Briefwisseling. Deel 6: 1663-1687

7118. Aan Prins Willem III⁴⁾. (K.A.)

De brieven uit Oranje zijn laat aangekomen en kunnen niet meer met deze post beantwoord worden. ‘Aussi n'y a il rien qui presse ceste response, puisque pardelà la force majeure du Roy a faict executer le tout à sa poste (?)⁵⁾, qui est bien la plus haute violence dont jamais Roy de France se soit avisé contre la souveraineté d'Orange en temps de paix, où chascun rentre en la paisible jouissance de son bien⁶⁾. V.A. a donc tout loisir de penser à ce qu'elle voudra dire à ses sujets sur leur conduitte. Le greffier en envoye un verbal à V.A. qui vient de Riomal; en voyci un plus ample du Parlement, les uns toutesfois conformes aux autres. Pour eviter la ruine toute presente de la ville et de l'Estat, le Parlement et les consuls ensemble ont accepté l'expedient qui leur a esté accordé, de ne faire que prester la presence des consuls à l'erection des deux croix, sans estre obligez d'y faire travailler de leur chef, en quoy ils entendent que leur action forcée n'a pû en rien prejudicier à V.A., qui est veritable, mais comme elle n'est pas en estat d'aucune opposition de faict, il importe de deliberer ce qu'elle peut faire en paroles à l'endroit de ses sujets et officiers, dont nous debvons attendre la determination.’

4) Kopie van andere hand.

5) Onduidelijk.

6) Na de overgave van het kasteel te Oranje in 1673 was dit verwoest en had men op een paar vernielde bastions kruisen opgericht, die trouwens niet gewijd waren. Toen na den vrede van Nijmegen het vorstendom aan den Prins was teruggegeven, werden die twee kruisen des nachts heimelijk verwijderd - naar Chambrun verzekert (Les Larmes, blz. 51) - door een heremiet en een paar huurlingen. De bisschop van Oranje maakte een geweldig leven, beschuldigde de protestanten en schreef naar den Franschen Koning, die beval de kruisen weer op te richten en met een inval van soldaten dreigde. Aan dat bevel werd gehoorzaamd en de protes-tantsche burgemeesters werden gedwongen bij de zeer omvangrijke plechtigheid tegenwoordig te zijn.

[p. 417]

Sauzin schrijft over een paar heerlijkheden, die op het punt staan verkocht te worden aan den graaf de Caderousse¹⁾. Ook zegt hij, dat men de verandering, die Uwe Hoogh. gemaakt heeft in den magistraat, vreemd vindt, daar deftige menschen door kleine luiden zijn vervangen. Er is met die lieden te Oranje altijd wat te doen. A la Haye, ce 26^e May 1679.

1) Zie blz. 151.