Gedichten. Deel 2: 1623-1636

[p. 206]

[1629]

In effigiem P. Heinij¹⁾.

Talis Iasonidae Bataui, victoris, imago est:

Vincentis faciem cernere nemo velis:

Illos intuitus radium de sole propinquo

Ferre potens totâ Classe redemit Iber.

1) M.D., 71. Het versje staat op hetzelfde blad als het volgende; het is niet gedateerd, maar werd vóór 28 Jan. geschreven. (Zie het briefje van Barlaeus van dien datum in Oud-Holland, 1886, blz. 258.) Het bijschrift schijnt niet onder één der vele portretten, die in die dagen van Piet Hein werden gemaakt, te zijn gedrukt; ik vond het althans nergens vermeld.

The same²⁾.

Hollands Iasonides looketh, conquerour, as heere;

For his conquering face, let noman wish to see 't;

The Spaniard, that abideth the sunne-beames from so neere,

Redeem'd those fiercer lookes with all his golden fleet.

Ian.

2) Het HS. is bij de Latijnsche gedichten; zie de vorige Noot.

Le 24^e. de febvrier 1629 le sieur de Calvart nous ayant donné à disner à Schevering³⁾.

Nous estions quasi saouls de tout ce que Nature
A donné au plaisir, ou à la nourriture.
Il falloit un ragoust à tant de desgoutez,
Et, pour nous rendre à nous, des fresches voluptez.
La dune qui au rang des dunes de son aage
D'un front parnassien faict l'honneur du riuage,
Fut choisie au dessein, peu moins capricieux
Que celuij des Geants d'escalader les Cieux.
La peine d'y monter fut promptement payée
De mille amusements, qui d'une apres-disnée
Nous firent un moment. Un lut aueq deux voix,
Et un plus beau gosier, qui valoit bien les trois,
Rauirent noz esprits, jà rauiz de la feste;
Et, ne nous restant plus qu'un tournement de teste,
Pour acheuer la farce, ilz nous charmerent tant
Que presque tout alloit à bas en culbutant;
La mer à noz accens se rendit si courtoise
Qu'elle en cessa de bruire, hormis ce peu de noise
Qu'entretient la nature entre l'eau et ses bords;
Mais ce fut en fredon l'Eccho de noz accords.
Les vents nous escoutoyent, et de si bonne grace
L'Hiuer dissimula les horreurs de sa glace,

3) Zie over Jhr. Levyn de Calvart I, 61, en II, 41.

[p. 207]

 

⁺

 

Qu'à bien considerer les grands jours de l'esté,

 

Il sembloit que les Cieux en eussent emprunté.

25

Les matelots de loin sentirent jusqu'à l'ame

 

L'effort de noz attraits, et à voile et à rame

 

Se mirent en debuoir de nous gouster de près.

 

Mais ce furent plus tost voz yeux et leurs attraits,

 

Adorables beautez, qui deuers ce theatre

30

Tout le peuple marin rendirent idolatre:

 

Cessons de releuer l'effect de noz chansons,

 

Ce fustes vous, beaux yeux, qui à tant de poissons

 

Donnastes l'appetit de mourir au riuage

 

La glorieuse mort d'un amoureux seruage;

35

Et si les animaux courrent à voz autels,

 

Pensez de quelle enuie ij meurent les mortels.

 

Le Soleil envieux de tant veoir faire homage

 

A d'autres deitez, precipita de rage

 

La carriere du jour, et dans ce desplaisir

40

Nous laissa glorieux de l'auoir faict rougir.

 

La Haye nous receut triomphans en parade

 

A deux heures deuant le temps de la salade.

 

Viue l'honeste Amij qui nous a debauché

 

A faire un peu les fols à si peu de peché.

 

Hagae. 26. Feb.

+ [krit] vs. 27 gouster de eerst: veoir de plus

In hortum fratris optimi nuper fodi et sepiri coeptum. Fragmentum¹⁾.

Hortule, sin parci male circumscribimus, Horte,
Fratris amor tam digne mei quam dignior illo
Nullus amore meo; quamuis cunabula nondum
Deseris, atque aliquâ saltem primordia mundi
Parte refers, chaos antiquum, confusaque rerum
Semina et haec nondum digestam in corpora molem,
Nescio quâ, non cultus ager, dulcedine mutâ
Pellicis, et juuenum tacite properantia sistis
Lumina, et Haganis non fastidire Puellis.
Siue quod ad juuenum, quos non sibi nutrijt Haga,
Vota facis, vestrosque aliquis visurus ocellos,
Magna minorque Deae, cognati Sideris Annae,
Hugenios pertexet agros et, viuite, dicet,
Viuite, qui timido caussam praestatis amanti.
Siue quod huc impune gradum latura puella
Innocuos domini salse perstringet amores
Securumque gelu, nec erit quod prouida raptum

1) M.D., 15. Het vers heeft alleen het jaartal. Zie over Maurits Huygens blz. 82 en I, blz. 3.

[p. 208]

 

Hinc metuat pulchris, hinc speret mater ineptis,

 

Hanc seruare minus, magis hanc extrudere mercem.

20

Hac illis ratione places: Mihi sola uidendi

 

Caussa tui in pretio est: te si patietur adiri,

 

Se patietur herus; nec, si comitatior umbrâ

 

Ingrediar, grauis hospes ero, nec Stella repulsam,

 

Nec proles utriusque feret, nec Matris auitae

25

Gressibus aut geminae claudetur porta sorori.

 

* * *

In eundem aliud fragmentum¹⁾.

Horte, cultoris domini laborum
Culte digestor, redeatne rerum,
Sole decliui, satur a perenni

Fessus aratro:

Siue, pallenti fugiente fratrem
Cynthiâ coelo, libeat futuris
Denuo pectus bene praeparatum

Soluere curis:

Siue anhelanti cane saeuientis,
Siue directum ferientis Astri
Suadeat sese rabies opacâ

Fronde retundi.

Horte, quae laudum series tuarum
Occupet vatem prior; unde quid sis,
Unde quis post haec fueris, quis olim,

Dicere tentem?

Vidimus cum nec facie nec ortu
Nobilis, cum nec segetis nec herbae
Diues, ingrati merito subires

Crimen agelli:

Forte Pisonum Fabiaeque pauper
Gentis assertor, modicâ superbum,
Caule succisâ sterilis, ferebas

Parte legumen:

Forte te promo facili, penuque,
Foeta lactucis, fatuâve betâ
Riserit maius nihil appetenti

Olla colono.

Nulla vicinae inferior paludis
Gloriae dos est: quotacumque digno
Terra virgulto caret, aut salubri

Pascua flore?

* * *

1) M.D., 16. Het vers heeft alleen het jaartal.

[p. 209]

In thesaurum librorum orientalium a I. Golio ex oriente in patriam allatorum, quo tempore classem Hispanicam P. Heinius occupaverat¹⁾.

Quaeritur, et vario nuper sub judice lis est,

Utra Batauorum gloria cedat utri.

Heinius occiduo detraxit vellus Ibero,

Eoï spolium Golius orbis habet.

Heinius interitum, turbatâ sorte, minantes,

Golius aeternas per freta vexit opes.

Heinius in paucos ducit sua munera riuos,

Participes omnes Golius ore facit.

Felicem patriam, quae se praediues utrimque

Nescit utrâ potius prosperitate beet!

1) M.D., 71. Het HS. heeft alleen het jaartal.
Jacobus Golius (1596-1667), die in 1622 eene reis naar Marocco had gemaakt, van daar vele Arabische werken had meegebracht en in 1625 Erpenius was opgevolgd als hoogleeraar in de Oostersche talen te Leiden, was nog in datzelfde jaar naar den Levant gereisd. Na een verblijf van vier jaren, toen hij tevens, in de plaats van Snellius was benoemd tot hoogleeraar in de wiskunde te Leiden, keerde hij terug, weder met eene menigte Arabische boeken.
H. stond met den beroemden geleerde in briefwisseling; er zijn 9 brieven van hem aan Golius (Epist. Lat.), van welke de eerste van 1 Juli 1629 is gedateerd, en 4 van dezen aan H. (Leidsche Bibl.).

Au siege de bois le duq. Dans la maison de io^r. Heem à Vucht²⁾⁺.

Mon frere, qui croyez qu'en ces lieux je m'ennuye,
Voyez s'il y a rien d'esgal à mes esbats.
I'enten parfaictement les coups d'Artillerie,
Mais que le Rossignol ne m'en empesche pas.

Ma chambre, à trois costez percée en deux lumieres,
Descouure du Ponent les meilleurs de noz gens,
Vers le Septentrion jardin, ville et riuieres,
Au Midi .... quartiers d'autant de Regimens.

I'apperçois Bois-le-duq, qui aujourd'huij se somme,
Quoy qu'à le veoir de loin il nous semble nager:
Mais ce n'est qu'au trauers du bois d'un Gentilhomme,
Qui n'est que jardinage et parterre et verger.

2) Den 4den Mei kwam H. bij den Prins in de legerplaats te Vucht (Dagb., 15). Frederik Hendrik had zijn kwartier opgeslagen in Heer-Heims-Huizinge (zie Mr. J.H. van Heurn, Historie der Stad en Meyerye van 's Hertogenbosch, 1777, III, blz 406).

+ [krit] Het vers, dat blijkbaar fragment is, werd zeker niet lang na den 4den Mei geschreven.
vs. 8 De stippeltjes staan in het HS.

[p. 210]

 

Si le froid m'importune, un double feu de chesne

 

Qui ne me couste rien que l'envoyer querir,

15

Soulage promptement de guerison certaine

 

La peine dont ailleurs je me suis veu mourir.

 

 

 

Si la chaleur du jour estouffe l'air en sorte

 

Qu'il semble que l'Esté se haste de venir,

 

Ie trouue tant d'abri à trois pas de la porte,

20

Que quasi le Voorhout m'en sort du souuenir.

Responsio auriaci ad epistolam Barlaei auriacae nomine scriptam. Per occupationes imperfecta¹⁾⁺.

Vnius Henricum reperis in crimine culpae:

Quem sine te decuit non valuisse, valet.

Caetera si matres inter causere nurusque,

Caussa, gynaecaeo judice, nostra labet.

Nunc sexu potiore regi non aequa recuses,

Arbitrio subsint miles, et arma, virûm.

En ego Perdiccas, et quos de morte Crateros

Eruis, in causam prouoco sponte meam;

Nec grauis instanti fueris, Ptolemaee, Batauo,

Nec, si judicio stas, Meleager eris.

Dicite, bellaces animae, quâ lege saluti

Consultum Patriae vultis, et esse meae?

Tertia fallacem compleuit Cynthia frontem,

Tertia tota mihi, tertia nulla fuit,

Dum canis infesta feris monstroque perenni

Sylua stat, et perstat, milite cincta meo:

Vna parum valli series fuit, altera primam

Ambijt, extremam flumina bina lauant,

Nec Batavos modo fossa ferens post sceptra ligones

Hostica multiplici tubere turget humus,

Hinc humiles inflamus aquas, hinc prodiga retro

Flumina, et in fontes cogitur unda suos,

Naturae faciem confudimus, humida siccis;

Excidit ingenio puluerulenta palus.

* * * Ad Sylu. Duc.²⁾.

1) M.D., 17. De titel is daar: Auriacus e castris ad Sylvam Ducis ad Epist. Barlaei Auriacae nomine scriptam.
Barlaeus had een gedicht geschreven met den titel: Epistola Ameliae ad Fredericvm Henricvm, maritum, audacius sub ipsis Sylvae-Dvcis moenibus militantem (Poem., 1655, I, 344), het den 3den Juli aan H. toegezonden en dezen verzocht er in naam van den Prins op te antwoorden (zie Oud-Holland, 1886, blz. 258). H. heeft aan dat verzoek voldaan. Zie over het gedicht van Barlaeus Oud-Holland, t.a. p, blz. 245-248.
Bij den titel in marg.: Quique viri tantum est, est virilis amor. - Bij vs. 19: Propugnaculum.

+ [krit] vs. 4 labet M.D.: cadat - vs. 8 causam M.D.: litem - vs. 9 instanti and lez.: innocuo

2) Het gedicht heeft alleen het jaartal.

[p. 211]

Sur des bouts rimez¹⁾.

Amour auoit choisi un -
Dans l'aimable sejour, Clorinde, de ta -
Et ses dards affilez d'innocence et de -
Y devenoyent puissans plus que -

Tu dormois, il dormoit; au moins dessoubs tes -
Il feignoit un sommeil, qui, en si belle -
Si maigrette à propos, si moderement -
Faisoit que tes attraicts n'en paroissoyent -

Ie troublaij ce repos, en despit de deux -
A dessein d'esuenter le pouuoir de ses -
Comme de tes beautez tu l'aurois -

Mais, chassé de tes yeulx, bel effort de -
Il s'en vint dans mon coeur plaindre son -
N'eus-je pas mon loyer de l'auoir -

Ludibundus. Ad Sylu. Duc. 30. Aug.^ti

1) In 2 HSS.

[Son oeil estoit charmé d'un repos gracieux]

Son oeil estoit charmé d'un repos gracieux²⁾⁺,
Le chaud et le sommeil luy rougissant la face,
Et meslant dans son sein l'innocence et la grace,
Desarmoit ses beautez d'attraicts malicieux.

Vn peignoir releué descouurant à mes yeux
Son sein qui cheminoit sans bouger d'une place,
Et les doigts escartez d'une main blanche et grasse,
Le couuraijt a demi ne s'en voyant que mieux.

Moy qui suis un voleur de l'amitié des dames;
Ie le prins, et fus prins et ne prins que des flames
Et me vis aussi tost de raison despouillé.

N'est-ce pas bien changer la malice en nature,
De desrober sans veoir, et prendre à l' auanture,
Et voler en dormant un voleur esveillé?

2) Dit vers staat op hetzelfde blad als Sur des bouts rimez. In 2 HSS.

+ [krit] vs. 3 sein 1 HS.: teint - vs. 8 1 HS.: Les couurant à demi ne les

[p. 212]

In effigiem domus veselariae¹⁾.

Ilicet, et miseros maneant sua fata Brabantos,

(Audiat illud Iber) stabis auita Domus:

Stabis, et inuictis, etiam post funera, verbis,

Extinctae dabitur dicere, Talis eram.

1) Het HS. is bij de Epist. Lat. Op hetzelfde blad als het versje staat de kopie van een brief aan Petrus Bertius, ged.: Hagae Com. 3^o. Non. (3) Septemb. 1629; het versje zal dus wel uit denzelfden tijd zijn.
Waarschijnlijk wordt gedoeld op de buitenplaats, de Lanternhof, door Joris Veseler, den overgrootvader van H., dicht bij Antwerpen aangelegd. (Zie het testament van Huygens' moeder bij A.D. Schinkel, Nadere bijzonder heden betrekkelijk Constantyn Huygens en zijne familie, 1855, I, blz. 15. Vgl. ook over den Lanternhof: A.D. Schinkel, Bijdrage tot de kennis van het karakter van Constantyn Huygens, 1842, blz. 32-41).

In d. Iacobi Vallensis de sylva ducis expugnata carmen, mihi inscriptum²⁾⁺.

Victori Auriaco, cui virginitatis honorem

Inuictae cessit Sylua subacta proco,

Perpetuus lethi victor Vallensis, et Orci

Inuictâ posuit docta tropaea manu;

Victurum inuidiam, victurum saecula Carmen,

Praesidio dignum posteritatis epos.

Dumque sui nec parca nimis, nec prodiga virtus

Ambigit augustum cui dicet autor opus,

Vicimus. en Batauo placui, de plebe, Galeno,

Magna mei frontem nominis ausa ferunt.

Ite triumphatae reduces de sanguine Syluae,

Me sequitur nullâ caede cruentus honor,

Ista meos olim redimet victoria fastos,

Iste meus de te, Sylua, triumphus erit.

Ad Sylu. D. 17. 8b. (Oct.)

2) M. D,, 70. Een ander HS. van het vers bevindt zich op de Leidsche Bibliotheek. Vallensis had een gedicht geschreven: Sylva-Ducis expugnata. Ad D. Const. Hugenium; het HS. is op de Leidsche Bibl. en heeft den datum 13 Oct.

+ [krit] vs. 2 subacta ander HS.: marita

[Pyrhene, torvum nomen, et Pyrenaei]

Pyrhene, torvum nomen, et Pyrenaei³⁾
Fatalis horror, hem! ferox triumphator;
Heliconiadasque pallidamque Pyrenem
Cyrrhamque totam sole quantus exerces!
Sudant poetae, inexplicabili vates
Aguntur oestro, jamque prisca gestarum
Monumenta rerum, temporum venustatem,
Canam juuentam, quisquis autor egessit,
Quicumque lector in

* * *

3) Het fragment is niet gedateerd.

[p. 213]

Organo musico Hagiensi inscriptum¹⁾.

Victrici Patriae, Coelo victore, triumphos

Accentura sacris relligiosa modis,

Singula quae per se Bataui bona verba loquantur,

Vna tot ambiuit vocibus Haga loqui.

1) M.D., 71. Ook in klad. Het HS. heeft alleen het jaartal.
Als eene herinnering aan den dankdag voor de overwinningen in 1629 behaald, werden er in de Groote Kerk te 's Gravenhage aan beide zijden van het orgel inscripties geplaatst met gouden letters. Onder het wapen van Frederik Hendrik werd de overwinning op de Spaansche vloot, het nemen van Wesel, het veroveren van den Bosch en het verdrijven van den vijand van de Veluwe vermeld, onder het wapen van 's Gravenhage werd de dank der Hagenaars uitgedrukt. Onder de eerste inscriptie stonden de 2 eerste regels van het versje van H., onder de tweede de beide laatsten. Want H. had deze inscripties vervaardigd; het HS. bevindt zich bij de Lat. gedichten. De inscripties met de versregels zijn te vinden bij De Riemer, Beschryving van 's Graven-hage, I, 295, 296; in 1719 werden zij bij de vergrooting van het orgel weggenomen en door kleinere vervangen (t.a.p., blz. 295).

[Vna tot Auriaco, tot, cui vouet omnia, coelo]

Vna tot Auriaco, tot, cui vouet omnia, coelo,

Tot sibi, tot Patriae commodat Haga tubas²⁾.

2) Het versje staat bij het klad van de inscripties en van het vorige versje; De Riemer maakt van dit distichon geen melding.

Sinckingen³⁾.

Ick klage, men bespeelt mijn zenwen als een Luyt;
Beklager ghij en hoort noch snaren noch geluijt,
Maer lett op mijn gesteên, gelijck ghij dat hoort baren,
Soo gaen mijn zenuwen, mijn afgespeelde snaren,
Ick volghe toon op toon, en, doe ick schoon mijn best,
Met d'eerste heff ick aen, en swijgh niet voor de lest.
Een voordeel, siecke luyt, kan ick u niet benijen,
Ick steên een' enckel stemm, en ghij gaet in partijen.

In paroxijsmo Catharri. 17. 10b. (Dec.)

3) K.b., II, 147.