De grote schouwburg

Schildersbiografieën

[p. 7]

De levensbeschrijvingen

Hercules Segers: bittere armoedeaant.

De geboortedatum van de ongelukkige Hercules Segers is ons niet bekend. Segers was een scherpzinnig en oordeelkundig man. Hij was vindingrijk en stoffeerde zijn landschappen zo overvloedig, dat op zijn weidse vergezichten zich complete landstreken met dorpen en gehuchten aan het oog ontrolden. Bovendien was hij inventief in de uitbeelding van bergen en rotspartijen, zoals op zijn schilderijen en prenten steeds te zien valt. Het heeft er echter alle schijn van dat Segers onder een onfortuinlijke planeet geboren is. Hoewel hij zich met een onvergelijkbare ijver inspande, kon hij herhaalde tegenslagen namelijk niet te boven komen. Hij moest met lede ogen aanzien hoe andere schilders, die minder talent bezaten, hem voorbijstreefden, terwijl hij zelf door het droevige lot met de ketenen der armoede geboeid werd.

Door een vernuftige vondst heeft Segers het mogelijk gemaakt landschappen met verf op doek te drukken. Zijn werk wilde evenwel niet aan de man, ook al bood hij het tegen lage prijzen aan. Zijn vrouw klaagde dat hij al het linnen verdrukte dat zij in huis had. Er bleef zo weinig over, dat zij alles nieuw moest kopen. Segers verviel op deze manier met zijn gezin tot de bitterste armoede. Het deed hem daarbij veel verdriet te merken dat zijn prenten met manden vol in kruidenierswinkels gebruikt werden om er boter en zeep in te verkopen.

Ten slotte heeft Segers zijn uiterste best gedaan op een laatste koperplaat. Hij probeerde hem voor weinig geld te slijten aan een kunsthandelaar in Amsterdam. Deze wees het aanbod echter af en zei dat Segers' werk niet gewild was. De kunstenaar hield hem nog voor dat iedere druk na zijn dood méér zou opbrengen dan hij nu voor de plaat moest betalen. Desondanks

[p. 8]

2. Hercules Segers, Berglandschap, ets

[p. 9]

aant.wilde de handelaar niet veel meer geven dan dat het koper gekost had. Segers nam de plaat dus maar weer mee naar huis. Nadat hij er nog enkele afdrukken van gemaakt had, sneed hij hem in stukken. Het een en ander ging de ellendige Hercules dermate ter harte, dat hij radeloos en ontroostbaar zijn verdriet in wijn probeerde te smoren. Geheel en al beschonken kwam hij zo op zekere avond thuis, viel van de trap en overleed. Samuel van Hoogstraeten merkt op dat het inderdaad zo gegaan is als Segers zelf voorspeld had. Want voor elk van zijn prenten is later zestien dukaten betaald, en dan nog mocht men van geluk spreken een afdruk bemachtigd te hebben! Wat zal ik er verder over zeggen? Wie de fortuin als stiefmoeder heeft, is er slecht aan toe. Zo is het ook al vaker voorgekomen dat degenen die vlijtig zaaiden, de oogst nooit binnengehaald hebben.

Er zijn veel van dergelijke levensgeschiedenissen bekend; men zou er treurliederen over kunnen dichten, die te droevig zijn om ze te zingen of te lezen. De lust ontbreekt ons echter deze gevallen in herinnering te roepen. Gedraagt de wereld zich immers niet als een varken? Wanneer men het aan zijn oren naar voren wil trekken, loopt dit dier altijd achterwaarts. Is het Pietro Testa niet op dezelfde manier vergaan als Hercules Segers? Zag hij niet ook tot zijn verdriet dat zijn prenten of stukken daaruit tot een puntzak werden gerold om er kruidenierswaren in te verpakken? Liep hij niet door de straten van Rome te venten met zijn werk, dat hij onder zijn mantel droeg? Toen Jan Lutma de Oude, beroemd door het portret dat Rembrandt van hem geëtst heeft, in Rome was, heeft hij enkele werken van Testa gekocht voor slechts één dukaat. Zelf heb ik naderhand voor elk der grote prenten een dukaat, en voor een klein prentje, getiteld Het darmwindertje, zelfs twee dukaten neergeteld. Hoe kan men dat verklaren? Men wilde de prenten pas hebben toen ze nog maar moeilijk te verkrijgen waren en de maker zich uit wanhoop in de Tiber verdronken had.