Gedichten. Deel 4: 1644-1652

[p. 129]

[1648]

Ad nobilissimum virum d. Constantinum Hugenium eq. Zulechemi et Zeelhemi dominum etc. ad nebulae vocem alludentem¹⁾.

Alludis nebulis, praeduro nomine, et illud

Quod facis, aetherea mollius est nebulâ.

Scilicet a facili iocus hic procedit amico,

Et sic nectar habent aspera verba suum.

Quae mea sunt, possent hosti placuisse loquenti,

At tua plus possunt perplacuisse mihi.

N.T. observantissimus cultor,

C. Barlaeus.

Mollius his nebulis totus tibi defluat annus,

Atque haec de nebulis sit cecinisse satis.

vel:

Et pereant nebulae, non tamen ille, mihi.

Amstel. Ipsis Cal. (1) Jan.

1) Hooft's Brieven, IV, 328. Naar het HS. op de Leidsche Bibliotheek.
Het is één der allerlaatste versjes van Van Baerle.

Inscriptio modulaminum quae ad cytharam produxi²⁾.

De cogitationibus, phantasmatis,
Laruis, chimaeris Musicis mentis meae
Sic cogitaui: quod velut Muscae volent,
Muscae susurro perstrepentes non graui,
Tamen strepentes; quasque cum suo velim
Captas susurro, si subinde praepeti
Stilo fugaces figier possint meo.
Has ergo fixi pauculas, minus malas
Quam quae bonarum saepe nomen occupant,
Quia transmarinae, siue, quod caput est, novae:
Ut, quae foris petita vel certe noua
Prae patrijs plerumque vel prae non nouis
Amare gentis error, an furor, est meae.

Vos, Liberi, quos verius, quos justius

Libentiusque nuncupo Gentem meam,
Meos ocellos; este nunc aures quoque
Toti paternae: audite, dum Fato placet
Non saeuienti, audite, quae, cum non ero,
Non audietis: (nam quis olim mortuas
Captare non fastidiat muscas meas?)
Audite, quae cum non ero, videbitis;
Videbitisque cum stupore mutuo
Non otioso, non ad haec nato Patri

2) M.D., 362.

[p. 130]

 

⁺

 

Si quando stiuâ avelleret fessas manus,

25

Ut otiosus forte non ageret nihil.

 

Nihil improbi delectui, nihil probi

 

Neglectui fuisse; ne muscam quidem.

 

8. Ian. uno spiritu.

+ [krit] vs. 26 improbi M.D.: improbe

In mortem Barlaei¹⁾⁺.

Hactenus humanas exercent somnia mentes,
Fabula Fons, et fabula Mons, et fabula Diuae
Pierides, et larva novem pro Praeside Diuis.
Tolle manum tabulâ si quis, decepte, sub illis
Auspicijs egisse putas acture Poetam.
Vanus adorandi titulos inuasit Apollo:
Omnia Barlaeus fuit: omnia cum Barlaeo.

18. Ian.

1) M.D., 367.
Den 14den Jan. was Barlaeus plotseling gestorven; den 18den werd hij begraven.
Aan het versje zijn de volgende woorden toegevoegd: Ad Graswinckelium. et hanc etiam vix Tityre duco, in acerbissimo funere tanti viri, de quo viuo pauci satis grate cogitarunt, mortuo nemo satis digne dicturus est.

+ [krit] vs. 3 Praeside eerst: Consule

Overslagh van Claes en Neel²⁾⁺.

De Bruyloft was ten huijsen uijt,
De Buyten-vrienden inde schuijt,
Claes had syn' Bruijgoms naem verloren,
En Neel hiet Neel, als van te voren.
Sij wilden t'samen overslaen
Hoe 'tmet den huijshouw best souw gaen:
Daer wouw Claes Oost uijt, en Neel west aen;
Elck sagh syn' wijsheid voorde best' aen,
Elck trock syn lyntjen even stijf.
Allengskens quamens' in 'tgekijf,
En harde woorden wierden slaghen.

Sy hebben 't t'samen overslagen.

25. Ian.

2) K b., II, 194. In K.a. is de titel: Overslagh.

+ [krit] vs. 2 Buyten-vrienden K.a.: Bruyt en Vrienden

[Sy heeft wat heimelix, 'ten laet sich sien noch hooren]

Sy heeft wat heimelix, 'ten laet sich sien noch hooren,

Daer wierd sij met geboren.

Sy heeft wat gemelix, dat hoort of sietmen niet;

Maer diese niet en vliedt

Ontmoet het, of hij 'twill of niet en will ontmoeten,

Als ongesockte voeten.

Sij heeft wat Hemel-lijx, dat regent over dagh,

Als mij wel heugen magh.

[p. 131]

 

Het zij dan gemelick of Hemellijck te noemen,

10

Ick wild' het niet verdoemen,

 

Waer maer dat gemelick, dat hemellijcke leck

 

Een heimelick gebreck.

 

Maer dit's mijn' swaricheit: Ick wenscht' het heel secreet waer,

 

En 'trieckter maer een beet naer.

 

6. Feb.

[Het regende soo hard daer Anne stond en piste]

Het regende soo hard daer Anne stond en piste,
Datm' aenden over-kant van 'twater niet en wiste
Of 'twas op 't Peerde-pad: en 'tschuijte-peerd bleef staen,
Wat dat de schipper riep, tot dat sy hadd gedaen.
De Iagher ded' het niet die op 'tpeerd of daer bij was,
De meer stond selver still en meende dat het sij was.

15. Feb.

Aenden raedsheer van dorp op 't afsterven van sijn vrouw¹⁾.

Sy was een Diamant van suijverheid en Trouw
Gekast in uw jong hert. Daer is sy uijt gestolen.
Nu weten Ghij en ick hoe 'tsiet in sulcke holen,
En oft'se noodigh zijn behangen inden rouw.

21. Feb.

1) K.b.., II, 194. In K.a. is de titel: Aen eenen Vrient op 't afsterven enz.
Frederik van Dorp, heer van Maasdam (1612-1679), was een zoon van Frederik van Dorp en van zijne tweede vrouw, Sara Adriana van Trello. Sedert April 1642 was hij raadsheer in het Hof van Holland; in 1656 maakte hij deel uit van een gezantschap naar Zweden en Polen. In Mei 1645 was hij gehuwd met Constantia van Vosbergen, die den 4den Nov. 1647 overleed. In 1649 is hij hertrouwd met Aegidia van Teylingen. (Dagb., Bijlage I).

Twee ongepaerde handen op een clavecimbel²⁾⁺.

Leert Eendracht, Echte lien, maer Eendracht met verstand,
Aen 't komen, gaen en staen van dese en dese hand.
Sij hooren yeder aen haer' sonderlinghe lijven,
Maer zijn en blyven eens in 'tonderling bedrijven.

Haer onderling bedrijf gaet over eene maet:
Die houdense van selfs, schoon dats' haer niemand slaet.
'T schijnt een' eenparicheit van Pols, die in haer' ad'ren
Gelijcke poosen voert in scheiden en vergad'ren.

Sij scheiden nu en dan in 't wiss'len van 'tgeluijd;
Maer gaen, als Man en Vrouw, elck om den oorbaer uijt;
De man in swaerder werck, de Vrouw in luchter handel,
Of, is 't maer wand'len, beid' in schickelicken wandel.

2) K.b.., I, 508. De titel in het HS. was eerst: De Clavecingel, door twee onaengeborene handen bespeelt.

+ [krit] vs. 11 luchter K.a.: lichter

[p. 132]

 

⁺

 

De Vrouw, de Rechter hand, (men gunts' haer meestendeel)

 

Heeft van geboorte 'tscherpst geschetter van de Keel:

15

De man de dieper stroot: soo gaen oock syn' gedachten:

 

Maer 'tlaeghe dient om 'thoogh te temp'ren en te sachten.

 

 

 

De Vrouw valt vrouwelijck, dat's vrolick van gelaet,

 

Ia veeltijds huppeligh van voeten en van praet:

 

Maer stadigh siet sy om, of 't alles op de maet gaet,

20

En hoe 't in 't aensien van haer liefste Cameraet staet.

 

 

 

De Man gaet soo gerust op haer' beproefde deughd

 

Dat hij se stutt en stijft in haer' onnoosel' vreughd:

 

Haer trillende gelach en kan hem niet vervelen,

 

Hy stoockter toe, en will sy danssen, hij will velen.

 

 

25

De Vrouw lett op den mann syn' steedsche staticheid;

 

'Tschijnts' op haer luijmen en in soete laghen leijt;

 

Men siets' hem op syn droefst met meeste vreughd te goe doen,

 

All souws'er Quinten (maer een quintje teffens) toe doen.

 

 

 

Verheughens' haer somtijds met eenerhanden swier

30

En met een dicht-aen-een-gekettingde getier,

 

'Tzijn buijtjens van de Min die haer kan vrolick maken,

 

Of mog'lick om den geest van gasten te vermaken.

 

 

 

Sij draghen sich somwijl als laghens' over hoop,

 

Of bij een harder' greep, of bij een' dwersche' loop;

35

Het schijnt sy kijven: maer men kan 't haer niet verwijten,

 

'Tis ernstelick gekoutt, 'tis snauwen sonder bijten.

 

 

 

Strax rakense daer af, en uijt dien wijsen twist

 

Volght niewe soeticheit; hij valt als Somer-mist,

 

En baert een' Sonneschijn, die schooner werdt genomen

40

Dan of de Sonn te vroegh, te witt waer opgekomen.

 

 

 

Dat's Tweedracht sonder gall, dat's Eendracht met verstand.

 

Komt, echte li'en, en siet op mans en vrouwen hand,

 

En hoort toe wat sij doen, en lett op wat sij laten;

 

Het gheen sij mijden, leert soo veel als wat sy praten.

 

 

45

Een stemming schouwen sij, (Octaven) kort op een.

 

Want wat waer 't man en vrouw malkandren naer te treên

 

Als waren se jalours, of oock soo mall-soet t'samen,

 

Dat d'een niet seggen mocht of d'andere song Amen.

+ [krit] vs. 37 rakense K.a.: rakende K.b.. als boven.

[p. 133]

 

⁺

 

In wel-getroutheit valt een' soete tegenspraeck,

50

Schier of de man de vrouws gevallen geerne braeck:

 

Daers' eens zijn in den grond, in willen, doen en wenschen;

 

En houdens'er soo wat, 'ten is maer voor de menschen.

 

 

 

En, zijn die menschen niet van 'tgrover end gesneen,

 

Sy weten dat natuer schrickt van gelijcke tween,

55

En dat haer' schoonheid staet in 'tongelijcke wesen,

 

Daer sij van binnen niet als eens in als kan wesen.

 

 

 

Sij laten noch een dingh, des' handen, en van 'tbest,

 

Sij komen maer deun bij, en paren noijt in 'tnest.

 

Leert dat niet, Echte Li'en; dat 's spinnen sonder twijnen:

60

Waer yeder soo gesint, de Wereld sou verdwijnen.

 

 

 

Ia, leert het, alle li'en, en laet de Wereld gaen:

 

Als 'tall gerekent is, s' heeft lang genoegh gestaen.

 

Leert datter is een' wijz van teelen sonder paren,

 

En datmen in on-echt kan echte kind'ren baren.

 

 

65

Twee handen baren wat: dat maken dese waer,

 

All blyvens' in on-echt: doch, 'tis maer hands-gebaer,

 

En, als men 't seggen magh, 't zijn vleeschelicke deelen,

 

En soo de suijverste manier noch niet van teelen.

 

 

 

Vier ooghen baren oock, en beter, met een' spronck,

70

Vier kindertjens met een on-echt' onnooslen lonck.

 

En 'tvroedwijf hoeft niet om die vruchtjens af te halen:

 

Haer ouders doen 't, dat zijn vier wel getwernde stralen.

 

 

 

Maer zielen baren best, en hemel-lijcker; twee

 

Die even moedigh en gemoedigh, even dwee,

75

En even stevigh, doen, en dencken, en begeeren,

 

Dat d'andere begeert en niet kan willen weeren.

 

 

 

Uijt die versameling, daer hand noch oogh toe hoort,

 

Noch ijet dat swaerder weeght als Geesten, komen voort,

 

Wat kinderen? een' vreughd, een vriendschap, een genoeghen

80

By weinigh' oijt bekent die vleesch en beenen droeghen.

 

 

 

'Tis een gedeelte van der Engelen gesangh.

 

Wist ick'er Noten toe, ick maeckte 't haer soo bang

 

Die voor Musike gaet door handen of door keelen,

 

Dat niemand haer, noch sy haer selven konde velen.

+ [krit] vs. 55 staet K.a.: light - vs. 66 hands-gebaer K.a.: handt-gebaer - vs. 71 vruchtjens K.a.: vrachtjens K.b.. als boven.

[p. 134]

85

Soo docht een Wewenaer, soo sprack hij uyt sijn hert,

 

Diens slinxe onkundigheid te hulp geroepen werd

 

Bij een vrij' rechter hand, die sijner kond' onbeeren,

 

Maer die haer' Ootmoed dé' gelooven, sij most leeren.

 

 

 

Die all t'ootmoedighe behoorden aen een lijf,

90

Daer in een' ziele stack, die all dit nauw bedrijf

 

Van baren in den Echt of on-Echt, als een vrijster,

 

Wel vatte; maer zeij Ia, noch Neen daertoe. Ick prijsth'er.

 

23. Feb.

Aen een' ioff.^w die mij ten houwelick geschickt werde¹⁾.

Wat schickt de Wereld? U en Mij?
Laet ijeder een syn vrijen schick:
Ten minsten, schick ick, heeten wij
Geschickte lieden, Ghij en ick.

13. Mart.

1) K.b.., II, 194. In K.a. is de titel: Aen eene my ten Houwelick geschickt.

A m.^le Casembroot, luij envoyant le pseaume, 61. ou il ij a: meine moy sur une roche etc.²⁾.

Voyez si mon dessein n'approche
De la temerité des fols:
Ie vous meine sur une roche
Plus haute pour moij que pour vous.

Mais, puis qu' au fort de la montée
I'aij besoin de secours humain,
Lors que vous l'aurez surmontée
Ne me refusez pas la main.

17. Mart.

2) Maria de Casembroot was waarschijnlijk eene dochter van Leonard de C. († 1637), lid van den Hoogen Raad. Zij was in 1621 geboren (zie op 28 Feb. 1651). H. heeft verscheidene versjes aan haar gericht.

Sur la mort du musicien avril³⁾.

Nostre bon chantre est mort, sa gorge rauissante

A passé par le fil

D'une dague sanglante

Le dernier jour d' Avril.

1. Apr.

3) In 1646 had H. naar Parijs geschreven om ‘une persone pour enseigner la facon de chanter’ (vgl. Jonckbloet et Land, t.a.p., blz. CCXV). Thomas Gobert, ‘maistre de la chapelle du Roi-Très-Chrestien,’ beval hem Avril aan, een jong mensch, ‘estant bien cappable d'enseigner la methode de bien chanter, pour ses meurs et le reste de sa conduitte, je ne doubte point que vous ne treuvies beaucoup de bien en luy’ (t.a.p., blz. CCXVII). De jonge man kwam in Dec. 1646 in den Haag en vestigde zich daar als muziekmeester (vgl. Oeuvres complètes de Christiaan Huygens, I, 47; II, 555, 559). Uit. H.'s versje blijkt, dat hij den 1sten April 1648 gedood is.

[p. 135]

Descente de la tour de La Haije.

Nous auions tant monté cerchant de la musique,
Que nous ne voyions plus dans la place publique
Que des Puces sauter, et proumener des Poux.
Nous voijci reuenus. Pourquoy descendions nous?
Estions nous mal menez? estions nous pas en uoije
Des belles regions où la mort nous enuoije?
Allions nous pas entrer peu à peu dans les lieux
Où nous deuons ouïr la musique des dieux?
Caliste, c'est icij le veritable embleme
Des folies du monde et de la nostre mesme.
Dieu nous monte souuent par de fascheux degrez
De maux d'ame, ou de corps, d'ennuis ou de regrets,
Iusqu'à moitié chemin du Ciel qu'il nous destine,
Iusqu'à le veoir de pres: mais la nature, encline
A ces bouës d'embas, comme à tout ce qui nuit,
Nous rameine joijeux au fonds de ceste nuict,
Ce faux jour de la Terre, où toute la musique,
Quoy qu'on s'en imagine, au prix de l'Angelique,
Ne vault pas le beau nom que nous luij appliquons.
Soyons sages, Caliste, et si nous entendons
La Trompette sonner gai autre fois nous die,
Montez, gent d'Israël, souuenons nous d'Elie,
Et n'y ayt d'Elisée en ce bas element
Qui nous fasse tourner la teste seulement.

2. Apr¹⁾.

1) De 8 eerste versregels werden den 1sten April geschreven.

20. iun. 48²⁾.

'Kvoer nucht'ren uyt den Haegh tot aen den Roter-dam,
En vond het daer te vroegh voor Caes of Boterham:
'Kvoer nucht'ren over Maes, en herdde 't soo tot Roon toe;
Daer voetden ick'er eerst myn' maghe wat te schoon toe
Om langer leegh te gaen en sprack van hongers nood
Aen een bevlaste vrouw, maer 'twas 'twijf inde Dood,
Men at of droncker niet. noch hadd sij soo veel levens
Dat sij m'een ander wees op 'thoeckje daer benevens,
Dat was in 'themelrijck, men hadder, soo mij docht,
In menigh maend of jaer aen eten niet gedocht:
Doe roock ick Beyerland, en 'twee van 9. maenden
Quam mij soo versch te voor, als of 't sich self vermaenden,

2) Den 20sten Juni reisde H. naar Willemstad; den 22sten keerde hij naar Den Haag terug (Dagb., 46).

[p. 136]

 

Als 'tkinderbaren doet. Korts was ick over-Maest,

 

Korts was ick, (wie sal dit gelooven?) overaest,

15

En stond in Beijerland. maer (wie sal 'tniet gelooven?)

 

Den Hoorn van overvloed was uyt geweest op 'trooven,

 

En hadd arm Beijerland soo jammerlick ontbloott

 

Van Boter, Kees, Roockt vleesch, vier Koeckjens en geen brood,

 

Dat Boter, Kees, Roockt vleesch en Koeckjens langhe eewen

20

Met Beyerland van land-verwoesting sullen schreewen.

 

Dat onweer sagh ick mij wel dreighen, en ontreed 't,

 

Om oft mij ijemand by den Officier bekreet:

 

'Kontreed 't tot aen Claeswael, tot dwers door Numands polder;

 

En schoon ick daer de zee vond rollen vrij wat holder

25

Dan 'tijemand lusten moght die niet veel haests en hadt,

 

Ick dorst niet omme sien voor binnen Willemstadt.

 

Daer viel mijn schuldigh hert aen 't droomen, dat het branden.

 

Van d'arme Corendijck het feit was myner handen,

 

En datmen nae mij zeij, met veel getuijgheniss,

30

Dat ick hadd Beijerland vernielt en Spijckeniss.

 

Maer, wacker, wierd ick wijs dat droomen niet en bijten;

 

En, op dat Beijerland mij niet en moght verwijten,

 

Heeft mij dien ick daer vreesd' als vriend ten huijs genoodt,

 

Op overvloed van spijs en twee mael Caes en brood.

 

Beierland 21. Iun.

[Oom sagh als Oomen sien die van veel' jaren Oom zijn]

Oom sagh als Oomen sien die van veel' jaren Oom zijn:
Noch sietm'er die min Oom en ongelijck meer loom zijn,
Maer weinighe soo rijck, en soo onrijck gehemdt,
Gehemdrockt en gedeckt, genachtmutst en gekemt.
Hoe sagh ons' Annetje? als Annetjes van jaren,
Die eens jongh' Annetjes, schoon' Annetjes noijt waren.
Gaet nu en klaeght, Ooms huijs is vochtigh en ondroogh:
Mij dunckt 't en kan niet zijn, all schijnt het soo in 'toogh:
Een ongesiene brand moet in de muren steken:
Daer hoort veel viers toe om op Annetje t'ontsteken.

18. Iul.

(Trijn de snapster)¹⁾.

Trijn kleedt sich zedighjes van 'thoofd af tot den grond:
En in mijn oogh nochtans soo gaet sij kakelbont.
Alsoo 'twoord elders toe gebesight werdt, ontleen ick 't:
Trijn maeckt het mij te bont met kakelen: soo meen ick 't.

18. Iul.

1) K.b.., II, 194 Het HS. heeft geen titel.

[p. 137]

Sur ce que madame la princesse d'Orange au baptesme du prince de Brandenbourg representa les reines de Suede et de Boheme, mad.^e l'Electrice Douariere et soy mesme. Enigme¹⁾⁺.

Une Vefue en vault quatre, une Grand' mere deux,

Deuine si tu peux:

Une Princesse vault deux Reines; et s'ensuit
Qu'une femme en vault une, et trois, et quatre et huict.

Cleue. 2. Aug.

1) Ook in klad.
Frederik Willem I, Keurvorst van Brandenburg, was den 7den Dec. 1646 in den echt getreden met Louise Henriette, de oudste dochter van Frederik Hendrik. Den 21sten Mei 1648 beviel de Keurvorstin te Cleve van een zoon; den 2den Aug. had de doop met alle plechtigheid plaats, waarbij Amalia van Solms drie andere vorstelijke personen representeerde, terwijl ook Nederlandsche ambassadeurs met ‘een treyn van 24 Personen’ aanwezig waren. (Aitzema, VI, 584). Ook H. was toen te Cleve (Dagb., 46).

+ [krit] vs. 3-6 klad: Une Princesse faict deux Reines, Il fault deuiner jour et nuict Pour entendre cecy, Une femme etc.

Principis (Groningam) adventus²⁾.

Hactenus affligit Coeli discordia longo

Turbine, perpetuis imbribus omne solum.

Hactenus involuit Patriae turbata potestas

Omne soli spatium, moesta Groninga, tui.

Affulget placidae tandem spes certa quietis,

Et lachrimis aethram parcere in augurio est.

Aspice in Auriaco blande ridentia vultu

Sidera, et hos oculos omen habere puta.

Fata soloecismo pacem et bona verba loquuntur;

Prodigio fauet a vespere Sol oriens.

Groningae prid. natal. mei (3 Sept.).

2) M.D., 366, met den titel: Principis eodem adventus.
Den 1sten Sept. kwam de Stadhouder Willem II te Groningen, om geschillen tusschen de stad en de Ommelanden bij te leggen. Van 5 tot 11 Sept. en van 29 Sept. tot 15 Oct. was de Prins weer afwezig, om zijn zwager, later Karel II van Engeland, te ontmoeten. Den 25sten October reisde de Stadhouder weer af. H., die den Prins vergezelde, bleef al dien tijd te Groningen, maar gebruikte zijne vacantie om uitstapjes te maken naar Oost-Friesland en Friesland (Dagb., 47).

Aenden edelen heere van loge ende loge Beerum cum annexis³⁾.

Ick bidd, Heer Overste, dat men mij maer gedooghe
Een ongelogen woord te spreken binnen Loge.
All most ick 't desen noen bekoopen met een fluijt,

3) Van 5-10 Sept. maakte H. zulk een uitstapje naar Oostfriesland en sliep den 7den Sept. te Loge (Dagb., 47).

[p. 138]

 

Ick kan 't niet hinderen, de Waerheid wild'er uijt.

5

Dees plaets is aengenaem, all waer ick op of neer gae,

 

De locht is lieffelick, de wat'ren sonder weergae.

 

Maer d'ingesetenen en vind ick niets te klaer:

 

Is niet de Duijvel een geboren logenaer?

 

Tot Loge, in Oostfriesland 8. Sept.

In gratiam professorum academiae groninganae; ut pro dignitate vestiantur¹⁾.

Pallia Doctores! ubi fas, ubi sacra decori

Majestas, vel ubi denique justitia est?

Pallia Doctores ornant? sine sijrmate Musa

Quaerit ubi nudos condat honesta pedes?

Tolle grauem Dijs et patriae de corpore naevum

Corporis augusti Diua, Groninga, parens.

Non faciunt nec equum phalerae, nec purpura Regem,

Nec pars militiae creditur esse sagum.

Sed faciunt ad equum phalerae, nec purpura Regi,

Nec bellatori pondus inane sagum est.

Ipsa aliquid Natura parens quod inutile dici

Non ferat, ornandis rebus ubique locat.

Barba viri decus est, pulchra est de vertice fusi

Virgineo ad talos unda capillitij.

Tolle mihi fasces, Academia, tolle cathedras,

Aut quo de populo non habearis habe.

Denique, si nullis vinco rationibus, audi

Hoc unum, et Patriae quam potes affer opem.

Tota, vides, odijs ardet ciuilibus: ut sit

Arma cui possint cedere, sume Togam.

Groninghae 15. Sept.

1) M.D., 364. Ook in afschrift van andere hand, met den datum: Sept.

In idem argumentem²⁾⁺.

Quidquid erit, quemcumque dabit Deus his quoque finem,
Seu Toga procedat, seu non Toga, senio dexter
Exeat, an prauo damnosa canicula talo;
Vicimus et victi vates, nec inutile Carmen
Scripsimus: est etiam perituris gratia chartis.
Vendentur melius pretiosa thura cucullo,
Et, si doctores careant, curasse juuabit
Ne Toga cordijlis vel paenula desit oliuis.

Groning. 21. Sept.

2) M.D., 365.

+ [krit] Bij vs. 8 in marg.: Martial.

[p. 139]

In bibliothecam Groninganam, ubi sceleta anatomica abjecto loco detrusa¹⁾.

Hinc loculis Libri prostant, ignobilis illinc

Angulus obscuro supprimit ossa loco.

Gratia diuersa est, quia dispar causa: docemur

Scilicet hic hominum corpora, at hic animos.

Hic peritura jacent, hic stant coelestia, Sol hic

Splendet, at hic tenebris abdita Terra latet.

Qui bene Spectator Terram contemnere discis,

Rectius, ut discas viuere, Lector eris.

12. Octob.

1) M.D., 366. Voor het eerst in plano gedrukt met het adres: Groningae, Ex Officinâ Johannis Nicolai, Anno M.DC.XLVIII, op één blad met het Lat. vers van 13 Oct. (zie blz. 141). In de plano-uitgave is de titel: In Bibliothecam Groning. - Omland. caet.
Den 28sten Febr. 1615, dus kort na de oprichting der Groninger Hoogeschool, was door de Staten van Groningen besloten, ‘datmen van de oude Bibliotheecque ten Broeren’ (het Broêren-Klooster) ‘beneden een Anatomia ende boven een Bibliotheecque sall toemaecken.’ (Zie Jonckbloet, Gedenkboek der Hoogeschool te Groningen, blz. 40). Die toestand heeft langen tijd geduurd.

Op de vertalinge van Sibylle van Griethuysen²⁾.

Ick gingh vermomt door Land en Stadt,
Ick wierd gevatt en niet gevatt,
Verstaen, en niet verstaen van velen,
Die geen Onduijtsch en konden velen:
Ick sprack nochtans den Duytschen aen:
Dat heeft een' wijse Vrouw verstaen;
Die heeft mij vriendelick bedrogen
En 't Roomsche Masker af getogen.

Verheught u, droeve Stadt en Land,

De rust en Vrede is voor de hand.
Ick hadd gegist, en 'tkonde missen,
Den Hemel soude uw' tranen wissen,
Doen hij de sijne droogen liet:
Nu giss ick, end' en twijffel niet:
'Tmoet waer zijn wat ick seggen wille;
'Tkomt uijt den mond van een' Sibijlle.

Groning. Octob.

2) K.b.., II, 193. In K.a. is aan den titel nog toegevoegd: uyt mijn Latijnsch, tot Groeningen. Het eerst gedrukt in Klioos Kraam, vol verscheiden Gedichten. I. Gedrukt te Leeuwarden, By Hendrik Rintjus. CIƆIƆCLVI, blz. 197.
Sibylle van Griethuysen werd ongev. in 1620 geboren te Buren, huwde den apotheker Upke Harmen Wytzema en woonde te Kollum, Appingedam en Groningen (vgl. Oud-Holland, 1885, blz. 23-32). Zij heeft een paar stichtelijke werkjes en gedichten geschreven.
Sibylle vertaalde H.'s Latijnsch vers van 3 Sept. (zie blz. 137) onder den titel: Pronosticon Physico-Politicum. Gemaeckt den 25. Augusti 1648. als tegens d'Avont, na bykans den geheelen dag langduyrigen Regen, de Son helder had begost te schijnen (zie Klioos Kraam, I, 196). H. antwoordde met dit vers.

[p. 140]

Rijm-trant op 't voorgaende¹⁾.

Het Hollandts Licht quaem in ons Stadt,
Van veel gesien, maer schaers gevatt,
Een waere heyl, en troost voor velen,
Die Krijgh noch twist en konden velen,
Het blonck soo stralende op ons aen
Tot alle druck most achter staen;
Vertrouwt, hy heeft ons noyt bedroogen,
Maer Martis harnas uytgetoogen.

Juyght Groningen en Ommelandt,

De lieve Vreede is nu op handt;
Constanters gissing kan niet missen,
Orangien soude ons tranen wissen,
Doen Huygens wijsheydt blijcken liet,
Nu gaet het vast en twijfelt niet,
Daer sulck een Stuyrman sit te stuyren,
Ontsteeckt vast Vreed' en Vreugde-vuyren.

Sibylle van Griethuysen.

1) Klioos Kraam, I, 198. Het vers is een antwoord op het vorige gedicht van H.

(Van de selve, aen Groeningen)²⁾⁺.

Sibijlle komt noch eens in stadt.
Heeft ijemand niet te deegh gevatt
De Toonen van haer' Damsche velen,
Die maer de twistighe vervelen,
Sij spreeckt op niews 's lands welvaert aen,
En doet sich meesterlijck verstaen,
En heeft elck, of ick ben bedroghen,
Den lesten nadocht uytgetoghen.

Gaet aen, verwerde Stadt en Land,

Geeft gins en weer de rechterhand;
Daer sal maer de benyder missen
Als ghij d'oneffen Kerf sult wissen
Daerom u d'Eenicheit verliet.
Sibylle seght het, twijffelt niet,
Den Hemel sal de vrede stieren,
In 'tjaer van drij en vijfthien vieren.

Groning. 13. Octob.

2) K.b.., II, 194. Het HS. heeft geen titel. Voor het eerst gedrukt in Klioos Kraam, I, 199.

+ [krit] vs. 16 drij en vijfthien K a.: dry vijf en thien

[p. 141]

Academiae Groninganae damnum ex calamitate publica¹⁾⁺.

Dum lis perennat, dum Rei pars publicae
Parti repugnat, dum vacillant cardines,
Dum Ciuitas quod vult negat, quia vult Ager,
Dum vult Ager, quia Ciuitas, quod vult, negat,
Peccantque partes intus et peccant foris,
Peccantque Patres intus et peccant foris,
Immunitate, jure, praemio, Togâ
Caret Professor; Codicum immortalium
Augmenta cessant; Ossa, de Cadauerum
Dissectione relliquus docte labor,
Dignus Theatri luce, dignus ultimâ
Longaeuitate, non habent ubi pedem
Erecta figant. Bibliothecam putas
Id, Hospes, esse? triste Coemeterium est.
Abi stupore, abi dolore percitus,
Patriaeque Patres, quo sapiant, mone tuae,
Discordiam, quae patria est, et est Patrum,
Vexare viuos et nocere mortuis.

Groning. 13. Octob.

1) M.D., 365. Voor het eerst in plano gedrukt (zie blz. 139, noot 1) onder den titel: Academiae Groning.-Omland. Damnum caet.
Natuurlijk leed de Universiteit door den twist tusschen de stad en de Ommelanden. Toen dan ook de rector magnificus de belangen van den Academischen Senaat bij H. kwam bepleiten, antwoordde hij: ‘prius de unitate quam de immunitate esse agendum’ (vgl. Jonckbloet, t.a. p., 99).

+ [krit] vs. 6 is in M.D. uitgevallen.

De philosophia Cartesiana, quae corpora phijsica in particulas resolvit²⁾.

Detumeat, cui forte genas vesica sciendi

Grammatico tendit torva supercilio;

Detumeat, factusque puer, si scire laborat

Maxima, discat humi repere per minima.

Ecce novae fons Grammatices: Oratio constat

Partibus, at rerum corpora particulis.

Groning. 15. Octob.

2) M.D., 367, met den titel: De Physica Cartesiana, quae corpora in particulas resolvit.

Ad Schurmannam. Cum in Frisiam orientalem ablegatus Ultrajectum, ipsâ non salutatâ, transirem³⁾.

Saluere Schurmannam jubet Zulichemius,
Nocturnus hac viator incedens viâ,

3) M.D., 363.
In December stierf Ulrich, Graaf van Oost-Friesland. Tot voogden over zijne drie zoons, van welke de oudste, Enno Ludwig, die jaren lang verloofd is geweest met Henriette Catharina, eene der dochters van Frederik Hendrik, had Ulrich den Hertog van Brunswijk, den Hertog van Mecklenburg en den Prins van Oranje benoemd. Willem II zond H. af, ‘soo om te doen het beklach van de rouw’ aan Graaf Ulrich's weduwe, Juliana van Hessen, ‘als om allerhande ordre te stellen’. (Aitzema, VI, 845). H. vertrok den 26sten Dec. en kwam den 12den Jan. 1649 in den Haag terug; den eersten nacht van zijne reis sliep hij te Utrecht (Dagb., 48).

[p. 142]

 

Nocturnus hac viator excedens viâ.

 

Gaude beata, quod molestus, ut velim,

5

Non esse cogor: ecce praecipiti rotâ

 

Septentrionem versus ablatus volo,

 

Ut me adfuisse et auolasse simul scias.

 

Boreus axis me vocat, vocant ferae

 

Major minorque, cum Boote nescio

10

Terrae marisque, quo feras vigil regat.

 

Nasonis (absit, absit illi conferar,

 

Nisi nunc malignâ sorte, maximo virûm)

 

Nasonis ergo frigidum fatum vides;

 

Ut me Tomitas inter ac duros Getas

15

Sinistrum adire littus Euxini putes,

 

Nisi forte quod suauius quiddam sonat

 

Adeunda tellus, solo Eoa nomine.

 

Quod si relictis quando post tergum feris

 

Getâ, Tomitâ, Thrace, toto denique

20

Septentrione, unde avolo nunc, advolo,

 

Nescire noli, nec molestum tunc fore;

 

Sed submolestum: adibo Schurmannam, puta,

 

Sed ut Catonem de Theatro promptius

 

Non exijsse tute confessura sis.

25

Quid nempe, tota si futura oratio est,

 

Saluere Schurmannam jubet Zulichemius?

 

At mentior tibi tamen, virgo mea,

 

Addenda voci vocula est: addam, Vale.

 

Ut forte si timere quem posses fui,

30

Timere porro tota totum desinas:

 

Nam, quae capis quod quisque, quod nemo capit,

 

Capis profecto, cur quis a Zulichemio

 

Valere quam Saluere multo mauelit.

 

Vectus Elspeta per Swollam Drunam usque 28. Dec.