. Men. 1. 2.

+ [krit] vs. 165 Maer uitg. 1657a: Moôr - nie afschr.: niech - vs. 177 Maer afschr.: Moôr - vs. 180 Maeij uitg. 1657a: Môy - vs. 181 dif uitg. 1657a: dit Al de andere uitg. als boven. - vs. 184 ou uitg. 1657a: aw

I. Bedryf. II. Uytkomst.

Francisco. Marie. Tryn.

Fr.

(In haer oor.)

Da maijn ick oock wel, Maeij, heb ick ou wel verstoôn,
En ken ick auwe sang, dif vogeltjen is binne.

M.

(Over haer schouder.)

Hauch gaij au backes toe. Hoe kanset oock versinne,
Die nobele Fortuijn! Cosayn Francisco, vrient,
Hoe komdeme te pas. heb ick ou oot gedient

[p. 56]

 

⁺⁺

185

Mé maijn presentie, d'auw kamme seer obligere.

 

Kom gôwe sômen in, en helpme Nicht tractere,

 

Men vleesselaijke nicht, men lieve Nicht Cotlain.

 

We moeten dese nacht en wa meer vrolayck zain.

 

Tr.

 

Maer Nichje, 'twordt wat laet, en ick hebb varr te loope,

190

Eer ick men slaepste vin.

 

M.

 

Ghe sult hier blaijve slôpe,

 

Das sweir ick op men ziel: wel, wa gesegh is dat,

 

Sauw'ck ick ou lôte goôn? 'ksat liever oppen rad:

 

Om eens dat ick men nicht uijt Holland sie verschaijne,

 

Sau ick me da geluck sien in de wiegh verdwaijne

195

Met ast geboren is?

 

Fr.

 

Ten woôr niet relaijck.

 

M.

 

Neen,

 

Cosaijn Francisco, sie, soo waij het met ons tween

 

Alleen nie machtigh zaijn, ick saller meer toe hôle,

 

De feest moet nobel zaijn, ick kans genogh betôle.

 

(By haer selven.)

 

Tr.

 

Daer slae'ck gien twijffel an (en evewel, beget,

200

'T siet hier wat slordighjes, en 'truijckter wat na 'tslett)

 

Maer, Nichje, dat je 't weet, men slaepste die ick zayde

 

Is 'tbedde van men man, daer ick te nacht in laijde.

 

M.

 

Was seghde doôr? wa man?

 

Tr.

 

Mijn man.

 

M.

 

Heddene mann

 

En zayde ghaij getrouwt?

 

Tr.

 

Iaeck seper.

 

M.

 

Baij S.^t Ann,

205

Ge doeme lacche, nicht. ken kan da nie gepaijse;

 

Ghe prueft eens of gh'ons kunt uyt straijke met ou vaijse.

 

'Kmaijn dat ick wa verstands van moôghdom heb, en van

 

De teeckene doôraf, het zaij in vrouw of mann,

 

Moôr uwerlieden ist, of Krôij en is gee vogel.

 

T.

210

Maer mijn mann isser ien, en van sen ierste vlogel,

 

Te wete fris en fix; dat weet ick bij de proef,

 

En schicket noch te nacht te weten, heit hij troef.

 

M.

 

En woôr is dese mann: tis niet t'imaginere

 

Dach ghij getrouwt sout zayn, hoe ick 'tconsiderere:

215

Woôr is hay evewel, indiender eenen is.

+ [krit] Bij vs. 186 in marg.: Nunc operam potestis ambo mihi dare, et vobis simul. Pl. Men. 5. 9. - vs. 188: Quando hoc bene successit, hilarem hunc sumamus diem. Ter. Ad. 2. 4. Hodie apud me sis volo. Ter. Heaut. 1. 1. - vs. 192: Egone occasionem Mihi ostentatam, tam brenem, tam optatam, tam insperatam Amitterem? Ter. Eun. 3. 5. - vs. 197: Sequere intro, ut hunc festum diem Habeamus hilarem. Pl. Poen. 5. 7. Omnibus modis temperare certum est nostrum hodie conuiuium. Ita me Dij ament, lepide accipiemur. - Quisquis praetereat, comissatum volo vocari. Pl. Stich. 5. 4. - vs. 212: Nam egomet sum hic, animus domi est. Pl. Aul. 2. 2.

+ [krit] vs. 189 Nichje uitg. 1657a: Nichtje - vs. 194 da afschr.: dach - vs. 205 nie afschr.: niech - vs. 206 eens afschr.: ieens - vs. 208 doôraf uitg. 1657a: daer af - vs. 209 uwerlieden uitg. 1657a: ouwer lieden - vs. 213 is dese mann uitg. 1657a: is dese man toch K. b.: 's toch dese mann - vs. 214 ghij uitg. 1657a: ghay - getrouwt uitg. 1657a: getrauwt

[p. 57]

 

⁺⁺⁺

 

T.

 

Ick segje datter ien flux op sen beenen is,

 

Die mijn me maeghdom nam doe 'tpas gaf, vijftien weke

 

Na Wormer Biestemart, nouw twie jaer overstreke.

 

M.

 

Woôr is hay dan noch eens? ké helpt ons uijtten droom.

 

T.

220

All is hij niew etrouwt, hij brutst niet naer sen oom,

 

As aere gecke doen: hij houtje voet bij steck, moer,

 

En 'tvrouwe goed op zij. Als elck op dat besteck voer,

 

Men souw wat min verloops in schippers huijse sien,

 

Daer 'tnou wat kluchtigh gaet, as 'twijf te lang allien,

225

Gelyck de niewe Nonn in 't Clooster na drij daghe

 

Van 'tdack af mans wou sien, na mans beghint te vraghe.

 

M.

 

En ick en vroôgh ou moôr noôr eene mann, me kind:

 

Ke, brenghtem veurden dagh: is 'touwen besten vrint,

 

Het sal de maijne zaijn: da sweir ick baij men eer, Nicht,

230

En das me lieste pand.

 

Tr.

 

Een man die hier op 'tveer light,

 

Niet wyd van 'thoofd voll Biers.

 

Fr.

 

Het Bierhoot wilse segge.

 

T.

 

Van 't Bierhoofd; (noemjet soo? ick ken hier kaey noch bregge:)

 

Dat 's mijn Mann.

 

M.

 

Ouwe mann, en hier, en aen de kôy,

 

En weet ick icks niet eens?

 

Fr.

 

Moôr dit wil hôp're, Môij?

235

Wat duvel, heure man hier in stadt!

 

M.

 

Swayght toch, Hanne.

 

T.

 

Iae, dat 's Claes Gerritse, mijn mann, en mann der manne.

 

(Tegens malkanderen alleen.)

 

F.

 

Per dio 'tsal honde, Môij, en waij zaijn van ons stuck.

 

M.

 

Och, erme kreupelen, hoe roôcktij oôn een kruck?

 

Woôr bleef ick oot veur stoôn, woôr hedde da vernome?

240

En in wa qualitaijt is Cosaijn Cloôs gekome?

 

T.

 

Hoe hietje dat, quae tyd? 'k hoop dattet goe tyd is:

 

Maer dat hij qualick tyd om t'eten heit, dat 's wiss,

 

Soo besigh liet ick hem van ochtent mit sen macker.

 

Dan dat gaet sommes soo, as 't Core van den acker,

245

De ladingh 't schip uyt moet: en dit's nou onsen Oest,

 

En, denck ick, miest edaen, wangt 'twasser dapper noest.

 

M.

 

Ick vroôghde nô Signor Cosaijn Niclôs vocôcij.

 

Nou dunckme, Nichteke, behouwens ou goey grôcij,

+ [krit] Bij vs. 228 in marg.: Tibi ille unicu'st, mibi etiam unico magis unicus. Pl. Capt. 1. 2. - vs. 234: Occisa est haec res, haeret hoc negocium. Pl. Pseud. 1. 5. - vs. 237: Et ego et tu. Ph. quid et ego et tu? Tr. Perijmus. Pl. Most. 2. 1. - vs. 239: Scis tu quidem hercle, mea si commoui sacra, Quo pacto et quantas soleam turbellas dare. Pl. Pseud. 1. 1. - Non metuo. - Dum quidem hoc valebit pectus perfidiâ meum. Pl. Bacch. 2. 2.

+ [krit] vs. 224 nou uitg. 1657a: nu - vs. 229 Het uitg. 1657a: Hy - da afschr.: das - vs. 230 Een uitg. 1657a: En - vs. 232 Bierhoofd uitg. 1657a: Bier-hoot - vs. 238 erme uitg. 1657a: arme - vs. 240 qualitaijt uitg. 1657a: qualiteyt - vs. 243 mit uitg. 1657a: met - vs. 248 Nichteke afschr.: Nichteken

+ [krit] vs. 225, 226. Dit was een verhaal van H.'s moeder; zie de Oeuvres complètes de Christiaan Huygens, III, 241.

[p. 58]

 

⁺⁺

 

'T sal ene schipper zaijn.

 

Tr.

 

Wat dochje dat hij was,

250

Een velleblooter of ijet vande vuijlen brass?

 

Neen trouwe, kindertjes, 'ten leiter t'ongsent soo niet:

 

We gaen voor Burgers uijt, en vande beste, soo siet.

 

M.

 

Khoor mé contentement d'eer van maijn nôste bloed:

 

Moôr, Nicht, nou isser yet dat ick noch vrôge moet;

255

As ouwe lieve Mann in Stadt komt te vernachten,

 

Ick hoop haij doeget doôr lie van condicij plachten:

 

Woôr is die herbergh nou, op dat hem S.^r Cosaijn

 

Francisco veur maij eens ten dienste mach gae zaijn,

 

En kussen hem de hand.

 

T.

 

Wat souw hy daeran kusse?

260

Se benne bey bepeeckt. Ey lieve soete susse,

 

Breeckt daer je hoofd niet mé: we staen niet op die snof:

 

En soockje sen lodjijs, dat's in sen eigen Hof:

 

Sen eighen hout, verstaet, sen eighe stijve scheepje:

 

Daer is hij Baes, ick vrouw, daer in bestaet all 'tsleepje.

 

M.

265

En sou S.^r Nicolo Gerardi, ons Cozain,

 

T'scheep slôpe, daer'ck ick woon? 'T en sal veurwoôr nies sain,

 

Het zay ou lief of leed, ick sal hem sende noijen,

 

All ist wa verr van hier, me salt hôst over schoijen.

 

Te minste sal hy nô se vrouwke kome sien;

270

En dan, soo 'tspreeckwoord seet, in 'tloven en in 'tbien

 

Vergaeijeren de Lien; dan sal hij meughe kiese,

 

Wat dat hy in mayn huijs sou winnen of verliese,

 

Bij 'tscheepse logement. Da stoôn ick ou bekent,

 

We wôren eertaijds wel wat heerlicker gewent,

275

Moôr mette quôyen tayd goôt elcken een ten achter,

 

Soo wel den aighener as senen erme pachter:

 

En, offer wach gebrack oôn ons miseri, Nicht,

 

Dees' erme geestlijckhaijt môckt eerst ons beursen licht,

 

En dan sendt ons 'tCastieel saijn Señores Soldados,

280

Die wille zaijn gekent voor hidalgos honrados,

 

En bedelen ons vast de leste stuijver uijt;

 

Soo weurdt den Beûrger hier geplundert tot de huijt.

+ [krit] Bij vs. 253 in marg.: Magnam voluptatem nuncias. Ter. Heaut. 1. 2. - vs. 274: Imo ita ea quidem antehac erant: Nunc nobis omnia exciderunt. Pl. Most. 3. 2. - vs. 280: Genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt, Nec sunt. Ter. Eun. 2. 2. - vs. 281: Ubi nugigerulis res soluta est omnibus, Ibi ad postremum cedit miles, aes petit. Pl. Aul. 3. 5. Impransus miles astat, aes censet dari. Ib.

+ [krit] vs. 253 noste uitg. 1657a: naeste - vs. 259 daeran uitg. 1657a: daer aen - vs. 260 benne uitg. 1657a: bennen - vs. 266 slope uitg. 1657a: slaepen - veurwoor uitg. 1657a: veurwaer - nies sain uitg. 1657a: nie zain - vs. 269 vrouwke uitg. 1657a: Vrauwke - vs. 278 erme uitg. 1657a: arme - vs. 279 Soldados uitg. 1657a: honrados K. b. als boven - vs. 280 honrados uitg. 1657a: Soldados K. b. als boven

[p. 59]

 

⁺⁺

 

Noch schietter evewel wat over, sou'k ick hope,

 

Om een goey schotel veur goeij vriendekens te koope,

285

En dan noch e sôcht bett.

 

Tr.

 

(Bij haer selven.)

Dat magh wel wese, maer

 

Ick ben van me compas of 'tsieter hier niet naer.

 

Ia wel, je meught men mann doen keume, maer doen blyve,

 

Daer sieckje niet voor an, all waerje mit je vijve.

 

Hij is t'iensinnigh, waere nichjen, en t'ienkent.

 

M.

290

Onkennis môckt onmin, seegh 't spreeckwoord hier ontrent.

 

Ghe sult hôst anders sien. me jongwaijf goôter hene,

 

Die kan wa klappen en is frôij dispost van beene.

 

T.

 

Wat, wouw j' hem en jong wijf toe sturen? soetjes, moer,

 

Speult mit dat kunsje niet. Claes Gerrtse soôckt gien Hoer,

295

Ick ben hum wijfs genoôgh, en jong genoôgh van lende.

 

M.

 

Nicht, excuseerme, 'kmaijn ick sal me Maijsse sende,

 

Men Moôrt, hoe nuemde gaijt? men dienstmoôght. Hoe gentiel

 

Valt oulie sproôck bay d'ons! das sweir ick bay men ziel.

 

'Kwill noch eens nô da Land gae wand'le menen buijck voll,

300

En leerense correct.

 

F.

 

(Bij syn selven.)

Soo, vultse kapp en huijck voll.

 

Saij neemt all veur contant, goey moeyer, wammer seet.

 

Flus en verstond ick 's niet, nou dunckme dat ick 'tweet,

 

Wat dasse veur heet, Môy, die looste praij der praije.

 

Se sal de mann as kax all sukende doen maye,

305

Soo dammem niet en vindt, en ondertussen hier

 

Her nôyke nôije deur gewelt va waijn of bier.

 

Moôr ick sal me doen, tjan, en nôyen oock me nôijke

 

Op maij fatsoen. per Dios, dit Hollans popegôyke

+ [krit] Bij vs. 283 in marg.: Nisi si prospectum est interea aliquid. Ter. Heaut. 2. 3. Sed tamen quomodocumque, quanquam sumus pauperculi, Est domi quod edimus. Plaut. Poen. 3. 1. Est, dijs gratia, Et unde haec fiant, et adhuc non molesta sunt. Ter. Ad. 1. 2. - vs. 285: Siquidem potes esse pati te in tepido loco, In lecto lepide strato. Pl. Poen. 3. 3. Deûm virtute, ut transeuntem hospitio excipiam, apud me est comitas. Pl. Mil. 3. 1. - vs. 286: Ita mihi hic male conuiuij sermonisque pertaesum est. Pl. Most. 1. 4. - vs. 296: Atqui ego istuc aliovorsum dixeram, Non istuc quod tu insimulas. Pl. Aul. 2. 4. - vs. 302: Modo intellexi, quam rem mulier gesserit. Pl. Mil. 3. 2. Quicquid incerti mihi in animo prius, aut ambiguum fuit, Nunc liquet, nunc defaecatum est. Pl. Pseud. 2. 4. Nimium festiuam mulier operam praebuit. Pl. Mil. 2. 6. Nunquam quini ego istuc intelligere. Vah, consilium callidum. Ter. And. 3. 4. Pro Dij immortales! nunc ego teneo, nunc scio Quid sit hoc negocj. Plaut. Capt. 3. 5. Etsi jam dudum fuerat ambiguum hoc mihi, Nunc non est. Ter. Hec. 4. 4. - vs. 304: Ei nos facetis fabricis, et doctis dolis Glaucomam ob oculos objiciemus: eumque ita Faciemus, ut quod viderit, non viderit. Pl. Mil. 2. 1. - vs. 307: Suam quisque homo rem meminit. Plaut. Merc. 5. 4. - vs. 308: Adhinnire equulam possim ego hanc, si detur sola soli. Plaut. fragm. Clitell.

+ [krit] vs. 288 mit uitg. 1657a: met - vs. 296 Maijsse uitg. 1657a: Maissen - vs. 303 looste uitg. 1657a: loose - vs. 308 popegôyke uitg. 1657a: Papegôyke

[p. 60]

 

⁺⁺

 

Sou ene Cavolier noch al beschieet doen. vell

310

Is vell, en vlees is vlees, moôr Hollans, pays ick wel,

 

En Brôbans schilt all wat. me moet van als eens pruve.

 

M.

 

Was sitt en fanteseert? ghe moet ou nie bedruve,

 

Men Uffrouw nicht, Cosaijn sal cito baij ou zaijn.

 

Kom, ondertussen eens en teugske spoinsse waijn:

315

Ghe zaijt licht mu gegoôn, das sal ou waf ferfrôye.

 

'Khebb ick ons hoot veur hoot e kiexke lôten brôoye,

 

En dan ene Capuijn met Oesters gestoffeert,

 

En dan ene Calckoen met weurste gelardeert,

 

En dan wa Snippekens, twee Koppeltjens Potraijse,

320

En dan wa klaij gebeents, en, om ou eens te waijse

 

Hoe 't Brôbants tractement te werck goôt, wa Cardons,

 

Wa Celeris met Sout, en Olij, da baij ons

 

Was seer is in estiem. en, om ou te vermôke

 

Me waf vorietaijts va spaijsen en va smôke,

325

Heb ick met eenen oick gesonden om waf viss,

 

E sneke Salms of twie, e neuske, sooter is,

 

E Kerperken, om droigh innen servett te winde,

 

Wa Spierings en wa Posts, en, soomet kan gevinde,

 

Waf versse Cabeliau, wa Schelvis, wa Plôdaijs,

330

Wa Bott, wa Tongeskens, diem' elders het Pôtraijs

 

Gedoopt hé vande zee: en soo voirt.

 

F.

 

(Apart.)

Is da blose!

 

Môy, schayder noch niet uijt?

 

M.

 

Wa meughde gaij stoôn rose!

+ [krit] Bij vs. 312 in marg.: Quid est quod volutas tute tecum in corde? Pl. Mil. 2. 2. Mens oculus, - quid, cedo, te obsecro tam abhorret hilaritudo? Pl. Cist. 1. 1. Mitte jam istaec: da te hodie mihi. Exporge frontem. - Hodie modo bilarem te face. Ter. And. 5. 3. - vs. 313: Prins tuâ opinione hic aderit: bonum animum habe. Pl. Amph. 1. 3. Erit hodie tecum quod amas. Pl. Cas. 2. 8. Illum tibi salvum affuturum esse hic confido propediem. Ter. Heaut. 1. 1. Iam faxo hic erit - ut hunc hodie diem luculentum habeamus. Pl. Epid. 1. 2. - vs. 314: Tu me Curato ne sitiam, ego tibi, quod amas, jam huc adducam. Pl. Curc. 1. 2. - Voluptas mea, - Potare tecum collibitum est mihi. Pl. Most. 1. 3. - vs. 316: Nunc volo obsonare, bene ut, hospes, te virtute ex tua Meae domi accipiam benigne, lepide et lepidis victibus. Plaut. Mil. 3. 1. - Quem tu asservare recte, ne aufugiat, voles, Escâ atque potione vinciri decet. Apud mensam plenam homini rostrum deliges. Id. Men. 1. 1. - vs. 321: Aliquid scitamentorum de foro. Pl. Men. 1. 3. - vs. 323: Bene obsonaui, atque ex mea sententia Bonum anteponam prandium pransoribus. Pl. Men. 2. 2. - vs. 331: Ingentem confidentiam! num cogitat quid dicat? - Num eius color pudoris signum usquam indicat? Ter. Andr. 5. 3. - vs. 332: Ecce autem de integro. Ter. Ad. 1. 2. At te Iuppiter Dijque omnes perdant cum condimentis tuis, Cumque tuis istis omnibus mendacijs. C. Sine sis loqui me. Pl. Pseud. 3. 2. - Malum quod isti Dij deaeque omnes duint. Ita mea consilia perturbat penissume. Pl. Most. 3. 1.

+ [krit] vs. 309 Cavolier afschr.: Cavalier - vs. 312 ghe uitg. 1657a: ghy - vs. 313 Uffrouw uitg. 1657a: Uffrauw - vs. 314 eens afschr.: ieens - vs. 318 met afschr.: mé - vs. 319 Snippekens afschr.: Sneppekens - Potraijse uitg. 1657a: Patrayse - vs. 322 met afschr.: mé - vs. 324 vorietaijts uitg. 1657a: varietayts - vs. 325 eenen uitg. 1657a: ieenen

[p. 61]

 

⁺⁺

 

'Kweet ick wel wad ick segg. 'ksient oôn ou oogskens licht,

 

Ghe sitt all vast en paijst, 't siet hier wa droogskens, nicht,

335

Om soo veul pottekens van ôvend te doen koke:

 

Moôr stelt dat uyt ou hoot. da brôyen en da smoke

 

En houwe waij nief van, 'tis ene vuijlen brass,

 

En môckt ons huijse sleghs tot Roick en Smaer en Ass:

 

Soo vindew' ons gerief in hondert brôyeraije:

340

Nicht, das de suetste vond van ouw' en niewe taije;

 

Gen spreeckt moôr, en ghe siet ou schotels werm en nett

 

(Tgoôt as en Toiveraij) gebrocht en opgesett,

 

En all met order; frôy, en met respect.

 

T.

 

Met speck, moer?

 

'Kmocht lije dat hem Speck as Koestront in sen beck voer

345

Die 'teerste speck bestong te snippre tot en riem,

 

En naijdet quansuijs deur 'tgeveugelt met en priem;

 

(Tuschen haer beiden.)

 

'Kmagh toch gien speck.

 

F.

 

Dat isser een die goet is,

 

Mari, verstondet wel?

 

M.

 

'K segg datter geenen bloet is

 

As ghaij en zaijt. stô still, en lôt heur all begoôn,

350

Se sitt en pittereert, da stômer best af oôn,

 

Baij sleurpkes sal de waijn in 'thoot gerôke. Liefke,

 

Of ou wat over quam, hier baij stôghet Geriefke,

 

Ge weet wel.

 

T.

 

'K hebb gien noot; 'ksout selver seggen aers,

 

We benne t'ongsent all wat miester van de Naers,

355

En van die angdere gelegentheit.

 

F.

 

Iô trouwe,

 

As ons volck, paijs ick, en as mieestendeel de vrouwe.

 

M.

 

Wat hebb ick groit abus! ken hebb ick niet en Aij

 

Op Tôfel g'ordonneert, niet en sute pastaij,

 

Niet en Amandel-toert en sulcke liefflayckhaijkens.

 

F.

360

All weer ôn?

 

M.

 

Moôr embayt, doôr hoire noch pastaykens

 

Va mergh, va sweserkens en hônekammen toe.

 

T.

 

Ye doet all te veul kosts: 'kwort schier het ete moe

 

Eer 't opte tafel komt.

 

M.

 

Is 't nie woôr, ma Cousine,

 

'T is wa Signeurioôl, moôr woôr toe kans gediene,

365

Soo veulderlay gerecht. dan 'tis hier de manier,

 

All en tracteerde moôr ene mens draij of vier.

 

T.

 

Hoe brill sel onse Claes staen kyken op all 'tete!

+ [krit] Bij vs. 333 in marg.: Ludone ego hanc facete? nam quae facta dixi, omnia huic Falsa dixi. Pl. Cas. 3. 5. - vs. 347: Nae ista hercle magno jam conatu magnas nugas dixerit. Ter. Heaut. 4. 1. - vs. 350: Nam, ut alia omittam, pitissando modo mihi, quid vini absumpsit! Ter. Heaut. 3. 1. - vs. 362: Edepol conuiuij sat est. Pl. Stich. 5. 4. At tibi tanto sumptui esse, mihi molestum est. Pl. Mil. 3. 1. Si certum est tibi, Commodum obsona, ne magno sumptu: mihi quidvis sat est. Pl. Mil. 3. 1.

+ [krit] vs. 335 veul afschr.: veel - vs. 337 houwe uitg. 1657a: hauwe - vs. 346 en afschr.: een - vs. 357 en uitg. 1657a: een - vs. 358 sute uitg. 1657a: suete - vs. 363 opte uitg. 1657a: op de

[p. 62]

 

⁺⁺

 

'Kwouw om en stooter dat ick 'thum kon late wete

 

Hoe 'thier estelt is: Nicht, sel 'tnoch lang lijen eer

370

Men alderlieste keumt, en keumt ije meit niet weer?

 

M.

 

All propelaijck, me lief. we kunne noch wel prôten

 

En urken, eer hay komt: 'tzaijn all wa langher strôten

 

As d'ouliens te Leirdam - 'kwill segge, te Noordam,

 

F.

 

(In haer oor.)

Wa magh den bottekroes stoôn rôse, seght Saerdam,

375

Of ge vergalt den Bot.

 

M.

 

Te Saerdam will ick segge:

 

'Kwas doôr wa besigh memmen schotels t'overlegge

 

Die 'ck ou me Kaes en broit moech geve, veur dessert,

 

Veur 'tlest, veur lackerding. moôr drinckt eens uijt ou hert,

 

Eer dad ick doôr af spreeck: de waijn en sou nie smôken

380

Op suticheit; en sou dip potteken uijt rôken

 

Eer da Cosayn Nicloôs ons fluskens overkomt,

 

Soo moster anders oôn. Nicht, hedde wel gesomt

 

In oulie Land, of op e sommeke gedroncke?

 

Dag goôt hier soo gaglioôrd. Sie S.^r François ieens loncke,

385

Haij wouw ou wel te laijv: en haij kan's pertinent.

 

Kom, lackren dief, sit neer, ghe saijghes wel gewent.

 

Dach geld ou memme nicht, en een, twee, draij, vier kuskens.

 

Sie, nicht, soo doeme hier; waij leerent van de muskens:

 

Nou doe bescheet, Cozaijn, ick en ben oick nief vies;

390

'Kwaghs van uliede weer, en bieme gee verlies.

 

Ba soo, da klapt. ist uijt? keer om dan opde nôgel.

 

F.

 

Wa quelme 't hollands waijf, se kust soo dicht as hôgel!

 

M.

 

T sal hier hôst hooger goôn, se bloost all, siede wel?

 

De spoinse waijn beghint te blincke deur er vell.

 

T.

395

Nou mocht ick wel iens gaen, ije weet wel; 'tken niet misse,

 

Die veul drinckt moet -

 

M.

 

Iô, Iô, segh uijt, die moet veul pisse.

 

Elck op sen vraijichaijt, 'tis kermis: gôde gaij

 

Dat hoexken om, me lief; hoigh wôter, goech getaij.

(Tryn gael achter.)

+ [krit] Bij vs. 368 in marg.: Quam vellem Menedemum inuitatum, ut nobiscum hodie esset amplius, Ut hanc laetitiam nec opinanti objicerem. Ter. Heaut. 1. 2. Dum illum modo habeam mecum. Ib. 3. 1. - vs. 372: Iam aderit. C. Quando istuc erit? Cl. Non cogitas hinc longule esse? Ter. Heaut. 2. 1. - vs. 373: - Ah, non id volui dicere: - perperam jam dudum, hercle, fabulor. Pl. Cas. 2. 6. - vs. 374: Perdis rem, tace. Pl. Most. 2. 1. - vs. 375: Vah! tandem redij vix veram in viam. Pl. Cas. 2. 6. - vs. 376: At indiligenter hic eram. Pl. Mil. 1. 1. Ἄλλ᾽ ἐνταῦϑα ἐρρᾳδιούργουν. Lamb. - vs. 378: Sed interim, stratege noster, cur hic cessat cantharus? Pl. Stich. 5. 4. Age circumfer mulsum; bibere da usque pleuis cantharis. Iam diu factum est postquam bibimus: nimis diu sicci sumus. Pl. Pers. 5. 2. - vs. 395: Quo saturi solent. Pl. Curc. 2. 3. - vs. 397: Es, bibe, animo obsequere mecum, atque onera te hilaritudine. Liberae sunt aedes. Plaut. Mil. 3. 1. - Dionijsia hic sunt. Ter. Heaut. 1. 1. Scilicet ita tempus fert, faciundum est. Ter. Ad. 5. 3. - I ergo intro, et, cui rei est, ei rei hunc sumamus diem. Ter. Adelph. 5. 3.

+ [krit] vs. 374 Wa uitg. 1657a: Wô

[p. 63]

⁺⁺

+ [krit] Bij vs. 401 in marg.: Mala tu es bestia. Pl. Bacch. 1. 1. Neque eques neque pedes profecto quisquam tantâ audaciâ, Qui aeque faciat confidenter quicquam, quam quae mulieres Faciunt. Plaut. Mil. 2. 5. - vs. 406: Tace, parce voci, praeda progreditur foras. Plaut. Pers. 4. 6. - vs. 408: Caue ne cadas. asta. Pl. Most. 1. 4. - vs. 411: Ita me Dj bene ament, ut ego vix reprimo labra, Ob istam rem quin te deosculer, voluptas mea. Pl. Cas. 2. 8. Salue oculissime homo. Pl. Curc. 1. 2. Mea vita, mea medulla, mea festiuitas, Sine tuos ocellos deosculer, voluptas mea. Pl. Cas. 1. 1. - vs. 415: Haec quidem deliramenta loquitur. Pl. Amph. 2. 2. - vs. 417: Pol is quidem jam hic aderit. Ter. Ad. 3. 1. - vs. 418: Sa. Bene vos, bene nos, bene te, bene me, bene nostram etiam Stephanium. St. Bibe si bibis. Sa. non mora erit apud me. Plaut. Stich. 5. 4. Libet et edepol mihi tecum, nam quod tibi libet, idem mihi libet. Pl. Most. 1. 3. - vs. 421: Vah, quanto nunc formosior videre, quam dudum! Ter. Eun. 4. 5. - vs. 422: Et quanto diutius Abest, magis cupio tanto, et magis desidero. Ter. Heaut. 3. 1.

+ [krit] vs. 400 doôrs uitg. 1657a: daers - vs. 414 an uitg. 1657a: aen - vs. 421 monsseur uitg. 1657a: Monsieur

I. Bedryf. III. Uytkomst.

Marie. Francisco.

M.

Was seghde nou va maij? ghen hadt flus gieen courôsi,
Hedde nou beter moet?

F.

Bayloij doôrs avantôsi,
Gay het den duvel in: ken sachs me laeve noot:
Hoe suetjens valts' in 'tnett! wel, das ieerst en malloot.
We sullense, per dios, heel in ons klauwe kraijge,
(Soo wel en kanset niet) en opper hem ontraijge,
En môkens' achter ieen all die frôy noppe quaijt,
En plundre schip en goet.

M.

Swaijgt botmuijl as ge zaijt.
Doôr komse; en let toch ieens, om Goeds will, opper beene,
Hoe dasse knicke.

I. Bedryf. IV. Uytkomst.

Marie. Tryn. Francisco.

M.

Nicht, wacht ou waf veur die Steene,

De vloer is ongelaijck; 'kwacht nô de metselaer,
Die sallem helpe.

T.

Wel Claes Gerrtse, ben je daer,

(Sij vatt Francisco bij het hoofd.)

Kom, Keuning, gemen soen. je doetme wel verlanghe,
Maer 'k seltje lustich weer verhaelen op ye wanghe. -

(Sij kust Francisco over syn schouder.)

Wel hey, 'ten issem niet. ick docht all bij men zool,
Hoe komt hij an en pluijm deuse besuckte jool!
Of is 'tsen Corebloem?

F.

Ho! s'is all inde Blomme,
'T gô nôde Boinen toe.

M.

Hay'n is noch niech gekomme,
Moôr 'k hebber taijing af, we sullen em hôst sien:
E glôsken op 'tsucces van sen goey raijs.

T.

Wel tien,
Beghett, dat is goe tijng, en 'kmeughse nong wel laete,
'K hebb wat ruijm baen emaeckt. en willjer wat bij praete,
En somme mé, monsseur, kedaer, men backes honck,

(Sy kust hem weer.)

Hoe'ck mier an Claese denck, hoe dattick mier ontfonck.

[p. 64]

 

⁺⁺

 

Keraedje, Nicht niet dicht, dat geldje noch en tooghje

 

Op sijn gesondicheit. kom, spannew' iens et booghje

425

All wattet lije magh: Ick weet niet hoe'ck et hepp,

 

Men keel beklaeghter van dit Brabantse gelepp.

 

We sitten oock, beghett, en pluijsen ofwe luijsde,

 

'T lijckt of ye gaere saeght dat Trijntje nicht verhuijsde,

 

Suck slagh van bekertjes douwjese voorder neus.

430

Hebjer ghien wijer in ije troor? vijve le geux.

 

Dat geldj' en Troijtje, Frans, of is 't Francoijs, of Fransje,

 

Of S.^t Franciscus? hier, wat ben je voor een hanssje?

 

F.

 

Ick ben all wacchge wilt, me lieveke, mon coeur,

 

Ick hieet, hoe hieet ick oock? 'khieet ouwe Serviteur.

435

En willew' eens van deêgh? wegh metta Layster baxke,

 

Doeme da dingh van hier, en hanghet oôn en taxke

 

Veur vogeltjes in 'tboss.

 

T.

 

Dat hebje wel, kesijn,

 

En je spreeckt as en man: hoe kenme lustigh zijn

 

En keume Wijn te kort?

 

M.

 

Hadoôr, 'ken wils niet hoire

440

Dame nicht segge sou da'ck ick de feest will stoire.

 

(Sy geeft Tryn een' groote fluijt voll.)

 

Fluyt op da fluytien ieens e Lieken op de kunst,

 

Cosaijntje, 'tschenck ou Glas en waijn, uijt goeijer gunst.

 

T.

 

En liedje? 'tis edaen. ick hepper ien onthouwe

 

Dat nobel gaet. wicheij!

(Sij singht.)

Wilhelmes van Nassouwe. -

445

Maer 'tfluytje moet eerst uijt, niewaer Gemanne.

 

F.

 

Iae.

 

M.

 

Das buijten twaijffel.

 

T.

 

Daer, dat gaet voor, volghme nae,

 

(Singt wederom.)

 

En volghme nae, nae, nae, soo spraken all de veugele:

 

Wat denckje, nichje, heit en schellevissje vleugele?

 

Y gurcke, 'kweet daer sulcken Lietjen of. maer, hou,

450

'Kmost wat min singen, als ick wat meer fluijte sou.

 

O fluijtie vander jeughd, je selt by mijn vernachte,

 

Gaet in. Maer ien is ghien: wie wild'r en paertje wachte?

 

F.

 

De duvel hoôl de praij, is da begut gefluijt! -

 

Moôr 'tsal hôst anders goôn, ick sie wel daddet stuijt.

+ [krit] Bij vs. 426 in marg.: Itaque venter gutturque resident esuriales ferias. Pl. Capt. 3. 1. - vs. 428: Quin ego nunc, quia sum onusta mea ex sententia, Quiaque adeo me compleui flore Liberi, Magis liberâ uti linguâ collibitum est mihi. Pl. Cist. 1. 2. - vs. 433: Id enim quod tu vis, id ajo, atque id nego. Pl. Men. 1. 2. Oh! ocellus es meus, tuus sum alumnus, mel meum. Pl. Most. 1. 4. - vs. 439: Neque me perpetiar probri Falso insimulatam. Pl. Amph. 3. 2. - vs. 441: Age, effunde hoc cito In barathrum. propere prolue cloacam. Pl. Curc. 1. 2. - vs. 453: Hoc vide, ut Ingurgitat impura in se merum auariter Faucibus plenis. Pl. Curc. 1. 2.

+ [krit] vs. 423 geldje uitg. 1657a: gelje - vs. 429 voorder uitg. 1657a: voor de - vs. 437 T. Dat - vs. 439 M. hadoôr niet in het HS., maar in het afschr., door H. zelf er bij geschreven. - vs. 442 'tschenck afschr.: 'k schenck - vs. 445 en 446 in uitg. 1657a in omgekeerde volgorde. - vs. 450 fluijte uitg. 1657a: fluyten - vs. 454 daddet afschr.: dattet

[p. 65]

 

⁺⁺

 

(Hij geeft haer de tweede fluijt.)

455

Ick wachse, Nicht.

 

T.

 

Dats uijt: en aere.

 

F.

 

Sie waf veur ou,

 

(Sy wilder wat uijt gieten.)

 

Ten is nie meugelaijck (houw, nichtjen, ick bekeur ou,

 

Heus spel, me kint) 'ten is nie meugelaijck; ten halve

 

Sal 't hôpre. wacht ou wat; dees volle Koeij moet kalve. -

 

(Trijn braeckt en valt opde vloer.)

 

Doôr leet den bras. doôr leet de Beest in 'tkinderbet,

460

Wie will gevôyer zaijn?

 

M.

 

Hoe ist, sloir, hoe ist slet?

 

Hoe ist, nicht Kôtelaijn? was zayde doit? of laefde?

 

Is da nie meer genuchs dan yemand oit belaefde?

 

F.

 

Victori, Môij; de stad is in, 'tCasteel is ons,

 

Se slôpt soo vast, als loôghse midden in den dons.

 

M.

465

Tsô, nouw ôn 'tplundere, de poirte zaijn gespronghe,

 

De Sinternellen doit. Ick berst schier uyt men longhe

 

Va lacche.

 

F.

 

Still, se ruert.

 

M.

 

Was souwse rure?

 

F.

 

Sist! -

 

Ick hoir wat as en sluijs.

 

M.

 

Da denck ick wel; se pist.

 

F.

 

Moôr hoir, se spreeckt.

 

T.

 

Kelaes. Kela. Kela, Kelaesje.

 

M.

470

Se droomt van heure Kloôs.

 

T.

 

Noch - noch - noch ien gelaesje.

 

F.

 

Wa ploôg!

 

M.

 

Ten is gee noit, das sal strax over goôn,

 

De Kiaers die flickert soo wat inde paijp: de Moôn

 

Goôt innen swerte wolck, en sal nie licht weer schaijne

 

Veur daddet mergen is.

 

F.

 

O spoinsse waijn der waijne

475

Wa komd' ons wel te pas! wa wast e nobel man,

 

Die ou ieerst euyt de dreuijf in 'tvat, en in de kan,

 

En in se kaeltje goôt! was sayde suet en krachtigh!

 

Was sayd' e nobel nat!

 

M.

 

Sie doôr, se slôpt wôrachtigh,

 

Ofs' inde Roise laegh.

 

F.

 

Soi doesse toch: moôr, Môy,

480

In wadden Roise! foeij!

 

M.

 

Da'n sloôn ick niet ieens gôij,

 

Das goet te kuijsse. Kom, kom lôt ons 'tspel beghinne:

 

Ieerst dese sulvren riem: doôr sou'ck ick lang veur spinne

 

Eer ickem over wonn. - nouw dese gouwe knopp: -

 

Wa droes, het ding is swoôr! - now de muts vande kopp: -

485

'T is all faijn laijnwayke: da weet ick wat te leere

+ [krit] Bij vs. 458 in marg.: Ecce autem, bibit arcus; pluet Credo, hercle, hodie. Pl. Curc. 1. 2. - vs. 462: Quibus nunc in terra melius est? Pl. Poen. 5. 4. - vs. 463: Salute nostrâ atque urbe captâ per dolum. Pl. Bacch. 4. 9. - vs. 466: Iamne erumpere hoc licet mihi gaudium? Ter. Eun. 3. 5. Nunquam ecastor ullo die risi adaeque, Neque hoc quod reliquum est plus risurum opinor. Pl. Cas. 5. 1. Nunquam edepol hominem quenquam ludificarier Magis facete vidi, et magis miris modis. Plaut. Mil. 2. 5.

+ [krit] vs. 465 Tsô uitg. 1657a: Tsa - vs. 471 strax uitg. 1657a: trax - vs. 472 de het HS., afschr. en K. b.: die uitg. 1657a en b de - vs. 474 daddet uitg. 1657a: dattet K. b. als boven - vs. 476 euyt uitg. 1657a: uyt - dreuijf uitg. 1657a: druyf - vs. 479 Soi afschr.: Soo uitg. 1657a: Soe - vs. 482 sulvren uitg. 1657a: sulvre K. b. als boven - vs. 485 laijnwayke uitg. 1657a: laywayke

[p. 66]

 

⁺⁺

 

Da maij wel vughe sal: 'ksal ick 't accommodere

 

All woôrt veur en Princers: nouw 'tLaijfken uijt: houw vast: -

 

Hoe stôde soi? treck staijf. - 'tsloôplaijfke van damast?

 

Neen, 'tis moôr filosell. all goech genoech veur dachgeld.

490

As ick 't niew môke souw, het koste mennigh dachgeld.

 

F.

 

Sie wadden Beurstjens, Môy, waddenen Boesem, sie,

 

Me sous' op ete.

 

M.

 

Sott, wa maijnde dat de die

 

Wa meer zaijn as de maijn? Tis all vell as en ander.

 

F.

 

Moôr sie, se stoôn soo staijf, soo frôykens van malkander.

 

M.

495

Nouw gô foirt, leurefoôs, wen hebbe geenen taijt

 

Om soo te futsele. Hier, Hannen as ghe zaijt,

 

Licht dese plagg wat op, 'ken kan de knoip niet vinde

 

Van heure veurschoot. - still, ick moetem wat ontwinde,

 

Het is hier wa verwert. - doôr is 'tloss. nouw den rock;

500

Den rock loss. woôr's de spleet? - Ba 'tis en ronde klock:

 

Francisco, woôrs de spleet?

 

F.

 

Da meughde gaijlie wete,

 

Verstoôn ick may da stuck, of ben ick ick gesplete?

 

M.

 

Hier isse, recht veur in. wie sou dat rôye? wel,

 

Dit Boere kleet is ee mirôkeleus gestell.

505

Moôr, Frans, das enen rock, das lôke, das zaijn koirde!

 

En wadde voeijer! sie, waddenen bôy. ken hoirde

 

Van all men laeve noit van sulcken properhaijt.

 

Nou 'tzieltje, baij men ziel. woôr is dat ope? baijt: -

 

Woôr is dis scheurke; veur, of achter, of ter saije?

510

All mé veur. Das en klucht. hoe wetenset te snaije,

 

Die botte Hollanders!

 

F.

 

Stoôn d'ouwlie doôr nie mé?

 

M.

 

Ou lust te koute. treck.

 

F.

 

Wacht, daddick niet en tré

 

In desen hutspott hier.

 

M.

 

Kom, lôt s' ons waf verschuijve.

 

F.

 

Wa ploôgh, hoe stincket hier no vers geperste druijve!

 

M.

515

Hoe vieskens saijde, Frans! Doôr is et zieltjen uijt,

 

En, par ma foij, dat is bekans den besten buijt.

 

Sie wad en dertel goet; voll koordekens as braynoôt,

 

Sess of acht inde schoit. as diffolck in de way goôt

 

Ist dan sus opgeschickt? treet das soo deurden dauw?

520

Lôt sien, is 'tlang genogh? - jôt, moôr 'tis wat te nauw.

+ [krit] Bij vs. 489 in marg.: Bene res nostra collocata est istoc mercimonio. Pl. Most. 3. 3. - vs. 491: Edepol papillam bellulam. Pl. Cas. 4. 4. Quae habitudo est corporis! Ter. Eun. 2. 2. - vs. 494: - Eia, corpus quojusmodi! - vel papillae quojusmodi! Plaut. Rud. 2. 4. - vs. 495: Mi homo, obsecro, alias res geris, ego tibi meas res mando. Pl. Cist. 4. 2. Quin tu istas mittis tricas? Pl. Most. 3. 1.

+ [krit] vs. 486 vughe uitg. 1657a: vuege - vs. 488 soi afschr.: soo - vs. 498 veurschoot afschr.: veurschoit - vs. 504 Dit afschr.: Di uitg. 1657a Dib - vs. 505 enen uitg. 1657a: eenen - vs. 509 saije uitg. 1657a: zaye - vs. 511 ouwlie uitg. 1657a: oulie - vs. 514 no uitg. 1657a: na - vs. 515 saijde uitg. 1657a: zayde - et K. b.: het - vs. 517 voll koordekens as afschr.: doôr en gebreeckt moôr - vs. 520 genogh uitg. 1657a: genoegh

[p. 67]

 

⁺⁺

 

Ick ben wa corpelent baij heur. wa magh ick segge?

 

'T is ruijm genogh gefronst, me salt wat uyt doen legge.

 

Nouw Coussebande los.

 

F.

 

Das maij werck.

 

M.

 

Iust, Monseur,

 

Ghe wilt wa snuffele. Doôr, goôter dan mé deur,

525

Ick schencks'ou.

 

F.

 

Is dat all dacheme maijnt te gheve

 

Veur men getrouwichait? 'Ken kom hier nie chedreve

 

Op ene stroijwiss, Môy, 'khebb oock e woord in 'tvat

 

As recht sal recht zaijn, wel, was seggen is me dat?

 

M.

 

All propelaijck. 'ken will memmene vrint nie kaijve.

530

Treckt bay her Coussen uijt, ick sals' u lôten blaijve,

 

Ick ben ick wel gekoust, en raijckelaijck versien

 

Va sulcken koomenschapp.

 

F.

 

Das woôr: maer lôt eens sien,

 

Door zayde broôf geboirt deur ene jongen bôse.

 

Dat isser ieen, das twiee, en 'tzaijn goey Saijen hôse.

535

Ha, ha!

 

M.

 

Ghe lieget, Frans.

 

F.

 

Ick lieghet? 'tis seer wel.

 

Ick sals' op oventuer gô trecken over 'tvell

 

Van baij men beentjens. Tian, hoe sal ick ick braghere!

 

Nou magh ick ommers baij de groote comparere.

 

Men liaersen zaijn soo out en soo dickwils verlapt

540

Dat icks me selver schoôm.

 

M.

 

Wa stôde gaij en klapt,

 

Hoe kan en vrouwe kous oôn e mans bieen gepasse?

 

F.

 

Iô, jô, 'kweet ick da wel; me sal'r e stuck ôn lasse

 

Va plets, of Ermezaijn: de Broecke zaijn nouw lang,

 

Me sal de vrouwlickhayt nie sien ôn maijne gang.

545

'K ben ommers wel gepôyt. en seurgde gaij soo verr niet.

 

Lôt maij men gouste vray.

 

M.

 

Moôr siede ghaij die sterr niet?

 

Flus stonds' ons over 'thoot, nou stôsse nues: 'tweurdt loôt;

 

Me dunckt Hanneken euijt is soo lang op de stroôt,

 

Datte nacht slaijte goôt. we moete stoôt go môke,

550

Hoe dawe dees figuer met ieere quaijt gerôke.

+ [krit] Bij vs. 525 in marg.: Heus - ecqua in istac pars inest praeda mihi? Pl. Men. 1. 2. Promerenti optume hoccine pretij redditur? Pl. As. 1. 2. - vs. 526: Ratane me sic hominem esse omnium minimi pretij? Plaut. Mil. 2. 6. Tu me bene merentem tibi habes despicatui. Pl. Men. 4. 3. - vs. 529: Nimis iracunde, hercle. Men. ib. Qui tibi lubet mihi male loqui? Pl. Epid. 3. 1. - Potius quam te inimicum habeam, faciam, ut jusseris. Ter. Eun. 1. 2. - vs. 549: Istuc est sapere, non quod ante pedes modo est, Videre, sed etiam illa, quae futura sunt, Prospicere. Ter. Ad. 3. 3. Ne capta praeda capti praedones fuant. Pl. Ps. 4. 3. At enim nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur. Pl. Poen. 4. 2. Igitur id quod agitur hic, primum praevorti decet. Pl. Mil. 3. 1. Neue permanet palam haec nostra fallacia. Nam doli non doli sunt, nisi astu colas, Sed malum maximum, si id palam prouenit. Pl. Capt. 2. 1. Viso opus est, cauto est opus, ut hoc sobrie, sine arbitris, Accurate hoc agatur, docte et diligenter. Ibid.

+ [krit] vs. 522 genogh uitg. 1657a: genoegh - vs. 529 nie uitg. 1657a: niet - vs. 530 her uitg. 1657a: haer - Coussen uitg. 1657a: koussens - vs. 532 maer uitg. 1657a: moôr - vs. 533 ene uitg. 1657a: eenen - vs. 534 Saijen afschr.: Saije - vs. 541 oôn afschr.: ôn - vs. 544 maijne uitg. 1657a: mene - vs. 546 gouste afschr.: goeste

[p. 68]

 

⁺⁺

 

F.

 

Das toch woôr evewel. of die fiel, heure mann,

 

Heur spoorden op de locht, as wel gebeure kan,

 

Was souwe môke? 'tzaijn besuckte stercke schelme

 

Da Wôterlands gespeuijs, se souwen ieen verdwelme

555

Medden soufflet of twee: heur veuijste zaijn te hert,

 

Men lust nie van die kost, 'ken sueck geen hôpermert.

 

M.

 

Wel hedde gee rapier, en zayde niet e kraijsman?

 

F.

 

Ten sé niet, e rapier: all winnet all de praijs van

 

Meest all de wôpene: die dieve zaijn te snoo,

560

Se trecken ou e mess twee spanne lang of soo,

 

En vallen deur 'tgeweir en snaijen een te schande.

 

M.

 

Iô wel ken weet nief, vrint, me dunckt me heêt oick hande.

 

En daddet maij veur quam, va wie 't oick woôr, ick swaert,

 

'K sou: - ick en ben ick toch van ee mes niet vervaert,

565

Da weette wel.

 

F.

 

Tian, Môy, 'tmess mochter oick nô wese.

 

Moôr dis all weer gekout as woôrder niet te vreese,

 

As sôte waij baij 'tvier, en gôve vraijers euijt

 

En vraysters mette Tang. en ick vrees datte Guijt,

 

Die nou se waijf all mist, indien hi niet heel satt is,

570

Heur gangen nô vörst, en met alle man op 'tpat is

 

Om s' uyt te vinden.

 

M.

 

Toch: en me waffrôgens, Frans,

 

All woude va Paraijs nô Roome, doôr is kans.

 

Moôr zayde ghaij gerust: 'khen hebb ick sulcke puntie

 

Van doôgh niet onderleet, 'ken hebb icks in maij muntie

575

Wel draijmoôl overmunt en om en tom gewent.

+ [krit] Bij vs. 551 in marg.: Videre verum, atque ita uti res est dicere. Ter. Heaut. 3. 1. Atque edepol, quanquam nequam homo es, recte mones. Pl. Ps. 4. 4. - Dum haec metuo, metuo ne ille huc harpax adueniat. Pl. Pseud. 4. 3. Mihi quoque edepol jam dudum ille cor perfrigefacit. Pl. ib. 4. 7. - vs. 556: - Quid mihi opus est - cum eis Gerere bellum? cum nihil, quamobrem faciam, meruisse arbitrer? Minume! nolo turbas. Plaut. Stich. 1. 2. Neque ego insanio, neque ego pugnas, neque lites coepio. Pl. Men. 5. 5. - vs. 563: Virum me natam vellem: Ego ostenderem. Ter. Ph. 5. 3. Qui nunc si detur mihi, Ut ego unguibus facile illi in oculos involem venefico. Ter. Eun. 4. 3. Vah. quibus illum lacerarem modis! Ter. Ad. 3. 2. - vs. 566: Sed verba hic facio, quasi negocij nihil siet. Pl. Aul. 2. 7. - In hujusmodi negotio Diem sermone terere, segnities mera est. Quamuis sermones possunt longi texier. Plaut. Trin. 3. 3. - vs. 573: Ev. Potin' ut animo sis tranquillo? Ch. Quid si animus fluctuat? Ev. Ego istum in tranquillo et tuto sistam tibi, ne time. Pl. Merc. 5. 2. - Iam instructa sunt mihi in corde consilia omnia. Ter. Ph. 2. 1. In pectore condita sunt, meditati sunt doli docte. Pl. Ps. 4. 1. Itaque ego paraui hic intus magnas machinas. Pl. Mil. 2. 1. Diu cogitaui: Argumentaque in pectus multa institui Ego: atque in meo corde - eam rem volutaui et diu disputaui. Pl. Most. 1. 2.

+ [krit] vs. 554 gespeuijs uitg. 1657a: gespuys - vs. 557 gee uitg. 1657a: geen - vs. 561 'tgeweir uitg. 1657a: 't geweer - vs. 564 ee uitg. 1657a: e - niet afschr.: nief - vs. 569 hi uitg. 1657a: hy - vs. 570 vörst uitg. 1657a: vôrst - vs. 573 'khen afschr.: 'k en

[p. 69]

 

⁺⁺

 

'K sal ick 't ons klaere, man: en vrieest nie veurde vent.

 

F.

 

'Ken vriees noot: moôr ick maij 'tperaykel as 'tgezaijn kan.

 

M.

 

Iô, ghe wilt segge, Most en vindm' in geen Azaijn-kan,

 

En gh' hout veul vannen heuijt die heel en onverlett

580

Gerustekens en wel gô leggen in heur bet,

 

En gh'het gelaijck.

 

F.

 

Nouw voirt; spreeckt toch eens euijt te leste,

 

Hoe suldet môke, Môij?

 

M.

 

'Khebb ick den alder beste

 

En de subtielste vont die oot euijt vrouwen hoot

 

Te veurschaijn is gebrocht.

 

F.

 

Ghe helptme euijt men doot:

585

Ke me lief Moeyerke, wat ist veuren inventie?

 

Het is e wonder dingh van en quoy conscientie,

 

Me dunckt, woôr ick me keer, 'ksie may dien Bedelaer,

 

Dien Bogger, dije fiel, die Schipper achter haer

 

Medde mess as e vliem.

 

M.

 

'Ksal ick tem wel ontlegge.

 

F.

590

Ké segt dan.

(Hij beeft.)

 

M.

 

Bloijen euijl, 'ken wils ou noch nies segge,

 

Ghe sullet sien. Kom hier, lôt ons dit doye layf

 

Gô slaepen uytte vloer, om offer man of waijf

 

Quam kloppen aen men deur, dat hier veul 'snachs te doen is.

 

F.

 

Van dusent tegen een dat did ding heure schoen is;

+ [krit] Bij vs. 576 in marg.: Ego efficiam quae facta hic turbauimus, Profecto ut liqueant omnia et tranquilla sint, Neque quicquam nobis pariant ex sese incommodi. Pl. Most. 2. 1. Perfectum ego dabo hoc negotium. Pl. Cist. 2. 3. Ego hoc effectum lepide tibi tradam: tace. Pl. Curc. 3. Ego expediam, sine. Ter. Ph. 1. 5. - vs. 577: To. Nihil periculi videtur. Do. Scio istuc, sed metuo mihi. Plaut. Pers. 4. 4. - vs. 579: Tu quod cauere possis, stultum admittere est. Ter. Eun. 4. 6. - vs. 581: Utrum tu - cum malo libentius Quiescis, an sic sine malo, si copia est? Plaut. Rud. 3. 5. - Sed, quaeso, ambages, mulier, mitte, atque hoc age: Eloquere. Pl. Cist. 4. 2. Obsecro te, quamprimum hoc me libera metu. Ter. And. 2. 2. - vs. 582: Quam tu rem actura, obsecro, es? Ter. Eun. 5. 2. - Festivum facinus venit mihi in mentem modo. Pl. Poen. 5. 2. Consilium, quod cepi, rectum esse et tutum scio. Ter. Heaut. 2. 2. - vs. 584: Voluptatem magnam nuncias. Ter. Heaut. 1. 2. - vs. 585: Eloquere, ut quod ego nescio, id tecum sciam. Pl. Pseud. 1. 1. Fac participes nos tuae sapientiae. Pl. Epid. 2. 2. - Age, age, cedo istoc tuum consilium, quid id est. Ter. Heaut. 2. 2. Obsecro te, loquere nunc, ubi sit. Quid taces? dic. enicas me miserum tuâ reticentiâ. Pl. Merc. 5. 2. Reperiamus aliquid calidi conducibilis consilij. Nam ille quidem aut jam hic aderit, credo, hercle, aut jam adest. Pl. Epid. 2. 2. - vs. 587: Nam mihi horror membra misero percipit. Pl. Amph. 5. 1. - vs. 589: Iam sic sino, Iratus sit: ego ne quid noceat cauero. Pl. Pseud. 1, 5. - vs. 590: Quin tu eloquere. Pl. Ep. 2. 2. P. At imperti me quod commenta es. Pa. Tace, dum in regionem astutiarum mearum te induco, ut scias Iuxta mecum mea consilia. Pl. Mil. 2. 2. - Absurde facis, qui angas te animi. Pl. Ep. 3. 1. - Ego enim dicam tum, quando usus poscet: interea tace. Pl. Mil. 3. 1. Post istuc veniam. Ter. Heaut. 2. 2. Tempori ego faxo scies, nolo bis iterare. Pl. Ps. 1. 3. - vs. 592: Ne qua ob eam suspicionem difficultas eveniat. Pl. Ep. 2. 2. In aediculam istanc seorsim concludi volo. Pl. Epid. 3. 3.

+ [krit] vs. 579 veul uitg. 1657a: veel - heel afschr.: hieel - vs. 584 gebrocht uitg. 1657a: gebracht - vs. 588 die uitg. 1657a: dye - vs. 592 slaepen uitg. 1657b: slaeppen - vs. 593 'snachs afschr.: 's nachts

[p. 70]

 

⁺⁺

595

Besie, wad e fatsoen!

 

M.

 

Neen, 'tzaijn heur toffele;

 

Doôr sleurpen se soo mé, dach goô soo schoffele,

 

As quômens' euijten bet. 'T past wel bay saije kousse,

 

Nie woor? hoe schickt daf volck de schotels nô de sausse!

 

Kom oôn, hef op: ick hier; neemp ghaijse bay her hoot.

 

F.

600

Wat ramp, hoe weegt die Treuij!

 

M.

 

Nie woôr? all woôrse doot,

 

S'en mocht nie swoôrder zaijn.

 

F.

 

En souset wel niet wese?

 

M.

 

Ge say geck.

 

F.

 

Sonder geck, loôt sien, hoe stoôter wese? -

 

Niee, Niee, s en heech gieen noit: sie doôr, se bloôst, de praij,

 

Als soôtse voor en komm met hieeten Raystenbraij.

605

Iô, Iô, se ronckter baij; se sal strax wel wa mieer doen,

 

Me dunckt ick rieckt all.

 

M.

 

Suet, me moetens' oick nie sieer doen,

 

S heet ons giee lieet gedoôn, goey sloir.

(Sy dragense naer achteren.)

+ [krit] Bij vs. 604 in marg.: Sorbet dormiens. - Illud stertit volui dicere. Sed quasi consimile est, quod stertas, quasi sorbeas. Pl. Mil. 3. 2. - vs. 611: S. Metuo. Pa. Quid metuis? S. Ne hercle hodie - Maxumum in malum cruciatum insiliamus. Plaut. Mil. 2. 3. - vs. 613: Nullus sum. Tr. Taceas: ego, qui istaec sedem, meditabor tibi. Pl. Most. 2. 1. - Nunc pol ego perij plane in pertetuum modum. Ib. 3. 1. - vs. 615: Quis illic est, qui tam proterue nostras aedes arietat? Plaut. Truc. 2. 2. Quid istuc est, quaenam istaec est pulsatio? Quae te mala crux agitat? ad istunc qui modum Alieno vires tuas extentes ostio. Pl. Bacch. 4. 2. - vs. 616: Edepol, ego illam mediam diruptam velim. Pl. Cas. 2. 5. - vs. 617: Interdum inepte stultus es. Pl. Most. 2. 2.

+ [krit] vs. 596 goô uitg. 1657a: goe - vs. 598 sausse afschr.: sousse - vs. 602 say afschr.: saijch uitg. 1657a: zay - vs. 603 gieen uitg. 1657a: gien - vs. 606 me uitg. 1657a: men - nie uitg. 1657: gien - vs. 607 giee uitg. 1657a: gie - vs. 608 ter afschr.: te - vs. 611 nie uitg. 1657a: niet - vs. 613 wördt uitg. 1657a: weurdt

I. Bedryf. V. Uytkomst.

Marie. Franc. Paschier.

(Komen weer uijt.)

M.

Wel, dat is doôr,

Den doyen is ter kerck gebrocht all sonder Boôr.
Se leet doôr wel en werm beschutt van alle winde,
De schipper, paijs ick ick, en sals' altoos nie finde.

F.

'Ken weet's nie; vindt hay 'theuijs, haij treed wel lichtelaijck
In da klay kômerken en valt doôr over 'tlaijck.

M.

Tut, tut.

F.

Doôr wördt geklopt. wa dusent slappermente,
Wa komd ons over!

M.

Still. - was doôr te redjemente?

(Paschier, roept van buijten.)

Wie klopt doôr?

P.

Vrint.

M.

Wa frind?

P.

Goe frind, doet ope moôr.
Doet ope. 'kwouw die praij van ee gesplete woôr!

F.

Is 't Hollands?

M.

Dese sott, en kund ou moeyers sproôck niet?

P.

Doet op, Uffrouw.

M.

Señor, en stoirm' immene voôck niet,
'T en sau van doôgh nie zaijn, om rede: d'ander weeck,

[p. 71]

 

⁺⁺

620

Dan sulde wilkom zayn; ghe weet wel. -

 

F.

 

Das en streeck,

 

O gay deurtrapte vaegh! wie was 't?

 

M.

 

Haij goôt all hene.

 

F.

 

Wie wast?

 

M.

 

Paschier.

 

F.

 

Paschier! haij magh sen blauwe schene

 

Gô smaere met was salf va patientie. - Môy,

 

Ick beefden, ick bekent; moôr nou ben ick weer frôij.

 

M.

625

Wel, wel, past op de deur, ick vall ick oôn men cure,

 

En will menen Apteeck ieens lustigh om gô rure,

 

En brengender ou van de beste drogen euijt

 

Veur ons gebreck; dat is 'tgebergh van desen beuijt.

 

F.

 

Goôt heen, en spoeyd ou wat. want, weette wel? om reden:

630

'K hebb wel e kraijsmans hert noôr ôvenant men leden,

 

Moôr 'tsal wat ieenigh zaijn. -

+ [krit] Bij vs. 620 in marg.: Nimis doctum dolum! Pl. Mil. 2. 2. - vs. 621: Ille est amotus. Pl. Bacch. 4. 8. Amoui a foribus maximam molestiam. Pl. Amph. 1. 2. - vs. 622: Non modo ne introeat, verum etiam ut fugiat longe ab aedibus. Pl. Most. 2. 1. - vt. 624: Continuo meum cor coepit facere artem ludicram, Atque in pectus emicare. Pl. Aul. 4. 3. Mihi cor retunsum est oppugnando pectore. Pl. Ps. 4. 4. - Nunc demum mihi animus in tuto est loco, Postquam iste hinc abijt. Pl. Ps. 4. 5. Remigrat animus nunc demum mihi. Pl. Ep. 4. 1. Hem, istoc verbo animus mihi redijt, et cura ex corde excessit. Ter. Hec. 3. 2. - vs. 625: Ne abeas, priusquam ego ad te venero. Pl. Ep. 2. 2. Fecisti jam officium tu tuum: me meum nunc facere oportet. Per hanc curam quieto tibi licet esse. Pl. Ep. 3. 2. - vs. 626: Quicquid ego malefeci, auxilia mihi et suppetiae sunt domi. Pl. Epid. 5. 2. - vs. 631: Istaec hinc abijt: solus nunc es: quo in loco haec res sit, vides. Pl. Ep. 1. 1. Edicit, ne vir quisquam ad eam adeat, et mihi, ne abscedam, imperat. Ter. Eun. 3. 5. - vs. 633: Ego summâ vi defendam hanc atque illam mortuam? Ter. Ad. 3. 5. - Hic ego virum interea opperibor? Ter. Heaut. 4. 1. - vs. 634: Mihi cesso, cum sto. Pl. Epid. 3. 2. - vs. 635: Iam senatum conuocabo in corde consiliarium. - Vide quid agas, ita res subito haec objecta est tibi. Non enim nunc tibi dormitandum, neque cunctandi copia est. Pl. Ep. 1. 2. - vs. 636: Suspicio est mihi nunc vos suspicarier me. Pl. Ps. 1. 5. - vs. 639: Ne dixeritis huic, obsecro vostram fidem. Pl. Mil. 3. 2.

+ [krit] vs. 620 streeck uitg. 1657a: steeck K. b. als boven. - vs. 623 smaere uitg. 1657a: smaeren - vs. 629 weette uitg. 1657a: weete - vs. 631 stae uitg. 1657a: stó - vs. 635 da uitg. 1657a: dat - vs. 636 eens afschr.: ieens

I. Bedryf. VI. Uytkomst.

Francisco.

F.

K souw hier stae schildre, jô!

En dan, wie klopt doôr, veur, wie klopt doôr achter nô;
Ick souw ick ick oôn 'tspits stô proncken en stô wachte
De schipper en se mess! nieen, hoere-poirt, goeyn nacht en
Goeyn ôvont: 'k heb wa feur da beter klincke sal.
Nou paysde ghaij, goey liens, da'ck eens gôn drincke sal:
Niee, 'k hebb soo wel gepoijt mettat diefs Hollands Treuijke,
Damme nie mieer en lust: men heet toch gieen twiee beuijke.
Hout ouwe mont, ick will gô sien hoe dasse leet,
En ofse slôpt, en ofs' oick noch gevulen heet.

[p. 72]

⁺⁺

+ [krit] Bij vs. 642 in marg.: Dictum factum reddidi. Ter. Heaut. 4. 4. - Ubi ille est sacrilegus? Ter. Ad. 2. 4. - vs. 643: Ut ille trepidabat! ut festinabat miser! Pl. Cas. 2. 7. - vs 644: Huic ipsi opus patrono est, quem defensorem paro. Ter. Eun. 4. 6. - vs. 645: Sed ubi illic est? Sumne ego homo insipiens, qui haec mecum egomet loquor solus? Dedit verba mihi hercle, ut opinor. - Tum pol ego interij, homo si ille abijt: neque hoc opus quod volui, ego hodie efficiam. Plaut. Pseud. 4. 1. - vs. 646: Ubi illum ego scelerosum misera atque impium inueniam? Perij, hoc quid sit vereor. Ter. Eun. 4. 3. Membra metu debilia sunt: animus timore Obstupuit. Ter. Ad. 4. 4. - vs. 649: Quiduis tamen jam malo quam hunc amittere. Ter. Heaut. 4. 7. - vs. 650: Atque ipse egreditur penitus perjurum caput. Pl. Ps. 4. 1. Sed eccum video verbeream statuam. Hem, te hercle ego circumspectabam: nimis metuebam male, ne abijsses. - Ubi restiteras? Ps. Ubi mihi libitum est. Pl. Ps. 4. 1. - Cur tu obsecro hic me solam. Ter. Andr. 4. 5. - vs. 651: Unde is, nihili? ubi fuisti? Pl. Cas. 2. 3. - vs. 652: Prorsus a me opinionem hanc tuam esse ego amotam volo. Ter. Andr. 3. 2. Apagesis. egon' formidolosus? nemo est hominum qui viuat minus. - Ah metuo, qualem tu me esse hominem existumes. Ter. Eun. 4. 6. - vs. 655: Dic obsecro, hercle, serio, quod te rogem. Pl. As. 1. 1. Ego verum amo, verum volo mihi dici: mendacem odi. Pl. Most. 1. 3. - vs. 656: Si eris verax, tuis rebus feceris meliuscule. Pl. Capt. 5. 2. Do. Quin dicis? Ly. Quin, si liceat. Do. Dictum oportuit. Pl. Merc. 4. 3. - vs. 657: Quid feceras? C. Paululum quiddam. P. Eho paululum, impudens? Ter. Eun. 5. 2.

+ [krit] vs. 642 nie uitg. 1657a: niet - dörve uitg. 1657a: dorve - vs. 655 seght uitg. 1657a: segh

I. Bedryf. VII. Uytkomst.

Marie.

M.

'Ken baij nie lang, Francois, omt ou nie bang te môke:
Sie doôr ieens. - woôrs de vent? heeti nie dörve wôke?
De schipper lagh den euijl te grauwelaijck in 'thoit;
Hadd ick et nie gedoôn, haij woôr all hallef doit. -
Moor evewel, lôt sien, woôr is den honsklinck hene?
Van dusend is hi deur. - Amaij ick vuel men beene
Staen trillen as en riet. was souw'k ick dan bestoôn?
'K hebb em te sieer van noij. - Hay'n is nie deur gegoon,
'K danck ick de moeijer Gods, de deur is op het nacht-slot. -

I. Bedryf. VIII. Uytkomst.

Marie. Francisco.

(Hy komt half lacchende uijt.)

M.

Doôr is de Schaytebroeck. wat hedd in ou gedacht, sott?
Woôr loipte? kacken? he! van bangichaijt!

F.

Nieen trouwe,
'K ben gieenen bloyerick, all wildemer veur houwe:
'Kwas onsen doijen goôn besuken inde kist,
Euijt curieusitayt. ghe weet wel.

M.

Dat ick 'twist,
Francisco! seght rond euijt, wat hedde doôr bedreve?
Kom hier, bekennet strax. jck sal ick 'tou vergeve,
Soo ghe recht biechte wilt. wat hedde doôr gedoôn?

[p. 73]

 

⁺⁺

 

F.

 

Ick hebse wach gedeckt; wa schelmstuck is doôroôn?

 

Se lagh soi kouwelaijck, ten is niet te verdrôghe

660

Veur sulcken tieere laijf. en ofse kint mocht drôghe?

 

M.

 

Wie sou de vôyer zaijn? ghaij? paijs ick.

 

F.

 

Segg ick dat?

 

S'heêt ommers ene man: ge leghme soo en vatt

 

In all men woordekens: men moet soo veul nie vrôghe.

 

M.

 

Is 't niet e wonder dingh? das sien ick alle dôghe,

665

En mef verwondering, watte Natuer all kan:

 

En nôckte vrouw! belôij, ge souter ene man

 

Deur 'tvier om draijve: dan de vrouwe zaijn oick menskens,

 

Waij hangen oick all oôn ons lustjens en ons wenskens,

 

En elck hoôckt mieestendeel nô dat hi niet en heet.

670

De werld sou anders oick nie duren daddick weet.

 

F.

 

Iô soi, beghinde ghaij weer te filosofere,

 

Soo rôckt ons werck in d'as. de Moôn bestoôt te keere,

 

En 'tsal goôn doôghe. Moij, woor is ou medecaijn

 

Die ons genese moet? ké! brengm' eens uijtte paijn.

 

M.

675

Doôr zaijn men droghen, droogh en deurdroogh as de Noten

 

Te vastelôvont.

 

F.

 

Bat! ick had bekans verschoten;

 

'Ken wist nie wad ick sagh. wad ist oick all? en Broeck -

 

E wambes - enen hoet. - woôr komt dit euijtten hoeck,

 

Of vande leuijsemert? is 't van de galgh gedrope?

 

M.

680

'K had ieens ene Lackaij; de lacker is m'ontloope

 

F.

 

(Van honger, paijs ick.

 

M.

 

Iô, ten schilt de helfd all niet;

 

Soi gôghet hier somtayts.) en 'tklieecke dach ghe siet

 

Was soi ter halver sleet. 'k had e niew moete môke;

 

Das stelden ick toens euijt, op hoôp van beter sôke,

685

Die noch te kome zaijn; en d'ouwers vande knecht

 

Ontlasten heur gemoet, en 'tgoeyke quam te recht.

 

F.

 

'T was wel de paijne weerd die keustlaycke livraije

 

Weerom te sende!

 

M.

 

Sie, 'kwill icker af gô schaije.

+ [krit] Bij vs. 661 in marg.: Nam qui isthaec tibi incidit suspicio? Ter. Andr. 3. 2. - vs. 662: Si quid narrare occoepi, continuo dari tibi verba censes. Ter. Andr. 3. 2. Ly. Non possum, ita instas: urges quasi pro noxio. Do. Scio, innoxius. Pl. Merc. 4. 3. - vs. 668: Libido multa fert. Ter. Heaut. 3. 3. - vs. 671: Sed jam satis est philosophatum. Pl. Ps. 2. 3. - vs. 672: Id negotium institutum est, non datur cessatio. Pl. Poen. 4. 2. Vigila, inquam; expergiscere, inquam; Lucet hoc, inquam. - Viden' hostis tibi adesse, tuoque tergo obsidium? consule. Arripe opem auxiliumque ad hanc rem propere, hoc non placide decet. Pl. Mil. 2. 2. - vs. 688: Nunc jam istis rebus desisti decet. Pl. Mil. 3. 1.

+ [krit] vs. 660 tieere uitg 1657a: tieeren - vs. 663 men uitg. 1657a: me - vs. 669 mieestendeel K. b.: miestendeel - vs. 671 soi afschr.: soo - vs. 673 doóghe uitg. 1657a: dôge - vs. 678 euijtten uitg. 1657a: euyten - vs. 679 leuijsemert uitg. 1657a: Luyse-mert - vs. 680 ontloope uitg. 1657a: ontslope - vs. 682 Soi afschr.: Soo - vs. 683 soi afschr.: soo - vs. 684 sôke uitg. 1657a: sôken

[p. 74]

 

⁺⁺

 

We sullense dit wayf gô trecken oôn heur gat,

690

En settens' yevers neer

 

F.

 

(Iô, doôr de breuyt op sat.)

 

M.

 

En stroôt vayf sess van hier. da moette gay bestelle.

 

F.

 

Ick moeyerlaijck allieen?

 

M.

 

Hoe vrieesde veur ou velle!

 

Wie sal ou baijte, Bloet?

 

F.

 

Dien duvel va Serdam.

 

Was soude segge damme die ieens teghe quam?

 

M.

695

Wel neemt eens kantekant dat hem dat offreceerde,

 

Was soude doen?

 

F.

 

Woôr 't vremt dad ick me retireerde

 

Wattaddick scherdlen moght?

 

M.

 

Iô't, Bieest, da woôr ou doot,

 

Wa ploôgh en hedde dan geen herssens in ou hoot?

 

En woude ou selve deur ou selve gô verrôye?

700

Das en galanterj! Ick will me lôten brôye

 

Soo ghe moôr propelaijck met desen droncke man

 

Gô wandle langs de Stroôt, indiener yemant kan

 

Vermoeye wat hay is. O lieve knecht, doôr goôter

 

Soi mennigh baij de wegh in mans habijt, en 'tstoôter

+ [krit] Bij vs. 689 in marg.: Nunc si rationem incipisso, ita hanc instituam astutiam. Pl. Mil. 2. 2. Nunc hoc consilium capio, et hanc fabricam apparo. Pl. Poen. 5. 2. - Noli esse in conuinijs potatorum, nec in commessationibus eorum, qui carnes ad vescendum conferunt: quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur, et vestietur pannis dormitatio. 23. Prou. 20. 21. - vs. 690: Euge, euge, laudo commentum tuum. Pl. Mil. 2. 2. Lepide et sapienter, commode et facete res parata est. Ib. 3. 3. - vs. 691: Da in hunc diem operam quaeso mihi. Pl. Ps. 1. 5. - vs. 692: Num formidolosus es, obsecro, mi homo? Ter. Eun. 4. 6. Qui homo timidus erit in rebus dubijs, nauci non erit. Pl. Most. 5. 1. - vs. 693: Nimis ego illum hominem metuo et formido male. Pl. Ps. 4. 3. - vs. 695: Non fit sine periculo facinus magnum et memorabile. Ter. Heaut. 2. 2. Potin' es tu homo facinus facere strenuum? N. Aliorum est affatim qui faciant. Plaut. fragm. Cist. - vs. 696: Quid ages, si accedat propius? La. Ego recessero. Pl. Rud. 3. 5. Quid faciam? C. Quiduis potius quam quod cogitas. Ter. Heaut. 3. 1. - vs. 698: Satin' sanus es? nam tu quidem advorsus tuam istam rem loquere. Pl. Cas. 2. 2. Idque adeo miror, qui Tam ineptum quidquam potuerit venire in mentem, mi vir. Ter. Heaut. 5. 3. Quid, homo ignauissime, Itane parasti te, ut spes nulla reliqua in te siet tibi? Ter. Eun. 2. 2. Nunquam pol hominem stultiorem vidi, nec videbo. Ter. Eun. 5. 7. Tacen' an non taces? nunquam ego te tam esse matulam credidi. Quid metuis? Do. Metuo hercle vero: sensi ego jam complures: Neque mihi haud imperito eveniet, tali ut in luto haeream. To. Nihil periculi videtur. Do. Scio istuc, sed metuo mihi. Pl. Pers. 4. 3. - vs. 700: Tu nescis id quod scis, si sapis. Ter. Heaut. 4. 3. Proba materies data est, si probum adhibes fabrum. Plaut. Poen. 4. 2. - vs. 702: Inceptum est. perfice hoc mihi perpetuum. Ter. Heaut. 4. 7. - vs. 703: Potin' animo ut sies quieto, et facias quod jubeo? Pl. Most. 2. 1. Leuia sunt, quae tu pergrauia esse in animum induxti tuum. Ter. Hec. 3. 1. Hoc quidem hercle parvum est: si vis vero veram rationem exequi. Ter. ibid. Hic tibi nihil est quicquam incommodi. Ter. Hec. 3. 3. Hoc Scitum est, periculum ex alijs facere, tibi quod ex usu siet. Ter. Heaut. 1. 2.

+ [krit] vs. 690 yevers uitg. 1657a: yewers - vs. 691 moette uitg. 1657a: moete - vs. 692 moeyerlaijck uitg. 1657a: moeyelayck uitg. 1657b: moeyealayck - vs. 696 vremt uitg. 1657a: vreemt - vs. 697 doot afschr.: doit - vs. 698 hoot afschr.: hoit - vs. 700 galanterj uitg. 1657a: galanteray - vs. 704 Soi K. b.: Soo

[p. 75]

 

⁺⁺

705

Soi slecht as in maijn broeck. Iô 'tgoeijke sitt te piaert,

 

En deurft in d'eurlogh goôn: en 'tis ons all wa wiaert:

 

Te minste sieme da we moôr va noôm en schille,

 

En da we mans zaijn, as we 't meughe zaijn of wille.

 

De dees nouw moetet zaijn, dat roôckt ons interest.

710

Wacht enen oigenblick, ick sal ick s' all men best

 

De vodden oôn goôn doen. moôr lôt me wa meffreje,

 

All woôrder gaeren baij, ma foy, ten is gieen reje.

 

'K moet icker 'them euijt doen, en 'tis noch natt bekans:

 

En dan en nôckte vrouw: 'ten is soo nie veur mans.

 

F.

715

Ey siet toch wat en seurgh! ghaij meught'er wel af spreke,

 

De duvel will somtaijts de passi oick ieens preke.

 

Nou goôt ou gangen dan, ast ommers wese moet.

(Sy gaet in.)

+ [krit] Bij vs. 710 in marg.: Mane: caue quoquam ex isthoc excessis loco. Ter. Andr. 4. 5. - vs. 711: Mitte. Sine me in hac re gerere mihi morem. Ter. Heaut. 5. 1. - vs. 712: Non par videtur, neque fit consentaneum. Pl. Bacch. 1. 2. - vs. 714: Id vero neutiquam honestum esse arbitror. Ter. Hec. 3. 3. Mulier mulieri magis congruet. Ter. Ph. 4. 4. Ea facere prohibet tua praesentia. Ter. Heaut. 3. 3. - vs. 715: Illud sis vide Exemplum disciplinae. Ter. Ad. 5. 1. Pro Dî immortales, mulierem lepidam et pudico ingenio! Plaut. Most. 1. 3. Quae res tam repente mores mutauit tuos? Ter. Ad. 5. 9. Ut perdocte cuncta callet! nihil hac doctâ doctius. Pl. Most. 1. 3. - vs. 716: Nona nunc religio in te isthaec incessit, cedo? Ter. Andr. 4. 4. - vs. 717: Scilicet, faciundum est quod vis. Ter. Eun. 1. 2. - vs. 718: Ah! vix tandem sensi stolidus. Ter. Andr. 3. 1. Multa concurrunt simul Qui conjecturam hanc nunc facio. Ter. Andr. 3. 2. Hercules Dîque istam perdant, quod nunc liceat dicere. Pl. Cas. 2. 3. Nunc pol ego demum in rectam redij semitam. Pl. Cas. 2. 8. Pessima est haec meretrix. - Imo Hoc vide, quod incoeptet facinus. Ter. Heaut. 3. 3. Nec pol me multum fallit, quin, quod suspicor, sit quod velit. Ter. Hec. 5. 1. - vs. 719: Nam quod nos capere oportet, haec intercipit. Ter. Eun. 1. 1. - vs. 720: Tam scio esse hanc technam, quam me viuere. Ter. Eun. 4. 4. Profecto, quanto magis magisque cogito, Nimirum dabit haec Thais mihi magnum malum: Ita me video ab ea astute labefactarier. Ter. Eun. 3. 3. - vs. 722: Audaciam meretricum specta. Ter. Eun. 5. 6. Sic mihi data esse verba praesenti palam! Pl. Ep. 3. 4. - Heu, hercle, mortalem catam, Malam, crudamque et callidam atque subdolam! Pl. Poen. 5. 2. Condigne autem haec meretrix fecit, ut mos est meretricius. Pl. Men. 5. 5. Mirum vero, impudenter mulier si facit? Ter. Andr. 4. 4.

+ [krit] vs. 705 Soi K. b.: Soo - vs. 709 roôckt uitg. 1657a: rôkt - vs. 714 en uitg. 1657a: e - vs. 719 proij uitg. 1657a: pray

I. Bedryf. IX. Uytkomst.

Francisco.

O vercken, ick begraijp ick, woôrom dachet doet.
Die proij! se loert op 'them van onsen half-gevanghe,
Is dat d'occôsi niet, ick wil me lôten hanghe.
'T is e faijn hemmeke, me braijnoôt oônden hals,
En opde hande. Siou! was zaijn de hoere vals!

[p. 76]

 

⁺⁺

 

Se vrieesde dat ick oick e stuck gepretendeert had:

 

'T woôr frôij veur snuttoecken as ick 't geconquesteert had:

725

Moôr dach geluck is quaijt; flus stondet tussen twieen,

 

En ick as ene sott, nouw hé saij 't veld allieen.

 

Adieu men Hemmeke. - Hoe magse sus lang brodde?

 

Isser soi veul fatsoens oôn sulck en handvoll vodde?

 

Twördt, baij S.^t Ian, te loôt. Hedde noch niech gedoôn?

730

Hedde gieen hulp van doen, magh ick nie binne goôn?

+ [krit] Bij vs. 723 in marg.: Crucior, bolum tantum mihi ereptum esse tam subito e faucibus. Ter. Heaut. 4. 1. - vs. 725: Hoc quidem jam perijt. Pl. Epid. 3. 2. - vs. 726: Id illa uniuersum abripiet. Ter. Phorm. 1. 1. - vs. 727: In apparando consumit diem. Ter. Ad. 5. 7. Expectando exedor miser, atque exenteror - nimis diu maceror. Pl. Epid. 3. 1. - vs. 730: Vin' adesse me una? Ter. Hec. 5. 1. - vs. 734: Muliebri fecisti fide. Pl. Mil. 2. 5. At te illud nullo modo facere puduit. Ter. Heaut. 5. 5. - vs. 736: Postremo non meum illud verbum facio quod tu - Bene, et sapienter dixti dudum. Ter. Ad. 5. 8. - vs. 740: Ita me Dij amabunt ut nunc - Miseret me, tantum deuenisse ad eam mali. Ter. Heaut. 4. 4. - vs. 742: Dij vostram fidem, Itan' comparatam esse hominum naturam omnium! Ter. Heaut. 3. 1. - Humanum facinus - factum est. Actutum fortunae solent mutarier. Varia vita est. Pl. Truc. 2. 1. Homunculi quanti sunt, cum recogito! Plaut. Capt. Prol. - vs. 744: Tum tute igitur calide, quicquid acturus, age. Pl. Ep. 2. 2. - vs. 746: - At enim nimis longo sermone utimur. Diem conficimus, quod jam properato 'st opus. Plaut. Trin. 3. 3. Orationis operam compendj face, Nisi te malâ re magnâ mactari cupis. Pl. Most. 1. 1.

+ [krit] vs. 725 twieen uitg. 1657a: twien - vs. 726 saij uitg. 1657a: zay - allieen uitg. 1657a: allien uitg. 1657b: als boven. - vs. 729 Twördt uitg. 1657: 'T wordt - vs. 734 een afschr.: ieen - vs. 736 soi K. b.: soo - vs. 742 waerelds uitg. 1657a: werelds - vs. 743 wörden uitg. 1657a: wôrde - vs. 744 pörde uitg. 1657a: pôrde - vs. 746 'twördt uitg. 1657a: 't wort

I. Bedryf. X. Uytkomst.

Marie. Francisco. Tryn.

Ten is van geene noij. Hier kome we gewandelt;
Was seghde van da kleet, is 't quôlaijcke verhandelt
Veur daf va gistere?

F.

Nieen trouwens: noch 'tHem oick.
Hees s' oick een oôn? 'k quedd nieen. - Zaijck'et nie wel? Gaij spoick,
Woor hedder Hem gebrocht?

M.

Was sulde gay me plôge?
Gedenckt ieens oôn te nacht: ghe moet soi veul nief vrôge. -
Stôf vast Serdammeke, stoôt op ou beentjens, man.

F.

Sen heegh gieen bieentjens: sie, sen kan nie goôn.

M.

Se kan,
Se salt wel lieere.

F.

Wacht, loôt ick ick 't ieens bepruve. -
Doôr lees s al weer. Iô wel, het kamme noch bedruve,
As ick om gistren denck, en sien 'tspectôkel oôn.
Iô lieven Hieer, hoe kant mes waerelds dinge goôn!
Hoe kan een raycke vrouw en bedelerster wörden,
Iô enen Bedelaer!

M.

Ick wou dacchou wa pörde,
Men Hieer de Fiel, ick maijn men hieer de Filosoof.
Veur seker 'twördt te loôt: hebb ick nou giee geloof?

[p. 77]

 

⁺⁺

 

(Trijn wil vallen.)

 

Flus hadde sulcken hôst. Hollà stô vast, me joncker. -

 

(Tegen Francisco.)

 

Was sufte?

 

F.

 

'K stoôn en paijs; 'k goôn ick door inden doncker

 

In dad afgraijsselaijck peraijkel van me laijf,

750

En vamme laeve toe, en medden anders waijf:

 

Was salt te leste zaijn? sal icker saij baij spinne?

 

Men rôckt ou nied ieens oôn, ghen wilter geld veur winne,

 

En veur de hand betôlt. Ben ick ou sloôf om niet?

 

M.

 

Iô, Iô, is dat de lôz? ick sie wel woôrg' op siet.

755

Komt as ghe kome wilt, me sal ou courtoisaij doen

 

En Reuijterlaijck, te geef. 'kmoet icker ee woord bay doen,

 

En komt moôr nie van doôgh: 'kben elders waf verseet

 

En merghe komter volck die'ck selver niet en weet

 

Hoe das s all hiete: 'tis va Leuven of van Berghe,

760

'K dool icker in.

 

F.

 

Gaij wilt dan seggen, overmerghe

 

Dan hedde goe quartier: sal 'tsoo zaijn?

 

M.

 

Doôrs men hant.

+ [krit] Bij vs. 748 in marg.: Quid tu es tristis? G. Egone? nescis quo in metu, et Quanto in periculo sim? Ter. Phorm. 1. 2. Quid, amabo, obticuisti? Pi. Quia isthaec lepida sunt memoratui: Eadem in usu, atque ubi periculum facias, aculeata sunt, Animum fodicant, bona destimulant, facta et famam sauciant. Pl. Bacch. 1. 1. - Quid est - quod volutas tute tecum in corde? Pa. Paulisper tace, Dum ego mihi consilia in animum conuoco, et dum consulo Quid agam. Pl. Mil. 2. 2. - Quis me audacior Sit, si istuc facinus audeam facere? Pl. Ps. 1. 5. Non ego istuc facinus mihi, mulier, conducibile esse arbitror. Pl. Bacch. 1. 1. Non dubium est, quin mihi magnum ex hac re sit malum. Ter. Eun. 5. 6. Sane curae est, quorsum euenturum hoc sit. Ter. Hec. 1. 2. - Interij tamen, Si hoc palam fuerit. Pl. Mil. 2. 3. Metuo illaec mihi res ne magno malo fuat. Pl. Mil. 2. 5. - vs. 751: Quid mihi futurum est, qui tibi hanc operam dedi? Pl. Men. 4. 2. Men' piacularem oportet fieri ob stultitiam tuam? Pl. Ep. 1. 2. - Nihil satis firmi video, quam ob rem accipere hunc mihi expediat metum. Ter. Heaut. 2. 2. - vs. 752: Nunquam satis dedit suae quisquam amicae amator. Pl. Truc. 2. 1. - vs. 753: Spe incertâ, certum mihi laborem sustuli. Ter. Hec. Prol. - vs. 755: Operam mihi da, opera reddibitur tibi. Pl. Epid. 1. 1. Quod bene fecisti, referetur gratia, id quod postulas, Et id, et aliud quod me orabis, impetrabis. Pl. Capt. 5. 1. Noctem tibi honoris caussa gratijs dono dabo. Pl. As. 1. 3. Quin veni, quando vis, intro. Faxo haud quicquam sit morae. Pl. Amph. 3. 3. Non edepol ita promeruisti de me, ut pigeat quae velis. Pl. Men. 5. 9. - vs. 757: Otium ubi erit, tum tibi operam ludo et dilitiae dabo. Plaut. Rud. 2. 4. Imo etiam tibi, mea voluptas, quae voles faciam omnia. Ib. Promeruisti, ut ne quid ores, quod velis, quin impetres. Pl. Men. 5. 9. Locus hic apud nos, quamuis subito venias, semper liber est. - Ego ubi bene sit, tibi locum lepidum dabo. Pl. Bacch. 1. 1. Superas facile ut superior sis mihi, quam quisquam qui impetrant. Pl. Men. 1. 3. Quis homo sit magis meus quam tu es? Pl. Mil. 3. 1. - vs. 760: Ubi molestum non erit, ubi tu voles, Ubi tempus tibi erit. Ter. Eun. 3. 2. - vs. 761: Si istuc crederem Sincere dici, quidvis possem perpeti. Ter. Eun. 1. 2. - Nunc ego, mulier, tibi me emancupo: Tuus sum, tibi dedo operam. Ba. Lepidus. nunc ego te facere hoc volo. Pl. Bacch. 1. 1.

+ [krit] vs. 749 dad uitg. 1657a: dat uitg. 1657b als boven. - vs. 756 ee uitg. 1657a: e - vs. 759 hiete afschr. en uitg. 1657b: hieete uitg. 1657a en K. b. als boven.

[p. 78]

 

⁺⁺

 

Treckt op slechs, en ontlast men hoot van dese quant.

 

F.

 

Haij doessen oighen op! licht ieens en kiaers.

 

M.

 

Iô seker.

 

Hay will was seggen oick: sies sene mond.

 

T.

 

En beker -

765

En beker Claes - en be be bekertje klein bier.

 

M.

 

Nou sal hi lieere goôn, sie doôr, hi kant all schier:

 

Nou is dwerck half gedoôn. Hay sal soo wach goôn dreutele

 

Baij halve woordekens, en mompelen, en preutele,

 

En kieert ou doôr niet oôn: das dronckemans gebaer,

770

Gôch gaij all ouwe gangh: en as ghe dan soo vaer

 

Van hier zayt, damme maij nie meer en kan vermoeije,

 

Soo plantem yevers neer, doôr piaerden of doôr koeije

 

Gegete voeijer leet.

 

F.

 

Oppene Mishoop.

 

M.

 

Iô,

 

En gôme soo naer heuijs en denckter niet mieer nô

775

En houd ou waijsselaijck of yemant quoôm te kouten

 

Van dees oubollichaijt.

 

F.

 

Men backhuijs is van hout, en

 

Me veurhoot va metoôl, as imant soo was seêt

 

Dat ick vuel da maij op men conscienci leêt.

 

En dich gô nô genogh, 'tsal me wel lieere vaijse.

780

Adios, Uffrau Marij, sie doôrme gôwe raijse.

 

(Sij slaet een kruys en sietse lacchende nae.)

 

M.

 

Goôt heen in nomine.

 

T.

 

Bier Claes.

 

F.

 

Voirt malle Jan,

 

Gô foirt, of, wilde niet, 'ck sal ick 't ou lieere, man.

(Hy sleurt en schoptse.)

+ [krit] Bij vs. 762 in marg.: Et eris sicut dormiens in medio mari, et quasi sapiens gubernator amisso clauo: et dices: verberauerunt me, sed non dolui: traxerunt me, et ego non sensi: quando euigilabo, et rursus vina reperiam? 23. Prou. 34. 35. - vs. 767: Bono animo es, negotium omne jam succedit sub manus. Plaut. Mil. 4. 4. - vs. 769: Animo virili praesentique ut sis, para. Ter. Ph. 5. 7. - vs. 779: Hercle, quicquid est, mussitabo potius, quam inteream male. Pl. Mil. 2. 3. - vs. 780: Ego eo igitur. Pa. Et praecepta sobrie ut cures, face. Pl. Mil. 3. 1. - vs. 783: Bene nauis agitatur, pulchre haec confertur ratis. Pl. Bacch. 4. 6. Usque adhuc actum est probe. Pl. Mil. 2. 6. Lepide hoc succeditsub manus negotium. Mil. 3. 2. Bene prospereque hoc hodie operis processit mihi. Amoui a foribus maximam molestiam. Pl. Amph. 1. 2. - vs. 785: Quid istuc ad me attinet, quo ille intereat modo? Pl. Ep. 1. 1. - vs. 786: Postquam opus meum, ut volui, omne perpetraui, hostibus fugatis. Pl. Ps. 5. I.

+ [krit] vs. 763 oighen uitg. 1657a: oogen - vs. 766 hi - hi uitg. 1657a: hy - hy - vs. 777 imant uitg. 1657a: yemant - vs. 779 genogh uitg. 1657a: genoegh uitg. 1657b als boven. - vs. 783 'dwôter afschr.: 't wôter

I. Bedryf. XI. Uytkomst.

Marie.

M.

Das schip is onder zaijl, en 'tgoôt all frôy deur 'dwôter.
Belôy, 'tis wel gepast: woôr't iee klaijn urke lôter
Ken haddes nie begost. 'tgô mef Francisco voirt
All soo 't Gods haylige believe sal. maijn poirt

[p. 79]

 

⁺⁺

 

Gôt doôr me weer in 'tslot, emme licht euijt. Moôr baij wat,

 

(Sy treekt Trijnens Bors uyt haeren sack.)

 

'K en heb ick niech gedoôn. doôr steeckt in dees Pastaij wat,

 

En beettje venesoens, da smôke sal, ick swaert. -

790

Wel dijen botte Frans was soo blint, dat me daert.

 

Hay'n docht niet eens ônt gelt, het princepoôl van alle,

 

Soo bleef de sott met Traijn her Beurste legge malle.

 

Ick docht ick, vuel dij all, 'kvuel oick wat; en, och hieer,

 

De Beurs was uytte weegh medenen halve kieer.

795

Gemanne, goeye nacht, kgoôn ick was sitten telle:

 

Die 't kunstjen ôn stoôt, maght sen vrindekens vertelle.

+ [krit] Bij vs. 788 in marg.: Nunc una mihi res etiam restat, quae est conficiunda. Ter. Phorm. 5. 5. - vs. 794: Hoc est incepta efficere pulchre! veluti nunc mihi Evenit, ut ovans praedâ onusta incederem, Salute nostrâ atque urbe captâ per dolum. Pl. Bacch. 4. 9. Quod boni est, id tacitus taceas tute tecum. Pl. Epid. 5. 1. - vs. 796: Cauebunt qui audierint. Pl. Cas. 5. 2. - vs. 797: Hem tene, age, i simul quo'd ego eam. Pl. Most. 1. 3. - vs. 799: Assidue est agendus mihi Clamore summo, cum labore maximo. Ter. Heaut. Prol. - vs. 801: Et Illam scelestam esse, et me miserum sentio: Et taedet, et amore ardeo: et prudens, sciens, Vivus vidensque pereo. Ter. Eun. 1. 1. - vs. 807: Caput deponit, condormiscit. Pl. Curc. 2. 3. - vs. 810: Sed ego cesso me hinc amoliri, ventre dum saluo licet? Plaut. Truc. 2. 7. Propera igitur fugere hinc, si te Dj amant. Pl. Epid. 3. 4.

+ [krit] vs. 787 Gôt uitg. 1657a: Goôt - vs. 790 dat me uitg. 1657a: datmen K. b. als boven. - vs. 792 her uitg. 1657a: heur - vs. 794 halve uitg. 1657a: halven - vs. 795 goeye uitg. 1657a: goeyen - vs. 796 ôn uitg. 1657a: oôn - vrindekens uitg. 1657a: vriendekens - vs. 798 mue uitg. 1657a: mu - vs. 800 elcke uitg. 1657: elcken - stieen uitg. 1657a: stien K. b. als boven. - vs. 801 feur uitg. 1657a: voor

I. Bedryf. XII. Uytkomst.

Francisco. Tryn.

F.

Nou voirt dan, droncke slet. - Amaij! wa ben ick matt
En mue va slaepe van dit overloopend vat!
Haij is me twintich moôl ontfallen of ontschote,
Stoit tegen elcke stieen, en rolt in alle gote:
Woôr 't nie feur Môij, die hoer, die'ck nie vergete kan,
Wat dad ick Camfers eet, 'khadd ick den hoy der van.
Dan trouwens, 'tis nou euijt. - hier hebb ick rechs gevonde
De mishoip die'k ick socht. en hier langs goôt de Ronde,
En Sieur Hanneken-euijt; hier magh ick ick me pack
Gô losen! - hier, Ian gat, sitt neer op ou gemack: -
Sit vast. haij valt in sloôp; da docht ick wel

T.

Claes, - deckme,
Men voe - te benne kout.

(Sy slaept weer in.)

F.

Haij droim' of haij begeckme,
'T is maij allevelieens. Goeijn ôvont, veuijl fatsoen,
'K goôn ick doôr 'tvaijler is. hier'n hebb ick niet te doen.

[p. 80]

⁺⁺

+ [krit] Bij vs. 811 in marg.: Domum revortor moestus atque animo fere Perturbato, atque incerto prae aegritudine. Ter. Heaut. 1. 1. Sum defessus quiritando, nusquam inuenio. Pl. Amph. 4. 1. Defessus sum urbem totam pervenarier, Nihil investigo quicquam de illa muliere. Plaut. Merc. 4. 5. Nam omnes plateas perreptaui. Pl. Amph. 4. 1. Ita cursando atque ambulando totum hunc contriui diem. Ter. Hec. 5. 3. Neque domi, neque in urbe inuenio quenquam, qui illam viderit. Pl. Amph. 4. 1. Nec, quid corde nunc consilij capere possim, Scio, tantus cum cura meo est error animo. Pl. Merc. 2. 3. Quid ego huc recursem, aut operam sumam, aut conteram? Pl. Most. 3. 1. Ubi quaeram? ubi inuestigem? quem perconter? quam insistam viam? Incertus sum. Ter. Eun. 2. 3. Vbi illam quaeram gentium? Pl. Epid. 5. 2. Quamne hodie per urbem uterque sumus defessi quaerere? Pl. Epid. 5. 2. - vs. 816: Vereor, ne mulier me absente corrupta sit. Concurrut multae opiniones, quae mihi animum exaugeant, Occasio, locus, aetas. Ter. Heaut. 2. 1. Nam et intus paueo, et foris formido: ita nunc Utrobique me metus agitat. Pl. Cist. 4. 2. - vs. 817: Ubi ego illam quaeram? credo abductam in ganeum aliquo. Ter. Ad. 3. 3. Ego, quia non redijt - quae cogito? Quibus nunc sollicitor rebus? ne aut illa alserit, Aut uspiam ceciderit, aut perfregerit aliquid. Ter. Ad. 1. 1. - vs. 832: Dum serui mei perplacet mihi consilium, Dum rursum haud placet. Pl. Merc. 2. 3. - vs. 833: Ejiciunda hercle haec mollities animi. Ter. Eun. 2. 1.

+ [krit] vs. 819 hum uitg. 1657a: hem - vs. 824 alderley uitg. 1657a: alerley

II. Bedryf. I. Uytkomst.

Claes. Kees.

(De Schipper tegen sijnen knecht.)

C.

Wel, Keessje maet, wat raed? ick ben soo moe eslooft, vaer,
Van sockle langs de Stadt, dat je 'tniet en gelooft. Maer
Wat selt in 'tende zijn, waer magh dat arme wyf
Belent zijn?

K.

Wat, se heit der sinnen alle vijf,
En noch wel ien der toe van meer as vrouwe loosheit,
Se selt wel klare.

C.

Maer ick grouw voor meerder boosheit
Dan t'onsent is bekent: Tis hier en kluchtigh volck,
Licht, vals, wals en onduijts; men hoefde wel en tolck
Van 'tien in 'tander huijs, as mer hum deur sou redde.
Hoe magh Trijn daerbij op? onnoos'le sloof!

K.

'Kwill wedde
Dat Tryn in 't schoonst en 'tbest je sitt en quinkeleert.
S is goelickjes van muijl, en s' heit soo wat eleert
Met stee-volck om te gaen, in 't bookje der Maniere,
Sulck goed is wellekom in alderley kertiere;
En s' is moij in den dos, dat staet de luij wel an.
Ho, ho, Baes, Moer die sitt by 'tglaesjen en de kan;
Dat gaet soo seker as de Paep sen Evanjeli,
Die gustre stong en preeckt', o Sinte Pieterceli.
Wat schommelde die vent en hoop goeds onder ien!
Noch hebb ick oyt of oijt sulck preke niet esien:
Sen backes ging all tick en ticketack, as 't Touwtje
Van 'tswaerd, as 'tmoyties koelt.

C.

Maer Kees, waer is men vrouwtje?
Men vrouwtje, Kees, men wijf, men lieste - Kees.

K.

Wel heij,

[p. 81]

 

⁺⁺

 

Sou je wel huijle, Baes?

 

C.

 

Is 'tniet waerd dattick schreij

835

Om sulcken lieven pand?

 

K.

 

Ia wel toch, wat kent baten

 

Of je veul krijte wilt? 'ksou segge gaewe straten

 

En steghe deur en deur, maer 'tis lang doncker nacht,

 

En w'hebbent nong soo veul epleeght met all ons macht,

 

Dat daer op niet en is te bouwe. Wilck je segge?

840

Kom laete we onse hoofd gerust in 'tkusse legge;

 

En neemj'en soopje met en pypje smoocks voor uijt,

 

Daer is gien ding dat ien sen ooghjes dichter sluijt.

 

'Kversekerje Trijn tuijs eer datten dagh sel op gaen.

 

Cl.

 

Ick weet niet ofse mijn te nacht sel uyt men kop gaen.

 

K.

845

'K hoop jae, Baes. wat en blaes! daer benne wijfs enoogh:

 

Of Trijn verdroncke waer, kheb ij' all en aer in 'toogh.

 

(Tot het volck.)

 

Te minste krijgh ick mé en tooghje van ter zije.

 

Hoe seit de wijse man? In alle dingh is lije,

 

Maer in wel eten en wel drincken, droogh en natt,

850

Daer is gien accij.

 

Kl.

 

Kom, kom an, Kees, troost me wat.

+ [krit] Bij vs. 834 in marg.: Ut animus in spe atque in timore usque antehac attentus fuit, Ita, postquam adempta spes est, lassus curâ confectus stupet. Ter. And. 2. 1. Nulla est, neque ego sum usquam. perdita perdidit me. Pl. Cist. 4. 2. - vs. 835: Si Dj immortales id voluere, te hanc aerumnam exequi, Decet id pati aequo animo. - ejulatione haud opus est. Pl. Capt. 2. 1. Omitte vero tristitiam tuam. Ter. Adelph. 2. 4. Lacrimas mitte, ac potius quod ad hanc rem opus, porro prospice. Ter. Ad. 3. 2. - vs. 836: Apud emporium, atque in macello, in palaestra atque in foro, In medicinis, in tonstrinis, apud omnîs aedîs sacras. Pl. Amph. 4. 1. - vs. 838: Nam quid modi futurum est illam quaerere? Pl. Men. 2. 1. - vs. 840: In re mala animo bono utare, adjuuat. Pl. Capt. 2. 1. Ne te afflictes - Si sapis: Neque praeterquam quas ipse amor molestias Habet, addas; et illas, quas habet, recte feras. Ter. Eun. 1. 1. - vs. 843: Una haec spes est; ubi ubi est, diu celari non potest. Ter. Eun. 2. 3. - vs. 844: Nec mihi fas ullâ me voluptate hic frui, Nisi ubi illa huc salua redierit. Ter. Heaut. 1. 1.

+ [krit] vs. 840 onse afschr.: ons - vs. 843: datten afschr.: dat den

III. Bedryf. I. Uytkomst.

Tryn.

(Sij roert haer, begint op te sitten, dickmaels geewende en reckende, met haer ooghen toe.)

Tr. Soeck - soeck! - me luste wel - en poosje - noch te legge,
Maer - 'k ben te dunn edeckt. - Soeck! - Claes - kmoetje wat segge. -

(Sy tast naer hem.)

Benj' all op, vaer? soo vroôgh? - Hoe is tit bet verhoijt! -
Soeck! - all 'tstroo boven - en de lakes hiel verstroijt. -
De tijcke natt. - wel hey! heitet te nacht eregent?
Is 'top me kliere niet, soo ben ick wel esegent. -

(Sy doet haer' oogen half open.)

'T Luijck op? Claes, ben je geck? Kees, - Kees, doet dit luijck wat toe.

[p. 82]

 

⁺⁺

 

Kees - waer is deusen uijl? Kees - 'k ben dit schreewe moe:

 

(Sij sitt op haer knien en tast om hoogh naer 'tluyck.)

 

K moet self op, sien ick wel - yeês Kristes! - foey! wat donder,

860

Hoe ist hier dus estelt! bae - 'tstinckt hier in 'tvooronder

 

As oft en mishoop waer. - Wel hey! ick droomde strack,

 

(Sij vrijft haer ooghen.)

 

Maer now en droom ick niet. - die veynsters, en dad dack,

 

Dat sien ick. - Iae'ck, ick sie 't. we leggen an de pale

 

Of an de Kaey, dats wiss. 'tgesicht en ken niet fale.

865

Ksie daer de selfde Poort van gustere, dat 's waer,

 

De selfde winckels - jae 'ck. - men ooghe benne klaer.

 

Wel Ieses kindere, hoe droomden ick te nacht! Heer,

 

Me docht ick wier op 'tland etrocke by de nacht-meer.

 

Hoe tornde mijn die prij, die Toovenaerster, die -

870

Wel hey! 'ten is ghien droom; 'tis waer ebeurt, nae'ck sie. -

 

Dat varcke! 'tlegg beghet en wentel inde modder.

 

O domene t'Saerdam, ye bent en rechten brodder,

 

Ie had me soo belooft, ije sout die Ugnerij

 

Belese met ye kunst, en bidde me gat vrij.

875

Nou 'st ijtem weer het selfd, en argher as te vore.

 

'T is waer, de vroemoer seyt, 'kben met en helm ebore:

 

Maer gaet de spokerij de menssen ander leên?

 

Soo sinw'er oolick an. - O heilighe gebeên

 

(Sy begint haer selven te besien.)

 

Van alle Kristene! 'kben deur espoockt, en weer deur;

880

'Ken lyck me selve niet - Claes Gerrtse, j'hadd en Meer veur,

 

Nong krijg j' en hengst op stall, of en Ruijn; 'kweet noch niet.

 

Wel, watte mislickheit! 'kben as en knecht: wel siet,

 

Dat benne Boxe - dits en wambes mit sen knoope. -

 

Hoe magh men backhuijs staen? - 'T en is noch niet beloope:

885

'K voel noch gien baert: dat's goet. maer hij magh komme. toch;

 

'Kben en jong mans parsoon, en eerst ebore noch.

+ [krit] Bij vs. 862 in marg.: Nunc demum experior, prius ob oculos caliginem mihi obstitisse. Plaut. Mil. 2. 4. - vs. 863: Equidem ecastor vigilo, et vigilans id quod factum est fabulor. Pl. Amph. 2. 2. - Sane sapio et sentio. Pl. Amph. 1. 1. - vs. 864: Ut ego oculis rationem capio. Pl. Ps. 2. 1. - vs. 870: Satin' eadem in vigilantem expetunt, quae in somnis visa? Pl. Mil. 2. 4. Mihi haud falsum evenit somnium, quod noctu hac somniaui. Plaut. Mil. 2. 4. - vs. 878: - Dj immortales, obsecro vestram fidem! Ubi ego perij? ubi immutata sum? ubi ego formam perdidi? Plaut. Amph. 1. 1. - vs. 885: Optime usque adhuc conueniunt signa. Pl. Men. 5. 9.

+ [krit] vs. 858 deusen uitg. 1657a: desen - vs. 859 yeês Kristes uitg. 1657a: o mensse - vs. 860: bae uitg. 1657a: hoe - vs. 863 pale afschr.: paele - vs. 864 fale afschr.: faele - vs. 867 Ieses uitg. 1657a: lieve - vs. 869 mijn uitg. 1657a: mij - vs. 870 ghien uitg. 1657a: ghieen K. b. als boven. - vs. 871 't legg uitg. 1657a: 'k legg - vs. 875 Nou's uitg. 1657a: Nu is - vs. 886 mans parsoon uitg. 1657a: mans-persoon

[p. 83]

 

⁺⁺

 

Maer, k hebb en hoet op, doe'ck? wel, wat het 't te beduije,

 

'T is bij men ziel kernijck! me sou de klocke luije

 

Om sucken Tooverij. En vrouw in iene nacht

890

E man eworde! Claes, Claes Gerrtse, 'kwouw je 'tsaght. -

 

Maer as hij 't sien sel, Heer, wat wild'r en huysje legge!

 

Hoe bluts will arme Claes staen kijke. maer 'tkmagh segge,

 

Besiet ije selve. licht selt selve Tooverwijf

 

'T spull hebben uyt espeult, en hebben Claes mijn lijf,

895

Myn Claesens an edaen. dat sou all moyties koele.

 

Ick weet niet wat ick liest sou wesen, om 'tgevoele,

 

'T wijf of de man. men heught, dat tuske mans en wijfs

 

Ereis dat spul ontstong, en 'tmaeckte veul gekijfs

 

T'Saerdam in 't Aevent-lagh; elck wouw de wijste wese;

900

D'ien heyt de manne 'tlock, d'aer de wijfs toe ewese;

 

Ick hiel 't doe voorde man, en wensten om en vaen

 

Dat ick men leve mocht in Broeck en Wammes gaen:

 

En 'tloopter hier op uijt: we leggen all en wensse,

 

En ongse lieven Heer verhoort somtijds de mensse

905

Eers' om sien. wel, ick mocht wel wete by de ghiss,

 

Of onse Claes noch Claes, of all Clasijntjen is.

 

Ick houwmen an de koop, 'tspoock magh an mijn beklijve,

 

Indient me saligh is, 'kwill wel Claes Gerrtse blijve. -

 

Maer sou'ck'et zijn, beghett, en blijven, alle ding

910

Most wese na den eijs, eer icker t'zeil op ghingh:

 

Wat drommel, laet eens sien - of oock men deel men deel is: -

 

(Sy ondersoeckt haer.)

 

Wel hey! En evewel ben ick Tryntie Kernelis.

 

- En wind-eij! - bij men keêl, en wind-eij! - Trijn is Trijn.

 

- Maer soetjes, sout niet wel Kernelis Trijnsse zijn?

915

- Wel neen werentigh. - Trijn staet voor, en 'tisser even

 

As 't gistren ochtent was - Ken ick 'tme niet ontgeven?

 

- 'T seit niet: daer niet en is verliest den Heer sen recht.

 

Spill, spull en balle quijt. - Neen; 'tis waer, 'tstaeter slecht,

+ [krit] Bij vs. 891 in marg.: Nam ut hic laturus hoc sit, si ipsam rem, ut siet, resciuerit, Non aedepol clam me est. Ter. Hec. 4. 1. - vs. 903: Dy vostram fidem, quam saepe forte temere Eueniunt quae non audeas optare! Ter. Ph. 5. 1. Stulti haud scimus, frustra ut simus, cum quod cupienter dari Petimus nobis, quasi id in rem sit, possimus noscere. Certa amittimus, dum incerta petimus. Pl. Ps. 2. 3. - vs. 907: Et me quidem conditio haec non poenitet. Plaut. Stich. 1. 1. - vs. 911: Perscrutari hic volo, - Nos nostri an alieni simus: Ne dum quispiam vicinorum imprudentes nos aliquis immutauerit. Pl. Mil. 2. 5. - vs. 912: Certe equidem noster sum. Ib. Sed quum ego cogito, equidem certo eadem sum quae semper fui. Pl. Amph. 1. 1. - vs. 914: Frustra egomet mecum has rationes puto. Ter. Ad. 2. 1.

+ [krit] vs. 892 'tkmagh afschr.: 'kmagh - vs. 894 en hebben afschr.: en hebbe uitg. 1657a als boven. - vs. 902 Broeck afschr.: Broock uitg. 1657a als boven. - vs. 917 sen uitg. 1657a: sijn

[p. 84]

 

⁺⁺

 

Daer is geen kijcke nae. O sakerelemente!

920

(Vergeeftme, Lieven Heer, Ick segget van gewente)

 

Is ongse Klaes nou noch Clasijntje, lijck as flus,

 

Soo staenewe mekaer niet leâlicke ter Kuss;

 

Dat will en hijlick zijn!

(Met gevouwen handen.)

men lieste Toovervrouwtje,

 

'Kvergeeftje voor mijn deel, helpt Klaes slech van sen vouwtje,

925

'T en dientme seper niet. - Sommier sommarum dan,

 

De niewe Broock moet uijt en d'ouwe Rocken an,

 

Hoed of, Muts op: Ick magh van bovene beghinne:

 

Voor eerst de tuijte los. - Wat maghte Geck versinne!

 

Waer is me muts? - waer is men Lijfje? - waer men klet? -

930

Waer zyn men rocke? - soet, as icker wel op lett,

 

Waer is men Borsrock? - waer men hemde? - waer men hose? -

 

Men Toffele begett? Hebb ick 'tall moete lose?

 

Denckt an men sleutelraex, men kussebuijl, men Beurs!

 

O spoockster, wie je bent, wat vond je daer all keurs

935

Van goud en sulver geld, as ick 'twel overreken,

 

Men sulvre vingeroed most icker me in steken,

 

Moer soffels as ick ben. Ia wel, 'thiet Tooverij,

 

'T volk wilt soo hebbe; maer all seyme Rooverij,

 

Het lijckents' op een deuijt: Hoe 'tonse Claes sel vatte,

940

Daer slae'ck veul twijffels an. As me vertelt dat Katte

 

Dan katte zyn, dan wijfs, en wolve dan iens mans,

 

Dan wolve, dat dat goed, kweet nie waer, an den dans

 

Mekander vrolick maeckt, en in plaijsiertjes leve,

 

En datter oppet lest en hoope van die Teve

945

Elck oppen Beusemstock en mette bille bloot

 

De schoorstien uijt laveert, en helpt d'ien an sen doot,

 

Den aeren an en wipp, den dorden an en vrijster,

 

Dan sitti staegh en lacht, en seidt all, 'T is te byster!

 

Wat maeckme 'tvolck all diets! het is en deel licht goed,

950

En hoope Galgen-aes voor 'thels vier op evoedt,

 

Met brandmercke vergult van allerhande Heere,

 

Hoerwaerde, Koppelaers, en dieder by verkeere,

 

Besteedsters, Heelsters, Huijckefaexe, Dobbelaers,

 

Quacksalvers, Heijens met der kindren opper naers

955

In dekens en swart haer ewentelt en ewonde,

 

Dat volck ken toovere, en toovre by gans wonde

 

Ye ghelletje uyt je Beurs, ye kliere van ye lijf

+ [krit] Bij vs. 928 in marg.: Sed satin' ego animum mente sincerâ gero? Qui ad hunc modum haec hic fabulor? Pl. Bacch. 3. 4.

+ [krit] vs. 924 slech uitg. 1657a: slechts - vs. 926 Broock uitg. 1657a: Broeck uitg. 1657b als boven - vs. 929 me uitg. 1657a: men - vs. 930 men uitg. 1657a: me - vs. 941 en wolve uitg. 1657a: dan Wolve - vs. 942 nie uitg. 1657a: niet - vs. 948 sitti uitg. 1657a: sit hy - vs. 956 toovre by uitg. 1657a: toovere

[p. 85]

 

⁺⁺

 

Oft okes bokes waer. O Klaes saeghje ije wijf,

 

You arme Trijntje, Claes, in dustennighe lure,

960

Sou je niet segge Claes, de duijvel of sen Bure

 

Zijn 'twijf an boord eweest, de Hoere van de Stadt

 

Die hebben 't veer voor veer etrocken uijtter gat?

 

Wel mochje 't segge, vaer; ick moetet selver segge,

 

All weet ick selver niet wien dat ick 'top sel legge.

965

O schelme, wie je bent, o varckens, waer je woont,

 

I' hebt en verraeders hart an Knelis kind etoont,

 

(Sy schreijt.)

 

Iae j', en verraeders hart, dat segg ick. vriende, Bure,

 

Goey luij, kijck je niet uyt!

+ [krit] Bij vs. 965 in marg.: O scelera, o genera sacrilega! Ter. Ad. 3. 2. Pro Dij immortales, facinus indignum et malum! - An quicquam hodie est factum indignius? Ter. Ph. 5. 8. O facinus animaduertendum. Ter. Andr. 4. 4. - vs. 967: Hei mihi, disperij! vocis non habeo satis. Vicini, interij, perij! Pl. Most. 4. 3. Obsecro, populares, ferte miserae atque innocenti Auxilium: subuenite inopi. Ter. Ad. 2. 1. Pro, populares! vostram ego imploro fidem, Agricolae, accolae, propinqui qui estis his regionibus, Ferte opem inopiae, atque exemplum pessumum pessumdate, Vindicate: ne impiorum potior sit pollentia, Quam innocentium, qui se scelere fieri volunt nobiles. - Vostram iterum imploro fidem, Qui prope hic adestis, quique auditis clamorem meum, Ferte suppetias. Plaut. Rud. 3. 2. Obsecro vostram fidem, subvenite, ciues. Pl. Men. 5. 7. Ecquis suppetias mihi audet afferre? Ib. - vs. 971: Sed quid hoc est? quid hoc? quid hoc est? quid ego video? quomodo? - Satin' ego oculis cerno? Pl. Poen. 5. 5. - vs. 973: Quid hoc hominis? qui est hic ornatus? - nequeo satis mirari, neque conjicere. Nisi quidquid est, procul hinc libet priu', quid sit, sciscitari. Ter. Eun. 3. 4. - vs. 976: Quid tibi vis? satisne sanus? quid me Aspectas? quid taces? Ter. Eun. 3. 5. - vs. 977: Hem, nec quicquam certi respondes mihi? Ter. Eun. 4. 4. - vs. 979: Quam liberali facie, quam aetate integrâ! Ter. Eun. 3. 2. Et quidem hercle formâ luculentâ Ter. Heaut. 3. 2.

+ [krit] vs. 960 duijvel K. b.: Duvel - vs. 966 en uitg. 1657a: een - vs. 979 ieens uitg. 1657a: iens

III. Bedryf. II. Uytkomst.

Hanneken-uyt. Tryn.

H.

T is now bekans draij ure,

Den dôgheroôd goôt op: maijn dinge zaijn gedoôn,
'K ben hiees en droigh geschrieewt, 'kmagh ick noôr heuijs toe goôn
En slôpen e goech gat in desen dagh. was ditte?
'K docht daddick e gespoôck (God zaeghen ons) sagh sitte.
Wad ist oick? - 'T is e mens. - 'T is ene vent die krayt,
Of enen hont die heuijlt. - datti me niet en baijt. -
Wat en bieest ben ick ick! 'tis ene knecht in speci.
Wat is ou, jongman? spreeckt. - en hedde gieen discreci?
As enen officier ou aenspreeckt, swaijgde dan?
Kom, kom, geschickt, belaeft. siem' eens oôn as e man.
Sie doôr ieens, baij men ziel, 'tis ene lieve lacker,

[p. 86]

 

⁺⁺

980

'T is e suet tronike. Iongman, woôrs ouwe macker,

 

Hoe sitt' hier sus allieen? Het schaijnt ene lackaij

 

Of soo e Pôsike te zaijn, of alle baij,

 

Van enen kôlen Don. 'ksien ick 't wel oôn de kleere,

 

Oôn sulcken liveray kent me licht sulcken Heere.

985

Wat, is ou gelt verteuijst, en kous en schoenen toe?

 

T.

 

Iae, 'ck ben kael en beroyt, maer, vriend, ick weet niet hoe;

 

Weet jij 't niet?

 

H.

 

Wadden sproôck! was zayde veur en nôci?

 

Lôt sien; ten was giee Spoins; dat heêt en ander grôci:

 

Toloins? niee, noch all min. van dusent leuijker wals!

990

Dat is soo wonderlaijck om hoiren, en soo vals.

 

Parlez, je parle à vous.

 

T.

 

Men lust niet mier t'avoese,

 

Ick danck je voor je bier.

 

H.

 

Haij seêt doôr ijet va kroese,

 

Nô'ck tussen baije kan begraijpe. 'tgoô bekans

 

As neerdeuyts, moôr soo noch wat op sen Engelsmans.

995

Sou't ene Stiaert zaijn? Ser, kan you not Ingels speke?

 

T.

 

Wat segg je?

 

H.

 

Das goe Deuyts. en baij gans eleweke,

 

'T is Hollans, 'kmocht ick ick's wel paijse. Knechje, dan,

 

(Soo veul noch kan icks pas) hoe komj' hier, soete man?

 

T.

 

Ick hebb en soete man, Claes Gerritse bij name,

1000

Maer dat en ben ick niet. die myn men kliere name,

 

En hongeder me voor dit luijs-nest an me gat,

 

Betoov're you gesicht.

 

H.

 

Monseur, hoe segde dat?

 

T.

 

Ick ben Monseur noch man. Of men broock groen of geel is,

 

'T seyt niet, en evewel ben ick Trijntje Kernelis.

 

H.

1005

Was zayde?

 

T.

 

E man, as is ye suster en ye moer.

 

H.

 

E vroumens! loôt ieens sien. -

 

Tr.

 

Wegh; ick en ben gien hoer.

 

Y'hebt sucken slagh niet voor. - 'ksegg je, laet me mit vrede,

 

Of ick selje, op men doot, onder men voete trede.

+ [krit] Bij vs. 980 in marg.: O faciem pulchram! Ter. Eun. 3. 2. - Adolescens, primum abs te hoc bonâ veniâ peto, Si tibi placere potis est, mihi ut respondeas. Ter. Ph. 2. 2. - vs. 983: Apparet servum hunc esse domini pauperis, Miserique. Ter. Eun. 3. 2. - vs. 985: Istud quid mali est? - Ne lacruma, atque istuc, quidquid est, fac me ut sciam. Ne retice, ne verere; crede, inquam, mihi: Aut consolando, aut consilio, aut re juuero. Ter. Heaut. 1. 1. - vs. 986: Satin' sanus es, qui me id rogites? Ter. Andr. 4. 5. - vs. 987: Quaeso quid hominis es? Ter. Heaut. 4. 7. - vs. 988: Unde ego hominem hunc esse dicam gentium? Pl. Ps. 4. 2. - vs. 991: Quid nunc taces? tecum loquor. Pl. Mil. 2. 5. - vs. 1006: Mulier, istam rem inquisitam certum est non amittere. Pl. Amph. 2. 2. - Non ego sum polluta potin' ut me abstineas manum? Plaut. Rud. 2. 4. Ep. Ne attigas. P. Ostende vero. Ep. Nolo. P. Non aequom facis. Pl. Epid. 5. 2. - vs. 1007: At tu pol tibi Posthac comprimito istas manus. Ter. Heaut. 3. 3. - vs. 1008: Si attigisses, ferres infortunium. Ter. Ad. 2. 1.

+ [krit] vs. 983 kleere afschr.: klieere - vs. 984 Heere afschr.: Hieere - vs. 985 verteuijst uitg. 1657a: vertuyst - vs. 991 mier uitg. 1657a: meer - vs. 1002 Monseur uitg. 1657a: Monsieur - vs. 1003 men uitg. 1657a: me

[p. 87]

 

⁺⁺

 

Wat selt hier wese?

 

H.

 

Iô, zaijde soo bois van oôrt?

1010

'K en wistes nief veur nou, dach'e recht vrouwmens woôrt.

 

Te minste magh me sien was s' in den Boesem vure,

 

Das t'Anwerpe gemaijn. Sie, wat en sotte cure,

 

En soude niet e mens e memmeke lôte sien?

 

T.

 

Loop, deuse malle geck; all bennew' hier allien,

1015

'K will niet. en evewel, of ye docht dattick fluijtte,

 

En maeckteje wat diets, kom anne, voelt van buijte,

 

(Sij laet hem haer borst op 'twambas voelen.)

 

Wiens lijckent dit spull best, ye vaers goet of ye moers?

 

H.

 

T is soo woôr as ick laef e vrouwke! mes amours,

 

Me lieveke, me kint, kan ick ou ijevers diene?

1020

Ick schenck ou men hieel laijf.

 

T.

 

'Ken eis niet as ye biene.

 

Lientme die voor en poôs en helpmen hier van daen

 

Eer dat de son op gaet (se beghint op te gaen)

 

'T volck is hier yverigh, se loope vroôgh te kercke,

 

En asmen imment sagh, de looste mochtent mercke,

1025

Dan kreegh ick wel en galgh met jonghens ammen staert.

 

H.

 

Segh me, men herteke, woôr dach ghe gaere woôrt,

 

Ksal ouwe laydsman zaijn, all souw'ck ick immen doit goôn.

 

Och erme, moette soo met die frôij voettjens bloit goôn?

 

Is 'tverr? woôr moette zaijn?

 

T.

 

'K ken hier de straete niet.

1030

'T is eurghens by een Poort, ick weet niet hoese hiet.

 

H.

 

Sint Ieuris? Kaijserpoirt?

 

T.

 

Neen.

 

H.

 

Kipdeurp?

 

T.

 

Gien vanalle.

 

H.

 

Is 't oôn de wôterkant?

 

T.

 

Wel jaet, wat meughje kalle?

+ [krit] Bij vs. 1009 in marg.: Ecce autem tu quoque proterue iracundus es. Ter. Hec. 3. 5. - vs. 1010: Quid peius muliere, atque audacius? Pl. Mil. 2. 3. - vs. 1011: Non licet te sicce, placide, bellam belle tangere? Pl. Rud. 2. 4. - vs. 1019: Tanquam si emeris me argento, liber seruibo tibi. Pl. Men. 5. 9. - vs. 1020: Obsecro, quisquis es, operam ut des mihi, Neu sinas in me insignite tantam fieri injuriam. Plaut. Men. 5. 7. Et te oro porro, in hac re adjutor sis mihi. Ter. Hec. 4. 4. - vs. 1022: Nam hoc quidem edepol haud multo post luce lucebit. Pl. Curc. 1. 3. - vs. 1024: Alio pacto honeste quomodo hinc nunc abeam, nescio. Ter. Eun. 4. 4. - vs. 1025: Ego pol quoque etiam timida sum, cum venit in mentem, quae sim. Ter. Hec. 5. 1. - vs. 1026: Cedo manum, nolo equidem te affligi. Pl. Most. 1. 3. - vs. 1027: Non si capiundos mihi sciam inimicos omnes homines. Ter. Andr. 4. 2. Animam relinquam potius quam te deseram. Ter. Ad. 3. 5. Imo et operam dabo, et defendam et subvenibo sedulo. Nunquam te patiar perire: me perire est aequius. Pl. Most. 1. 3 - Quia certum est mihi Quasi umbra, quoquo ibis, te persequi. Quin edepol etiam, si in crucem vis pergere, Sequi decretum est. Pl. Cas. Act. 1. - vs. 1029: Neque quo fugiam, neque ubi lateam, neque hoc dedecus quomodo celem, Scio. Pl. Cas. 5. 2.

+ [krit] vs. 1009 bois uitg. 1657a: boos - vs. 1012 Anwerpe uitg. 1657a: Antwerpe - vs. 1017 dit uitg. 1657a: dat uitg. 1657b als boven - vs. 1019 ijevers uitg. 1657a: yewers - vs. 1022 beghint K. b.: schijnt vast - vs. 1024 asmen uitg. 1657a: alsmen - vs. 1028 goôn in het afschrift. Het HS. heeft: gaen - vs. 1031 Ieuris uitg. 1657a: Joris

[p. 88]

 

⁺⁺

 

Klaes Gerrits' hiet me man, en 'tis en schipper, Baes;

 

Die leyt hier met ongs schip; o vaer, 'tis sucken Claes,

1035

Dat j' hem kost!

 

H.

 

Soo, soo, soo, nouw sullewet wel vinde.

 

T.

 

Ia wel, all ist schoon dagh, ick wangdel aste blinde,

 

Ick volgh j' op goet geloof, 'kvertrouw je mient gien arg:

 

Noch rouwtet me van all de moeyte die 'ck ije varg. -

 

Hebj' oock en vrouwtje?

 

H.

 

Och jô. en heel galante moeijer,

1040

Frôy en bizeart geklieet, en meddet hoôr voll poeyer.

 

T.

 

Soo Ioffrouw Klappermans!

 

H.

 

Das hier soo de manier,

 

'T is hier all Uffrouw, klaijn en groit.

 

T.

 

Wel, waerse hier,

 

Ick gaffer wel en less. nouw sel ick se you liere.

 

Isse wat goelickjes, en draeghtse moije kliere,

1045

Laetse niet licht allien deur vreemde straete gaen.

 

Houtse wat in 't versier. wangt hoe 'tmijn is vergaen,

 

Dat kenjer nouw verslaen. ye sietet voor ye ooge.

 

O lieve klapperman, 'kben schandelick bedroge.

 

Hier weunt en boos geslacht van vrouvolck.

 

H.

 

Das wel woôr.

1050

K hadd ick doôghs wa meer rusts, asset niet soo en woôr.

 

Elck heuysken hees se kreuijske.

 

T.

 

Iae, dat 's 'touwe spreeck-woord.

 

Maer hoor, soo j'hier oftaer en klucht van dese week hoort,

 

Of inde Crante leest; en melt toch niet van mijn.

 

'K sel sien of 't voor me man bedeckt sel kenne zijn,

1055

Soo weet jij 'tmaer allien. en ien is gien: niet waer, vaer?

 

Licht dattick korts van hier vertreck, en oppen aer vaer.

 

Daer me'st uijt. selje me trouw wese?

 

H.

 

Wadden vroôgh!

 

'K ben ick ick Klapperman baij Nacht, en nie baij doôgh,

 

Doôr meughde vast op goôn. O lief kint sou'ck ick melden,

1060

All waddick wel baij nacht sien om goôn, ick vertelden

 

Van hier to Brussel toe, en quômer noch niet deur:

 

Moôr ick en kout moôr 's nachs, doôr treck ick gôsie veur.

 

T.

 

'K krijgh bleinen in men voet, 'ken kent niet langer harde.

+ [krit] Bij vs. 1034 in marg.: Hunc quem quaero, commonstrare si potes, Inibis a me solidam et grandem gratiam. Pl. Curc. Act. 3. - vs. 1037: In tuam custodiam meque et meas spes trado. Pl. Most. 2. 1. Nescio, hercle, neque unde eam, neque quorsum eam. Ter. Eun. 2. 3. - vs. 1039: Sed quid mulieris Uxorem habes? aut quibus moratam moribus? Ter. Hec. 4. 4. - vs. 1048: En unquam cuiquam contumeliosius Audistis factam injuriam quam haec est mihi? Ter. Ph. 2. 2. - vs. 1049: Verum meam uxorem, nescis, qualis sit. - Fateor eam esse importunam atque incommodam. Pl. As. 1. 1. - vs. 1052: Quod cum scribitur, per urbem irridebor. Pl. Capt. 4. 2. - vs. 1053: Neque opus est Adeo muttito; placet hoc non fieri itidem, ut in Comoedijs, Omnia ubi omnes resciscunt. Ter. Hec. 5. 4. - vs. 1058: Malo quidem me dignum quovis deputem, Si id faciam. Ter. Heaut. 1. 1. - vs. 1060: Quae hic monstra fiunt, anno vix possum eloqui. Pl. Most. 2. 2.

+ [krit] vs. 1042 Uffrouw uitg. 1657a: Uffrauw - vs. 1050 meer afschr.: mieer als uitg. 1657b en K. b.; uitg. 1657a: mier - niet soo uitg. 1657a: soo niet - vs. 1062 's nachs uitg. 1657a: 's nachts

[p. 89]

 

⁺⁺

 

H.

 

Dat hadd ick wel gevrieest: Corôsi.

 

T.

 

Ist noch varde?

 

H.

1065

Nieent, noch ene scheut weeghs, en hondert passe. siet,

 

Doôr sied' alree va verr de maste. weette niet

 

Hoe dat ou vlagg is?

 

T.

 

Iaeck, ick selse strack wel kenne.

 

Daer leijt ons schip. God danck datw' iens tot hier toe benne. -

 

Nou, fijn man, goeden dach, en groote grooten danck.

 

H.

1070

T en is gieen danckens waerd. hoe kraygde nou en planck,

 

Om tscheep te rôken?

 

T.

 

Ho dat kenn ick wel bestappe;

 

De schippers vrouwe doen 't wel sonder gangh of trappe:

 

Gedieuw.

 

H.

 

'Kwens ou goeij rust.

+ [krit] Bij vs. 1069 in marg.: At tibi Dj semper, quisquis es, faciant bene. Plaut. Men. 5. 7. - vs. 1076: Perliberalis visa est. Ter. Hec. 5. 4. - vs. 1080: Ut pandiculans oscitatur! Plaut. Men. 5. 2. - vs. 1083: Noui ego hos pugnos meos. Hisce ego, si tu me irritaueris, placidum ted' hodie reddam. Pl. Curc. 5. 3. - vs. 1085: At ut confidenter mihi contra astitit! Pl. Capt. 3. 5. Tun' me, verbero, audes ludificari? Pl. Amph. 2. 1. Vix me contineo, quin inuolem in Capillum. Monstrum, etiam ultro derisum aduenit. Ter. Eun. 5. 2. Itan' lepidum tibi visum est, scelus, nos irridere? Ter. Eun. 5. 7. - Abin' hinc ab oculis? abin' hinc an non? - caue sis te videam. Pl. Aul. 4. 4. Nunc adeo, nisi abis actutum, ac dicis, quid quaeras, cito, Iam hercle, ego hic te, quasi sus Catulos, pedibus proteram? Plaut. Truc. 2. 2.

+ [krit] vs. 1068 iens uitg. 1657a: eens - vs. 1075 van en uitg. 1657a: van e - vs. 1083 mit uitg. 1657a: met

III. Bedryf. III. Uytkomst.

Hanneken-uyt.

H.

'Kwill segge mette man,

'T sal e mirôkel zaijn soo se 't soo klaere kan.
Ick bender af verlost, en van en veuijl temtôci;
Wa duvel, 'tvrouwken had me sulcken goeijen grôci:
Ick wirt soo wonderlaijck. moôr 'tis nouw over, 'kmagh
Gô segge sonder sund men Liesbet goeyen dagh.

III. Bedryf. IV. Uytkomst.

Tryn. Kees.

(Sij roept soetjens.)

T.

Kees. - Kees - Kees, benje dood. wat duijcker, is dat slaepe!
Kees, seggick.

K.

Hou! - wie 'staer?

T.

Kyck uijt. - siet de geck gaepe.

K.

Wat schortje! schaemje niet soo vroôgh en half voor dagh
Te loope bedele? dat ick 't noch ereijs sagh,
'Kmien dack je mit en honcks lantaren uyt sou lichte.

T.

'Ken bedel niet.

K.

Wat dan? wat sel je nou verdichte? -
Ye grinnickter noch om, doej' honsfot? buyte boord,
Dat rae'ck jou as en vriend, meughje ghien stockvis; voort.

T.

Soet, Kees, siet watje doet: 'ken bedel niet.

K.

Kedaere,
Ye selt, beghet, 'tschip uijt, all sou'cker voor plockhaere.

[p. 90]

 

⁺⁺

 

T.

 

'K en eis werentigh niet, ick gaefvje liever wat.

 

K.

1090

Ick jou mé, en voor eerst daer 's en voet in je gat.

 

T.

 

Maer siet wie datje 't doet.

 

K.

 

Wie sou'ck et doen? jou funne.

 

T.

 

Kees, hoor ereijs.

 

K.

 

Heruijt; 'kwilje'r gien tyd toe gunne.

 

T.

 

Kees Krijnsse.

 

K.

 

Iae, dat 's waer, soo hiet ick, wat roert 't you?

 

Waer hebje dat ehoort? as rechts, hier kom ick nou

1095

Met soete wooretjes. Fielt, wil je niet vertrecke,

 

Den Baes leyt in de koij, en 'k durf hem niet wel wecke,

 

Hij 's wat onpasselick: maer, staeje me te stijf,

 

Ick weet wel beter raed; hy heit beghet en wijf -

 

Een blancken Duijvel! niet met hangden en met voete,

1100

Met klauwen, as en valck: maeckjeme langer moete,

 

Die sel ick j' an je gat gaen stoke.

 

T.

 

Dat 's gien noot,

 

De vrouw sel 't me niet doen: kyck, ick ben naeckt en bloot,

 

En 'twijfjen is goed arms.

 

K.

 

Wat weetje't?

 

T.

 

Sou'ckt niet wete?

 

S' heit me soo mennigh stick, jae vanner leckerst ete

1105

Van heur hangd in de mijn, jae, Keesjen, in men mont

 

Estoke.

 

K.

 

In jouw mond?

 

T.

 

Yae, dats' hier selver stont,

 

Se souwt bekenne.

 

K.

 

Kom, ick selseje gaen rôpe:

 

Maer siet toe, leughenaer.

 

T.

 

I'hoeft soo varr niet te loope,

 

(Sij neemt den hoet af.)

 

Hier isse. -

 

K.

 

Vrouw! - Trijn! - vrouw!

 

T.

 

Sus, houdje backes toe.

 

K.

1110

Maer vrouw!

 

T.

 

Maeckt gien gespoock.

 

K.

 

Maer Trijn, jouw malle koe,

 

Hoe siejer sus uijt?

 

T.

 

Sus: 'k seltje wel iens vertelle

 

As 'tpas geeft.

 

K.

 

'Kword schier geck, as ickj' in deuse velle

 

Sie proncke! ben je 'toock? Vrouw, benjet? benjet, Trijn?

 

Wat souwje 'twese! neen, 'ten ken niet meuglick zijn.

 

T.

1115

Nou stille jij, 'tken wel.

 

K.

 

Iae wel wat pestelenci,

 

Hoe ben j' hier an eraeckt?

 

T.

 

Sus: hebje gien pissienci?

 

We hebbe nou gien tijd. as 'tquaed weer over is,

 

Dan sel ickje men storm verrek'ne. Segh bij ghiss,

 

Of Claes wel so vast slaept, dattickem niet sou wecke,

1120

Of ick en beetje van sen deke quam te trecke

+ [krit] Bij vs. 1090 in marg.: Hem tibi etiam - hoc premij feres. Pl. Men. 5. 7. - vs. 1094: Vah! delenire apparas. Pl. Asin. 2. 4. - vs. 1095: Nam si molestus pergis esse, jam intro abripiere, atque ibi Usque ad necem operiere loris. Ter. Ad. 2. 1. Vide sis quam mox vapulare vis, nisi actutum hinc abis. Pl. Amph. 1. 1. Nam, si me irritassis, hodie lumbifragium hinc auferes. Ib. - vs. 1104: At ita me seruet Iupiter, Ut propior illi, quam ego sum ac tu, nemo est homo. Ter. Ph. 5. 3. - vs. 1106: Tun' id dicere audes? quod nemo unquam homo antehac vidit? Pl. Amph. 2. 1. - vs. 1108: Homo audacissime, Cum istaene te oratione huc ad me adire ausum, impudens? Pl. Aul. 4. 10. - vs. 1111: Quid istuc, inquam, ornati est? Ter. Eun. 2. 2. - Multa, quae nunc non est narrandi locus. Ter. Andr. 2. 2. - vs. 1116: Narra istuc quaeso quid siet. Ter. Eun. 3. 5. - vs. 1117: Haec posterius faxo scibis, ubi erit otium. Pl. Epid. 5. 1.

+ [krit] vs. 1099 Duijvel K. b.: Duvel

[p. 91]

 

⁺⁺

 

En krôper by te koij?

 

K.

 

Och jae, dat weet ick wel.

 

Ick preeckt'em gustre soo veul soopjes in sen vell,

 

En soo veul smoockjes toe, dat hij je sou vergete:

 

(Wangt vrouw ('k ken quaelick vrouw noch segge) ije moet wete,

1125

Daer heit en lijdigh spull om jouw in 'tschip eweest)

 

'Kwill segge datje wel vrijmoedelick en veest

 

Meught laete, songder seurgh. hij ken niet wacker worde

 

Voor middigh, dat gaet vast: en of hy soo wat morde,

 

Houwj' of je geck waert.

 

T.

 

Braef! 'ksel ierst dit vuijle goet

1130

Gaen schodde van men naers, beneen in 't Ruijm.

 

K.

 

Dat doet.

 

T.

 

Maer, Kees, hoe raeck ick an en Hemt? gans selleweke,

 

Men sleutel is parduij.

 

K.

 

'K sel't Troortjen op gaen steke.

 

T.

 

Daer leijt men werckedaeghse goet oock. brengt all mé.

+ [krit] Bij vs. 1134 in marg.: Hic non amandus? hiccine non gestandus in sinu est? Ter. Ad. 4. 5. Nam is mihi est profecto seruus spectatus satis. Ter. Ad. 5. 6. Nae - servum graphicum et quantiuis pretij! Non caru'st auro contra. Pl. Epid. 3. 3. - vs. 1137: Spero ego mihi quoque Tempus tale eveturum, ut tibi gratiam referam parem. Pl. Merc. 5. 4. - Ego in hac re nihil reperio, quamobrem lauder tantopere. Meum officium facio. Ter. Ad. 4. 3. - vs. 1138: Imo ita quaeso. unum hoc scito, contumeliae Non me fecisse caussa, sed amoris. Ter. Eun. 5. 2. Nunc demum a me insipienter factum esse arbitror, Cum rem cognosco; at non malitiose tamen. Feci. Pl. Mil. 2. 6. - vs. 1139: Oro te, Mihi ignoscas, si quid imprudens culpâ peccani meâ. Pl. Epid. 5. 2. Equidem pol in eam partem accipioque et volo. Ter. Eun. 5. 2. Nunc hoc mihi ignoscas quaeso. Pl. Mil. 2. 6. Atque horum verborum causa caueto mihi irata fuas. Pl. Capt. 3. 3. Quaeso ne vitio vortas, Ita iracundia obstitit oculis. Pl. As. 2. 4. - vs. 1140: Age inepte, quasi nunc non norimus nos inter nos. Ter. Ad. 2. 4. Scio, Et pol propterea magis nunc ignosco tibi. Non adeo in humano ingenio sum, neque tam imperita. Ter. Eun. 5. 2. - Faciam boni tibi aliquid pro ista re, ac lubens. Ter. Heaut. 4. 4. Ut tibi, dum vivam, bene velim plus quam mihi. Pl. Cas. 2. 8.

+ [krit] vs. 1125 Daer afschr.: Der

III. Bedryf. V. Uytkomst.

Tryn.

T.

Dat is en braeve knecht; wel, as 't Kees niet en dé
Kweet niet hoe 'tlocke souw. Daer keumt hij.

III. Bedryf. VI. Uytkomst.

Kees. Tryn.

K.

Hier 's je goetje:

'K hebt Troortje toe edaen.

T.

Ick danck je men goe Bloetje.
'T sel te verdiene staen.

K.

Wat meughje segge, vrouw?
Maer je verstong flus wel wat dat ick segge wouw,
Doe'ck die quae woorde sprack: Ye seltse niet gedencke,
Nie waer, moer?

T.

Malle geck! Ick selje noch beschencke
Voor deuse niewen dienst, en voor den ouwe toe.

[p. 92]

 

⁺⁺⁺⁺

 

Genacht, ick magh niet meer, ick ben beget soo moe

 

Dat ick men tong uyt steeck, en 'tsangt valt immen ooghe.

 

Ick slaep schier daer ick stae. Kossje dit hemt wat drooghe,

1145

Het komt soo vochtigh, Kees, uyt die verbrutste kas.

 

K.

 

Wel hoe, vrouw, wordje doll? is 't arger asset was?

 

Wel hey! waer sou'ck et vier ontsteken, in 'tvoorongder,

 

Daer Claes leyt? droom je, vrouw.

 

T.

 

Iae'ck toch, en 'tis gien wongder.

(Sy gaet beneden.)

+ [krit] Bij vs. 1152 in marg.: Injuriae, Suspiciones, inimicitiae, induciae, Bellum, pax rursum. Ter. Eunuch. 1. 1. Verum irae si quae forte eveniunt hujusmodi, Inter eos rursum si reuentum in gratiam est, Bis tanto amici sunt inter se quam prius. Pl. Amph. 3. 2. - vs. 1154: Postremo, inter se transigant ipsi, ut lubet. Ter. Hec. 3. 5.

+ [krit] Achter vs. 1148 volgden eerst de versregels:

Hoe 't af liep tuschen Claes en Trijn, is niet te weten:
Dat weet de schipper wel. tzijn ander luij secreten:
Daer 's niet goed talen nae. Die mans en vrouwen kent,
Kan dencken hoe het gaet in 'tbedd en daer ontrent:
En wat souw Tryn en Claes met kijven leggen malen?
De vrede was in 'tland, den uytslagh van Westphalen.

27. Sept. ante merid.

+ [krit] Hier eindigde de klucht oorspronkelijk.

+ [krit] vs. 1151 totten uitg. 1657a: totte - vs. 1152 het 't uitg. 1657a: het - vs. 1160 sucke uitg. 1657a: sulcke

III. Bedryf. VII. Uytkomst.

Kees.

K.

Maer 'tsel wel wongder zijn, stell jij die mann te vreen.
Y gut, moer, kenje sulcke kunsjes? Gae jij heen.
Ye selt me kaer wel haest totten bongtwercker vinde.
Maer wat het 't te beduije, se worde strack weer vrinde
As 't Trijn verkurven heijt: Claes is goet, en sy loos.
Schabaet. wat roert'et mijn. kgae legge noch en poos.

IV. Bedryf. I. Uytkomst.

Kees.

(Hij vrijft syn' oogen en geewt.)

K.

Wat drommel, staet de Sonn all Suydoost! dat's eslaepe! -
Wel, 'tseltem soo wel doen. noch doen ick niet as gaepe. -
Maer niet van vaeck, goe Luij, datje 'tweet: 'tis van dorst,
En lout'ren hongers nood. y gurcke, watten worst
Sou'ck nou wel slingere deur twie, drie holle tande,
Daer'ck sucke pijn in hebb! O mensse van verstande,
Die 'teerst ombyten inde weurrelt hebt ebrocht!
Lang moetje leve, 'twas te lydigh wel bedocht.

[p. 93]

 

⁺⁺

 

(Hij brenght Broot en een pekelharing voorden dagh en praet all etende.)

 

Ick had hier onder wat op voorraed wegh estoke.

 

Suck Beesjen uit het Sout en kost niet veul te koke.

1165

En, mijnenthalve, 'tkmeught soo wel as Claes en Trijn

 

Der Speck en der Braenbout, ass' opper beste zijn. -

 

Maer, nou'ck an 'tvolckje denck, hoe meughes'et all make!

 

'K hebb sommes daer beneên het Bedd all hoore krake,

 

En dan wat mompele en dan wat stommele.

1170

Nae'ck merckte deur 'tbeschot an pyp en trommele,

 

Soo voerdes' oorlogh, en dan maecktese weer vrede.

 

'T is, trouwens, mier ebeurt; en 'tlyckent oock wel rede,

 

Dat man en vrouw somtijds iens vallen over hoop,

 

En grommelen en poos, en geve dan weer koop:

1175

Ick sie dat alle dingh soo beurt hout: Kijck, dan waeyt'et,

 

Dan regent'et ereis, dan mistet, dan verdraeytet,

 

En 'twordt weer hangdigh weer. Daer komtse van beneen,

 

Ons vrouw-mens, onse knecht ('thanghtme noch an men leen,

 

Soo schrickten ick te nacht, enochtent, will ick segge).

+ [krit] Bij vs. 1167 in marg.: Quid egerint inter se, nondum etiam scio. Ter. Hec. 1. 2. - vs. 1172: Nam in hominum aetate multa eveniunt hujusmodi. Capiunt voluptates, capiunt rursus miserias. Irae interueniunt, redeunt rursum in gratiam. Pl. Amph. 3. 2. - vs. 1178: - Si quidem haec jam mulier facta'st ex viro. Pl. Amph. 2. 2.

+ [krit] vs. 1165 'tkmeught uitg. 1657a: 'k meught - vs. 1177 hangdigh uitg. 1657a: handigh

IV. Bedryf. II. Uytkomst.

Kees. Tryn.

K.

Gemeurghe, vrouw.

T.

Dagh, Kees.

K.

Kon je niet langer legge?
Hoe ister, hommeles? -

T.

In 'talderminste niet. -

(Sy gaet sitten ende neemt een klein boerenspiegeltjen, en praet all hullende.)

'Kmagh me wat hulle. - Kijck, hoeder dit hoofd uyt siet,
't Staet noch schier as en knecht.

K.

En Knecht, vrouw! wel kedaere,
Ye hebme soo ontstelt, 'ken kenme niet bedaere.
Ye waert soo'n kluchtighe guijt van en Bedelaer,
Alsucke moijen fielt! hoe moelick dat ick waer
Mit men ooghe voll slaeps, 'tbegonme schier te deere,
Dat ickje lastigh vil, en uijtet schip most keere.
Maer hoe ist daer bene'en, hebbe we tijd enoogh
Om wat te praete?

T.

Iaewe. hij heit noch niet en oogh
Ter deghen op ehadt: ick sochtem iens te kusse,
Toe'ck op stong, en sen hoofd vil eve staegh in 't kusse.

[p. 94]

 

⁺⁺

 

K.

 

Eij lieve laet ick dan iens hooren eer hij kom

 

Wat duijvel you soo kael eplockt had.

 

T.

 

Ben je stom

1195

As ije stom wese wilt, en kenje deftigh swijghe

 

Watmeje vraeght of niet, soo selje 't van me krijghe.

 

Maer sweert dat eerst.

 

K.

 

Ick sweert werentigh; dats en woord,

 

Datmen om 'tjockes niet magh segge. eij seght dan voort.

 

T.

 

Wel hoor; je vraeghde strack, wat duijvel mijn eplockt had;

1200

Had je wat duijvelin evraeght die mijn verlockt had,

 

Soo hadj'et half eraen.

 

K.

 

En duijvelin? en vrouw?

 

T.

 

Maer houd je mond toe dan, as ick beghinne souw.

 

Ey lieve, lett ereis watte besuckte streke

 

Dit volck versiere ken: 'khadd loopen hoore preke,

1205

'K hadd in en vrouwe-kot

 

K.

 

(En Clooster, denck ick.

 

T.

 

Iae.)

 

En uer of twie verpraet: wel, docht ick achter nae,

 

Nou'ck toch an 'tkycke bin, laet icket all deur kijcke:

 

En gae goeds moets nae 'tslot (of nae 't Kisteel) toe strijcke.

 

K.

 

Dat was en manne-kot; wat ley je daer toch an?

1210

Daer kreeghje, denck ick, soo en streeckjen uytte pann.

 

T.

 

T en quamper niet iens toe; 'kverwarden ongderweghe

 

In ien van deuse, wat zijn 't, Straeten, of zijn 't steghe?

 

Want Steghe bennen hier as Straete te Saerdam.

 

Daer moette men en ding dat m'eerst te vore quam

1215

As soo en Iuffer, of en madamme de Parme:

 

Se stonck nae moskeljaet: se nammen inder arme

 

En kusteme goed schick, en Nichteme soo deun,

 

Of w' achters kind'ren of soo waere.

 

K.

 

Dat 's en deun.

 

En was 'tje nichje, vrouw?

 

T.

 

Dat weet ick op deus' uer niet.

1220

Se noemden all ons volck, je saeght noyt sucken tuer niet.

 

Mit quamper en Monseur, die mé scheen van der volck,

+ [krit] Bij vs. 1193 in marg.: Studeo hercle audire, nam ted ausculto libens. Agedum, nam satis libenter te ausculto loqui. Pl. Ps. 1. 5. Nunc quidem praeter nos nemo est: dic mihi verum serio. Pl. Amph. 2. 2. - vs. 1194: Dic mihi, Hoc primum, potin' es tacere? Ter. Eun. 1. 2. Si mihi fidem das te taciturum, dicam. Ter. Hec. 1. 2. - vs. 1195: Gr. Quid negotij est, modo dic. Tr. Dicam. Tace. si fidem modo des mihi te non fore infidum. Gr. Do fidem tibi, fidus ero. Plaut. Rud. 4. 3. - vs. 1197: Fidem do, loquere. Ter. Hec. 1. 2. Sed hoc tu tecum tacitum habeto. Mi. Fidei non melius creditur. Loquere, locus occasioque est, libere. hic soli sumus. Pl. Poen. 4. 2. Pollicitus sum, et seruare in eo certum est, quod dixi, fidem. Ter. Hec. 3. 3. Si post hunc diem Muttiuero, etiam quod egomet certo sciam, Dato excruciatum me. Pl. Mil. 2. 6. - vs. 1202: Imo ego te obsecro, hercle, ut audias. Ter. Eun. 3. 5. Tace sis, citius audies. Ibid. Si interpellas, ego tacebo. Pl. Men. 5. 9. - vs. 1209: Quid tandem ex ea re ut caperes commodi? Ter. Eun. 3. 5. - vs. 1210: Satis tuto, tamen. Ter. Eun. 3. 5. - vs. 1219: Nam nunquam ante hunc diem meis oculis eam, quod nossem, videram. Ter. Hec. 5. 4.

+ [krit] vs. 1198 'tjockes het HS. heeft: 'tjockjes - vs. 1209 ley je uitg. 1657a: leytje - vs. 1213 bennen afschr.: binnen - vs. 1219 deus' uitg. 1657a: dees

[p. 95]

 

⁺⁺

 

Se hiet em all Kesijn. en vent as drooghe Bolck,

 

Soo schrepel en soo schrael. Ick sacher niet Monseurs an,

 

Dan en blauw' ouwe pluijm, want der was niet veul kleurs an,

1225

Die haddi om sen hoet; en dan e mes op zij

 

Van twie drij elle lang. daer sleepten ons die prij;

 

Iae of ick peep of song, we mosten in her huijsje:

 

'K magh 't soo wel noeme; wangt het leken bet en Cluijsje

 

Dan 't Kisteel dat ick socht; ick weet niet hoe't'er sagh,

1230

Hoe 'twas of niet en was, der quam Wyn voorden dagh,

 

En 'kmoght'et lije: Kijck.

 

K.

 

'Kschick je waert loof etrede.

 

T.

 

Iae'ck toch, en hiel verhitt van wangdele.

 

K.

 

Dat 's rede.

 

De Stadt is ijs'lick groot.

 

T.

 

Soo was 't wat van men sin

 

Wat nats te nuttighe, en 'twijntje liep soet in.

 

K.

1235

Wat wasset?

 

T.

 

Spaensse wijn.

 

K.

 

Ia soo, 'tgeefme gien wonder,

 

All liepet soetjes in, o moer, jij moster onder.

 

Maer spraeckje niet van gaen?

 

T.

 

Somtyds all; maer 'twas wind;

 

Se wouwt niet hoore, puf! se sond om ete, kint,

 

Om sucken swijdighen hoop etens, ije sout dencke

1240

'Twas niet te soper om en Prins by te beschencke.

 

Se sond om Claese mé, die most metter Kesijn,

 

Frans, dunckme datti hiet, dien aevent vrolick zijn.

 

Waer duijcker bleef Claes oock?

 

K.

 

Ick heb gien volck vernome

 

Dat naerem taelde.

 

T.

 

Niet?

 

K.

 

Dan bennens' hier ekome,

1245

Terwijl den Baes en ick jou sochte by de straet,

 

Soo hebbens' ons emist. Laet sien ereijs, was 'tlaet?

 

T.

 

'K giss dattet goelickjes mocht ontrent achte wese.

 

K.

 

Toe waere wij op 'tpad, en me kon nie meer lese,

 

Soo doncker wast, eer Klaes wouw scheije van 'tbejagh.

 

T.

1250

Soo hadme jouluij wel esoght den hielen dagh,

 

En noch e nacht daer bij.

 

K.

 

Hoe voer 't voort mit je licke?

 

T.

 

Iae kijck, ye weet wel, Kees, ras ete doet versticke,

 

En langsaem nippe kruijpt en vrouwmens in sen hoofd;

 

Wat ken ick segge? 'kwierd allengsjes soo verdooft

1255

Van die besuckte wijn, dat ickje niet ken segge,

 

Neen ick, op men dootziel, of ick ben blijve legge

 

In 'thuijsje daer ick was, of eurghens heen ebrocht.

+ [krit] Bij vs. 1227 in marg.: Illa illico ut me accepit, laeta vero ad se abducit domum. Ter. Eun. 3. 5. - vs. 1237: Quod si esset factum, haec nunquam euenissent tibi. Ter. Heaut. 1. 1. - vs. 1239: Decem vocasset si ad coenam summos viros, Nimium obsonauit. Plaut. Merc. 4. 2. - vs. 1253: Data, hercle, verba mihi sunt; vicit vinum quod bibi. Ac dum accubabam, quam videbar mihi esse pulchre sobria. Ter. Eun. 4. 5.

+ [krit] vs. 1224 der afschr.: daer - vs. 1237 spraeckje uitg. 1657a: sprackje - all; maer 'twas uitg. 1657a: maer 't was al - vs. 1248 nie uitg. 1657a: niet - vs. 1251 e uitg. 1657a: de - vs. 1254 ken afschr.: sel

[p. 96]

 

⁺⁺

 

Denck jij maer slechs ereis wat ick henochtent docht,

 

As ick me koud en stijf vond sitte met men broockje

1260

Op en hoop vuijle mis, an sucken stinckent hoockje

 

Datticker noch af walgh.

 

K.

 

Saetj' op en mishoop, vrouw?

 

Wel arme sloof!

 

T.

 

Iae'ck toch, en sitterde van kouw.

 

Soo dat ick schaers en woord kon duwe door me tangde,

 

Doeme de Klapperman, bij groot gelock, an rangde.

1265

En eerlick Klapperman, dat mot ick segge, Kees,

 

Die sprackme troostigh toe, en maeckte dat ick rees,

 

En brochtme (soo geschickt, ye sout 'et niet geloove!)

 

Tot hierent op de Kaeij. Hoe 't nou voort mettet roove

 

Van men gelegentheit, men kleeren en me goet,

1270

Egaen is, weet ick niet.

 

K.

 

All ben ick maer en bloet,

 

En hebb noch weinighe perdeeltjes deur ewangdelt,

 

Dat wasser ientje wiss, en daer ben jy mishangdelt,

 

Men soete lieve moer: op sucke waetertjes

 

Daer vanghme sucken viss. maer die twie praetertjes,

1275

De Snoll mitter Kesijn, zijn se je bij ebleve

 

Soo lang ye heughe magh?

 

T.

 

Wel jae.

 

K.

 

Hem! ande Teve

 

En vind ick gien verlang, niet meer dan of en Meu

 

Eslempt had mitter Nicht: maer die besuckte Reu,

 

Die schraele Ioncker, vrouw, die leyt m' imme gedachte. -

1280

Waerj' in dat huijs estroopt, en bleefjer in vernachte,

 

En laeghj' uijt je verstangt en uijt je keurs in 'themt? -

 

Y gurcke, Knelis kind, wat dunckje, waer 'tall vremt

 

Dat

 

T.

 

Houdje backes toe: je moet soo verr niet dencke.

 

(Hij keert sich om, en steeckt twee vingeren op syn hoofd.)

 

K.

 

Gut, schipper, soumeje'r soo niet en paertje schencke?

1285

Wel ick denck soo verr niet: want wat vraegh icker nae?

 

Maer, hebje deuse feest, met all sen achternae

 

Ie Lieste dus vertelt?

 

T.

 

Wat denckje, dat ick geck ben,

 

Of inde kindse weurlt, en dat ick niet en treck ken

 

Om soo en misslagh te verblome?

 

K.

 

Neen ick toch,

1290

'K sieder je niet voor an, moer Knelis. eij, maer noch,

 

Hoe hebje 't flus bij Claes eklaert?

 

T.

 

Hoe sou'cket klaere?

 

Hij voelde men in 'tbedd, en sey soo, wel kedaere,

 

Moer Knelis, benje daer, en benje 't in parsoon,

 

Of spoocktet? 'kgaffem strack en soentje voor sen koon,

1295

En sey, wat dunckjer of? want dat en doen gien spoke.

+ [krit] Bij vs. 1265 in marg.: Ego, dum illo licitum est, usa sum benigno et lepido, et comi. Ter. Hec. 5. 3.

+ [krit] vs. 1259 As uitg. 1657a: Als - vs. 1263 me uitg. 1657a: men - vs. 1265 mot uitg. 1657a: moet - vs. 1272 jy uitg. 1657a: je - vs. 1274 sucken afschr.: sucke - vs. 1275 De uitg. 1657a: Die - vs. 1294 soentje uitg. 1657a: soentjen

[p. 97]

 

⁺⁺

 

Trijn, riep hij, benje 't self? je meughtet ondersoke,

 

Seij'ck soo op mijn benier. maer waer komje van daen,

 

Van waer komje soo laet, is dat all wel edaen?

 

Hoe laet, sey'ck, ben je geck? ick hebb hier legge kijcke

1300

Van guster aevent of, om of j' iens 'tzeil sout strijcke,

 

En stoppen iens je tij. maer 'tis om niet eweest:

 

Ye gingt all staegh je coers, ick segg niet as en beest,

 

Maer as en slaeprigh mens die wat te veul enipt heit,

 

Daer je je vrouwtje toch soo dickels om belipt heit:

1305

Waerachtigh, Claes, je meught die ganghe niet veul gaen,

 

'T is quaed voor lijf en ziel, ey lieve laetet staen,

 

Doetet om mijnent will.

 

K.

 

Iae soo, je vilt an 'tpreke.

 

Wel, bymen sieternae, dat benne braeve streke,

 

Daer staender op 'tCompas gien wisser. wat seij Claes?

 

T.

1310

O man, hij wierd soo dwee as soete melckxe Caes.

 

Trijn seyd hij, lieste Trijn, en weest niet onverduldigh.

 

Werentich, kind, 'ken ben van dese reijs niet schuldigh.

 

'Kquam soo mis-troostigh tuijs, toe'ck je den halven dagh

 

Vergeefs hadd nae espoort en noch niet scheep en sagh,

1315

Dat ick me niet en wist te redd'ren of te stille,

 

En daerom villewe je weet wel an wat pille,

 

Daer Kees den docter is: en, goe knecht, evewel

 

Hy deed 't om beters will; hy sagh dat ick soo fel

 

Onstelt was om men hart, en dat ick schier wouw huijlen.

 

K.

1320

Dat 's all waer. Kseij, kom Baes, wat wilje legge pruijle,

 

Trijn magh met kind zijn, maer s' is self altoos gien kint,

 

'T sel doncker wese, daer sij de wecht niet en vint.

 

En voelje van verlang swaermoedighe gedachte,

 

Daer is niet beters voor suck volck as lange nachte.

1325

Eerst wat Orientaels, en daer soo moyties bij

 

En Brandemorisje, en dan het hoofd op zij,

 

Eer j' om siet hebje moer Kernelis in je bedde;

 

Ick bin en Kaelis, maer ick dorster wel op wedde,

 

All waer't en vaen.

 

T.

 

Toe wast, en ummers seyd' hij waer,

1330

En ummers ben je 't Trijn! Ick sey, wat denckje, vaer,

 

Ben ick 't? en twijffel jij of 't hallif waer of heel is?

 

Kedaer, all evewel ben ick Trijntje Kernelis.

+ [krit] Bij vs. 1299 in marg.: Nullam de his rebus culpam commeruit tua. Ter. Hec. 4. 4. Quid me quaeris? quid laboras? - ecce me. Num te fugi? num ab domo absum? num oculis concessi tuis? Pl. Epid. 5. 2 Quid ego tibi deliqui, si, cui nupta sum, tecum fui? Plaut. Amph. 2. 2. - vs. 1306: Nam in eandem vitam te reuolutum denuo Video esse. Ter. Hec. 4. 4. - vs. 1311: Ohe. jam satis uxor est: comprime te: nimium tinnis. Relinque aliquantum orationis, cras quod mecum litiges. Pl. Cas. 2. 3.

+ [krit] vs. 1304 dickels afschr.: dickwils - vs. 1312 dese afschr.: deuse - vs. 1319 Onstelt uitg. 1657a: Ontstelt - huijlen afschr.: huijle - vs. 1322 wecht uitg. 1657a: wegh

[p. 98]

 

⁺⁺

 

K.

 

En Klaes bekende't?

 

T.

 

Wel, dat haddi goed te doen.

 

Iae, seyd hij, lieve puijs, je bent'et, geefm'en soen;

1335

En soo voort. doe wast weer, waer hebje toch esteke,

 

Hoe bleefje soo laet uijt? daer vill ick weer an 'tpreke;

 

Laet? seyd ick, 'tkwou dat jij noyt laeter tuijs en quaempt,

 

En datje me t'Saerdam soo niet te quelle naempt

 

Met braecke nachte lang, en mit men hoofd vol sörghe.

1340

As je 'thuijs niet en weet te vinde voor 'tis mörghe.

 

Hoe lijckt'et mijn daerby? Kedaer, en schoone zoo,

 

'K heb iens men tij vergist, ick ben en uer of soo

 

Te laet an boord eweest. je meughter wel of praete.

 

Was dat soo niewen dingh? 'ken ken hier steegh noch straete,

1345

'T is en Stadt as en Boss, den doncker vilder toe,

 

Ick doolden as en geck en was beget soo moe.

 

(Claes komt uijt het vooronder all geewende.)

 

K.

 

Sie voorje, kijck wat om: daer komt hij.

+ [krit] Bij vs. 1337 in marg.: Obsecro, ecastor, cur istuc, mi vir, ex ted audio? Pl. Amph. 2. 2. - vs. 1341: Quid ego feci, qua istaec propter dicta dicantur mihi? Pl. Amph. 2. 2. Postremo, quando ego conscia mi sum, a me culpam hanc procul esse. Ter. Ad. 3. 2. - vs. 1347: Cl. St. tace. M. Quid est? Cl. Hem. M. Quis est quem vides? Cl. Vir eccum it. Pl. Cas. 2. 2.

+ [krit] vs. 1337 'tkwou uitg. 1657a: 'k wou - vs. 1339 sörghe uitg. 1657a: sôrge - vs. 1340 mörghe uitg 1657a: môrge - vs. 1348 inde uitg. 1657a: in den - vs. 1360 aer uitg. 1657a: aaer

IV. Bedryf. III. Uytkomst.

Tryn. Claes.

T.

Wel, Ian slaeper,

Ben j' alrieds in 'thabijt! kijck, dit is inde gaeper. -
Kom hier. de Pinxterbloom, en die is op estaen.

Cl.

Iae wel, me dunckt se moght wel weer te bedde gaen:
Men kopp staetme soo suf: 'kweet quaelick offet licht is
Off dattet nacht is. - wat! Kees, jouw besuckte lichtmis,
Ye hebme gustere niet quaelicken etoeft.

T.

Iae, dat is dat ick segh, soo leghje staegh en schroeft.

Cl.

Nou, moer, wees jij te vreen, ten sel niet licht weer beure;
Ye weet de rede wel, ye moetje nou niet steure,
Of ick soo nou en dan men ribbetjes iens boen:
'K ben slech bly da'ck je sie: kom geefme noch en soen,

(Hij kust haer.)

'T is keurmis op en niew, ick gafj' all schier verlore.

T.

Hoe nae begon j' all nae en aer wijf om te hoore?
Ye bent me soo niet quijt, goed vrient.

Cl.

Dat hoop ick mé. -
En lijckwel, oftme lust of niet, 'kmoet weer in Sté:
'Kmoet hier en daer men volck wat maene: deuse luijtjes
Zijn graeghjes inde koop, maer in 'tbetaele luijtjes.

[p. 99]

 

⁺⁺

 

T.

1365

Soo wilje weer op 'tpad, doeje vaer?

 

Cl.

 

Wel ick moet,

 

Te minste komt ons toe ons geltje voor ons goet.

 

T.

 

Maer snij-je niet en stick, eer j' op treckt?

 

Cl.

 

'Kmagh niet ete:

 

Me maegh staet me soo quaps. Moer, 'ksel van aevent wete,

 

Wanneer 't reys wese sel. we moete vande wall.

 

T.

1370

Ick ben 'thier mé all moe.

 

Cl.

 

(Hij struijckelt in 't uijt treden.)

Soet, dat ick niet en vall.

 

Men hooft is duijseligh.

 

T.

 

Iae toch, Klaes, siet wat voor je.

 

C.

 

Kees, pas jij oppet schip. en moer Kernelis, hoor je,

 

Terwijl ick uijt ben, vent jij luij dit goedje voort:

 

Maeckt watje maeke meught, je weet wel hoe dat hoort.

 

T.

1375

'T is wel, kint, gaet jouws weeghs. wij sellen't hier wel klaere.

+ [krit] Bij vs. 1388 in marg.: Mihi inanitate Iam dudum intestina murmurant. Pl. Cas. 4. 3. Itaque venter gutturque resident esuriales ferias. Pl. Capt. 3. 1. Os amarum habeo, dentes plenos, lippiunt fauces fame, Ita cibi vaciuitate venio laxis lactibus. Pl. Curc. 2. 3. - vs. 1393: Ain' tu tibi hoc incommodum euenisse iter? S. Non hercle verbis dici potest. Ter. Hec. 3. 4.

+ [krit] vs. 1375 wij uitg. 1657a: we - vs. 1387 voetjen uitg. 1657a: voetje

IV. Bedryf. IV. Uytkomst.

Tryn. Kees.

T.

Wat seghje nou van Trijn Kernelis.

K.

Wel, kedaere,
Ye bent en kluchtigh goed! o vrouwtjes, vrouwtjes! jae,
Kenje die kunst? soo waer as 'k hier levendigh stae,
Het manvolck leitter toe. ye weetet soo te flangse,
Altyd heb jij gelijck, de broocke moete dangse
Soo as 't de keurs belieft.

T.

Wach jy je voor en keurs.

K.

Dat denck ick wel, mijn moer, all had ick vrij wat keurs.

T.

Iae, je selt mé all iens verwarren in dat gaere.

K.

'K sel niet.

T.

Ye selt.

K.

'K sel niet.

T.

Iae mick ereis jij, waere,
Het komt as 'tkacke.

K.

Vrouw, ken je gien Suijer Son?
Hoe klaerje 't? deckje nouw je taefel op en Ton?
Of selje myn der mé en voetjen ongder laete?
'T is hier niet wel estelt van binne, van all 'tpraete:
Daer moet en stickjen in, of 'tscheepje sitt op 'tsangt.

T.

All weeran! j' hebt schier noch 't ombyten in je tangt.

K.

Ho, jonghe maeghen is en goet as jonghe vrouwe.

T.

Kom, kom om laegh; 'ken denck je 'tvoetsel niet t' onthouwe.

V. Bedryf. I. Uytkomst.

Marie. Francisco.

M.

En hadde soo veul spels eerghese lose kost?

F.

Spel! 'kzeij wel dusend moôl, hadd ick icks nie begost,

[p. 100]

 

⁺⁺

1395

En haddes nie geweest om d'eer van ouw Commissi,

 

En ouw schoon oogskes, Môy, en datter noit remissi

 

Te hope woôr geweest, ick had ick deur gegoôn,

 

En all 'twerck, op men ziel, ten halve lôte stoôn.

 

Sulck e spel wasser oôn. nouw dat 't gesuccedeert is,

1400

Stoôt ou te dencke, lief, watter gemeriteert is:

 

Belofte môke schult.

 

M.

 

'Tis woôr; moôr weette wel

 

Wat datter neffens stond geschreve? maij bevel

 

Was dachgheme van doôgh niet en sout molestere.

 

F.

 

'T is soo: moôr ick en kost me niech gemoderere,

1405

'Kmost ou men ôventuer vertelle: doe nou voirt

 

All dat ouw herteke sal segge da behoirt.

 

M.

 

Kom, kom, 'tis toch schoo weer, lôt ons eerst wach gô wandle,

 

(Sy doet haer masker aen.)

 

We meugen onder weegh van ons negoci hand'le.

 

'K en wacht ick toch daf volck nief veur van ôvend spôij.

 

F.

1410

Was zayd' en keuninghin, wat enen Engel, Moij!

+ [krit] Bij vs. 1395 in marg.: Et ego hoc, quia dudum tu tantopere jusseras, Eo coepi, Ter. Heaut. 4. 4. Ne quid credas me advorsum edictum tuum facere ausum. Ter. Heaut. 4. 1. Ut tibi ego inuentus sum obsequens! Pl. Cas. 2. 8. Hoc tibi pro seruitio debeo, Conari manibus, pedibus, nocteisque et dies Capitis periculum adire, dum prosim tibi. Ter. And. 4. 1. - vs. 1397: Denique hercle aufugerim Potius quam redeam, si eo mihi redeundum sciam. Ter. Hec. 3. 4. - vs. 1399: - Quod maxime Cupiebas, ejus copiam feci tihi. Pl. Cas. 2. 8. - vs. 1400: Imo enim quam maxime abs te postulo atque oro - Ut beneficium, verbis initum dudum, nunc re comprobes. Ter. And. 5. 1. Aduorte ergo animum, et fac sis promissi memor. Pl. Pseud, 1. 5. Hoc, hercle, factum est. fac sis nunc promissa appareant. Ter. Eun. 2. 3. - vs. 1401: Quaeso, aedepol, Bacchis, quod mihi es pollicita tute, ut serues. Ter. Hec. 5. 2. - vs. 1404: Ita res est, fateor: peccatum a me maxumum est. Ter. Heaut. 1. 1. - vs. 1410: Nunc places, nunc ego te laudo. Pl. Ep. 1. 2. Edepol mortalem graphicam, si seruat fidem. Pl. Ps. 1. 5. Bene atque amice dicis, nunc jam mea es. Ib. Siquidem hercle mihi regnum detur, nunquam id potius persequar. Pl. Curc. 1. 3. - vs. 1411: Aedepol Syrisce te curasti molliter Lauteque munus administrasti tuum. Ter. Ad. 5. 1. - vs. 1413: Postquam intus sum omnium rerum satur. Ter. Ad. 5. 1.

+ [krit] vs. 1409 nief uitg. 1657a: niet - vs. 1410 zayd' uitg. 1657a: sayd'

V. Bedryf. II. Uytkomst.

Kees. Tryn.

K.

Dat hachje leiter toe, het macher legge rotte,
'T is beter daer as voor de muijsen of de rotte.
Nou an de neering weer: - laet sien, hoe staet men keêl. -
Hael Cyters, hael Yeranje, hael. Klaer as en veêl.
Hael, hael Yeranje, hael, moy kloostergoed. - hael Cijters. -
Hael Cijters, vollickje! - deuse besuckte schijters
En geve gien gehoor. 'Tvolck is te wongder praets,
Se gevender gien tijd. Hael Cyters, me goe maets,

[p. 101]

 

⁺⁺

 

Dat bennen Appele! Hael Cijters en Yeranje,

1420

Hael Yeranje den bruij, uijt Poortegael of Spanje,

 

(By sich selven.)

(Ick weetet selver niet) hael Cijters. - Soetjes wat:

 

Wat duijcker, soetjes: ick sie ginder en Ian gat

 

Bij gunte Iuffer - Vrouw, - vrouw, - vrouw.

 

T.

 

Wat wilje hebbe?

 

K.

 

Kijck uijt: maer kijck niet uijt, of deckje met en flebbe,

1425

En blijft wat onder 'tluijck.

 

T.

 

Wat isser?

 

K.

 

Kom iens hier, -

 

Sie je daer die monseur wel kuy're mit dat dier?

 

T.

 

Wel jaeck, dat sien ick wel.

 

K.

 

En hebb ick niet onthouwe

 

Dat ye spraeckt van en pluijm die blauw was?

 

T.

 

Iae je trouwe. -

 

Lae' kijcke. - Kees! sit still. 'T is, bymen ziel, de poll

1430

Van gusteren.

 

K.

 

En sy van duijsende de Snoll

 

Die j' onder handen hadt.

 

T.

 

Laet sien. - wat duijsend schande,

 

Had se dat dingh niet voor! - Gut, Kees, ick voel men hande,

 

Ick voel men naegele, men tanden en men bloet

 

Soo jeucke! sou se 't zijn? - [Werentich jae, se moet,

1435

Se moetet wese. Kees, daer valt gien dispetere,

 

Sy is 't, soo wis as ick Trijn Knelis kint met eere:

 

Ja, 't is men eigen Hoer.] 'T was soo en langhe prij.

 

K.

 

Still, still. Hael Kloostergoed. - se komme dichter bij;

 

En ick sitt oppet slagh. 'tis gien speul-goed, 'tsel valle. -

1440

Hael Cijters, hael, hael, hael. kom, koopje nimmendalle?

+ [krit] Bij vs. 1439 in marg.: Nos tibi palumbem ad aream usque adduximus: Nunc te illum melius capere, si captum esse vis. Plaut. Poen. 3. 3. Nunc ab transenna hic turdus lumbricum petit: Pendebit hodie pulchre, ita intendi tenus. Plaut. Bacch. 4. 6. - vs. 1443: Cor lienosum opinor habeo, jamdudum salit: De labore pectus tundit. Pl. Cas. 2. 6. Nisi fallit me animus, haud multum a me aberit infortunium. Ter. Heaut. 4. 1. - vs. 1447: Si ex ea re plus mali est, quam commodi Utrique; id oro te, in commune ut consulas. Ter. And. 3. 3. - Non mihi nugari potes. Pl. Epid. 3. 4.

+ [krit] vs. 1427 jaeck uitg. 1657a: jae - vs. 1428 blauw afschr.: blaeuw uitg. 1657a: blaew - vs. 1431 duijsend uitg. 1657b: dusend - vs. 1434 Werentich - vs. 1437 'T was niet in het HS., maar eerst in K. b. - vs. 1439 gien afschr: geen uitg. 1657a als boven - vs. 1440 nimmendalle uitg. 1657a: niemendalle - vs. 1447 Signor uitg. 1657a: Signoor - ontloope afschr.: ontloipe - vs. 1448 Citroentjens uitg. 1657a: Citroentjes - koope afschr.: koipe

V. Bedryf. III. Uytkomst.

Francisco. Marie. Kees. Tryn.

F.

Ghe brengtm' hier all, 'ken weet nie woôr: en siede niet
Woôrw' all gedreve zaijn? 'ken weet nie wat 't bediet,
Men hert en lee nie still: - 'ken rieck niech gaere schepe.
Ke! goôwe; 'tis genogh nou de Kassaij geslepe.

M.

Bat! desen bloijen euijl. woôr veur zayde ghaij bangh?

F.

En moetme sus gô treê den heele nônoen lang?
Ke! goôwe.

M.

Wacht, Signor, ghen sultme niet ontloope,
Ge moetm'en Appeltjen en wa Citroentjens koope.

[p. 102]

 

⁺⁺

 

F.

 

Kom, kom, ick bens te vre'e, doors'er genogh in 'tStat.

1450

Ick weter oppen plôts.

 

M.

 

All weer vald' op ou plat. -

 

Niee, niee, dich goet is vers, en 'tander is verleghe.

 

K.

 

Hael Apple, volckje, 'kheb noch gien handgift ekreghe.

 

Se naerdre, Trijn; hou sté.

 

T.

 

Hoe da'ckse meer beloer

 

Hoe'ck meerder lucht krijgh. - Kees, waerachtigh 'tis men hoer.

 

K.

1455

Hael Kloostergoetje. hael.

 

F.

 

En hôst ou soo nie, Môijke. -

 

Da schip. -

 

M.

 

Iô, Iô, kom hier: ghe maynet met en drôyke

 

T'ontlegge.

 

F.

 

Moôr da schip, dat en geval me niet. -

 

En hedde gee verstant?

 

K.

 

Laet hoore wat je biet,

 

Dat bennen appele!

 

F.

 

Suet, hed wa passienci,

1460

Ick sal te mert goôn: moor lett eens op men invenci;

 

Want sie, 'ken viel ick ick niech geeren innen knip.

 

K.

 

Hael App'le.

 

F.

 

Mene vrint, wat is difveur e schip?

 

K.

 

Wel! 'tis en schip van hout, van ijser, en van touwe,

 

En van pick, en van teer; sel je 't nou wel onthouwe?

1465

(Binnensmonds.)

Kverstae dat wuijve wel: Pas op, vrouw.

 

F.

 

Moôrick vraeg

 

Va woôr 'tschip is.

 

K.

 

Van waer? Iae wel, 'kwouw dat ick saegh

 

Dattet van hier waer, maet.

 

F.

 

(By hem selven.)

Da mocht ick oick wel laije.

 

En komender gieen hier euyt Wôterland baij taije?

 

K.

 

Wel jae 't; der isser ien henochtent t'zeijl egaen,

1470

Die lagh ons hier op sij: het wijf wouwder van daen,

 

Se was wat grijnichjes.

 

F.

 

(Hij stoot Marie aen.)

Courôgie, das gekloncke.

 

Hoe veul ou Appele?

 

K.

 

All waerense m'eschoncke,

 

Kedaer, het paer en Blanck.

 

M.

 

(Tegen Francisco.)

'Tis goeye koop.

 

F.

 

'T is dier. -

 

E negemanneken het stuck.

 

K.

 

Kom ereis hier

1475

Voor neghe mannetjes? die kennen all wat bijte,

 

Daer meughjer wel en vijfentwintighje bij slijte.

 

F.

 

Ghen hedme nief verstoôn: 'kmayn ick, ieen om en deuijt,

 

En hallif ortje, soo.

 

K.

 

Wel hey! ten is gien beuijt,

 

Noch roofgoed.

 

F.

 

Wilde't doen?

 

K.

 

Kom an, 'kselseje telle.

1480

En vijfentwintigh?

 

F.

 

Iô.

 

M.

 

Ké! 'tis veur goey geselle;

 

Telt ons van 'tbeste wat; het is veur e festien.

+ [krit] Bij vs. 1449 in marg.: In ea re utilitatem ego faciam ut noscas meam. Ter. Eun. 2. 3. - vs. 1451: Certum obfirmare est viam me, quam decreui persequi. Ter. Hec. 3. 5. - vs. 1461: Tu quod cauere possis, stultum admittere est. Malo ego nos prospicere. Ter. Eun. 4. 6. Qui cauet, ne decipiatur, vix cauet cum etiam cauet. Etiam cum cauisse ratus est, saepe is cautor captus est. Pl. Capt. 2. 2. - vs. 1463: Quam tu nunc mihi navim narras? Me. Ligneam, Saepe tritam, saepe fixam, saepe excussam malleo, Quasi supellex pellionis, palus palo proxumus est. Plaut. Men. 2. 3. - vs. 1471: In tuto est omnis res. Ter. Ad. 2. 4. Res adhuc quidem in tuto est. nam hunc nescire sat scio De illa amica. Plaut. Merc. 2. 3.

+ [krit] vs. 1451 'tander uitg. 1657a: d'ander - vs. 1460 eens afschr.: iens - vs. 1470 sij uitg. 1657a: zy - vs. 1478 ortje uitg. 1657a: oortje uitg. 1657b als boven - soo in uitg. 1657a en b uitgevallen. K. vrint

[p. 103]

 

⁺⁺

 

K.

 

Flus waerje neghe man, hoe segh je nou, sestien?

 

F.

 

Haij doolt all in de sproôck.

 

K.

 

Kom help je selfs berechte.

 

F.

 

Dat is den beste knecht van all de schippers knechte!

1485

Kom, willew' ieens in 'tschip.

 

K.

 

Wel jae, wij gaen recht uijt: -

 

Hier loffer, geefm' en hangd.

 

M.

 

Siaes! wadden grooten schuijt!

 

K.

 

Wel jae, en Schuijt; en scheet, en in je neus toe, moolick.

 

F.

 

Segd', e schip; hoorde niet? e schip; - hay nemet quôlick.

 

M.

 

'Kwill segge, wat e Schip! wad en Galaij!

 

K.

 

Geleij?

1490

I'hebt gien Geley-boef voor. hoe hebbe we't? wel heij!

 

M.

 

Kammer wel me van hier in Engelant gevôre?

 

Te minste, denck ick wel, in Béme, deur de bôre.

 

K.

 

Genoogh.

(Binnens monds.)

en an en Galgh mé as 'tsoo slaeghe will

 

En hier wel slaeghe moght.

(Aen Trijn om laegh.)

Trijn, pas wat op je Till.

1495

'Tsellocke.

 

M.

 

Wad is dat?

 

K.

 

De Staert van 'tschip.

 

M.

 

De Stiaert, vrint?

 

K.

 

Den Toom van 'tschip.

 

M.

 

Moôrsiet! das anders dan m' e piaert bint;

 

Den Toom van achtere!

 

K.

 

Iae, 'tis 't Roer.

 

M.

 

Is 't en Roer?

 

Schietmer de lie me doit?

 

K.

 

Hey, deuse malle moer!

 

M.

 

Was datte?

 

K.

 

Dat 's den Roef; de Passeniers der Kaemer.

 

M.

1500

Sie, wad all meubeltjes, all woôrt tot ene kraemer!

 

K.

 

Ho, ho, dat 's niet en ding, hier volght nou eerst et Slet,

 

De beste Kaemer, moer, daer is 'twel anders net.

 

M.

 

Soume de vraijichaijt wel eenskens deurve neme

 

Van dat te goôn besien.

 

K.

 

Strack wou je wel na Beme;

1505

Dit is gien langhe reis. Pas opten haspel, Trijn.

 

Treedt opte ladder; 'ksel niet en voet van je zijn.

 

(Binnens monds.)

Niet en vuijst, denck ick wel. Kom; noujy, volgt de Ioffer.

 

F.

 

Kom oôn.

 

K.

 

Soo krijghewer de duijf in metten doffer.

 

Maer hoor, legh je geweer soo lang wat uijtte weegh

1510

In 'tgangbort - hier, gémyn, 'ten is hier scheep gien deegh

 

Mit sucke staerte. soo. nou meughje macklick in gaen.

 

(Hy doet het rapier af en gaet beneden.)

 

Maer komjer macklick uyt, soo selt niet naemen sin gaen.

 

Nou, Laddertje, van kant. Pas wat te raeke, vrouw.

 

(Kees treckt de leer op en springht in 'truym, ende sij vallen aen 'tslaen.)

+ [krit] Bij vs. 1483 in marg.: Hic de nostris verbis errat videlicet. Quae hic sumus locuti. Ter. Heaut. 2. 2. - vs. 1495: Meus hic homo est, hamum vorat. Pl. Curc. 3. - vs. 1508: O stulte, stulte, nescis nunc vaenire te; Atque in eo ipso astas lapide, ubi praeco praedicat. Plaut. Bacch. 4. 7. - vs. 1513: Ipsus ille jam se impediuit in plagas. Paratae insidiae sunt. Plaut. Mil. 4. 9. Nunc in tumultum ibo; intus clamorem audio. Ibid. - Ne mora sit, quin pugnus continuo in mala haereat. Ter. Ad. 2. 1.

+ [krit] vs. 1483 selfs afschr.: self - vs. 1484 den uitg. 1657a: de - vs. 1486 wij uitg. 1657a: we - vs. 1489 wad uitg. 1657a: wat - vs. 1495 Wad uitg. 1657a: Wat - vs. 1496 dan m' uitg. 1657a: damm' - vs. 1499 der uitg. 1657a: her - vs. 1503 vraijichaijt uitg. 1657a: vrayigheyt

[p. 104]

 

⁺⁺

 

T.

 

You varcke, ben je daer?

 

F.

 

Wa wilde seggen? hou!

 

K.

1515

Hou jy dat. -

 

F.

 

Men rapier!

 

K.

 

Ick sel jou wel rapiere. -

 

(Kees treckt syn mes.)

 

Hier 's en zeemans Rapier, en daermé gaej' in viere.

 

F.

 

Moirt, Moirt!

 

M.

 

Stô baij, goey liens, we weurden hier vermoirt.

 

Brand, moirt!

 

T.

 

Het luijck toe, Kees, datmet wat minder hoort.

 

F.

 

Moirt!

 

M.

 

Moirt!

 

T.

 

Soo, Kees.

 

K.

 

Soo vrouw.

 

M.

 

Help, help.

 

F.

 

Will niemant helpe?

1520

O - hallif doot -

 

M.

 

Amaij, men hoot -

 

F.

 

Men bloed te stelpe. -

 

K.

 

Se benne plat genoogh, 'tkmagh 't luijck op sette nou,

 

(Hy stoot het luyck op en spreeckt daerdoor.)

 

Soo sie we wat we doen. - an 'tplundre; lustigh Vrou:

 

Hier jou fielt!

 

F.

 

Oh, Signor, wat is toch ou believe?

 

K.

 

Flux, Broock en wammes uijt, om mijn naers te gerieve.

 

F.

1525

Oh jô, met all men hert, en door 's menen hoet toe,

 

Memmen pleuijm: wilde da'ck dibbroexken oick uijt doe,

 

Ick sal 't soo gaeren doen; en spoôr me moôr me laeve!

 

K.

 

Houtet slet an je gat, en laeter j' in begraeve.

 

Ick schencktje.

 

F.

 

Grammercis.

 

K.

 

Hoe maeckjet metten buijt,

 

(Kees springht uyt en spreeckt tot Trijn door 'tluijck.)

1530

Moer Knelis?

 

T.

 

Excelent.

 

M.

 

Amaij, men hoit, men huijt!

 

K.

 

Hebj' all her lappen uijt?

 

T.

 

Iae'ck. siets' iens sitten kijcke.

 

K.

 

Kom boven. -

(Sy komt uyt ende leght het luyck toe.)

dits half werck: we moete 'tvolck uijt strijcke

 

Soo jy bedroghe bent. Knap; treckt heur 'tkleetjen an

 

Daer jij henochtent vroogh me scheep quaemt: Ksel de man

1535

Men ouwe mutsjen op sen kinnebackes douwe,

 

En daer dat pijtje toe, da'ck niet en docht te houwe.

 

Soo meughese geschickt gaen kuijere nae huijs.

 

T.

 

Maer ofse klapte, Kees?

 

K.

 

Sij? niet meer as e muijs.

 

Se krege noch wel all de jongens ander lappe:

1540

Sulck volck en roept niet luij: se wete datter klappe

 

Niet veul geloofs en vint.

 

T.

 

Kom an dan.

 

K.

 

Maeck wat spoeds.

(Sy gaen beneden.)

+ [krit] Bij vs. 1514 in marg.: Quid feci? Ni. Impinge pugnum, si muttiuerit. Pl. Bacch. 4. 7. - vs. 515: Hem serua. Ter. Ad. 2. 1. - vs. 1516: Iam ego te hic agnum faciam, et medium distruncabo. Plaut. Truc. 2. 7. - vs. 1520: Ah, hei sum satis verberatus, obsecro. Pl. Mil. 5. Satis sumpsimus supplicij jam. Pl. Pers. 5. 2. - vs. 1524: De Tunica et chlamyde et machaera ne quid speres, non feres. Pl. Mil. 5. - vs. 1527: Lubentique edepol animo factum. et fiet a me quae vos arbitrabor velle. Pl. Cist. 1. 1. Iusta, injusta prorsus omnia omnino obsequor. - Ecce me qui faciam. Ter. Ad. 5. 9. - Et si intestatus non abeo hinc, bene agitur pro noxis. Pl. Mil. 5. - vs. 1529: Soluite hunc. Pyr. Gratiam habeo tibi. Ibid. - vs. 1530: Omnes dentes labefecit mihi. Praeterea colaphis tuber est totum caput. Ter. Ad. 2. 2. - vs. 1532: Iam hoc opus est exasciatum. Pl. Asin. 2. 2.

+ [krit] vs. 1518 hoort uitg. 1657a: hoirt - vs. 1521 'tkmagh uitg. 1657a: 'k magh - vs. 1523 Oh uitg. 1657a: Och - vs. 1526 pleuijm uitg. 1657a: pluijm - vs. 1531

[p. 105]

⁺⁺

+ [krit] Bij vs. 1553 in marg.: Profecto, nescio quid absente nobis turbatum est domi. Ter. Eun. 4. 3. - Ita voltum tuum video. videre commeruisse Hic, me absente, in te aliquid mali. Pl. Ep. 1. 1. - vs. 1557: Scin' tu, ut tibi res se habeat? si quid-quam hodie hic turbae coeperis, Faciam, hujus loci, dieique, meique semper memineris. - Diminuam ego caput tuum hodie. Ter. Eun. 4. 7. - vs. 1562: Ne expectetis, spectatores, dum illi huc ad vos exeant. Nemo exibit: omnes intus conficient negotium. Caterua Cistell. Intus transigetur, si quid est, quod restet. Ter. Andr. 5. 5.

+ [krit] vs. 1543 hepper uitg. 1657a: hebber - vs. 1547 gien uitg. 1657a: geen - vs. 1550 Das afschr.: Dan

V. Bedryf. IV. Uytkomst.

Claes.

C.

Genacht, Antwerpentje, 'kdanckje van alles goeds;
Ick hepper wel eweest: dit sackje was soo platjes,
Toe'ck 't hier streeck voor de Stadt; nouw steecktet half vol mattjes,
En half vol dicketons en suck goed: dat 's goe reis,
Klaes Gerrtse van Saerdam, voor 'teerste nae de Peis.
Wel, 'kmagh gaen stappe scheep, khoef gien tyd te verkalle,
Het Ebbetje gaet uijt, het waeter is evalle:
Met dit Tij raekewe voor 'tLand, of inde vloot;
Das over, metten dagh. - Hou, volckje, benje doot?

(Hy stampt tweemael.)

V. Bedryf. V. Uytkomst.

Claes. Tryn. Kees.

T.

Klaes Gerrt'se, ben je daer?

Cl.

Iae'ck, Trijntje moer, en klaer mé.
We meughender en zeil by sette.

T.

Soo! wel, daer mé;
Wacht maer en oogenblick.

Cl.

Hoe siej'er sus uyt, moer?
Ie lijckent wat ontstelt.

T.

Ie weet niet hoe'ck daer voer: -
Ie seltet daetlick sien: - Kijck, dat zijn twie geselle.

(Kees brenght Marie en Francisco aen land.)

Cl.

Wat volck ist?

T.

Laetse gaen; ick seltje strack vertelle.

K.

Hebje 'thart dat ye kickt, ick breeckje beij den hals.

T.

Isser Biers genoogh scheep, en Broots genoogh?

Cl.

Van als.

T.

Smackt dan het tou of, Kees; de Gang in. 'tsel wel valle;
All drijvende onder zeil; dat 's mackelixt van alle.

Hag. 5. Octob.

Naebericht.

Mijn' Heeren, vindt niet vreemd, datm' hier een einde maeck:
All wat Trijn hebben will dat Claes weet' vande saeck
Vertelts' hem onderweegh van achteren tot vooren;
Maer 'tschip is wat te verr, ghij kont het hier niet hooren.
Hebt ghij tot nu gehoort dat hoorens waerdigh waer,
Dat 's voor uw' milten goed, of 'tlogen is of waer;
En of 't met onse moer ten halven pluijs, of heel is,
Gedenckt, All evewel is Tryn Tryntie Kernelis.

[p. 106]

 

Dat docht de Schipper oock: en die van 'thijlick weet,

1570

Kan dencken, quamt eens uijt, hoe 't met der tyd versleet.

 

En wat sou Trijn en Claes met kyven leggen malen?

 

De vrede was in 'tland, den uytslagh van Westphalen¹⁾ .

 

eod.

1) Aan de klucht is de volgende verklaring van woorden toegevoegd, die in het HS. den titel: Brabantsch, heeft en den datum 25. Octob., in het afschrift, dat hier gevolgd is, geen titel, en in de uitgaven: Brabantsche uytspraeck vertaelt.

Cloôs, vocôci. nôci. grôci.	Claes. vacatie. natie. gratie.
Iô bôse. Bôsen. moôr. joôr.	Iae. Baes. Baesen. maer. jaer.
doôg. moôl. kôlen. Pôsiken.	daegh. mael. kaelen. Pagiken
sproôck. vermoôck. loôt. goôn.	spraeck. vermaeck. laet. gaen.
moôrt. moôn. swoôr. boôr.	maerte. maen. swaer. baer.
roôck. stroôt. Wôterland.	raeck. straet. Waterland.
tôfel. môke. blôse. rôse.	tafel. maken. blasen. rasen.
ôn. hôlen. sômen. en gô noot.	aen. halen. t'samen. en gaet noijt.
Kôy. Môy. frôy. nôyen.	Kaeij. Maey. fraey. naeijen.
brôye. gepôyt. quôijen taijd.	braeijen. gepaeyt. quaden tijd.
Gay. say. hay. waij. maij.	Ghy. sy. hy. wij. mij.
zayn. Traijn. baij. praij.	zijn. Tryn. bij. prij.
maije. payse. vayse. draij.	mijden. peinsen. veinsen. drij.
laye. taye. taijing. swaygt.	lijden. tyden. tyding. swijght.
spaysen. quayt. layster. klae.	spijsen. quijt. lyster. klein.
laijfke. paijp. ter saije. waijn.	lijfken. pijp. ter zijden. wijn.
Braynoôt.	Breynaet. (Spellewerck.)
Cosayn. Cotlaijn. mayns gelaijck.	Cosijn. Catlyn. mijns gelijck.
verdwayne. mayn ick. embayt.	verdwijnen. meen ick. ontbeidt.
zayde gayt. va maij.	Zijt ghy het. van mij.
Niee. gieen. ieens.	Neen. geen. eens.
Beûrghen, qu: börgen. beûrs.	Borgen. Borse.
weûrt. da schort of scheurtme.	wordt. dat schort mij.
Dif vogeltjen.	Dit vogeltje.
dachge zaijt. dach ghaij. hauch gaij.	dat ghy zijt. dat ghij. houdt ghij.
dach goôt. e goech gat. daf volck.	dat gaet. een goed gat. dat volck.
niech gedoôn. dich gô nô. gôch gaij.	niet gedaen. dit gaet naer. gaet ghij.
niech gaere. goech getaij. nief fies.	niet geerne. goed getij. niet vies.
waf veur ou. was salf. dach geluck.	wat voor u. wat salve. dat geluck.
wach gedeckt. dach geld ou. dacheme.	wat gedeckt. dat geld u. dat ghij mij.
niech gedreve. dis scheurke.	niet gedreven. dit scheurken.
heech gieen noot. wach gebrack.	heeft geen noot. wat gebrack.
waf vorietaits. hedde daf vernome. waf vis.	wat varieteits. hebt ghy dat vernomen. wat visch.
waf verscheuijve. dippotteken.	wat verschuijven. dit pottjen.
heddene man? moech geven.	hebt ghij eenen man? moet geven.
waddenen bôy! nies saijn. metta.	wat eenen baeij! niet zijn. met dat.
wat e suet. va vaer. hé wel. all zaij wet.	wat een soet. van verre. heeft wel. al zijn wij het.
wa man. hoe rôcktij. senen.	wat man. hoe geraeckt ghij. sijnen.
Spoinsse waijn. Toloins. memmenen.	Spaenschen wijn. Italiaensch. met mijnen.
meffreje. reie. siedoor. heesse.	met vreden. reden. siet daer. heeft sij.
wammer seet.	watmen haer seg.