Milenus clachte

(1578)–Johan Baptista Houwaert– rechtenstatus



[pagina 52]
[Wtsprake vanden gheleerden Ambassadeur] Wtsprake vanden gheleerden Ambassadeur, Die vanden Hebreen was ghesonden Aenden Romeynen, om d'onlijdelijck righeur Van Valerij Gracci te vermonden, die een tirannich Rechter werdt beuonden.
[pagina 53]

[pagina 54]
Het es een plaghe in een Republijcke, Daer die persoonen versien zijn met offitien, En daer d'offitien qualijck algelijcke Versien zijn met mans van goeder conditien. T'maeckt een verargheringhe inder justitien, Als den eenen dief den anderen doet hanghen. Want die besmet es mette selue vitien, Daer hij een ander om brenght in t'verstranghen, Die behoort ghelijcken loon t'ontfanghen; Oft t'sweyrt der Iustitien soude swijcke = slaen: Want Iustitie en siet arme noch rijcke aen. Maer, eylaes, t'es jammerlijck te beclaghen, Dat die Rechters tot hunder grooter schanden, Soo fauorabel zijn hun vrienden en maghen, En soo partijich zijn teghen hun vijanden. Zij bringhen uyt last vanden Tijranden, Oft uyt giericheyt, veel volcx t'onrecht in t'verdriet. Dat dit soude ghebeuren in dese landen, Verstaghet motijff wel, dat en segh'ick niet: Maer t'is in ander landen wel gheschiet, Dat die Rechters verongelijckten hun vassalen, Soo ghy hier naer sult hooren verhalen.
[pagina 55]
In t'derde Iaer naer dat Pompeius met cracht Hadde inghenomen Eliam die stede, Soo sonden die Senateurs, onwijsselijck bedacht, Valerium Graccum, om dat hij in vrede T'lant regeren soude. Maer door zijn wreethede, Hebben zij aende Romeynen ghesonden Een Ambassadeur, die Hebreeusch, en Griecx mede, Mitsgaders Latijn, sprack met soeter faconden: Om dat hij die Senateurs soude vermonden Die wreetheyt die Graccus daer hadde bedreuen. Elck mach zijn ghebreken wel te kennen gheuen. Als desen Ambassadeur ghearriueert = was Te Roome, in die vergaderinghe van t'Senaet Heeft hij zijn commissie gheexploteert = ras: En sprack dees woorden inden vollen Raet: O wijtvermaerde vaders, my wel verstaet: Eliam die ouer al t'lant ghedomineert = heeft, Legt nu verwoest, en gheheel desolaet. Vraeght ghij wie die stadt die seer ghefloreert = heeft Soo tyrannelijck ghesaccageert = heeft, En slaue ghemaeckt heeft vande Romeynen? V wreede soldaten en Capiteynen.
[pagina 56]
Waeraf wy ons niet en deruen verwonderen, Noch ghijluyden v verheffen door hoouerdije: Want die straffe winden en donderen Slaen die hooghste boomen wel by tije. Die leghers daer Pompeius met quam te strije Waren seer groot, maer die gramschap des Heeren Was veel meerder. Door ons boeuerije, En om dat wy ons niet en wilden bekeeren, Soo zijn wy comen in allendich verzeeren, En ons stadt is vande wreede honden = bedoruen. T'es beter ghestraft zijn, dan in sonden = ghestoruen. O ghij eerweyrdighe Potentaten, Ick moet v een warachtighe sake verclaren: Al en waren onder vijftich duysent lantsaten Maer thiene die goet en oprecht waren: Ia datter maer een en waer onder soo veel scharen Die goet waer, en van conscientie reene; Ghij soudt beuinden (als d'Egiptenaren) Dat onsen God meer vermaech alleene, Dan alle v Goden in t'ghemeene: Want hij crachtich, bermhertich, en warachtich = is. Daer en is maer eenen God die almachtich = is.
[pagina 57]
Wy Hebreen en hebben maer = een Heere, Die wy alleen aenroepen in onsen noot. Hem alleen gheloouen wy, en naer = zijn leere Dienen wy hem uyt liefde minioot. En al en dienen wy hem noch niet soot Wel behoort, als wy hem niet en stooren, Soo is zijn goedertierenheyt soo groot, Dat hij ons ghebet noch sal aenhooren. Hy neyght tot ons zijn bermhertighe ooren, Soo dickwils als wy ons sonden beclaghen. In een ootmoedich herte heeft God behaghen. Onsen God en sal ons niet bedrieghen, Maer hij sal onse allendicheyt ghenesen. Ick segh' v, Romeynen, sonder lieghen, Ghij en sult niet langher ons ouerhooft wesen, Dan wy en blijuen sondaren mispresen. En soo langhe als Gods gramschap sal duren, Soo langhe, en niet langher, sal hij door desen Van ulieden laten beclemmen ons muren. En niet langher en suldij ons met wreede curen vanghen, en in banden van ijser veteren. God verlost die menschen als zij hun beteren.
[pagina 58]
God en heeft v ons ongheluckich Coninckrijck Door v deught oft verdiensten niet ghegheuen: Noch v daer inne ghestelt alghelijck, Om dat ghij wettighe erfghenamen waert bleuen: Maer t'es v alleene toegheschreuen, Op dat ghij castijders van ons ghemeynte quaet Soudt wesen: die ghij deerlijck brenght in sneuen Vuyt groot giericheyt, en ouden haet. Maer al doet ghij nu door v tyrannighe daet Die tranen ouer ons wanghen vlieten, Alst God verdriet, salt zijn Heylighen verdrieten. Naer dat den wille Gods sal volbracht = zijn, Naer dat zijn gramschap sal ophouwen, Naer dat die boosheyt van ons sal veracht = zijn, Naer dat zijn bermhertighe ooghen aenschouwen Dat ghij ons t'onrecht soo laet benouwen, Mochten wy ons verlies wel weder verweruen: En t'mocht wel ghebeuren dat wy noch souwen V weder nemen, dat ghij rooft op ons eruen. Al moeten wy nu door v houwen en keruen V ghelijck slauen snel = obedieren, Wij mochten v noch wel = eens commanderen.
[pagina 59]
En soo wy Hebreen dat gheloouen vastelijck, Dwelck ghij Romeynen houdt voor inckel spot, Hoe wel de sake nochtans is tastelijck, Soo en sal ick v niet trecken tot onsen Got: Noch ghij en sult my niet brenghen tot Uwe Godsdiensten, met ijser noch stale. Dus wil'ick al naer mijns Scheppers ghebot Hem dees saken beuelen altemale, Door wiens moghentheyt wy in t'generale Al gheschapen zijn, en worden gheregeert. Daer en is maer een God diet al gouverneert. Nopende t'cas daer ick om ben ghesonden, Ghij Senateurs, v is wel kinnelijck, Hoe Roome en Iudea seer langhe stonden In peys en vrede hebben gheleeft minnelijck: Wy hebben v ghehoorsaemt met herten innelijck, En in al v orloghen gheassisteert. En ghij Romeynen, die scheent onverwinlijck, Hebt ons in tijt van peyse gheconserueert. En hebben wy langhen tijt wel gheaccordeert? Laet ons tsamen noch leuen in vreughden. Wel hem die continueert in deughden.
[pagina 60]
Daer en is gheen sake die meer is begheert Van die goede menschen, dan peys en vrede: Noch gheen quale die de goede meer deert, Dan orloghe en tweedrachtichede. Maer wy sien voor ooghen, en lesen oock mede, Dat die werelt altijt is gheweest in gheschille: En dat Concordia in gheen lant noch stede Domineren en mach naer haren wille. Want al isser daer vele die in rusten stille Die landen gheirne souden sien prospereren, Daer isser veel meer die d'orloghe auanceren. O Romeynen, wout ghij van v verjaghen Die ghene die hem daghelijcx moeyen, Vuyt inckel passie, ouer ons te claghen; En die v tot tirannije doen spoeyen: Soo souwen verkeeren v straffe roeyen Inde ghedaente van soete amandelen: Recht en Iustitie soude weder groeyen; En ghij soudt met ons menschelijcker handelen. Maer al die met die boose wandelen, Leeren boosheyt, en laten hun verdoouen; Want sulck die loghen voor die waerheyt gheloouen.
[pagina 61]
Die vaste colomnen daermen af mach spreken, Zijn van eenen oprechten peys voor die hant, Te verdrijuen al die soecken te breken Den ghemaeckten peys, uyten lande: want Niet en baet, dat eenighe met bedect verstant, V lieden, en ons oock, den peys aen-prijsen, En dat zy (in t'secrete) als verraders van t'lant, In t'bloetstorten, en orloghe verjolijsen. Ick wil v met claer redenen bewijsen, Dat die ghene die souwen accoort = maken, Noch daghelijcx naer die meeste moort = haken. Als d'een rijck teghen het ander opstaet, Soo wast tusschen beyde eenen haet en nijt, Die, als hij ghewortelt es, niet saen en vergaet. En als dan die middelaers vanden strijt, In plaetse van vrede soecken hun proffijt, Dwelck zy daghelijcx daer by ghenieten, Seg'ick, dat zij meer hout op t'vier legghen met vlijt, Dan zy water draghen om uyt te ghieten. O Romeynen, t'mach ons wel verdrieten, Dat zy die behooren peys te maken = subijt, Om haer eyghen bate haken = naer strijt.
[pagina 62]
Dese saken heb'ick ontbonden, Om dat ghij Archelam hebt ghebannen, En dat ghij ons in zijn plaetse hebt ghesonden Campanium, Marcum, Rufum, voor Raetsmannen, En Valerium Graccum die als vier tirannen Ons soo veel lijdens hebben aenghedaen, Als den wolff t'lam doet dat hij heeft metten tannen. Den besten van vieren sou door zijn boosheyt saen, Gheheel Roome wel hebben doen vergaen. Hoe veel te min dan consten ons arm ghewesten Van Palestina verdraghen dees vier pesten? Hoe mochter meerder ongheregheltheyt = zijn Onder v Romeynen, en minder reden, Dan dat ghij ons Rechters, die vol crueliteyt = zijn; Sendt, die oordeelen sonder bermherticheden? Sy zijn soo ongodlijck, en soo vol onvreden, Dat zij met hem nieuwe boosheden bringhen. Hoe souwen zij ons leeren goede zeden? Gylieden die de wulpsche Ionghelingen Behooren te straffen, en te bedwinghen, Zijn selue Capiteynen van lichtveyrdicheyt. Een Rechter betaemt wijsheyt en eerweyrdicheyt.
[pagina 63]
Wat grooter schande est voor v ghij Senateuren, Dat zij die souden doen recht en Iustitie, En ons goet exempel gheuen al veuren Door haer deught en goede conditie, Selue meesters zijn van alle malitie? O Romeynen, ghij moet cleyn sorghe draghen, Oft oock besmet zijn mette selue vitie. Wy hooren in Asien daghelijcx claghen, Dat die groote dieuen van Room' naer hun behaghen, Die cleyne dienen van Iudeen hanghen. Die boose brenghen die goede in t'verstranghen. Hoort Romeynen, wat ic v noch sal segghen = van V Rechters zij doen al t'quaet dat zij peysen, Ia onghelijck meer dan ick uytghelegghen = can. Ick seg v voorwaer dat wy ons min vereysen Voor die straetschenders en dieuen in t'reysen, Dan voor ons Rechters, die daer beroouen Naer hunnen wil ons triomphante palleysen. Dat ghij v van flatteerders niet en siet verdoouen, Ghij soudt mijn redenen beter gheloouen. Maer diemen die waerheyt niet en can wijsmaken, Valt somtijts in t'water, eer hij hoort d'ijs craken.
[pagina 64]
Och t'waren wel ongheluckighe daghen, Als wy Roome zijn subject gheworden: want Wy en vreesen nu niet meer gheen plaghen, Van moorders, dieuen, straetschenders, noch brant: Noch van onsen ouwen goedertieren vyant, Noch van quade lochten en maken wy mentie, Noch van die straffe van Gods moghende hant: Maer wy vergrouwen ons voor die violentie Van v Rechters, die sonder conscientie Ons verdrucken, en al quijt ons goet = maken; En als de visch naer t'water, naer ons bloet = haken. O ghij Senateurs, aenhoore mijn temen = nu, Teghen al dat Iudea vande Romeynen Oyt nam, laet Roome van Iuadea dit nemen = nu: Weet datmen wel Rijcken met vroom Capiteynen Door veel bloetstorten wint in t'swerels pleynen: Maer die lantsaten moeten alghelijck Behouwen worden door eenen reynen Goeden Rechter, die wel regeert de Republijcke; Niet eenen die bloet stort van arme en rijcke, Maer die der menschen herten by een can houwen. Wee den Rechters die de lantsaten benouwen.
[pagina 65]
Niet sonder reden en hoort ghy my dit uyten: Ick laet staen al dat zij straflijck beuelen: Ick laet staen d'ouerdaet die zij binnen en buyten Bedrijuen, in t'moorden, branden, en stelen. Maer een sake moeten wy aldermeest bequelen, Dat zij soo boos zijn, dat zij den Potentaet In d'ouerschrijuen altijt die waerheyt helen, En in plaetse van dien schrijuen alle quaet. En ghij onuerstandighe Heeren vanden Raet, Als wy die waerheyt schrijuen, stopt ghij v ooren. Wee hem die oordeelt sonder partije te hooren. Ghij ghelooft het schrijuen, ô ghij Senateuren, Van die v grootelijck abuseren: En ghij doet hun duysentmael meer faueuren, Dan die t'lant in rusten souwen gouuerneren. Zij die ons vermoorden en saccageren, En inden gront bederuen v goede landen, Die sult ghij voorstaen en defenderen: En die t'slants welvaert soecken, zijn v vijanden. Ia ghij doetse stellen in ijseren banden, Die alleen een woort voor t'slants welvaert spreken. Die t'slants profijt soect, werdt ghehaet en versteken.
[pagina 66]
Ghij Senateurs, leght ons remonstrantien Die wy v senden, al op d'een zije: En in plaetse dat ghij die doleantien Remedieren soudt, soo doet ghije Ons tracteren met wreeder tyrannije, En brenght al d'ondersaten in t'verdriet. V groot ouerdaet en schelmerije En connen wy langher verdraghen niet. Dat te Roome ghebeurde dat te Iudea gheschiet, Ghij Senateurs en soudet niet verdraghen. Sulc heeft ierst melijen, als hij ooc werdt gheslaghen. Ick wil ghestraft zijn met stranghe punitie, Hebben v Rechters die ghij ons hebt ghegheuen (Onder het deesel van Iustitie) Niet menich duysent menschen benomen t'leuen. Van wreeder Tyrannen en was noyt gheschreuen. Noyt booser menschen en waren in onsen tijt Gheboren, en die noch daer beneuen Soo schadelijck waren het ghemeyn proffijt. Waer door ghij Senateurs een eeuwigh verwijt Verdient, en quest v glorieuse fame. T'es nochtans quaet comen in eenen quaden name.
[pagina 67]
Hebben v Capiteynen met veel bloets te storten veel Rijcken ghewonnen binnen zeker Iaren? Soo en behoort ghij die niet te vercorten, Maer die in haer Priuilegien te bewaren. In plaetse dat v Rechters ons beswaren, Souwen zij ons tracteren met clementie: Soo mochten wy als ghetrouwe dienaren, Hun in eeren houwen en reuerentie: En ghij soudt die beneuolentie Vande lantsaten daermede oock winnen. T'es goet dat lantsaten hun Princen beminnen. Maer Regenten die in boosheyt soo verblint = zijn, Dat zij d'ondersaten seere benouwen, Selden vande ghemeynte goet vrint = zijn: Zij en connen t'lant dan in rusten niet houwen. Men behoortse als serpenten te schouwen, Die de landen regeren met schoffiericheyt: En die de Princen tot wreetheyt stouwen Door haer vermalendijde ghiericheyt, En t'quaet voorderen met grooter viericheyt, En altijt den ghemeynen orboor teghen = zijn. Wee de Regenten die tot quaet gheneghen = zijn.
[pagina 68]
Waer door meyndij dat v mandementen Vande lantsaten niet en zijn gheobserueert? En waer door dat v straffe Presidenten Niet anders en worden ghehonoreert? T'is om dat zij ons hebben gheordineert Veel saken die teghen recht en reden = zijn. Hadden zij prijsbaer wetten ghestatueert, Zij souwen ghehoorsaemt in alle steden = zijn. Ons ondersaten souwen wel te vreden = zijn, Waert dat v Rechters goet en expeirdich = waren, En in hunnen handel rechtveirdich = waren. Want om die rechte waerheyt te spreken, Al zijn somtijts die commandementen soet, Soo is t'menschelijck gheslachte soo vol ghebreken, Dat sijse noch vertreden mette voet. Hoe veel te meer dan alsmen onderhouwen moet Placcaten die onmoghelijck zijn te verdraghen, En diemen met fortsen obserueren doet. Met goede reden machmen daerouer claghen, Midts dat dese onlijdelijcke plaghen Procederen uyt ghiericheyt, en haet = fel. D'een verdruckt d'ander om zijn eyghen baet = wel.
[pagina 69]
Ghij Senateurs, wilt v Rechters en Princen, Die ghij ons sendt, ierst wel perswaderen, Vermanen, en bidden, dat zij v Prouincen In ruste en vrede altijt wel regeren: Op dat zij hun soo moghen reguleren, Dat zij haer ghecorrumpeerde verstanden (Die boosheyt latende) meer employeren Tot die weluaert van v desolate landen, Dan om v schatkisten te vullen met ons panden. Oft zij sullen v, die haer senden, = beschamen, En v landen inden gront schenden = al t'samen. Alle die last gheuen van Iustitie, En voor Rechters stellen den inidoonen: Niet om te corrigeren die vitie, Maer om te belieuen eenighe persoonen, Oft om haer schatkisten te vullen met croonen, Nobelen, ducaten, en gouwen vliesen: Die sullen (hoe zij die saken verschoonen) Haer reputatie en ghelooue verliesen. En want zij die boosheyt voor die deught verkiesen, Soos al God oock hun goeden minderen, Oft hij salse straffen aen huys oft kinderen.
[pagina 70]
En want ick ulieden secretelijck = hier Sommighe saken noch heb t'onthouwen, Soo wil'ick concluderen in t'publijck = schier. Ghij Senateurs, wildij ter goeder trouwen Regeren, en v Coninckrijck behouwen, Soo sendt ons Rechters van goeder conditie: Sy sullen ghehoorsaemt zijn van mans en vrouwen, Als zij niet en doen soo stranghe punitie. Wij en sullen niet claghen van v malitie. Maer wilt ghij ons ghebien als Romeynen vroet? Wy sullen v subiect zijn als Hebreen goet. Gheeft ons Gouverneurs die goethertich = zijn, Ghij sult versekert houwen v landen. Gheeft ons Rechters die bermhertich = zijn, En doet correctie ouer die tyranden. Ghebruyckt v strafheyt teghen v vijanden, En tracteert ons als v goede vrinden. Wilt voortaen laeten v moorden en branden, Ghij sult ons ghetrouwe ondersaten vinden. En laet v niet meer verdoouen noch verblinden Van die flatteerders, die v wonder wijs = maken; Die meer na die vruchten, dan na t'dorre rijs = haken.
[pagina 71]
Wilt ghij dat wij v onderdanich = zijn? Eer ghij ons dwingt met straffe mandementen, Wilt ons ierst met soetheyt vermanich = zijn: Wy sullen subject zijn v Presidenten, En voor v waghen lijf, goet, en renten; En wij sullen v dienen, en ghehuldich = zijn: En sult die liefde niet om verexcellenten In ons vinden, die kinders d'ouders schuldich = zijn: Wy en sullen oproerich, noch onverduldich = zijn, Als die wederspanninghe dienaren. Men maeckt t'volck oproerich, met seer te beswaren. Die Senateurs, die ontrent hondert = waren, Als zij den Ambassadeur dit hoorden spreken, Alle t'samen seer verwondert = waren, Om dat hij soo wel verclaerde zijn ghebreken. En eer hij naer Iudea is gheweken, En lieten zij niet onghestraft die vitie. Naer dat hun die waerheyt naerder was ghebleken, Stelden zij Graccum van zijn offitie, En deden ouer zijn boosheyt justitie, En hebben een ander in zijn plaetse ghestelt. Hij is weyrt ghestraft, die t'lant regeert met gewelt.
[pagina 72]
Oft God gaue dat alle Heeren en Princen T'lant wel versagen van goede Gouuerneuren, Soo en souden in verscheyden Prouincen Soo grooten ouerdaden niet ghebeuren. Dat die lantsaten soo seer claghen en treuren, Comt door dat die Princen niet en gheloouen Die waerheyt: en dat zij draghen faueuren Die hun landen bederuen, en beroouen. En om dat zij hun soo laten verdoouen, Dat zij die staten niet en versien met lien, Maer dat zij die persoonen met staten versien.

Vorige Volgende

[Wtsprake vanden gheleerden Ambassadeur]