De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

‘De Filistinen oer dy, Simson!’

It wie oft simson nei dy skiednis to Gaza noch dryster waerd: hy triek troch it lân fan 'e Filistinen hwannear en sa faek as er woe en it like soms as joech er neat mear om de wet en de sede fan syn folk. Al ridlik gau krige er kunde oan in frou dy't by de beek Soarek wenne, net iens sa fier fan Soareä ôf. Hja wie net troud en Simson woe ek net mei har trouwe - ien brulloft by de Filistinen wie to-wille genôch! - mar likegoed kaem er faek by har en libben se as man en frou. Hy wist wol dat it in swiere sûnde wie, mar hy koe it net litte, sa hie dat wyld jong frommis him yn 'e macht. Hy woe ek net oars. Hy wie dochs fêst âld en wiis genôch om op himsels to passen? Koe hy der dan hwat oan dwaen, dat er fan Delila hâldde en net sûnder har koe?

Doe't de fiif keningen fan 'e Filistinen hearden dat Simson syn komst hie by dy frou oan 'e beek Soarek, teagen se op in kear mei syn allen nei Delila ta. Dy Simson dy't de mânlju fan Filistéa oer koe, hie al ris earder bilies jown foar in frou; miskien wie dit de kâns dêr't hja sa lang al nei útsjoen hiene. It kin soms bislaen dat de triennen fan in frou deadliker wapens binne as swurd en spear. Yn elk gefal koe it bisocht wurde.

Delila seach wol frjemd op doe't dy fiif mannen kloppen oan har doar. Fiif keningen tagelyk op bisite, dat kaem har alle dagen net oer. Hja bigriep fuortdaliks wol dat it om Simson to rêdden wie. Hja lake greatsk. Fan alle froulju yn it lân fan 'e Filistinen joech Simson allinne om har! En allinne by har kamen de foarsten fiifrisom!

[p. 201]

...dan soe se him earst alhiel kenne, har sterke helt!

[p. 202]

De keningen praetten der net om hinne. ‘Dy Daniter dy't hjir by dy syn komst hat, is in fijân fan dyn foìk en dû moatst ús helpe om him yn 'e macht to krijen. Doch dû nou dyn bêst en bilês him en sjoch to witten to kommen, hwêr't er dy greate krêft wei hat en fortel ús dan hoe't wy him oer kinne om him to binen. It hoecht net forgees fansels: as wy him wier yn hannen krije, sille wy dv elkmis alve hûndert sikkel sulver jaen.’

Delila's donkere eagen glinsteren. Dat keningen royael bitellen, dat lei yn 'e reden, mar dat hie se noait tinke kinnen. Fiif en fyftich hûndert sulversikkels sa folle hie se noch noait byinoar sjoen, lit stean sels ryk west. It wie gjin moai wurk, in man to forrieden, dy't safolle mei har op hie mar sa'n slompe jild, dat koe men net slûpe litte. En it wie ek wier hwat de foarsten seine: hy wie de greatste fijân fan har lân. It koe gjin kwea wêze as hja him oerlevere. ‘Goed’, sei se, ‘ik sil myn bêst dwaen’.

De earste kear dat er wer by har kaem bigoun se der oer. Hoe kaem it dochs dat er har noch noait forteld hie hwêr't er dy greate krêft wei hie? It wie in geheim dat bigriep se wol, mar tusken him en har hearde gjin geheim to wêzen. Hja woe it sa graech witte; dan soe se him earst alhiel kenne, har sterke helt. Hoe koe er boun wurde dat er machteleas wie as alle oare minsken? O, hwat soe dat moai wêze as hja ien kear sterker wêze soe as de sterke Simson. Ien kear mar, dan praetten se der noait wer oer en gjin ien bûten har beiden soe der fan witte. Hja krûpte him oan en flústere: ‘Fortel my alles, Simson’.

Simson antwurde net. It kaem him yn it sin hoe't al earder in frou him frege hie nei it geheim fan syn krêft. Doe hie er swak west, mar doe gyng it ek allinne mar om in riedsel. Dit wie hwat oars. Nou gyng it om hwat tusken God en him wie, om syn nazireërskip, om syn wurk as rjochter. Dit koe er net sizze tsjin ien dy't net fan syn folk wie. ‘It kin net’, sei er earnstich. ‘Ien kear haw ik in frou to folle sein en it hat har de dea dien; de dea yn 'e flammen. Fergje my net Delila!’ Mar hja frege dochs wer. Dy oare frou wie in forriedster; it hie har eigen skuld west dat hja sa raer oan har ein kommen wie. Tocht er dat dan ek fan har? Fortroude er har dan net better? Der blonk in trien yn har donkere eagen. ‘O, Simson...’

It bigreate him, mar hy koe it net sizze. Djip yn syn hert sei in stim: Gean by har wei, Simson. It kin nou noch; der komt in tiid dan is it foar altyd to let. Dû hast ienris swak west: wês nou sterk. Hy lake syn soargen fuort. Sa slim wie it net. Hy sei it noait. Delila miende it net sa slim, mar it wie om har sels better dat hja it net wist. Hy sette in earnstich gesicht, mar yn syn eagen fûnkele de spot. ‘As hja my bounen mei sawn nije selen, dy't net fordroege wiene, dan soe ik swak wêze as oare minsken’.

Delila praette der net fierder oer. Hja bearde dat hja tige bliid wie, mar hja fortroude it mar heal. It gyng har hast to gau en to flot. Mar it moast al bisocht wurde; men koe noait witte en sawn wie op it lêst in hillich getal. Dat doe't Simson fuort wie, stjûrde se in boade nei de foarsten om sawn nije selen en om in wacht soldaten dy't se forbergje koe yn har syd-keamer, de deis dat hja him forwachte. Hja koe hast gjin tiid dwaen, sa binijd wie se, oft Simson har de wierheit sein hie of net.

Doe't er wer foar har doar stie, de stelde dei, ûntfong se him fleurich en goed; de bêste spizen diste se op en alles dat er frege joech se him. Fuort nei it miel, doe't hja to-gearre sieten sei se yn-ienen: ‘Simson, lit my dy nou bine; ik wol sjen of ik nou wier sterker bin as dy.’ Simson lake en liet him bine; hy frege net ienris hwêr't hja dy sawn farske selen wei hie. Delila die wol goed har bêst; gjin ien yn 'e wide wrâld dy't sa boun wie, koe oait wer los komme. En doe ynienen die se oft se tige kjel waerd. ‘Pas op’, rôp se bang, ‘ik hear hwat. De Filistinen oer dy Simson’, Mei in sprong stie er oerein. ‘Lit se komme’, sei er en mei ien swaei fan syn sterke earmen skuorde er de sawn selen stikken. De Filistinen dy't yn 'e oare keamer wachten, kamen net foar it Ijocht...

Delila hie it wol tocht dat er har hwat wys makke hie, mar doe't hja him dêr stean seach, sa moedich en sterk, foel it har dochs noch ôf. Noch noait hie in man har sa foar de gek hawn. Nou hie alle drokte om 'e nocht west: dy boade, dy soldaten, dy sawn selen. Mar hja liet it der net by sitte. Har dei kaem noch wol!

[p. 203]

In skoft letter bigoun se wer to freegjen. Nou hie se sjoen hoe great syn krêft wie, sa wie der gjin twadde yn 'e wrâld; mar dat er har sa foar leagenje koe, dat wie har al ôffallen. Hja hie tocht dat er mear fan har hâlddel Nou moast er it sizze. It foel Simson ôf dat hja der al wer oer bigoun; hy hie fêst tocht, dat hja mei ien kear ta-kocht wêze soe. En mei in earnstich gesicht sei er ‘It wie wol wier, mar ynpleats fan selen hiene it touwen wêze moatten; nije touwen dêr't noch noait wurk mei dien is’.

Doe't Delila it op in kear bisocht - de Filistynske soldaten sieten wer yn 'e sydkeamer biskûl - gyng it krekt as de earste kear; de sawn nije touwen foelen him fan 'e earmen ôf as to-skroeide flaechstriedden. Delila wie razend. Twaris hie se nou foar spot stien, twaris wie har de priis ûntkommen. Hoe faek soe er har noch hwat wys meitsje? Hja biet op 'e lippen. Neat mocht se skine litte, noait mocht er oan har fornimme hoe't dit har ôffoel. En noait, noait joech se it oer. Nou to-minsten net! En wer gyngen de dagen en de wiken foarby en Simson hope, dat hja net wer freegje soe. Hja moast nou dochs wol bigrepen hawwe dat er it har noait sizze koe. En doe op in dei dat hja fleurich byinoar sieten, skikte se ûnforwachts op him ta en kaem se wer mei de âlde fragen. ‘Oan't nou ta hastû my bidragen en my foarleagene, mar fornij my nou dochs hoe't ik dy bine kin.’ Dus, it wie har noch net forgetten! Hwerom woene de minsken mei alle gewelt krekt dy dingen witte, dy't men net sizze kin? Hy seach har fan siden oan. Yn har eagen blonken triennen. Hwerom moast se nou dizze goede ûre wer bidjerre mei har gegûl? En wylst hja al mar praette en al mar twong, bitocht er hwat er nou wer sizze soe. Hy koe dochs net altyd wer hwat nijs bitinke? Sawn... sawn... As hja it ris wist fan syn sawn lange lokken! Sawn hierlokken... ‘Stil mar, Delila’, sei er, ‘ik sil it wol sizze. Dy touwen en dy selen, dat wie fansels mar in grap. Hoe soestû ien mei touwen swak meitsje kinne, dy't de poarten fan Gaza droech? Né, it sit him yn myn hierlokken. Meitsje myn sawn hierlokken fêst oan it weefsel dastû hjir yn 'e keamer hast en ik sil swak wêze as oare minsken’.

En wer droege Delila de triennen ôf en wer laken har donkere eagen. Hja leaude mar heal hwat Simson sein hie. Syn hier biweevje yn it weefsel dat hja opset hiel Hwa hie oait fan soks heard? Dit doarst se net iens oan 'e foarsten oer to bringen. Mar ek dit soe se bisykje. Hwat lette it dat hja noch in kear foar spot stean soe? Ienkear moast er it dochs forlieze. Hja fielde, tsjin har twingen en skriemen moast er ienris bilies jaen; har oerwinning kaem tichterby.

Dyselde jouns noch, doe't er oan har fuotten siet, frissele se syn lange lokken gear mei de triedden oan 'e weverspeal. Hy liet it stil gewurde, mar yn syn donkere eagen ljochte de spot. Doe't alles klear wie en hja rôp: ‘De Filistinen oer dy. Simson!’, skuorde er alles los fan 'e peal...

Op in dei dat er wer by har kaem, wurch fan syn rjochterswurk en fan syn reis nei de Soarek, bistoarme se him op 'e nij mei har fragen en har triennen. ‘Hoe kinstû sizze: Ik haw dy leaf, as dyn hert net mei my is? Trijeris hastû my bidragen en my net forteld hwerst' dy greate krêft wei hast’. In ein fan him ôf gyng se sitten, de holle yn 'e hannen, de rêch nei him ta. Ut-en-troch skokten har skouders fan it gûlen. In lange, tryste joun waerd it en noch foar de nacht gyng Simson fuort. Hy koe it net oansjen dat hja sa'n fortriet hie en hy koe har it geheim fan syn krêft ek net fortelle. It wie better dat er har mar noait wer seach. En dagen lang bleau er fier fan it hûs by de Soarek; deis die er syn wurk en de lange, ûnwennige jounen doarme er troch it heuvellân. Nachts koe er net sliepe. En as er al yn in koarte, ûnrêstige sliep foel, seach er altyd wer Delila foar him, de triennen yn 'e eagen, de holle bûgd. Hy koe net sûnder har.

Op in dei stie er wer foar har doar en frege oft er der yn mocht. Hja liet him yn 'e keamer komme, mar ek dy dei waerd it net tusken har as oars. Dan gûlde se yn syn bûnte mantel, dan roun se by him wei en stume, dan twong se wer mei altyd deselde fragen: ‘Hwat is it Simson? Fortel it my!’

Dagen lang gyng dat sa en Simson hie gjin rêstige ûre mear. Hy koe syn wurk net goed mear dwaen en it iten smakke him net mear. De dea wie better as sa to libjen... Miskien wie it dochs it bêste dat er it

[p. 204]

har fortelde. Forriede soe se him net, dêr koe er har to goed ta. En ien kear moast it der dochs fan komme. Dy jouns fortelde er har alles. Fan 'e Ingel dy't syn berte foarsein hie, fan syn nazieërskip, fan syn wijde lokken, fan 'e geast des Heare dy't oer him kaem, altyd as er yn gefaer wie. Hy lei har út dat syn krêft net siet yn syn hier; dat dy sawn lange lokken allinne it teken wiene fan syn nazireërskip. Ek sûnder dy sawn lokken soe de Heare him brûke kinne, mar Hy soe it net dwaen. As er syn hier biskearde, dan soe it wêze, as sei er God de tsjinst op en dan soe de Heare him fêst net mear helpe. ‘Byhwannear't ik skeard waerd, soe myn krêft fan my wike, en soe ik swak wurde as alle oare minsken.’

Doe't er alles sein hie wist Delila dat hja him yn 'e macht hie. Dizze kear hie er har syn djipste hert forklearre; nou koe se de foarsten komme litte en it jild. Hja sloech de eagen del dat er de triomf der yn net sjen soe. Nou hie se it dochs woun! Trijeris hie er de spot mei har dreaun, nou kaem de ûre fan har wraek. Mar hy mocht neat oan har fornimme. Hja sloech de hannen om him hinne. Nou wie alles goed lyk as yn it earst doe't er by har kaem. Nou stie der neat mear tusken har en him, gjin god en gjin minske mear. En nou't hja alles fan him wist, nou woene se der noait mear oer prate, noait mear. Hja striek mei de hân oer syn hier. Dêr moast er mar goed op passe, op dy wijde lokken en op syn folk, dêr't er foar stride moast. Miskien dat hja ek noch ien kear dy machtige god tsjinje soe.

Foar it earst nei lange wiken hiene se in blide joun to-gearre. Doe't Simson fuortgyng de oare moarns, brocht se him oan 'e doar ta. Hja hiene in dei steld dat er wer komme soe. Hja hie nou al langst, sei se, mar hy mocht net earder komme: syn wurk mocht der net ûnder lije. Fan fierren stiek er de hân op. Doe waerd it wapperjen fan syn mantel achter de beammen wei.

Dyselde deis noch stjûrde Delila birjocht nei de foarsten: ‘Kom dizze kear sels, hwant hy hat my syn hiele hert iepen lein.’ Hja kamen op 'e stelde dei, de fiif keningen, mei in mannich soldaten en in rige ezels dy't de sekken sulver tôgen. Doe't alles feilich burgen wie en de mannen yn 'e sydkeamer sieten, gyng Delila nei foaren en wachte op Simson. De lêste kear! Dagon wie dochs sterker as dy god fan Israël. Doe seach se him kommen yn 'e fierte en stiek de hân omheech...

Dy middeis, doe't de sinne heech oan 'e loft stie en alles tilde fan hjittens, sliepte Simson, de holle yn har skurte. Hy waerd net wakker doe't hja rôp: ‘Kom nou mar’; hy sliepte troch doe't in slaef de keamer ynkaem mei in skerpe skjirre. Delila siet stil en forweegde net; allinne har hân gyng troch syn swarte lokken. Sawn kear hâldde se in hierlok op; sawn kear knipte de skjirre. Simson sliepte troch doe't de slaef al wer út 'e keamer wie.

Delila bûgde oer him. Der hie in tiid west dat hja fan him hâldde; nou hate se him. Dy bline dwaes, dy't miende dat er har oer koe! Trije kear hie er de spot mei har slein en nou lei er hjir: in skearde nazieër. It hert sloech har greatsk. Hwat gjin tûzen mannen koene en gjin fiif keningen, dat hie hja nou dien. Noait soe er wer de Filistinen slaen, noait soe er wer syn foksen jeije yn it ripe nôt, noait soe er wer sliepe by in oare frou. Doe liet se syn holle fan har skurte glide en sprong oerein. Skril gyng har lûd troch de stille keamer. ‘De Filistinen oer dy, Simson!’

Hy waerd wekker út in djippe sliep. As moast er fier wei komme, sa seach er om him hinne. ‘De Filistinen oer dy, Simson!’ Hy lake greatsk. ‘Ek dizze kear sil ik my loskuorre en út gean as de oare kearen’. Doe seach er dat syn hannen net boun wiene. Hy taestte nei syn holle. En dermei bigriep er alles. Syn lokken wiene der net mear; nou soe God him net mear helpe; nou wie alles oer. Hy seach noch ien kear nei Delila; út har eagen ljochte de fûleindige haet.

En dêrmei sprongen soldaten de keamer yn: ien hong him oan 'e nekke; twa, fjouwer hongen oan syn earmen. Hy focht net mear. Hwat joech it, as God dochs net mei him wie? As in bist, dat slachte wurde sil, sa twongen se him oer de groun. Achter de soldaten stiene fiifrisom de keningen. It wie it lêste dat er seach. Hja stieken him de eagen út en sleepten him nei bûten. Der wie oars neat mear as nacht om him hinne; nacht en in wylde, razende pine...