Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 318]

279 Uitgeverij A.A.M. Stols (Huib van Krimpen) aan Ed. Hoornik, 21 juni 1943

21 Juni 1943

Beste Eddy,

Daar Sander zich eenigen tijd uit het openbare leven heeft teruggetrokken (hij heeft juist enkele dagen vóór hij zich voor de krijgsgevangenschap moest melden een maagkwaal bij zich doen constateeren) beantwoord ik je brief.

Over de herdrukken van Steenen en De Erfgenaam zal ik je dezer dagen nog nader schrijven, als ik antwoord uit Maastricht heb, of het kan. Een conceptcontract van Een Liefde zend ik je hierbij: als het zoo naar je zin is, wil je ze wel geteekend retourneeren.

Over Eerste Verzen kan moeilijk een contract worden gemaakt voordat we althans een lijstje hebben gemaakt van de verzen uit Het Keerpunt en Dichterlijke Diagnose die je er in wilt opnemen. Zou je dat dus wel willen doen? Het heeft natuurlijk geen vliegende haast.

Ondertusschen zul je onzen brief met chèque van 17 Juni wel hebben ontvangen, alsmede het contante geld dat Sander je zelf heeft gestuurd voor den herdruk van Geboorte.

Je krijgt dus nog een voorschot op de herdrukken van Steenen en De Erfgenaam, hetgeen afhangt van de mogelijkheid van herdrukken; verder voor Eerste Verzen, wat afhankelijk is van het bovengenoemde lijstje.

De kwestie van Stille Opmars, Lof van den Arbeid en De Raaf en Griss moet ik dezer dagen eens op mijn gemak uitpuzzelen, dat is niet eenvoudig en ik heb op het moment zeer veel te doen, omdat Annie⁹⁶³ er niet is en Sander er ook niet is, wat me dwingt drie functies in één persoon te vereenigen. Daar komt nog bij dat het hier waanzinnig druk is door de overneming van de exploitatie van het fonds van Boosten & Stols, zoodat je me daarvoor even zult moeten excuseeren.⁹⁶⁴

Wat Drie op één Perron II betreft, ik geloof niet dat Sander er veel voor voelt die te herdrukken, en ik kan hem daarin geen ongelijk geven, want ik persoonlijk ben er nu ook niet zoo dol op. Ik voor mij zou er dan ook meer voor voelen dat je dat tot na den oorlog bewaarde en dan jouw aandeel vereenigde met dat uit Deel I tot een op zichzelf staanden bundel Special Marks of hoe je hem dan wilt noemen.⁹⁶⁵

En dan die kwestie Aafjes. Je maakt het wel moeilijk. Ik zit hier om de belangen van de uitgeverij voor Sander te behartigen, een daarvan is, te voorkomen dat de auteurs wegloopen. En Sander heeft me uitdrukkelijk geïnstrueerd om, wanneer jij de geheimhouding opheft over deze zaak, me met den secretaris van den Uitgeversbond in verbinding te stellen met het verzoek deze zaak aanhangig te maken bij den Eereraad.⁹⁶⁶ Want dit is werkelijk heel ernstig, al is het gedrag van Aafjes dan ook al verklaarbaar. Het wordt door de verklaring niet minder onbehoorlijk, om maar te zwijgen over Van Oorschot, die had behooren te weten dat zijn handelwijze hoogst ongepast, en in de uitgeverswereld (gelukkig) zeldzaam is.

En wat jij zegt over Meulenhoff en anderen geloof ik direct, maar vergeet niet, dat het voor Meulenhoff (die overigens een uitermate fatsoenlijk man is) heel wat gemakkelijker is om hooge honoraria te betalen voor verzenbundels dan Sander, die er altijd ongeveer hetzelfde voor heeft betaald. Wat Meulenhoff voor den oorlog aan poëzie uitgaf is op de vingers van een hand te tellen, en dus heeft hij ook niet met een menigte stroppen gezeten, zooals Sander.⁹⁶⁷ Wat Meulenhoff zou toeleggen op een bundel verzen maakt hij dubbel en dwars goed met Van Schendel⁹⁶⁸ of

963 Johanna Cornelia (Annie) Suiker (1918-1995) was vanaf medio 1941 tot 1945 bij Stols werkzaam als secretaresse-facturiste.

964 Vanaf medio 1943 exploiteerde Stols, naast zijn eigen fonds, ook de uitgaven van Fa. Boosten & Stols in Maastricht. (Zie ‘Stols blijft Stols, denk daarom’, p. XIV.)

965 Het plan een aparte bundel Special marks (de naam van Hoorniks aandeel in Drie op één perron) uit te geven is niet gerealiseerd.

966 Stols heeft de zaak niet voorgelegd aan de Uitgeversbond. Hij schreef Bertus Aafjes op 24 november 1943: ‘Of het U evenwel zoo gemakkelijk zal vallen, na den oorlog met Uw practijken door te gaan, betwijfel ik. De uitgevers willen U nú nog sparen, verhinderen dat U met de justitie in aanraking komt. Doch voor tijden na deze staan mijn collega's en ik niet in.’
Na de oorlog bracht het besluit van veel uitgevers om de oorlogsschulden van de schrijvers kwijt te schelden (een soort generaal pardon) Aafjes enige verlichting.

967 Uitgeverij J.M. Meulenhoff te Amsterdam gaf eind jaren dertig slechts drie poëziebundels uit, nl. Fuga (1937) van Henri Bruning, Het verleden van Columbus (1938) van Maurice Gilliams en Het ongerijmde leven (1940) van Han G. Hoekstra. (Zie voor Stols' positie als poëzie-uitgever in de jaren 1931-1940: Wiljan van den Akker en Gillis Dorleijn, ‘Over de geschiedschrijving van de moderne Nederlandse poëzie. Problemen, getallen en suggesties’, in Nederlandse Letterkunde 1 (1996) 1, p. 20; in het daar opgenomen overzicht komt Meulenhoff zelfs niet voor.)

968 Vanaf 1919 gaf Arthur van Schendel (1874-1946) bijna al zjjn romans bij J.M. Meulenhoff uit. Van zijn bij Meulenhoff verschenen publicaties was Het fregatschip Johanna Maria (1930) toe aan de elfde druk, Een Hollands drama (1935) aan de tweede druk, en De wereld een dansfeest (1938) aan de zesde druk.

[p. 319]

Van Ammers Kuller,⁹⁶⁹ terwijl Sander, heel in het algemeen gesproken nog een groot aantal stroppen moet goedmaken van vroeger, van den tijd dat een dichter alleen bij Sander eenige kans had een bundel uitgegeven te krijgen. Dat moet je m.i. niet vergeten. Ik zou je zelfs willen vragen bij welken anderen uitgever jij indertijd al je bundels had kunnen plaatsen als je Sander niet had gehad. (Niet om iets onaangenaams over je werk te zeggen, begrijp mij goed!).

Zoo komen we dus niet verder. Je zult er toch iets op moeten vinden, dat wij wel werk van Querido kunnen maken, zonder dat jij er onaangenaamheden met Aafjes door krijgt. Dat is niet eenvoudig.

Peins maar eens.

Inmiddels met hartelijke groeten

tt

[Huib van Krimpen]

969 Jo van Ammers-Küller (1884-1966) schreef tal van populaire (historische) romans, waarvan een belangrijk aantal bij Meulenhoff verschenen, zoals de succesvolle, frequent herdrukte trilogieën De opstandigen en Heeren, knechten en vrouwen. De geschiedenis van een Amsterdamsche regentenfamilie in de jaren 1778 tot 1815, en verder nog een aantal goed verkopende losse romans, waaronder Elzelina. De geschiedenis van een Hollandsche vrouw in de jaren 1776-1845.