Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 203]

169 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 28 januari 1941

[Amsterdam,] 28-I [19]41

Beste Sander

In antwoord op je brief⁶²³ zou ik je het volgende willen vragen:

Waarom stuur je boeken aan de ‘Maasbode’, waar tegenwoordig poëzie wordt besproken òf door Gab. Smit (Nationaal Front) of door Gerard Knuvelder (Nat. Front).⁶²⁴

Waarom stuur je boeken aan de ‘Gooi en Eemlander’, waar ze òòk door Gab. Smit worden besproken, waarom zend je recensie-exemplaren naar het ‘Handelsblad’ het risico loopend, dat Chr. de Graaff (Nat.Front)⁶²⁵ ze behandelt. Zoo zou ik door kunnen gaan.

Ik heb je nimmer verzocht mijn bundels ter recensie te zenden aan een literairen melkmuil en een oplichter als Popelier,⁶²⁶ ik vroeg je alleen mijn werk te zenden aan Wolters en Bruning, die ik beide ken als twee oprechte, intelligente boekbeoordelaars. De een zou er over schrijven in ‘Het Volk’, de ander in ‘De Residentie-bode’⁶²⁷. Ik heb je nimmer gevraagd recensie-exemplaren te zenden aan ‘Volk en Vaderland’, ‘De Waag’, ‘De Weg’, ‘Het Nationale Dagblad’, ‘Het Nederlandsch Dagblad’ of ‘De Nieuwe Gids’!

Inmiddels ga jij over de recensie-exemplaren, en niet ik. Als jij Bruning of Wolters geen bundel wilt sturen, is dat jouw zaak; ik zal het den heeren heusch niet cadeau doen. Wolters vroeg mij opheldering, nadat jij op zijn brief het zwijgen had bewaard.⁶²⁸ Hiermee is, wat mij betreft, de zaak afgedaan.

Van de Ned. Ver. voor Boek- en Drukkunst kreeg ik geen bericht. Ik zou je zeer dankbaar zijn, indien je Boucher even wilde opbellen over het honorarium, en hem tevens wilde vragen mij de niet opgenomen gedichten terug te zenden.⁶²⁹ Zal ik ook de proeven corrigeren? Wordt het boekje typografisch door jou verzorgd?

Hoe is het verder? Alles goed, hoop ik. Hier gaat het wel. Langzaam aan begin ik weer te werken.

Hartelijks

Je Eddie

623 Deze brief van Stols, waarin hij kennelijk reageerde op Hoorniks opmerking van 23 januari (br. 168) over Max Wolters, is niet achterhaald.

624 De letterkundige Gerard Petrus Maria Knuvelder (1902-1982) was aanvankelijk een bewonderaar van Mussolini en Hitler. Van 1927 tot 1942 was hij redacteur van Roeping.
Nationaal Front, in 1940 opgericht als opvolger van Zwart Front (1934-1940), was een Nederlandse fascistische beweging onder leiding van Arnold Meijer. Meijer presenteerde het Nationaal Front als een Grootnederlandse beweging, die met zijn wat verhuld antisemitisme een alternatief voor de NSB probeerde te zijn. Het Nationaal Front had vooral veel aanhangers in het katholieke zuiden. Omdat de beweging niet pro-Duits was, werd het in december 1941 door de bezetter verboden. Nationaal Front had een eigen weekblad (De Weg) en een eigen krant (Nederlandsch Dagblad).
De Maasbode was voor de oorlog het oudste en meest gezaghebbende katholieke dagblad van Nederland. Op 21 mei 1940 had de krant een loyaliteitsverklaring gepubliceerd, waaruit bleek dat het zich voegde naar de wensen van de bezetter. De teneur van de artikelen was veel bidden en te berusten.

625 Christiaan Jacobus Julius de Graaff (1890-1955) werd in 1941 hoofd van de kunstredactie van het Algemeen Handelsblad en als zodanig de directe chef van Hoornik. Het Algemeen Handelsblad was door haar berichtgeving een instrument van de Duitse propaganda geworden.

626 Jef Popelier had zich aangesloten bij de NSB en werkte op de Afdeeling Boekwezen van het in november 1940 ingestelde Departement van Volksvoorlichting en Kunsten. Hij was tevens criticus voor Het Nationale Dagblad, het dagblad van de NSB en had de verantwoording over de afdeling ‘Boekbespreking en Voordracht’ bij de Nederlandsche Omroep.

627 De Residentiebode was een Haags katholiek dagblad. Vanaf juli 1940 werd er een aparte editie van De Residentiebode gedrukt, namelijk Het Nederlandsch Dagblad, dat dienst deed als dagblad van Nationaal Front.

628 Op 7 februari 1941 schreef Max Wolters aan Stols: ‘Enige malen heb ik bij u geïnformeerd naar boeken die bij u verschenen. Boeken, zoals die u ons vroeger ter recensie placht te zenden, maar die wij thans niet ontvingen. Ik mocht op deze informatie taal noch teken ontvangen. Thans verneem ik van één van uw auteurs [Hoornik], dat u ons op politieke gronden geen boeken meer ter recensie wenst te zenden. U beschouwt ons als een NSB-blad, naar u zeide. Ik had het wel zo royaal gevonden als u mij even in die zin had bericht. Naar mijn mening is een uitgever niet slechts kapitalistische ondernemer en “eigenaar” van bepaalde boeken, maar vooral middelaar tussen auteur en publiek (i.c. ook krant). Als de uitgever zijn middelaarschap eenzijdig wenst te staken dan dient hij daarvan kennis te geven, zowel aan zijn auteurs als aan de recensenten. Overigens zal het u wellicht interesseren dat er twee uitgeverijen zijn die ons op het ogenblik geen uitgaven ter recensie sturen - beide op politieke motieven? - nl. de Nenasu (De Nederl. Nat. Soc. Uitgeverij) en die van de heer Stols. Bien étonnés de se trouver ensemble?’
Stols antwoordt Wolters op 10 februari 1941: ‘Met belangstelling heb ik uw brief van 7 dezer gelezen. Dat ik slechts kapitalistisch ondernemer ben (u ziet, ik kan dit woord niet eens goed typen) wens ik pertinent te ontkennen: vrijwel al mijn uitgaven, en zeker de dichtbundels, laten een deficit. En ik geef niet veel meer dan dichtbundels uit. Maar de Nenasu en ik, inderdaad “bien étonnés de se trouver ensemble”, voelen nu eenmaal niets voor het nieuwe publiek van Het Volk. Ik heb vroeger evenwel met genoegen uw besprekingen over mijn uitgaven gelezen en daarom wil ik u persoonlijk gaarne enkele boeken sturen.’

629 De Haagse boekhandelaar en uitgever L.J.C. Boucher was tweede secretaris van de Nederlandsche Vereeniging voor Druk- en Boekkunst.