Gedichten. Deel 2: 1623-1636

[1625]

Aen ioff^w. Isab. Doublet, met een gedraejd doosken³⁾.

Oude vriendin, schoon, idoon, ende klaer,
Waerdighe kroost van je Moer en je Vaer,
Seghje men gifjen en is niet een paer
Offet van goud of van parele waer?
Sluyt me die roodere lippe te gaer,
Houd me die mongd toe, men nobele kaer,
Eer je de songde je sieltje beswaer,
Eerme men hangd of men backes ontvaer,
Raeckt' ick en reys oppet gramme gebaer
'Ksou je doen lieghen in 't soet niewe jaer:
Een doos en een decksel is emmers een paer.

3) Isabeau Rataller Doublet was eene dochter van Philips († 1612) en zijne tweede vrouw, Jonkvr. Cornelia Rataller († 1620). Zij huwde in 1627 den officier Jhr. George Gleser en na zijn dood (22 April 1652) Pieter van der Molen (zie Dagb., Bijl. H).
Het vers heeft alleen het jaartal; het is blijkbaar van Jan.

[p. 104]

Epitaphium Nomnae a Lintelo¹⁾.

Tolle pedem saxo, meus est cinis iste, Viator,

Tolle pedem, nunquam desijt esse meus,

Vt mea desieris aeternum, Nomna, videri,

Vt procul orbato turture turtur agas;

Nil viduo diuina toro, nil imperat ira

Saeuius, hoc sibi dant vulnere fata satis,

Pacato lachrymis, placato funere Coelo,

Quod superest misero vendico jure mihi.

Dulces relliquiae, tanti tantilla peculj

Portio, quas Liuor dixerit esse meas,

Vos ego, vos fontes jubeo potare perennes,

Vos hodie, vos cras parte madere mei:

Este mei cineres; donec qui gaudia nostra

Semestri voluit limite septa Deus,

Quâ Coeli statione leuis ludibria Mundi

Despicis, et nihili nomina, Nomna, vocas,

Congressus iterare dabit, quos limite nullo

Terminet aeternâ Luce beata Dies.

Tum quoque credibile est communi membra sepulchro

Eruta diuersum nil habitura sui,

Et cineres ego, chara, tuos discrimine caeco

Vestiar, et cineres tu quoque, chara, meos.

Iam saxo demitte pedem, meus iste, Viator,

Est cinis, et nunquam desinet esse meus.

11^o. Ian. Hag.

NOBILISSIMAE
NOMNAE A LINTELO,
QVAM SVAVI
CORPORIS ANIMIQVE FOEDERE
CONIVGATAM SIBI,
VII^o. POST MENSE,
HEV!

1) Ot., I, 45; M.D., 319.
Nomna van Linteloo, dochter van Jhr. Everhard, heer tot d'Ehze en Marsch, en Arnoldine van Heumen (zie Navorscher, 1880, blz. 151), werd 22 Maart 1624 in huwelijk ingeteekend met Rutger Huyghens en trouwde den 10den April. (Mededeeling van den Heer A.J. Servaas van Royen). De famielje van Constantyn was bevriend met de Linteloo's en Maurits H. nam deel aan de bruiloftspartijen. (Brief van Maurits aan zijn broer Constantyn van 12 April 1624; Amsterd. Bibl.).
Rutger Huyghens, geb. 1586, was lid der Staten-Generaal, in 1618 burgemeester van Arnhem, ridder der orde van St. Michiel en meermalen gezant. Hij stichtte Klarenbeek en stierf 21 Aug. 1666.
Nomna van Linteloo stierf 2 Nov. 1624; haar echtgenoot is daarna nog twee malen gehuwd geweest.

[p. 105]

FATO PRAECIPITI,
MORS ERIPVIT,
RUTGERUS HUYGHENS
VXORI INCOMPAR.
P.M.
OBIIT MIDELBURGI IN ZELANDIS
IV^o. NON. NOVEMB.
CIƆIƆCXXIV¹⁾.

1) Ot., I, 46; M.D., 320.

Epitafio della sig^ra. Nomna de Lintelo, maritata in aprile, morta in novembre ciƆiƆcxxiv²⁾.

Giunsi nouello Fior al fior nouello

Della Stagion fiorita,
Quando il fior della vita
Mi giunse un Fior degno di Fior si bello.

Fiorimmo insiem', portammo infiem' l'ardore

Ch' arder la State suole;
Ma freddo fosti, Sole,
Al viuo ardor de l'uno à l'altro Fiore.

Autonno inuido sol de' fiori e foglia

Con foglia e fior mi colse,
E Fior al Fior mi tolse
Ch' in Inverno lasciò di pianto e doglia.

Non resta poi per Legge eterna e vera

Del Ciel vero et eterno,
Ch'altro segua l'Inverno
Ch'un rifiorir d'eterna Primavera.

2) Afgedrnkt naar Ot., II, 66; het HS. is niet gevonden. In de Ot. staat onder het vers het jaartal 1625.

Aen I. vander Burgh, doemaels te Leiden³⁾.

Vrind
In't
Pest-
nest,
Daer de
Waerde
Naer de
Aerde
Heen
Tre'en,
Met
Het
Slechte,
Wech te
Voeren
Boeren
Bloet;
Spoedt

3) Ot., VI, 161; K. b, I, 486.
In 1624 had de pest hevig in Leiden gewoed; o.a. waren de professoren Vorstius en Erpenius er aan gestorven.

[p. 106]

 

Doch

20

Noch

 

Buyten

 

Uijtten

 

Vuylen

 

Kuylen,

25

En

 

Den

 

Grond,

 

Rond

 

Van den

30

Handen,

 

Beenen

 

Teenen,

 

Leer,

 

Smeer,

35

Speck,

 

Dreck,

 

Armen,

 

Darmen,

 

Nieren

40

Pieren.

 

Leert

 

Eer't

 

Spae

 

Gae,

45

Straten

 

Laten,

 

Lijcken

 

Wijcken.

 

'Tis

50

Wis,

 

Wie

 

Die

 

Plagen

 

Iagen,

55

Vinden

 

Winden

 

Daer

 

'tHaer

 

Van

60

Kan

 

Komen;

 

Tschroomen

 

Vatse

 

Datse

65

Daer

 

Naer

 

Eer

 

Neer

 

Raken,

70

Braken,

 

Naken

 

'tLaken;

 

Om,

 

Stomm

75

Doodt,

 

Noot

 

Vrinden

 

Inden

 

Hage,

80

Na ge-

 

meen

 

Re'ên,

 

Te

 

Be-

85

soecken,

 

Boeck, en

 

Luyt, en

 

Fluyt, en

 

Ball

90

All-

 

Tyd

 

Quijt,

 

Inde

 

Blinde

95

Mollen

 

Hollen.

 

O

 

Soo

 

Dan,

100

Van

 

Lange,

 

Banghe,

 

Sware,

 

Naere

105

Lucht,

 

Vlucht

 

Dra

 

Na

 

'Toude,

110

Koude,

 

Vrije,

 

Blije

 

Sand;

 

Want

115

Heel

 

Veel

 

Menschen

 

Wenschen

 

Naer den

120

Waerden

 

Vrind

 

In't

 

Pest-

 

Nest.

 

 

 

22^o. Ian.

Syne antwoord¹⁾.

Onverwenschelicke Vrint
Schrickt doch niet voor desen int,
Al de smettelijcke pest
Treet vast nae sijn droeve nest.

1) Naar het HS. op de Leidsche Bibliotheek. Voor het eerst uitgegeven door Dr. J. van Vloten, Dietsche Warande, V, 1860, blz. 212. H. schreef den titel boven het gedicht, dat een antwoord is op het vorige vers van H.

[p. 107]

5

'T schijnt dat sich het vuur bedaerde,

 

En den hemel ons bewaerde

 

Sint dat hem ons bidden nae'rde

 

Die 't hier alles stiert op aerde,

 

Al het treuren is meest heen.

10

T is hier nu weer veijlich treen.

 

En was maer de sonde met

 

Die dit spel gerockent het!

 

Yder moet sijn hoomoet slechte'

 

Sal den Hemel voor v vechte.

15

Bet'ren kan de straf ontvoeren.

 

Arme, rijcke, borgers, boeren,

 

Edel en onedel bloet

 

Betert u begeerie spoet.

 

Weerelt haet de weerelt doch;

20

Die zy liefst heeft haetse noch.

 

Doch wie kan dit niet van buiten;

 

En al kost ick 't beter uijtten,

 

Praet en hout niets uijt het vuijlen,

 

Sonde maect te diepe kuijlen:

25

Maer wat schaet 't erinneren?

 

'T baeten meer dan 't hinderden,

 

Soomen dick den drouven grondt,

 

Die van lijcken staet zoo rondt,

 

Ging met sijn gedachten vanden,

30

Daermen voeten, daermen handen,

 

Daermen borsten, daermen beenen,

 

Daermen vingers, daermen teenen,

 

Daermen lever, long en leer,

 

Daermen 't diere mensche-smeer,

35

En het opgeleijde speck

 

Siet veranderen in dreck,

 

Daermen schouders, daermen armen,

 

Daermen pensen, daermen darmen,

 

Daermen spieren, daermen nieren

40

Siet vernielen vande pieren.

 

Daer wert ieder afgeleert

 

Wat de mensch hier t'onrecht eert,

 

Hoe dat alles door de spae

 

Tot der wormen voetsel gae,

45

Hoe die ginder langs de straeten

 

In ons oog de kloeckste laeten,

 

Morgen zijn vergeten lijcken

 

Die een ieder soect te wijcken,

 

Dat hier niets verseeckert is

50

Of sijn wisheijt is onwis,

[p. 108]

 

Dat de doot niet aensiet wie

 

Maer zoo wel roept dees als die.

 

Lof zy u bescheijde plaegen

 

Die het groot als 't kleijn gaet iaegen,

55

En een prins zoo wel comt vinden

 

Als die haer niets onderwinden.

 

Gaetmen hier, of gaetmen daer,

 

Noch vat een de doot by 't haer.

 

Vluchten houd ick weijnich van,

60

Wijl ick nergens lopen kan

 

Daer de pest niet mee kan komen,

 

En onveijlich is het schromen.

 

Die haer 't meeste vliet die vatse

 

Op haer onvoorsienste, datse

65

Nimmer raecken weer vandaer

 

Daer 't eerst scheen niet half zoo naer.

 

Oock zoo sietmen dat veel eer

 

Haere hoofden leggen neer,

 

Die verscheijden luchten raecken,

70

Die haer doen haer ziellien braecken,

 

En haer leste uurtien naecken

 

Datse raecken in het laecken.

 

Dan zijn alle vreuchden om,

 

En de sangerichste stom.

75

Doch al vrees ick voor geen doot

 

Noch voor smettelijcke noot:

 

'T langer derven vande vrinden

 

Die ick korts weer hoop te vinden,

 

(Daer ick sint ick lest den Haege

80

Liet, gedurichlijck van knage,)

 

Valt my swaerder als ick meen

 

Dat ick uijtten zou met reen.

 

En te raecken weer uijt ste

 

Is mijn aldergrootste be.

85

Als ick denck om u besoecken,

 

Om u kout en om u boecken,

 

Om u sang en om u luijten,

 

Om al 't snaerenspel en fluijten

 

Om het kloppen op den bal,

90

En het swaerste wel van al,

 

Om de snelheijt vanden tijt

 

Die ick zonder nut raeck quijt,

 

Dunckt my dat ick my al vinde

 

Niet veel beter als by blinde,

95

Als by wormen als by mollen

 

Inde onderaertsche hollen.

[p. 109]

 

En gelooft vrij dat ick noo

 

Noch gedect was met een zoo,

 

Lichter zulie loven dan

100

Dat ick licht hier scheijde van,

 

Dat ick nae den Haeg verlange,

 

En het afzijn my valt bange.

 

Niet dat my de siect beswaere,

 

Of de sterfte valt te naere:

105

Maer dat ick de Leijdsche lucht

 

Slechs om u geselschap vlucht;

 

Hierom hoop ick dat ick drae

 

Zal dees rijmpies volgen nae,

 

Hierom wil ick weer nae 't oude,

110

Naer het versche, naer het koude

 

Naer het open, naer het vrije

 

Naer het vrolijck, naer het blije,

 

Naer 't genuchelijcke sant,

 

Daermen sorg uijt weelde want,

115

Daer de vreugt is altijt heel

 

En de lusten even veel,

 

Daer ick 't puickien vande menschen

 

Daer ick nu zoo vaeck om wensche'

 

En zoo dick 't geselschap nae'rden

120

Daer het singen is in waerden.

 

Daer ick u, medoogendt vrint,

 

Nu alleen besoeck met int,

 

Vijt een plaetsien daer de pest

 

Nooyt en maeckten eenich nest.

 

 

 

J V Burgh.

 

Leijd. 24^o. Ian.

[Wijckt kindsche godheijt]

Wijckt kindsche godheijt, wijckt en wet uw al te teere krachten¹⁾

Op murruwer gedachten;

Ick draecher een in mijn gemoet

Daer ghij met al u poppegoet

Sijt geensints by te achten.

Wel eer genoot ghij van mijn rijm en cierelijcke woorden,

Die steenen bet bekoorden,

Als 't onbeweechelijcke hert,

Dat, hoe het meer gebeden werd',

Hoe dat het minder hoorden.

1) Naar het HS. op de Leidsche Bibliotheek. Voor het eerst uitgegeven door Dr. J. van Vloten, Dietsche Warande, t.a.p., blz. 214.

[p. 110]

 

Maer nu verander ick van toon, en gae mijn luijt versnaeren

 

En laet dat mallen vaeren.

 

Ick wil het ee'lst van sijn geluijt,

 

Dat nu alleen op Huigens sluijt,

15

Voortaen voor hem bewaeren.

 

 

 

Of schoon sijn lof veel hooger stijcht als 't mijn gesang kon haelen,

 

Soo wil ick liever daelen

 

En buigen onder sulcke deucht,

 

Als onder 't iock daer ghy mijn vreucht

20

Te nau me gaet bepaelen.

 

 

 

Want, Huigens, of ick schoon den drang van uwe frayicheden

 

Mijn rijm te hooch zie treden;

 

Ten minsten 't hoochst van mijn gedicht

 

Geeft mij een swenckie van 't gesicht

25

Van uw verheven zeden.

 

 

 

Dan tijdt mijn ziel strax op ter loop en worstelt hier uijt Leijen

 

En luijstert naer geen vleijen.

 

Ick ben gestaedich inden Haech,

 

Al schijn ick u noch eens soo graech

30

Om langer hier te beijen.

 

 

 

Hoe dickmael zeg ick op een dach, Vaert wel bedroeft Athenen

 

Vaert wel, daer tij ick heenen.

 

Ick zie een open voor mijn vreucht,

 

Ick kies 't vermaeck voor ongeneucht,

35

En 't singen voor uw steenen.

 

 

 

En ofie schoon 't getal van uw' geleerde gaet verhaelen,

 

En schat van vreemde taelen;

 

Haer luijster is zoo wonder niet,

 

Of als ie maer op Huigens ziet,

40

Hy machter wel by haelen.

 

 

 

Vaert wel mijn soete Rosemondt, indien ie my mooght lijen

 

Soo laet my heenen tijen.

 

Het best van uw bevallickheen

 

Dat is my nu een stuursche Neen

45

En tegenspoet int vrijen.

 

 

 

Mijn Brosterhuisen, daer ick oyt zoo noo ben afgescheijen,

 

Kom gaet my doch geleijen.

 

En voerman maeckt de waegen klaer,

 

Laet ons dien braeven Haegenaer

50

Zien in sijn rijm gaen weijen.

[p. 111]

 

Dus mijmer ick den heelen tijt, om dat ick zoo veel weecken

 

Moet van u sijn versteecken:

 

Doch hoe veel zoeter sal 't weer syn,

 

Wanneer ick weer met Constantijn

55

Sal dickmael moghen spreecken!

 

 

 

Beleefde ziel, dit wensch ick my. En u, dat aen uw wenssen

 

Noyt tegenspoet mach grenssen,

 

En dat 't geluck u sett' zoo hooch,

 

Als oyt u geest te boven vlooch

60

Gemeene slach van menschen.

 

 

 

I V Burgh.

 

Lugd. Batt. 7. Mart.

Aen I. vander Burch. Antwoord. Olla podrida¹⁾⁺.

Ie n'ayme pas
Het lang relaes
De vostre escrit:
'Ken kenn' mij niet
Digne du los
Die u soo los
Part de la main:
'T is all fenijn
A la Ieunesse,
Soo soeten flesse
Luy faire boire,
In plaets van hoore'
Que luy messied,
Dat niemand weet,
S'il ne l'apprend
Van vrienden hand.

Changeons langage;

Verburgh, wat raesje
De nous venir
Besoecken hier?
N'estoit la belle
Die u moet quelle'
Ie vous croirois
Nu als altoos:
Mais la cher' Ame
En lijf te same,
Qui vous detient
Te lang ontleent,
Ne peut entendre
Tot uw verandre'
De là icij,
Na dat ick sie.

Mauvaise Fille,

Waerom en will je,
Que peu ni part
Van 't knechjes hart
Nous accompagne?
Waerom en spann je
Pas si long temps
Aen andre mans?

Anzi, gentile,

Losst hem sijn' hiele',
Mandalo quà,
Die nu of nà
Lasciarti deve,
En met ons leve,
Non sij à noi
Soo wreed als moy;
Basta per lui
Soo fellen roey;
Sentala pure,
Sij magh hem roere',

1) Ot., VI, 163; K.b., I, 487. Ook in klad, met den titel: Antwoord aen I. Vander Burgh, Op sijnen Brief Beghinnende Wijckt kindsche Godheit.

+ [krit] vs. 13 Que luy K. a: Ce qui - vs. 17 Changeons K.a.: Autre

[p. 112]

 

⁺

 

E far pensar

 

Om eens van daer

55

Voler partire:

 

Laet hem dan tiere'

 

E lamentar

 

Het halve Iaer;

 

L'altra metade

60

Magh hij sijn' Gade

 

E rivedere,

 

En sonder kleere'

 

Far gambettar,

 

En werden Va'er.

65

Pues que se buelva,

 

Eer 't hem soo wel ga;

 

Yo promettrè,

 

Dat hij weer ree

 

A tu llamalle

70

Voor uwe traelje

 

Parecerà,

 

En noyt daer na

 

Querrà dexarte,

 

Maer all' uw' smarte

75

De coraçon,

 

Gelijck de Sonn

 

Tinieblas hiere

 

Sal doen verteere',

 

Y, puede ser,

80

Sijn eigen zeer.

 

Sed loquor ventis,

 

Daer sij gewent is

 

Te possidere,

 

En noyt t'onbeere',

85

Nec ipse tu,

 

Al wouw sij nu,

 

Redire velis.

 

Doch soo 't te veel is

 

Geminâ peste

90

Noch eens op 't leste

 

Correptum esse,

 

Aenvaerdt mijn Lesse,

 

Et serva te

 

Van een' van twee.

95

Es sein kein sachen

 

Om met te lacchen;

 

Wer weist was nach

 

Gebeuren magh?

 

Das leib verlieren

100

Voor Vrouwe-Dieren

 

Ist schandt und schad',

 

En weeldrigh quaed,

 

Ohn lohn und ehren,

 

Die'r vele geeren

105

Durch g'winnen sollen.

 

Scheidt dan van 'thollen

 

Vnd wend euch herr,

 

En vrijdt van verr.

 

Your loving pine

110

Sal sachter zijn,

 

If that her eyes

 

Somtijds een' reis

 

From farther of,

 

Door mist en stoff,

115

Upon you looke,

 

Daer u een boeck,

 

A ball, a string,

 

En ons gesing

 

Shall make forgett

120

Wat dat u lett;

 

Till both at Leiden,

 

Om noyt te scheiden,

 

One day shall meet,

 

En uw verdriet,

125

Your sighs, your teares,

 

Voll vreugds, voll eers,

 

Kissing requite

 

Veel' jaren tijd.

 

Οὐ ϕκίνει γὰρ

130

Zoo grauw van haer,

 

Ὥστε σε δεῖν

 

Zoo haestigh zijn

 

Πρὸς τὸ γαμεῖν

 

Die lange pijn.

135

Vien donc, Vien,

 

Of alleen,

 

O con ella

 

Dien zoo wel, na

 

El dezir

140

'Svolx alhier,

+ [krit] vs. 95 sein K.a.: sint - vs. 97 weist K.a.: wist - vs. 109 pine Ot.: paine

[p. 113]

 

Scis placere,

 

Dat sij geere

 

Werd verstehn

 

Om eens een

145

To make with her

 

Haren Bidder.

 

Ἔῤῥωσο,

 

'K wensch u zoo.

 

Hag. 11^o. Mart.¹⁾

1) In het klad staan onder het vers nog de volgende regels, die echter zijn doorgeschrapt:

Dus op mijn bedd,
Daer mij niet lett,
Dan sulck een' Meid
Als u verleidt.

Aen I. van Brosterhuysen,
Op sijn verlang naer 't uytkomen mijner dichten²⁾.

Waerom gaept ghij, Brosterhuysen,
Als de Waterlandsche Sluysen,
Naer een' vingerhoed voll natts,
Offer vrij een' Zee voll schatts
Uyt mijn' dorre penn sou storten?
Tis de drinckens vreugd verkorten
Die soo wijd sijn' wangen reckt
Dat hij noyt verlang en leckt,
Maer de gall slickt sonder raken,
En den Honigh sonder smaken,
Even als een' Steuren-fuyck
'T Grondeling in heuren buyck.

Wacht mij wat met engher lippen

Daer ick tuschen in mogh' glippen,
Als een paling door een' kloof
Daer sijn jong door henen schoof,
En mijn' anders doove netlen
Zullen uwe nauwte ketlen,
En mijn anders domm geluyt
D'oore die ten naesten sluytt.
'Ksall mijn' Zetter onder wijlen
Met sijn' Letter wonder ijlen,
K sall mijn' Drucker slaven doen,
En van stappen draven doen,
Ksall se beide met haer sweeten
'Twater warmen sparen heeten,
Ksall den Binder voor een blad
Rijgen heeten wat hij vatt,
'Ksall den Wagenaer na Leijen

2) Ot., VI, 146; K.b., I, 469. De titel was eerst: Antwoord aen Brosterhuisen beghinnende Niew en niet herboren Rijmen. Hierdoor leeren wij, dat het lofdicht op de Ot., dat met dien versregel begint, den titel heeft: Om 't wtkomen der Gedichten van den Heere Constantin Huygens en onderteekend is: N.N., van Brosterhuisens hand is.

[p. 114]

30

Dobble sweepen heeten breyen,

 

En doen rennen met de Meer

 

Als waer' Phaethon op 't veer.

 

Ksall het pack met Citos decken,

 

En den Brieven-drager recken,

35

En doen rucken aen uw' bell

 

Dat de Meid sall roepen, wel,

 

Wel wat gaet den Bengel over?

 

Daer op sal hij, soo wat grover,

 

Soo wat holler uyt die stroot,

40

Die bebierde Mengel-goot,

 

Ripsen, voor de reedste antwoord,

 

Hier you varcke, reick je hand voort,

 

'Khebb eloope met dit pack

 

Teugens stoep en luyf en dack

45

Offer heel Breda na vaste,

 

Helpme vanden brass ontlaste,

 

Haelme geld, stapp hene, drá,

 

Brosterhuysen wachter na.

 

Zoo ghij dan het Zegel-pluysen,

50

En de vellen door te luysen,

 

Niet zoo haest en hebt begost

 

Off ghij klaeght, Wat laffer kost!

 

Foeij, de Bergen zijn verlost

 

Van belacchelicke Muysen;

55

Khael mijn wenschen door den hals,

 

All mijn' gissingen zijn vals:

 

Ksall niet wederspreken, als

 

Waerom gaept ghij, Brosterhuijsen?

 

13^o. Mart.

[Wijder gaept nu Brosterhuijsen]

Wijder gaept nu Brosterhuijsen¹⁾,
Nu 'er hoop is dat u sluijsen
Sullen braecken soo veel nats,
Soo veel fraeijicheidts en schats
Als de Heijnste-bron oijt storten.

Woudt ghij mijn verlangen korten

Eed'le dichter daer ghij 't reckt
Mits het maer bij drupp'len leckt
'T lieve nat daer 't bij kan raecken,
(Even als 't de vissjes smaecken
Soo 't door d'horden van de fuijck
Reepelt in haer banghe buijck;)

1) Het HS. van dit vers van Brosterhuisen, dat, geloof ik, onbekend is, bevindt zich onder de papieren van H., bij No. XLIIa. Het is blijkbaar een antwoord op Huygens' gedicht.

[p. 115]

 

Dan souw door mijn graeghe lippen

 

V ghedicht vol op in glippen,

15

Niet becrompen door een cloof

 

Daer 't wel eer lancks heenen schoof,

 

Dan souw d'anghel van u net'len

 

Mij en ijeder heijlsaem ket'len

 

Op de maet van 't soet gheluijdt

20

Dat een doofmans oor ontsluijt.

 

Laet meer setters onderwijlen

 

Met haer letters wonder ijlen;

 

'T sal u drucker slaeven doen

 

En te radder draeven doen,

25

Laetse door het nutte sweeten

 

Haer verkleumde leeden heeten;

 

Dat u binder menich bladt

 

Voor mij in te rijghen vatt'.

 

Laet de voerman dan van Ley'en

30

Vrij sij(n) swiepje scherper breij'en,

 

Om te rennen met de meer

 

Of hij voer op 't Sonne-veer,

 

Wilt hem met een pack bedecken

 

Dat een draegher souw verrecken;

35

Als hij soo raeckt aen de bel,

 

'K wedd' de meijdt die seijdt, 't is wel:

 

Koom ick dan misschien daer oover

 

Dat hij staet en bruldt wat groover;

 

'K sal hem stracks die stiere-stroot

40

Stoppen met een biere-goot,

 

En voor d'alderquaetste antwoordt

 

Segghen, maet, com steeck je handt voort,

 

Daer's je gheldt voor 't waerde pack

 

Dat je hier brengt onder 't dack.

45

En nae 't breecken van mijn vasten

 

Sal ick hem weer gaen belasten,

 

Dat hij u behandicht dra,

 

Dit, of dierghelijck bijna.

 

'K heb gheweest aen 't Veeghel-pluijsen

50

En (soo ghij segt) aen 't door-luijsen

 

Van de vellen; soo 'ck begost

 

Dacht ick stracks, wat vaster kost!

 

Jovis doch(t)ers sijn verlost

 

Van drije drijemael jonghe Mvsen:

55

'K hael mijn wensch niet door den hals,

 

Want mijn ghissen is niet vals,

 

Meer sal ick niet segghen, als

 

Wijder gaept nu Brosterhuijsen.

[p. 116]

Aen myne vrinden in Zeeland¹⁾.

Nachtegalen, helle kelen,
Stercke Luyten, snelle velen,
Die de mijn' van schimmel-klamm,
Van verwesen tot de vlamm,
Van versleten in de motten,
Van vergeten in 't verrotten
Hebt verheven en verstelt,
Dats'er noch af wordt gemeldt
(Al mis-staet mij 't eighen stuyten)
Onder middelbare Luyten,
Luyten die men gaeren terght
En het niewe Liedgien vergt.
Vrinden die mij t'uwen luyster
Uyt het onbenijdde duyster
Hebt getogen daer ick sta,
T'aller tongen ongena;
Daer ick, verre buijten 'tgrijpen
Van 'tmoedwillige begrijpen,
Van mijns meerders quaps verwijt,
Van mijns minders quellick spijt,
Beide 't Kostelicke mallen,
En 'tVoorhoutsche wandel-kallen,
Met de waerheid die ick daer
Hebb geslingert bij den haer,
Binnens lipps kon overmommlen,
Sonder mij te laten trommlen
Bijder Straet, aen Kerck en Poort,
Als een' niewe wan-geboort.
Vrinden, evenwel noch Vrinden,
Die mij maer te wel besinden
Doe het smooren van mijn' geest
Vrinden gonste waer' geweest,
Noch aenvaerd ick 'twel-genegen
Overvrindelick bewegen
Van 'trecht ronde Zeewsch gemoed:
Bij de meening acht ick 't goed,
En de gunst-gemeende schade
Voor genadigh' ongenade,
En de weldaed sonder daed

1) Ot., VI, 83; K.b., I, 439. In K.b. is aan den titel nog toegevoegd: Met van Als. Met dit gedicht droeg H. het 6de boek der Ot., Van Als getiteld, aan de Zeeuwsche dichters op, die in 1622 zijn Voor-hovt en Costelick Mall van lofdichten hadden voorzien (zie dl. I, 312-316) en in 1623 met eenige anderen de Zeevsche Nachtegael, ende Des selfs dryderley gesang hadden uitgegeven.

[p. 117]

 

⁺

40

Om 'twel-willen nemmer quaed.

 

Voor die daed en beter willen,

 

Daer ghij mijn' misvallen grillen

 

Med' gevroevrouwt, med' geluert

 

Door de Wereld hebt gestuert,

45

Kenn ick schuld van lange Iaren,

 

Zedert ick de Noorder baren

 

Uyt den Westen oversagh,

 

En verbonden balling lagh

 

Daer mij verr verscheiden kommer

50

Van der Musen louwe lommer

 

Hadd vermoddert in den poel

 

Van 'tbesmoddert Hoofs gewoel.

 

Voor die schuld, soo heet om koelen

 

Dat mijn hert sengt aen 'tgevoelen,

55

Vind ick na den langen dagh

 

Van uw minnelick verdragh

 

Onder mijn' verdufte schatten

 

Geen' betaling, of de Ratten

 

Klagen voor haer' jongeren

60

Over nood van hongeren,

 

En vervolgen mij voor dief

 

Van haer eigen tand-gerief.

 

'Kgae se niettemin ontrieven,

 

En haer avond-mael ontbrieven

65

En ont-Inten haer' onbijt:

 

Siet de brocken gaen sij quijt

 

Die ick uwe gunst moet vergen

 

In de schaduwen te bergen

 

Daer de rest van eener leest

70

Zoo ter schaduw heeft geweest.

 

Vindt ghij dan de regel-tippen

 

Hier uw' ademen t'ontslippen,

 

Daer te stuyten eer ghij docht

 

Dat de voet-maet waer' vollbrocht,

75

Vindt ghij onderbleven Rijmen

 

Dier men sess aen seven lijmen

 

En voor een doen gellen souw

 

Die ten nauwsten tellen wouw,

 

Vrydt mijn' Penne van 'tverwijten,

80

En verhaelt het op het bijten

 

Van mijn' gasten die voortaen

 

Na den vasten-avond gaen.

+ [krit] vs. 70 Zoo K.a.: Wel

[p. 118]

 

Maer sal oock mijn spa betalen

 

Sijn' vergeving bij v halen?

85

Ia het, mijn vertrouwen leit

 

Op de Zeewsche soeticheid.

 

Schoon men wille mij verraden

 

En met woecker-loon beladen,

 

'Kstae den vrecksten maner schoon,

90

'Ksegg hem, Hier is woecker-loon;

 

Emmers, Vrinden, all' de duijten

 

Die mijn' rekening hier sluyten

 

Zijn all' duyten uyt de Munt

 

Die ghij 'tgelden hebt gegunt,

95

Maer die eerste stempels dragen

 

Meest maer tweederhande slagen

 

Zoo wat vroeds, en zoo wat Mals,

 

Hier is beid, en noch Van Als

 

Hag. 26^o. Mart.

Medelyden met heere Willem van Lyere, heere van Oosterwijck etc. over de dood van sijnen oudsten sone¹⁾.

Gaet vernachten
Myn' gedachten
En mijn' klachten
In de Wijck
Daer de Rijsen
Droevich rijsen
Om den wijsen
Oosterwyck:

Doet hem weten
Dat de beten
Van 'tvergeten
In mijn hert
Niet en byten
Meer als 'tslijten
Vanden tijd en
Slyt sijn' smert;
Dat het ruchten
Van sijn suchten
Myn' genuchten
Soo verr af
Heeft verslagen,
En doen dragen
Half de plagen
Van sijn' straff.

Dat mijn' oogen
Van medoogen
Noyt en droogen,
Maer gelijck
Losse kranen
Stadich staen, en
Stadich tranen
Op sijn Lijck,

1) Ot., VI, 157; K.b., I, 484.
Zie over Willem van Liere dl. I, 73. Den 21sten Maart 1624 schreef Susanna Hoefnagel, de moeder van Constantyn, aan dezen, die te Londen was: ‘Oock moet ghy weten, dat den soeten Emery, het soontgen van den heer van Oosterwyck, totter doot toe cranck is, daer geen kleyne droefheyt om en is’ (zie Jorissen, Constantin Huygens, blz. 364). Den 24sten: ‘Emeritgen die sterft vast’ (t.a.p., blz. 367). En den 12den April: ‘Wy comen van Rijswijck,’ (waar Van Liere woonde) ‘daer wy geweest hebben den rou beclaegen van den soeten Emery’ (t.a.p., blz. 373).

[p. 119]

 

Lijck bij lijcken

 

Te verlijcken

35

Die van kijcken

 

Lyden doen,

 

Doen de pijnen

 

Eighen schijnen

 

Elck van sijnen

40

Naestens schoen:

 

 

 

Dat de schroomen

 

Van mijn' droomen

 

Selden komen,

 

Ick en sie

45

Sijnen gaeven,

 

Doe soo braven,

 

Nu begraven

 

Emmery;

 

 

 

Dat mijn' dagen

50

Noyt en dagen

 

Sij en dragen

 

Meer of min

 

Van de klachten

 

Die de nachten

55

Niet en smachten

 

In mijn' sinn;

 

 

 

Dat mijn' pennen

 

Niet en rennen

 

Naer 'tgewennen

60

Van mijn' hand,

 

Dat mij 't eten

 

Blijft geseten

 

Ongebeten

 

In den tand;

 

 

65

Dat mijn' Luyten

 

Haer' geluyten

 

Niet en sluyten

 

Op mijn' stroot,

 

Dat mijn' Velen

70

Niet en spelen,

 

Sij en quelen

 

Naer de dood:

 

All van dencken

 

Op het krencken

75

En verdrencken

 

Van syn' geest,

 

Sints sijn jongen

 

Lieven Iongen

 

Hem ontwrongen

80

Is geweest.

 

 

 

Maer, Gedachten,

 

Wilt niet wachten

 

Na de klachten

 

Die hij weer

85

Mochte baren

 

En vergaren

 

Tot verswaren

 

Van sijn Zeer;

 

 

 

Will hij neuren,

90

Naer uw treuren,

 

Gaet ghij deur, en

 

Stuyt hem kort,

 

'Khoev het weenen

 

Niet te leenen

95

Die 't aen geenen

 

Traen en schort.

 

 

 

Maer met eenen

 

Voor de steenen

 

Daer de beenen

100

Van het Wicht

 

Onder pletten

 

Zult ghij letten

 

Op te setten

 

Dit Gedicht;

 

 

105

buygt v naer de

 

droeve waerde

 

deser aerde,

 

leser-vrind,

 

hier in woonen

110

moeders koonen,

 

vaders kroon, en

 

maer een kind.

 

Hag. 27^o. Mart¹⁾.

1) Die datum met het jaartal 1625 stond oorspronkelijk onder het vers, maar hij is doorgeschrapt, toen het blad naar de drukkerij ging. H. schreef er toen onder: Lond. CIƆIƆCXXIV, zooals ook in de Ot. staat. Hij wilde dus den indruk geven, dat het gedicht kort na den dood van het zoontje van Van Liere geschreven was.

[p. 120]

In paetologiam doctissimi R. Thorii d.m. amici intimi¹⁾⁺.

Carmina sputantur fumi potoribus, audi

Massiliae si quem fumea vina iuuant,

Thorius exemplo monuit spumantia multum

Pocula, fumantes omnia posse tubos.

Hag. 1^o. April.

1) M. D, 322. Het versje is het eerst gedrukt voor den Hymnus Tabaci, autore Raphaële Thorio. Lugd. Bat. Typis Isaaci Elsevirij. 1628, blz. 44.
In Febr. 1625 zond Thorius zijn handschrift De Paeto seu Tabaco libri II uit Londen over aan Lodewijk Kinschot met de toestemming, om het uit te geven. Aan dat gedicht, dat 16 jaren geleden geschreven was, voegde hij een ander toe, Hyems getiteld, dat iets jonger was. Kinschot gaf de verzen in 1628, toen Thorius reeds gestorven was, onder bovengenoemden titel uit.
In het HS., de uitgave van den Hymnus Tabaci en in M.D. volgt dit versje op het langere lofdicht, hoewel het vroeger geschreven is, en heeft dus daar tot titel: In eandem, terwijl de titel van het andere vers in het HS. luidt als boven, in M.D.: In Paetologiam Raphael. Thorii.

+ [krit] vs. 3 monuit Hymn. en M.D.: docuit

(In eandem)²⁾.⁺

Quod jam summa procul villarum culmina fumant,
Quod fumos bibit omnis ager, bibit omnis ab Aulâ
Ad caulam fumosa domus, quod pascere fumos
Fumosos equitum cum Dictatore Magistros,
Quod pueros fumare juuat, fumare puellas,
Mollius indignor; quin tecum ignosco puellis
Et pueris, aulis, caulis, equitumque magistris,
Prime pater Paeti, fumantum gloria Thori,
Non fumum ex fulgore sed ex fumo dare lucem
Sedule: Te praeitore magis lippire decenter
Quam lachrymâ ridente putant; iucunda cuique
Te Medico tussis, cui nec pituita molesta est,
Creditur instantes membris emungere morbos.

At mihi quod sacrâ latet in vertigine multo

Praecipuum est; hos te calices fecisse disertum.
Haec aliquid certe fumo facundia debet.
Foecundi calices, felix vertigo, saliva
Nobilis, insignes lacrimae, gratissima tussis,
Me quoque si parce videor laudare merentes
Insolitas calicumque super praeconia laudes,
Me quoque vicinis afflatum credite fumis,
Et sicco titubare mero; breuis iste futurus.
Est furor, exierit sensim vesania primi

2) M.D., 321. Zie over den titel de vorige Noot.

+ [krit] Bij vs. 1 in marg.: Virg. - vs. 4: Iuuen. - vs. 9: Pers. - vs. 12: Hor. vs. 10 praeitore Ot.: praetore

[p. 121]

 

⁺

 

Turbinis, aggrediar stabilis de nare tepenti

25

Fundere cum fumis quae vos per saecula vectent

 

Verba, vetentque mori, nolint Iovis ira vel ignes.

 

Pro fumi! sed et hic furor est; ignoscite vobis,

 

Fumosoque mihi; cessem fumare, tacebo

 

Sobrius, et sapiam; labris encomia, linguâ,

30

Dentibus occludam: Quid enim, si Thorius unum

 

Arguit ipse sui reliquum fecisse stuporem?

 

Hag. 2^o. Apr.

+ [krit] Bij vs. 26: Ovid.

In hyemem ejusdem¹⁾.⁺

Sic Medice decuit, sic se curasse Britanne;
Post fumos nidore frui, meliore culinâ
Post lachrimas avidaeque irritamenta salivae.
En ego me, Thori, convivam sisto vel umbram,
Qualemcumque vocas: juuat in tot fercula fundi
Et speciem variare gulae, juuat esse lepores
Et lepores, juuat omne tuis condire meracis,
Brumalesque dies, niveas, te judice, noctes,
Noctibus, et dubias confundere solibus umbras.
Tu modo Liuor ades, nec prandia disce Galeni
Semper foetida, nec putâ Permesside semper
Pascier, aut solo vesci nidore Poetam.
Hem! tales nec aquae pariunt, nec ἀδειπνία Brumas.

Hag. 3^o. Apr.

1) Hymnus Tabaci, 49; M.D., 322.

+ [krit] vs. 6 speciem M.D.: faciem

Sermo ad d. Gasp. Barlaeum, cum elegantissimo nuper carmine amicos a poësi Belgica ad Latinam et Graecam avocaret²⁾.

At mihi non uni calamum submittere Romáe,
Quo Latio legar ore, libet: satis una superque
Quod fuit, una fuit, satis una oppleta Triumphis,
Non satiata, sui vidit nil Caesaris expers,
Quando nec Vrbs olim Orbe minor, nec Colle Quirini
Amplior hic, Mundi una domus fuit, una Quiritum,
Barbara quae linguae nesciret lingua Latinae
Barbariem, et patriae auderet non barbara dici.
At neque, si sacram contingat adire Corinthum,
Pirene propiore fruar, fruiturus eâdem

2) Ot, VI, 166. Van Baerle had een vers gedicht, getiteld: Ad Iacobvm vander Bvrch, et Ioannem Brosterhvysivm, quos a Belgicae Poësios studiis ad Latinam et Graecam hortatur author (Poem., 1655, II, 69). Huygens nam het voor zijne vrienden op en antwoordde met het bovenstaande gedicht, dat de aanleiding werd tot zijne langdurige vriendschap met Van Baerle (vgl. Oud-Holland, 1886, blz. 178).

[p. 122]

 

Perpetuâ, ut solo semper loquar ore rotundo;

 

Graecia non Graeca est, evanuit Hellas et ingens

 

Gloria Tantalidum, cineri surdisque ruinis

 

Occinitur coeco sudatum Carmen Homero,

15

Quo mihi quae fugiant Romam, quae nesciat Argos

 

Putida verba situ, nulli vernacula, nulli

 

Intellecta domi Batavis obtrudere Musis

 

Prosit, et in Patriâ ne non peregriner inepte

 

Exilio mulctare Deas? Ignosce Dearum

20

In Latio, Barlaee, decus, decus inter Achiuos,

 

Prima mei Belgis debetur portio, Celtis

 

Altera, quae sequitur Brittanno, quarta Latinis,

 

Sed quales hodierna novae das Roma loquelae,

 

Quinta vel Hesperijs (odium immanesque Tyrannos

25

Hactenus ignoro, communes Lingua Camoenas

 

Conciliet, satis est armari in proelia dextras)

 

Sexta magis merito superest Germania Mater

 

Fontibus intemerata tuis, agnoscimus olim

 

Ambiguos ortus, patriae incunabula Linguae

30

Deferimus tibi, tota tibi primordia nostri.

 

Ergo ego nunc Batavas inter vernacula Musas

 

Numina desideo; nunc Gallos opto rogoque

 

Ferre soloecismum peregrini vatis olores,

 

Et feror, et foveor; nunc in sua sacra Britannas

35

Invoco, nec voto nimis infelice, puellas;

 

Nunc Italâ tellure vagor, primoque Quirite

 

Posthabito, quem tota novum parit altera Ciuem

 

Alloquor ore suo; nunc in juga Pyrenaei

 

Tollor, et hoc Musis etiam de culmine libo;

40

Mox Rheno potiore lavor, nec pascier uno

 

Castaliae doceor, nec nasci fonte Poëtam.

 

Omne solum vati patria est, ille incola Mundi,

 

Ille domi in patriâ, ille foris, ille omnibus idem:

 

Quo me nec veteres falso dubitâris Athenas

45

Temnere; non sordent semper, non semper amantur;

 

Nec Latium vilere magis, totumque Maronem,

 

Quaeque fuit priscae Veneris facundia, felix

 

Eloquium, nulli inferior, me judice, sermo:

 

Dum loquimur laudare puta, cum saepe locuti

50

Sic fuimus laudasse puta: Sed et unica rerum

 

Perpetuo facies, idem tenor, unica longum

 

Pulsa repulsa fides, cui mellitissima, cui non

 

Melle suo Batavae tandem gravis intonet auri?

 

Me varias, Barlaee, vices, me sideris ortum,

55

Aetheris ambages, Solis Lunaeque labores

 

Inconstans ambire docet constantia; nullis

[p. 123]

 

⁺

 

Orbibus includi, nulli jurare magistro,

 

Vndique πρωτεύειν, solari taedia motu,

 

Res veteres miscere nouis, quadrata rotundis,

60

Digna, meo censu, res libertate Batavâ est.

 

Hag. 19^o. April.

+ [krit] Bij vs. 58 in marg.: Proteum agere.

[Tollite me summas inter, mea Numina, nubes]

Tollite me summas inter, mea Numina, nubes¹⁾,

Deficit ad lachrimas Castalis una meas,

Vna parum Permessis erit, quando aequora tota

Poscimur, et quantas non bibat orbis aquas,

Manibus immensis litandum est imbre perenni,

Augustum cinerem nulla lacuna capit.

Totum gutta Mare est, parci sunt prodiga fontes

Flumina, sub pluuio sicca stat urna Ioue;

Tota Iouem totum tegat undique et undique nubes,

Nulla neget latices aura nec ora suas.

1) Het vers is niet gedateerd. Misschien schreef H. het naar aanleiding van den dood van Prins Maurits.

[La Rime gue m'auez donnée]

La Rime que m'auez donnée,
Amij, que j'ayme comme moy,
M'a desià prou donné de quoy
Me contenter de la courvée.

I'ayme bien mieux cett' Avantgarde,
Que celle d'un friand bouillij,
Si tant m'en reste à la perdrij
Ie vous promets qu'elle me tarde.

Passe la Pasque et Pentecouste,
Mon appetit est en saison,
Pour faire trouuer le vin bon
Il ne me faut point d'autre crouste.

Car ni chere, ni bonne vie,
Ni son de chorde, ni de voix,
Ni la sauuagerie des boix,
Mais vostre amour seul me convie.

C'est là l'Aymant qui seul me tire,
Sans qui le succre n'est pas doux.

En fin vous nous verrez chez vous,

Faites qu'ij rencontrions de Lijere,

Voyci de quoij le faire rire.:

2^o. Maij.

[p. 124]

 

Ce 2^o. de May 1625.

 

Emmi la Chasse du Heron,

 

Dedans les champs, hors de moy mesme,

 

En selle, en botte, en esperon,

25

En parlant au Roy de Boheme.

Snicken. De malis minimum¹⁾.

Siet
Niet
Na den
Quaden
Sang-
Gang,
Leser
Deser
Sucht-
Klucht.

'Kvouwse,

'Khouwse
Kort,
'Kschort
Zeven
Teven,
Daer
Maer
Van der
Ander'
Een
'Tbeen
Souwen
Vouwen.

'Tzijn

Mijn'
Snicken:
Ick en
Kan
Van
'Tquade,
Na de
Re'en,
Geen
Minder
Hinder
Aen
Slaen.

1) Ot., VI, 159; K.b., I, 485. Het klad staat op hetzelfde blaadje papier; het vers heeft alleen het jaartal.

(Danieli Heinsio)²⁾.⁺

Vnice flos vatum, cui me placuisse measque

Prima fuit Pueri gloria quisquilias;

Proxima sit placuisse Viri, provectior aetas

Quod bene, quod melius tertia speret erit;

Otia nunc rerumque inopes fero Carmina nugas;

Otia, si tanti est, paucula perde meis.

Forte tuas pridem versas in mascula Musas

Numina ais Veneres non nisi nosse mares,

Caetera cum primi putruisse Cupidinis arcu,

Nec pia tam nihili seria ferre jocos?

Parcius obtundo. veteres agnosce tabellas:

Quam videor cramben nunc dare saepe dedi:

2) Opdracht der Ot.; M.D., 281. In de uitgaven, waar het vers wordt voorafgegaan door eene opdracht in proza, is de titel: Ad eundem. H. was eerst van plan geweest, om zijn boek aan Heinsius, Hooft en Cats op te dragen en had de opdracht in Nov. 1624 reeds geschreven (zie blz. 101). Toen hij zijn plan had gewijzigd, nam hij uit zijn eerste gedicht vele regels over; vgl. vs. 1-7, vs. 17-20 van het vroegere gedicht met vs. 9-12 van het latere, en vs. 21-50 met vs. 13-42. Het latere gedicht is niet gedateerd, maar zal wel uit denzelfden tijd zijn als de opdracht in proza, dus uit het laatst van Mei.

+ [krit] vs. 12 Quam-cramben eerst: Quae-tantum

[p. 125]

 

⁺

 

Exue personam, mutato nomine, qualem

 

Hic ago, de veteri est fabula facta recens,

15

At spectatores bene speratura nepotes

 

Heinsiacâ sospes non caruisset ope.

 

Annue, ne careat. quas nunc effaberis, olim

 

Censurae de me Posteritatis erunt.

 

Quanquam ego nec metuo quos dant hodierna Catones

20

Saecula, nec si quos saecula sera dabunt;

 

Glorior in mediâ non delirasse juuentâ,

 

Et calidos tepido vix abijsse dies:

 

Vnde nec amentes redolentem pagina flammas

 

Arguet autoris noxia labe sui;

25

Nec Puer, haec mea sunt, haec Divae vulnera Matris

 

Dixerit in quaevis compita versus Amor:

 

Algeo, nec pudor est: quem charior occupat aestus,

 

Discat ab invidiâ nil timuisse meâ:

 

Denique nec pudor est quod nos impune Puella,

30

Nos Puer illaesâ virginitate leget:

 

Si tamen iste vel illa legent; quae sola futura est,

 

Heinsiadae rogo sit gratia sola mei.

 

Sin piget immeritae punctum tribuisse Thaliae,

 

Et videor Theta dignior ire nigro,

35

Parce, Deûm, si quae, soboles, clementia divûm est,

 

Nec titulum justo detrahit illa Iovi:

 

Parce, tuo cum tecta volet ludibria nutu

 

Quae ruet in plagas livida turba meas,

 

Sola crepet, tantique adeo, quâ turgeat unâ

40

Vindice, suffragij destituatur ope.

 

En caream plausu; jam nuda silentia sat sunt;

 

Fecerit ad laudes, te tacuisse, meas.

+ [krit] vs. 13 exue Ot.: excute - vs. 16 non Ot.: qui - vs. 17 Annue and. lez.: Hoc age als in Ot. - vs. 20 Ot.: Saecula, nec quos est sera datura dies; - vs. 21-27 in Ot. en M.D. weggelaten. - vs. 29 Ot.: Nec pudor est, nec erit, - vs. 39 turgeat unâ Ot.: vindice solâ - vs. 40 Ot.: Turgeat, autoris - vs. 41 sat sunt Ot.: posco

In manes auriacos C. Barlaei¹⁾.

Risimus has inter lachrimas, ignoscite Ciues,

Gaudia nec vobis inuidiosa loquor;

Risimus. hos nobis lugendi docta voluptas

Exprimis, hos plausus ingeniose dolor.

1) M.D., 65. Alleen in klad, zonder opschrift. Barlaeus had na den dood van Maurits dezen bezongen in de Manes Auriaci (Poem., 1655, I, blz. 181) en den 20sten Sept. eenige exemplaren van zijn gedicht aan H. toegezonden, met het verzoek, om het vers aan Frederik Hendrik te laten zien (vgl. Casp. Barlaei Epist., blz. 138)

[p. 126]

 

⁺

5

Quae mihi Barlaejo praeeat suspiria planctu

 

Praefica, quae grandes effleat ore modos,

 

Vt veter arridere pius de Ciue Poeta

 

Factus et in grandes mollis utrimque modos?

 

Non decet alba bonum facies in funere Ciuem,

10

Lectorem facies non decet atra tuum.

 

Hinc dolor, hinc lauti luctus et gratia flendi

 

Afficit, ancipitem quo feriare magis.

 

Pace tuâ, Barlaee, subit gaudere gementi,

 

Vt subit a gemitu gratior urna tuo:

15

Qui me flere velis, fletu minus ora venusto

 

Infice, tam compte qui jubet, ille vetat.

 

Vos tamen ut, magni Manes, fleuisse libenter

 

Arguar, in fletus inuoco porro meos.

 

Sed Batauos fletus, patrij lamenta doloris

20

Conscia, de tali languida verba sinu.

 

Qui male plorantes sequitur pudor, esto Batavûm,

 

Vix rubor humenteis afficit iste genas.

 

At bene lugendi sequitur quae gloria vatem,

 

Hanc Barlaee tibi cedimus, vna tua est.

 

26^o. 7b. (Sept.) Hag.

+ [krit] vs. 18 porro eerst: rite

Scheeps-praet, ten overlyden van prins Mauritz¹⁾.⁺

Mouring, die de vrije schepen
Van de Seven-landsche buert
Veertigh jaren, onbegrepen,
Onbeknepen heeft gestuert,
Mouring, diese door de baren
Van soo menigh tegen-tij
Voor den wind heeft leeren varen
All en was 't maer wind op zij,

Mouring, Schipper sonder weergae,
Die sijn' onverwinlickheit
Waer de Sonn op, waer sij neer gae
T'aller ooren heeft gespreit,

1) K.b., I, 493. De titel was in het HS. eerst: Ecloga nautica. In K.a. is aan den titel nog toegevoegd: van Orange. Onvoltrocken. Het HS. mist jaartal en datum; achter couplet 7 is eene streep getrokken, om aan te wijzen, dat slechts het eerste gedeelte van het gedicht moest worden gedrukt. De 3 laatste coupletten zijn nooit uitgegeven en het vers is blijkbaar niet af.
Maurits stierf 23 April 1625. Het gedicht is waarschijnlijk in den loop van het jaar geschreven. Maar het is mij niet gelukt, om uit te vorschen, op wien de toespeling in de laatste coupletten slaat. Misschien is de genoemde Jan één der secretarissen van Maurits geweest.

+ [krit] vs. 4 Onbeknepen K.a.: Onbekropen - vs. 12 gespreit K.a.: gepreit

[p. 127]

 

⁺

 

Mouring, die de Zee te naw hiel

 

Voor sijn' zeilen en sijn wand,

15

Die de voghelen te gau viel

 

All bezeilden hij maer 't sand.

 

 

 

Mouring was te koy ekropen,

 

En den endeloose slaep

 

Hadd sijn wacker oogh beslopen

20

En hem leew gemaeckt tot schaep,

 

Reeërs en Matroosen riepen,

 

Och! de groote Schipper och,

 

Wat sou 't schaen of wij all sliepen,

 

Waeckte Schipper Mouring noch!

 

 

25

Schipper Mouring, maer je leghter,

 

Maer je leghter platt evelt,

 

Stout verweerer, trotz bevechter

 

Beij te Zeeword en te veld,

 

Kijck de takels en de touwen

30

En de vlaggen en het schutt

 

Staen en pruylen inden rouw, en

 

Altemalen inden dutt.

 

 

 

Dutten? sprack moy Heintie, dutten?

 

Stille maets, een toontje min,

35

Dutten? wacht, dat most ick schutten,

 

Bin ick angders dien ick bin,

 

Khebb te langh om Noord en Suijen

 

Bijden baes te roer estaen,

 

'Khebb te veul gesnorr van buyen

40

Over deuse mutz sien gaen.

 

 

 

Kselt him lichtelick soo klaren

 

Dat ick vlaggen, schutt en touw

 

En de maets die met me varen

 

Vrijen sel van dutt en rouw.

45

Reeërs, (jouwerliefde mien ick

 

Die van vers op 't kusse vicht)

 

Wiljer an? kedaer you dien ick,

 

You allienich by dit licht.

 

 

 

Weeran, riepen de matroosen,

50

'Tis een man oft Mouring waer,

 

En de Reeërs die him kosen

 

Weeran, 'tis de jonge vaer.

+ [krit] vs. 39 veul evenals K.b.; K.a.: vuyl - vs. 41 him K.a.: hun

[p. 128]

 

Heintgie peurde strack an 'tstuer, en

 

Haelde 't ancker uyt de grond,

55

'Tscheepje gingh deur 't zee sopp schuren

 

Offer Mouring noch an stond.

 

 

 

Maer hij stond so dra an 't stuer niet,

 

'Tscheepje vlootte niet so dra,

 

Off de doot die altyd suer siet

60

Treften him mit niewe scha.

 

Goeije Ian die all syn heul was,

 

Die hem nergens en begaff

 

Die sijn weinich en sijn veul was

 

Viel van voor sijn voet in 'tgraff.

 

 

65

Tquam hem wonder ongelegen

 

Ian te delven in een kerck

 

Iuyst in 'tdichtste vande regen

 

Van sijn ongeweune werck,

 

Ian kon schrijven, Ian kon lesen,

70

Ian kon rekenen mit krijt,

 

Ian was minnelick van wesen,

 

Voll van trouw en sonder spijt:

 

 

 

Goeje Jan was alle dingen,

 

En now was hy nimmendall;

75

All die Heintjes haert begingen

 

Treurden over 't ongevall.

 

Heintje self uyt sijn beleeftheit

 

Voor sijn leste en beste loon

 

Tuygde dat hij vroom eleeft heit,

80

Met een traentgien op syn koon.

Iter principis a 21^o. octobris usque ad ix. novemb: 1625¹⁾.

Sacra dies Marti vultus aestiua serenos
Extulit, ut patriâ impransi decessimus Hagâ:

1) M.D., 1, met den titel: Iter Principis Avriaci a XII. Cal. ad VII. Id. Novemb. Het HS. van het gedicht staat geschreven in een almanak voor het jaar 1625. Bij het vers staan op twee plaatsen de volgende aanteekeningen, die niet overeenkomen met de kantteekeningen in M.D.:

Princeps Haga Dordracum.	Princ. Ardenburgum.
Veram appulit.	Biervliet pernoctat.
Middelburg. intrauit.	Axel pernoctat cum Mauritij et Neusae fuisset.
Epulum publicum.	Lillo.
Princeps in conuentu Ordd.	Bergam, et Tholae pernoctat.
Flissingae epulatur et pernoctat.	Willemstad pernoctat.
Slusam appellat.	Hagam redijmus.

De Prins had Huygens den 18den Juni tot zijn secretaris benoemd en werd dus op zijne reis naar Zeeland in het najaar van 1625 door hem gevolgd. Over die reis vond ik nergens iets opgeteekend.

[p. 129]

 

⁺

 

Sic Martem decuit; cui non sua pocula plebes

 

Delphica, sed lachrimas, sed foemineos singultus

5

Lymphatasque nurus, et totam supplice gestu

 

Obtulit incassum iusto pro sontibus urbem.

 

Proxima candidior Delphis stetit obuia magno

 

Rotterodama Duci; stetit, et ciuilia semper

 

Arma mouere nefas armato ciue negauit.

10

Inter mille tubas, inter tot fausta precantûm

 

Vota virûm, et toto reflexos aethere plausus,

 

Aegra suo auratam soluit de littore classem;

 

Illam turgiduli, ac tanto vectore superbi,

 

Leniter antiquae fluctus ad moenia Dortae

15

Deducunt, ubi nigra faces et sparsa per urbem

 

Lumina nox Phoebo docuit praestare diurno,

 

Et facere ad seros quaedam non visa triumphos;

 

Postera in aduersos stringentem carbasa ventos

 

Vidit Eös pudibunda, ut dum fugit ipsa videri

20

Pene Ioui pluuio totus succumberet aether;

 

Sed nocti confusa dies, confusa diei

 

Vespera mille jocis, quorum fuit alea princeps,

 

Et damnosa libri folia, et cum sorte fritilli

 

Multa sinistrorsum vagus in discrimina discus,

25

Taedia longa viae fecit non longa videri.

 

Donec adoptati tardis progressibus Euri

 

Praecipites pepulere rates, quasi gnara futuri

 

Numina et instantis propedum praesaga procellae.

 

Iam Gulielmopoli a tergo, jam Goesia dextris,

30

Iam vada praevectis longe Circaea sinistris

 

Vera truces caput inter aquas, turritaque prodit

 

Moenia, mox fidas pedibus substernit arenas,

 

Securoque procul tumidi de littore ponti

 

Exhibet horrores, dum sulphure tota nitroque

35

Lucet, et emotas emotis ignibus undas

 

Temperat: Hinc multo conuiuas proluit auro,

 

Sesquipedesque scyphos, veterum seruata per annos

 

Dona Ducum, Batavos inter despumat amicos,

 

[Et Middelburgi calidos ad moenia mittit.]

40

Mox Patrum te visa domus, aut ignosce silendo

 

Si cupiam laudasse, aut fer dignissima de te

 

Indignas non digna loqui praeconia Musas,

 

Siue caput Valachrûm, siue urbs antiqua Metelli

 

Diceris, aut mediae melius telluris ocellus.

+ [krit] Bij vs. 6 M.D. in marg.: Militibus tum forte capite damnatis.
vs. 39 niet in het HS., maar in M.D. - vs. 40 M.D.: O te, magna Patrum domus

[p. 130]

 

⁺

45

Plurima qui de te sciui potuisse referri,

 

Nunc quoque plura puto quam sint infirma ferendis

 

Numina, non durae Batavorum in vota Camoenae.

 

Ergo focis, ergo totam ciuilibus armis

 

Illustrem, tormenta, tubas, laetosque tumultus,

50

Regalesque dapes et munera Principe digna

 

Sedulus omitto; superas encomia, dum te

 

Grandior exsuperas quam quae tibi credere possis.

 

Nos propior Flissinga vocat: Cui cymba frequentem

 

Cum Duce devexit comitem. me turba pedestris

55

Et mage jucundi rapuit congressus amici

 

In peditum praeeuntis iter: quo strata ruinis

 

Marmora, magni habitatoris, dum vita maneret,

 

Delicias, nunc relliquias, Souburga Philippi

 

Castra, sui cineres, auido pede pressimus: at me

60

Magna viri virtus et quâ vixisse feruntur

 

Mortua saxa situ, memorem percussit, et illa

 

Illa sui dudum compos praesentia coeli

 

Visa vagos animare lares, ut viuere post se

 

Creditur et priscâ Genius tellure morari.

65

Flissingam pariter subeuntibus omnis in armis

 

Adstitit ad portam laetus pedes, omnis eâdem

 

Laetior augustae ciuis tulit oscula dextrae.

 

Mox festas de more dapes, et publica luxu

 

Pocula ciuili Patrum libamus in aula,

70

Quâ nil Mattiaci, nil forte Batauia majus

 

Condidit, una pares praestas Antuerpia turres.

 

Postera lux rubuit, facilem trajecimus Hontam

 

Sub Rectore suo, quem rustica littore Flandro

 

Turba sed armatis sequitur derisa maniplis.

75

Sic Groedam, sic sollicitae non ultima Slusae

 

Moenia Catsantam pransi emetimur et ipsam

 

Vespere non sero fessi conscendimus arcem.

 

Ardenburga diem totum lustrata sequentem

 

Occupat: hinc Slusae retro de littore in ortum

80

Avehimur currente rotâ, per pene quot urbes

 

Flandria major alis, totidem de cespite viuo

 

Oppida et aggestas in propugnacula glebas.

 

Isendica diem medium, Biervlitia serum

 

Vidit, et exceptis arrisit quaeque Batauis.

85

Mane nouo parvam magno de nomine molem

 

Ingentem magni magnus cognominis Haeres

 

Introit: hinc quam sit Romae fas dicere Nasam:

+ [krit] Bij vs. 57 M.D. in marg.: Marnixii S. Aldegondii. - vs. 86: Maurits Fort. vs. 87: Neuse.

[p. 131]

 

⁺

 

Proxima nocturnae lecta est Axella quieti,

 

Prima triumphorum Pueri, cui tota triumphus

90

Vita fuit, totos explet victoria fastos.

 

Hanc quoque, cum Phoebo nondum cessisset Amorum

 

Alba parens, primo ripam fugientibus ortu,

 

Goesa sinistra voluptati fuit, Hulsta timori

 

Dextera, dum caecas nescit nauclerus arenas,

95

Ignotique vadi maior formido propinquis

 

Incutit horrendum Batauis, sed inermibus, hostem.

 

Mox Deus et faciles favere volantibus Austri,

 

Vt nunquam certasse magis cum lampade Coeli

 

Visa sit in summum crescenti gurgite Scaldim

100

Rapta ratis. Locus est quo non vicinior alter

 

Imminet ingenti Antverpae, stat pervigiL illo

 

Miles et augustam spectat procul inuidus Arcem.

 

Hactenus Auriacam portarunt lintea classem,

 

Vlterius cum Fata volent latura triumphos,

105

Fata minus radio turres Antuerpa sinistro

 

Despectura tuas. Restabat littore eodem

 

Area magna Ducum, furias frustrata facesque

 

Vna ter Hesperias, et quam damnare ruinae

 

Ter voluisse Dei, ter non voluisse fatentur,

110

Berga pudor totiesque pudor fugientis Iberi.

 

Haec adita est, hic prora stetit, haec tota per orbem

 

Visitur, et bene defensas ostentat arenas,

 

Et campos ubi rubra fuit, cum totus Ibero,

 

Rarior Hollando manaret sanguine cespes.

115

Sed longe praedicta lues, et sparsa per urbem

 

Contages minuere moras: hinc Thola minori

 

Sede, pari affectu coenam non Principe, non se

 

Obtulit indignam: turbatum nocte soporem

 

Leniuit curata cutis tam vespere lauto.

120

Mane diem doluit nimium sibi nacta serenum

 

Tarda freto languente ratis, quasi pondus amicum

 

Aegrius aveherent undae sibi et Aeolus undis.

 

Vespere praecipiti Patrium sic littus et urbem

 

Introiit, sic mane nouo properantior Heros

125

Per nebulas atrumque diem decessit eâdem,

 

Ut tua non alias, domitorum Regule Regum,

 

Celsior humanâ steterit virtute potestas.

 

Dorta nec inspecta est; eadem de Roterodamo

 

Cura fuit; Delphos quadrupes, mirantibus Euris,

+ [krit] Bij vs. 89 M.D. in marg.: P. Mauritii adolescentis. - vs. 101: Lillo. - 123: Willemstadt. - vs. 126: Amor.
vs. 102 spectat procul M.D.: votis capit

[p. 132]

130

Aduehit, ut remorae proram vis nulla stitisset.

 

Haga domus Venerum, votorum terminus Haga

 

Amelijs reducem Fredericum tradidit ulnis.

 

Cedite ciuiles epulae, tormenta, triumphi,

 

Nulla voluptatum thalami par nata voluptas.

135

Amelij amplexus, iterata per oscula mille

 

Mille vices, iterum amplexus, iterum oscula mille,

 

Este quod amplexus tales decet, este quod optat

 

Belga, nec Auriacos ultra differte nepotes.

 

Hag. 11^o. 9b. (Nov.)