|
| |
| |
| |
Bijlage 1 Zelfstandige edities en vertalingen van Peter Kolbs Capvt Bonae Spei Hodiernvm in de achttiende eeuw
Hieronder volgen - zonder boekwetenschappelijke pretenties - de belangrijkste versies van Kolbs werk uit de achttiende eeuw, met titelbeschrijvingen mede op basis van A South African Bibliography to the year 1925 (1979). Opmerkingen over verschillen tussen de versies staan tussen vierkante haken. Ik heb de exemplaren geraadpleegd in de South African National Library in Kaapstad en de J.S. Gericke Biblioteek in Stellenbosch. Versies in verzamelwerken en edities van na 1800 zijn niet vermeld.
| |
[1] De oorspronkelijke editie:
Capvt Bonae Spei Hodiernvm Das is: Vollständige Beschreibung des Africanischen Vorgebürges der Guten Hofnung. worinnen in dreyen Theilen abgehandelt wird/ wie es heut zu Tage/ nach seiner Situation und Eigenschaft aussiehet; ingleichen was ein Natur-Forscher in den dreyen Reichen der Natur daselbst findet und antrifft: Wie nicht weniger/ was die eigenen Einwohner die Hottentotten, vor seltsame Sitten und Gebräuche haben: Und endlich alles/ was die Europaeischen daselbst gestifteten Colonien anbetrift. Mit angefügter genugsamer Nachricht/ wie es auf des Auctoris Hinein- und Heraus-Reise zugegangen; Auch was sich Zeit seiner langen Anwesenheit/ an diesem Vorgebürge merckwürdiges ereignet hat. Nebst noch vielen andern curieusen und biβhero unbekandt-gewesenen Erzehlungen/ mit wahrhafter Feder ausführlich entworffen: auch mit nöthigen Kupfern verzieret/ und einem doppelten Register versehen, von M. Peter Kolben/ Rectore zu Neustadt an der Aysch. Nürnberg, Peter Conrad Monath, 1719.
[Formaat: folio. De eerste Duitse uitgave is de enige editie waarin de beschrijving in briefvorm wordt gepresenteerd.]
| |
[2] De Nederlandse vertaling:
Naaukeurige en uitvoerige beschryving van Kaap de Goede Hoop behelzende Een zeer omstandig Verhaal van den tegenwoordigen toestant van dat vermaarde Gewest, deszelfs Gelegenheit, Haven, Sterkte, Regerings-vorm, Uitgestrektheid, en onlangs ontdekte aanleggende Landen; nevens Een geleerde Beschryving van het Klimaat en Aart van dat Landschap; van deszelfs dieren, visschen, vogelen, planten, kruiden; mitsgaders verscheide wonderen der natuur, daar te Lande ontdekt; Waar by nog komt, een zeer nette en uit eige ondervinding opgemaakte Beschryving van den oorsprong der Hottentotten: vervattende Een merkwaardig Bericht van der- | |
| |
zelver Tale, Godsdienst, Levenswyze, zeldzame Overleveringen, Gewoonten, Maniere van Trouwen, Besnydenis, Opvoeding; als mede veele andere kurieuse Waarnemingen aangaande de Zeden van die Natie; den toestant van die Colonie en Europeaansche Inwoners: in gene andere Beschryving van dit Gewest te vinden. Alles, geduurende een lang verblyf aan de gemelde Kaap, na waarheit beschreven door Peter Kolb Meester der vrye Konsten, door een voornaam Minister, met Brieven van voorschryving van wylen den Wel-Ed. Gestr. Heere Nikolaes Witsen, Burgemeester der Stad Amsterdam, tot het opmaken van deze, en ook Mathematische en Sterrekonstige Observatien, na de Kaap gezonden, en aldaar geweest Secretaris van Stellenbosch en Drakenstein; tegenwoordig Rector van het Illustre School te Neustad aan den Aysch. Met kurieuse, nieuwe en nodige Kaarten en vele printverbeeldingen opgeheldert en versiert. 2 delen. Amsterdam, Balthazar Lakeman, 1727.
[Formaat: folio. Vrijwel volledige vertaling van Capvt Bonae Spei Hodiernvm uit 1719, met kleine veranderingen in de tekst - weglating briefconventie - en nieuwe, fraaiere illustraties. De Nederlandse vertaling is de kostbaarste uitgave van Kolbs werk. Voorin het eerste deel staat een lijst met intekenaren. Het boek verscheen in twee formaten, 34 cm en 42 cm. Volgens de South African Bibliography (p. 7) zijn alle edities met een formaat van 42 cm uitgebracht in twee banden, terwijl sommige met een formaat van 34 cm met twee delen in een band zijn uitgebracht.]
| |
[3] De Engelse vertaling in twee delen:
[3.1]
The Present State of the Cape of Good-Hope: or, A Particular Account of the several Nations of the Hottentots: their Religion, Government, Laws, Customs, Ceremonies, and Opinions; Their Art of War, Professions, Language, Genius, &c. Together with A Short Account of the Dutch Settlement at the Cape. Written Originally in High German, by Peter Kolben, A.M. Done into English, from the original, by Mr. Medley. Illustrated with copper plates. London, W. Innys, 1731.
| |
[3.2]
The Present State of the Cape of Good-Hope: vol. II. Containing, the Natural History of the Cape; or, A particular Description of all the Sorts of Animals and Vegetables in that Neighbourhood; as of Beasts, Birds, Insects, Sea- and River-Fish and Flowers. Likewise an Account of the Mineral Productions, and of the Sea-, River-, and Spring-Waters there. Together with some Observations on the Cape-Winds and Air. To which is prefix'd, A Topographical Account of the Colonies there; as, of their Extent, Rivers, Springs, Mountain Roads, Places of Note &c. Written Originally in High German, By Peter Kolben, A.M. Done into English, from the Original By Mr. Medley. Illustrated with Copper Plates. London, W. Innys, 1731.
[Formaat: octavo. De Engelse vertaling is een sterk verkorte weergave van Capvt Bonae Spei Hodiernvm. Het tweede en derde deel van Capvt Bonae Spei Hodiernvm zijn verkort opgenomen in deel 1 van The present state of the Cape of Good Hope en het eer- | |
| |
ste deel van Capvt Bonae Spei Hodiernvm in deel 2 van The present state of the Cape of Good Hope. Van deel 1 is in 1738 een tweede druk verschenen bij W. Innys en R. Manby. Deel 2 van de Engelse vertaling heeft een andere ondertitel dan deel 1. De illustraties van beide delen zijn gebaseerd op Capvt Bonae Spei Hodiernvm en merendeels in spiegelbeeld. In de meeste Engelstalige studies waarin naar Kolb verwezen wordt, is men zich er niet van bewust dat de Engelse vertaling een verkorte weergave is van Kolbs werk. Dat leidt soms tot misverstanden. Mary Louise Pratt (1992) heeft bijvoorbeeld geen kennis genomen van de oorspronkelijke tekst en weet ook niet van het bestaan van het tweede deel van de Engelse vertaling, waardoor ze een verkeerde voorstelling geeft van de ontwikkeling van achttiende-eeuwse reisbeschrijvingen.]
| |
[4] De Franse vertaling in drie delen:
Description du Cap de Bonne-esperance; Où l'on trouve tout ce qui concerne l'histoire naturelle du pays; La Religion, les Moeurs & les Usages des Hottentots; et l'etablissement des hollandois. Tiree des memoires de Mr. Pierre Kolbe, Maitre ès Arts, Dressés pendant un séjour de dix Années dans cette Colonie, où il avoit été envoyé pour faire des Observations astronomiques & physiques. 3 delen. Amsterdam: Jean Catuffe, 1741.
[Formaat: octavo. Verkorte Franse vertaling op basis van de Duitse (1719) en Nederlandse editie (1727) (wat betreft de illustraties). Een tweede en een derde druk van deel 2 en 3 van de Franse vertaling verschenen in 1742 en 1743 - dit wil zeggen van de delen over de Khoikhoi en de Nederlandse kolonie.]
| |
[5] De tweede, verkorte Duitse editie, gebaseerd op de Franse vertaling:
Beschreibung des Vorgebürges der Guten Hoffnung, und derer darauf wohnenden Hottentotten. Worinnen von der natürlichen Beschaffenheit des Landes, von den Gebräuchen der Einwohner, ingleichen von der Einrichtung dasiger Holländischer Colonien zuverlässige Nachricht gegeben wird. Gezogen aus den Anmerckungen des Herrn M. Peter Kolbens, welche er während seines zehenjärrigen Aufenthaltes in dasigem Lande Verfertiget hat. Franckfurt/Leipzig, Peter Conrad Monath, 1745.
[Formaat: quarto. Niet helemaal getrouwe Duitse vertaling van de verkorte Franse vertaling uit 1741, met illustraties uit Capvt Bonae Spei Hodiernvm.] |
|
Auteursrechtelijk beschermd