Verzen voor de Leidse loterij en de rederijkerswedstrijd van 1596

[p. 66]

Kritische uitgave

Verantwoording kritische transcriptie en uitgave naar drukwerk

A. De handschriften

Voor wat betreft de kritische editie van de handschriften geldt het volgende. Het gebruik van u/v/w/vv en J/i/j is aangepast aan het moderne gebruik. Voor de y en ij geldt, dat waar het moderne Nederlands een ij heeft, die ook hier is gebruikt; in alle andere gevallen is gekozen voor de y. Diacritische tekens en doorhalingen zijn niet opgenomen. Afkortingen en toevoegingen in de marge zijn stilzwijgend opgelost. Toevoegingen van de editeur staan tussen vierkante haken. Er is een moderne interpunctie aangebracht. Het gebruik van hoofdletters en trema's is gemoderniseerd. Romeinse cijfers zijn Arabisch weergegeven. Waar in de gedichten zinspreuken van rederijkerskamers zijn verwerkt, zijn die cursief gedrukt als signaal aan de lezer; wanneer de zinspreuk als naam van de kamer is gebruikt, heeft hij een hoofdletter.

In principe is voor het al dan niet aan elkaar schrijven van woorden uitgegaan van het moderne gebruik; dit geldt echter niet voor die gevallen waarin een spellingscorrectie zou moeten worden aangebracht (dus `opten’ wordt niet `op den’; `zalse’ wordt niet `zal ze’). Na enige aarzeling heb ik besloten in de passage van Constlievende geesten waarin de prijzen voor de blazoenen worden toegekend (vss. 79-84), een aantal open plekken in te vullen. Daarbij deden zich wel problemen voor: ten eerste komen de namen van de winnaars in de verschillende edities van Den Lust-Hof van Rethorica niet overeen. Ik heb me gebaseerd op de editie Van Ravelengien, p. 8; deze lijst komt overeen met een overzicht in handschrift van Van Hout in de bundel GA Leiden, Bibliotheek 72413. Volgens deze lijst wonnen de Witte Angieren en Trou moet blijcken uit Haarlem de eerste en tweede prijs, wat betekent dat Karel van Mander, schilder van beide blazoenen, met een dubbele erepalm naar huis ging. De derde en vierde prijs waren voor de Wijngaertrancken, ook uit Haarlem, respectievelijk de Goudse Goutbloem; de onvoltooide versregels van Van Hout zijn zo onduidelijk, dat ik deze informatie niet heb ingevoegd.

Verder heb ik de volgende emendaties aangebracht:

In: So yemant waer belast, eerste versie:

r. 26	bejaren	werd: bejagen
r. 64	hanpt	hangt
r. 84	oncosten	onconsten

In: So yemant waer belast, tweede versie:

r. 22	toe de dragen	werd: toe te dragen
r. 41	man zoon	man [en] zoon

In: Constlievende geesten:

r. 18	plij	werd: blij
r. 69	op opte	opte
r. 84	staet	staen
r. 136	zijn	zijt
r. 177	crop [-u] niet	crop u niet

[p. 67]

B. De drukken

Voor de kritische uitgave van gedichten naar een gedrukte bron gelden in principe dezelfde regels, als voor de kritische bewerking van de teksten naar handschrift. De weinige abbreviaturen zijn stilzwijgend opgelost. Het gebruik van i/j/I/J en van v/u/w is gemoderniseerd; voor het gebruik van y/ij geldt, dat is gekozen voor de ij waar het moderne Nederlands een ij heeft, in alle andere gevallen voor y. Ook voor het aangeven van elisies en het al dan niet aan elkaar schrijven van woorden is uitgegaan van het moderne gebruik; net als bij de handschriften geldt dit niet voor die gevallen waarin een spellingscorrectie zou moeten worden aangebracht. De interpunctie is gemoderniseerd. De dubbelrijmen en binnenrijmen, in de druk geaccentueerd met // of ,, zijn in deze uitgave door // aangegeven; in enkele gevallen is dat ook gebeurd wanneer in de druk geen signaal is aangebracht. Romeinse cijfers zijn Arabisch weergegeven. In de Missive kregen de namen van herbergen en rederijkerskamers hoofdletters naar modern gebruik; bovendien zijn de in de verzen verwerkte kamerspreuken cursief gemarkeerd.

Een uitzondering vormt het Maetclinckent-gedichte. De versvorm van dit gedicht is zeer gecompliceerd (zie de Inleiding), waardoor de interpretatie veel problemen oplevert. Er is in deze fase van het onderzoek voor gekozen, in dit gedicht alleen bovengenoemde spellingsaanpassingen door te voeren, maar nog geen moderne interpunctie aan te brengen.

In enkele gevallen werd een duidelijke zetfout verbeterd:

Loterijreferein r. 2, `n’ werd `u’;

Chaerte r. 17, `Hollansche’ werd `Hollandsche’.

In verband met de overzichtelijkheid wordt elk gedicht of elke gedichtengroep onmiddelijk gevolgd door de bijbehorende tekstverklaring.