De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

[p. 5]

boek I
de minsken

[p. 7]

It Paradys

Fier yn it easten, yn it lân fan Eden, lei it paradys, it hôf dat God foar de minske plante hie. Dêr mocht er nou altyd wenje, yn it koele beammeskaed, by de bloeijende blommen, oan it spegeljend wetter. It hôf wie great en wiid; soms tocht er dat it to great wie foar him allinne en dat God, hy wist net hoe, mear minsken meitsje soe.

Hy wist hoe't de Heare God yn it oanbigjin alle dingen skepen hie: it ljocht en de hege loft, de sé en it droege lân, de beammen en it krûd, de himelljochten en de dieren. Hy wist ek hoe't de Heare hím makke hie, de sechste deis: hoe't Er syn lichem boud hie út in stik fan 'e ierde en doe yn syn noasters bliesd hie de amme fan it libben. Sa kaem it dat er by de ierde hearde, de brune ierde dêr't er nei neamd wie, Adam, en dat er tagelyk fan God wie, skepen neffens Syn byld en likenis. En omdat er God leaf hie, die er trou it wurk dat him oplein wie: it hôf biwurkje en biwarje.

Yn 'e midden fan it hôf stie, ticht by de Libbensbeam, de Beam fan 'e kennisse fan goed en kwea. Fan dy lêste beam mocht er net ite. God hie it him goed oansein: ‘De deis datstû fan dy beam ytst silstû stjerre’ en omt er altyd sûnder tsjinpraten Gods wollen die, mijde er dy iene beam. It wie ek mar oan in tiid ta: as er trou die hwat God him gebea, soe er ta lean it ivich libben hawwe; dan soe der neat mear forbean wêze en dan soe er alles bigripe, noch better as nou, dan soene der gjin fragen mear wêze. Ek dy iene fraech net, dy't iderkear wer by him opkaem: hwerom't it hôf sa great wêze moast en hy sa allinne en alle dieren twa by twa.

Hwant dat er allinne wie, dat wist er sûnt de deis dat de dieren by him lâns gien wiene en hy se nammen jown hie. Stil hie er yn it skaed fan 'e beammen stien en foar him oer it sinnich paed gyngen, twa by twa de dieren foarby: de swiere oaljefanten, dêr't de groun fan trille en de lichte réen, dy't amper de ierde roerden; de kalme skiep en de drokke apen; de rûge bear en de glêdde panter; roeikjende kamielen en trêdzjende kij; de ezel mei syn lange earen en de geit mei it lang wiis burd. En al de fûgels wiene der: de eam mei syn brede wjokken, de strúsfûgel mei syn lange hals, de pronkjende pau, de bûnte ekster, de nachtegeal dy 't song. En ta bislút de lytse bisten: de mûs dy't rissele troch it gêrs, de flugge wezeling, de sprinkhoanne en de rûp, de tuorren en de flinters.

It wie hearlik dêr to stean, in kening oer de dieren, en daliks as er se sjoen hie wist er har aerd en foun er fansels it wurd dat by har paste, it iene, dat nou tonei har namme wêze soe. En net ien fan al dy dieren wie bang foar him. In houn lei fortroulik de kop yn syn hannen, in poes streake oan syn skonken, in wite dou fleach op syn skouder, de bok woe mei him stoeije, mar dêrmei wiene se him forgetten en sochten oanhâld oan elkoar. Doe't se allegearre fuortgien wiene fielde er him suver iensum: hy woe dat der ek ien wie, dy't by him hearde, krekt lyk as de dieren by twaën gyngen; ien dy't him bigriep en him by alles helpe koe...

Letter, doe 't er earne yn it hôf to sliepen lei, kaem God en naem in ribbe út syn side en boude fan dy ribbe de minske in frou. Doe't er wekker waerd en har seach, wie er tige bliid en doe't God tsjin him sei dat hja út syn ribbe boud wie, flesk fan syn flesk en bien fan syn biente, foun er dat neat net frjemd. It wie as hie er har al lang kennen. En sa mar fansels, út 'e blidens fan syn hert, kamen de wurden op him ta en song er syn earste liet. Hja harke bliid nei him en hie him leaf. It wûnderlikste wie, dat fan har djippe leafde foar elkoar har ljeafde ta God net minder waerd.

Nou rounen se to-gearre troch de paden fan it hôf en diene to-gearre it deistich wurk en Adam fortelde syn frou alles: fan God en fan it paradys, fan 'e dieren en hoe't er op har wachte hie en, fansels, fan 'e beam dêr't hja net fan ite mochten. Hja wisten net, dy beide blide minsken, dat ien har gongen neigyng en har ta kwea forliede woe. Sjen koene se him net, de Satan, lyk as de ingelen wie er in geast. Hy hie nammers sels in ingel west, mar om't er tsjin God opstien wie, wie er mei al syn folgers út 'e himel wurpen. Sûnt hate er God en alles dat út God wie en hie mar ien doel: to bidjerren dat goed wie en lokkich en suver. De himel koe er net wer ynkomme - dan soe tominsten de ierde sines

[p. 8]

wêze; gjin ingel koe er mear forliede - dan soene alteast de minsken falle! De frou, dy't it lêst skepen wie, soe er earst forliede en de slang, fan alle dieren it forstannichste, moast him helpe...

Op in kear, doe't de frou allinne wie yn 'e midden fan it hôf spriek de slang har oan. ‘Is it wier dat God sein hat dat jim fan alle beammen yn it hôf net ite meije?’

De frou seach him forheard oan. Net dat de slang prate koe, foun se frjemd, mar dat er it krekt forkeard sei. ‘Sa is it net’, sei se freonlik, ‘fan alle beammen meije wy ite mar fan dizze iene net; de deis dat wy dêr fan ite, stjerre wy.’

En op 'e nij bigoun de slang to praten. ‘Sa is it dochs net earlik’, sei er ‘sa't God it jim foarpraet hat. Jim sille wier net stjerre, mar as jim ite fan dizze beam sille jim as God wêze, kennende it goed en it kwea. En krekt om't God jim dat net gunt, to wêze lyk as Hy, dêrom hat er jim it iten forbean en driget er mei de dea.’

En mei de wurden fan 'e slang kaem foar it earst de twivel yn it hert fan 'e frou. Soe it dan net wier wêze hwat God tsjin Adam sein hie? Mar miskien hie har man it net goed bigrepen doe, en hja koe ek net leauwe dat de slang har willemoeds bidrage soe. It hearde ek sa moai: as God to wêzen, net ûnder Him to stean, mar njonken Him en sels to kiezen tusken goed en kwea! En kaem it ek net krekt út mei de namme dy't Adam neamd hie: Beam fan 'e kennis fan goed en kwea?

En doe't hja nei de fruchten seach, dy't dêr sa lokjend hongen tusken de donkere blêdden, fleach har sa mar ynienen de fûle bigearte oan. Hja stiek de hân út en naem fan 'e fruchten en iet.

En tagelyk wist se it: de slang hie har dochs bidragen en al dy moaije wurden wie neat fan wier. En nou wie it to let: hja hie iten en nou moast se stjerre. Jitte sa koart wie se yn it paradys en nou al de dea... ‘Adam’, rôp se bang, ‘kom by my en help my!’ Mar doe't se troch de paden roun, de eagen skril, in hân op it klopjen fan har hert, bitocht se dat har man har net helpe koe. Hoe soe hy, dy't hillich wie en goed, har sûnde bigripe kinne, har birou en har smert? Nou soe Adam libje en hja moast stjerre en, hwa wit, soe God him net in oare frou meitsje, suver en rein lyk as hysels?

Mar dát mocht net, hja woe him net misse, hy hearde by har, nou tominsten yn dizze greate need. As hy ek iet... dan soe er mei har stjerre moatte... It wie freeslik, mar sa moast it dochs. Alles wie better as sa byinoar wei! Doe bihurde se har hert en fage de triennen fuort; hy mocht net sjen hoe slim it wie. En doe't hja him foun hie, hâldde se him de fruchten foar. ‘Ik haw iten’, sei se, ‘yt dû nou ek.’ Har donkere eagen twongen. Soe er it dwaen? Soe er har kieze boppe God?

Doe't er de frucht oannaem út har triljende hannen, wie se omtrint bliid. Hy hâldt wol in bult fan my, tocht se. Mar doe't er iten hie en doe't syn eagen donker waerden fan fortriet, sloech se de hannen foar de eagen en skriemde bitter.

To-gearre gyngen se it hôf yn, elk oan in kant fan it paed; der wie hwat tusken har dat nea wer goed koe. En strak soene se foar God stean, neaken en bleat, mei har swiere skuld. Doe skammen se har oer har neakenens en makken fan figeblêdden in gurle oer de heupen. It wie mar in skeamele bidekking en bang forskûlen se har yn it tichtst fan it hôf.

Dyselde deis noch kaem de Heare del; doe't se Syn stappen hearden yn it waeijend hôf, doarsten se noch net to kommen; earst moast Er har roppe mei in stim dy't droane troch it wide hôf.

‘Adam, hwer bistû!’

‘Heare’, sei Adam ‘ik hearde Jo en om't ik neaken bin, forburch ik my.’

‘Hwa hat dy to witten dien datstû neaken bist? Of hastû iten fan 'e beam dy't Ik jim forbean hie?’

Adam bûgde de holle. It hert sloech him bang. En fan klearebare binaudens joech er syn frou de skuld. ‘De frou dy't Jo njonken my steld ha, dy hat my fan 'e beam jown en ik haw iten.’ Of woe er miskien de Heare sels forwite en bidoelde er: hwat diene Jo my ek sa'n frou to jaen? ‘Hwat hastû dien?’ frege God oan 'e frou. Hwat moast se sizze nou't har man alle skuld op har lein hie, dyselde man dy't doe yn it hôf foar har it liet fan syn leafde song? ‘De slang hat my bidragen’, klage se, ‘en ik haw iten.’

Doe wachten se beide op it fonnis dat God sprekke soe: de dea. De deis dat jim dêrfan ite sille jim de dea stjerre - dat wurd

[p. 9]

wie har net út 'e gedachten. Hoe koene se ek tinke, dy beide skuldige minsken, dat God har dochs jitte sparje soe, dat har noch in lang, lang libben barre mocht op ierde, dat er har, troch dea en stjerren hinne, dochs noch it ivich libben jaen woe?

It alderearst spriek God it fonnis oer de slang: ‘Omdatstû dat dien hast bistû forflokt boppe al it fé en boppe al it dierte fan it fjild. Op dyn liif silstû gean en stof silstû ite alle dagen fan dyn libben. En ik sil fijânskip sette tusken dy en dizze frou, en tusken dyn sied en har sied: dat sil dy de kop to-moarselje en dû silst it de haksinen to-moarselje.’

Fuort dêrnei kaem it oardiel oer de frou: gâns pine en smert soe se yn har libben útstean moatte en gâns fortriet soe se hawwe; fortriet om 'e bern dy't se krije soe, smert om 'e man dy't hja net misse koe en dy't oer har hearskje soe.

Tsjin Adam spriek de Heare: ‘Omdatstû harke hast nei de stimme fan dyn frou en iten fan 'e beam, dêrom is it ierdryk forflokt om dy, en mei smert silstû dêr fan ite; ek sil it dy toarnen en stikels fuortbringe, en dû silst it krûd fan it fjild ite; yn it swit fan dyn antlit silstû brea ite, oantstû ta de ierde weromkearst dêrst út nommen bist: hwant stof bistû en ta stof silstû weromkeare.’

Forslein bleauwen se stean, de minske en syn frou, doe't de Heare fuortgien wie. Wol skriklik swier wie de straf dy't hja drage moasten: ynpleats fan 'e fruchten dy't foar it krijen hongen yn it hôf, moasten se nou ite it krûd út in forflokte ierde. Swier soe Adam bodzje moatte, wyld soe it ûnkrûd wreidzje en ienris, nei in libben fan muoite en soarch, soe har lichem ta stof keare, in hânfol stof yn 'e ierde, dêr't it út nommen wie. En net allinne har soe it oardiel treffe, mar ek alle minsken dy't nei har komme soene, alle soannen fan Adam en alle dochters fan Eva, ien lange illinde de ieuwen troch en alles troch har skuld!

En dochs, doe't hja der goed oer neitochten, it wie net allinne lijen en net inkeld straf dat oer har komme soe. De dea hiene se fortsjinne en hja mochten libje; yn it swit soe de minske ite, mar wie it gjin genede dat er ite mocht? En pine en smert soe de frou hawwe om har bern, mar wie it gjin wielde bern to krijen en Mem to wêzen? En lei der ek al gjin seine bisletten yn 'e flok oer de slang en sloech dat wûndere wurd fan it Bern fan 'e frou dat de slang oerwinne soe, mar allinne op 'e slang en net folle mear op 'e Satan? Soe it dan sa komme, dat ien fan har bern de flok oer de sûnde weinimme soe en koe alles dan dochs noch wer goed wurde? Wie God dan sa barmhertich dat der genede wie yn Syn oardiel en yn Syn straffen seine? Wol goed moast God de Heare wêze, dat har dit noch barre mocht...

Mar yn it paradys, dêr't de beam fan it Libben stie, mochten se nou net mear bliuwe. It foel swier it hôf to forlitten, mar it wie fortsjinne en hja skriemden net. Foar't hja de wide wrâld yngyngen deade God in pear bisten en teach har de feilen oan; hja namen it as in teken dat Er har it kwea forjown hie en dat Er har ek nou noch helpe woe. En dan, hja hiene elkoar en mochten alles to-gearre drage. Adam wie net lilk op syn frou, hy hie har forjown, lyk as God him forjown hie; soms tocht er dat er nou noch mear fan har hâldde, nou't se swak wie en in great leed hie to dragen en hy naem him foar om har yn alles to helpen. En ienris soe se Mem wêze fan syn bern.. Doe wist er yn-ienen hoe't er har neame soe: Eva. Mem-fan-alle-libbenen bitsjut dat wurd.

Wylst Adam en Eva it Easten út gyngen, stiene foar it forlerne paradys de ingelen op wacht om elk to kearen dy't it weagje soe en gean nei de Libbensbeam.