Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 201]

167 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 9 januari 1941

[Amsterdam,] 9-I [19]41

Beste Sander,

Hierbij de door Lekkerkerker gecorrigeerde proef van de ‘Korte Bibliografie’.⁶¹³ Deze man van de kleinigheden zal er wel geen fouten ingelaten hebben.

Zooals je weet nam ik, wat het werk van Eric v.d. Steen betreft, eenige gedichten uit zijn bundel ‘Controversen’ (Mees, Santpoort), omdat de door hem in ‘Werk’ en ‘Criterium’ gepubliceerde verzen niet op behoorlijk peil stonden. Mevr. Mees schijnt nog al een lastige tante te zijn; daarom zend ik je hierbij tevens de brief, waarin V.d. Steen mij toestemming geeft gedichten aan ‘Controversen’ te ontleenen.⁶¹⁴

Voorts stel ik nog één wijziging voor, nml. schrapping van het gedicht ‘Après-midi’ van Bertus Aafjes, dat in het poëzie-nummer van ‘Criterium’ werd gepubliceerd. ‘Maasbode’, ‘Tijd’, ‘Ned. Dagblad’, kortom de katholieke dagbladen verzetten zich in hooge mate tegen dit ‘onzedelijke’, ‘volksbedervende’, ‘bordeel’- product. Dit protest laat mij Siberisch; ik vind het vers een der mooiste uit de geheele moderne poëzie. Maar ‘Twee Lentes’ heeft een kans goed te worden verkocht; wanneer nu de geheele katholieke èn de fascistische pers protest aanteekent, koopt natuurlijk geen katholiek het boekje en is het onbruikbaar op de middelbare scholen. Overweeg daarom, wat je wilt doen. Het betreffende gedicht wordt sowieso gepubliceerd in den bundel ‘Het zanduur van den dood’.⁶¹⁵

-	De bundel van Heerikhuizen schijnt weinig kans te maken; in dezen geest heeft hij zich, althans tegenover Hoekstra uitgelaten.^616
-	Charlotte Köhler gaat in het voorjaar poëzie van Aafjes & mij voordragen. Zou je haar een exemplaar van ‘De Erfgenaam’ willen zenden, indien het je althans de moeite waard lijkt, wat ik wel geloof, gezien het succes met ‘Maria Lecina’.^617 Haar adres is De Lairessestr. 14b, A'dam.

Je vroeg mij laatst in Rijswijk naar de speciale condities ten aanzien van de luxe-uitgave van ‘De Erfgenaam’. Mijn bureau opruimend vond ik je brief van 31-7-40 met de volgende zin:⁶¹⁸

‘Ik zal je 20% van den netto prijs der exemplaren zonder bandprijs (12.- - 2.- = 10.-) dus 2.- betalen. Dat kan voor jou ƒ 60.- extra beteekenen.’ Ik geloof niet, dat we deze gunstige bepaling in het contract opgenomen hebben; dat lijkt me ook niet noodig. Ik heb in ieder geval reeds ƒ 80.- gehad.

Ik hoop, dat de critieken in ‘Hbl’ en ‘Nwe. Rott. Crt’ de verkoop gestimuleerd hebben.⁶¹⁹ Ik las in één ruk het boek ‘Slauerhoff’ van Van Wessem uit.⁶²⁰ Het is wat oppervlakkig, maar buitengewoon boeiend.

Hartelijk dank voor de toezending.

Hartelijks

Je Eddie

613 Deze opgave zou een plaats krijgen in Twee lentes.

614 Controversen van Eric van der Steen werd in 1938 uitgegeven bij N.V. Uitgeverij voorheen C.A. Mees in Santpoort. Voor Twee lentes koos Hoornik vijf gedichten uit deze bundel: ‘Dag en nacht is schemering’, ‘Nachtelijk fluiten op de kade’, ‘Isola Bella, of de room’, ‘Branding’ en ‘Enkhuizen’ (p. 30-34). Ed. Hoornik verontwoordde deze keuze in een noot bij de inleiding (p. XII). Van Eric van der Steen waren in Werk 1 (1939) 5 (mei), p. 62-64 een viertal gedichten gepubliceerd: ‘Wij voor de toonbank’, ‘De waterstraal van de fontein’, ‘Ik hoorde Kreisler eens spelen’ en ‘Ik las in een luwe duinpan’; in de eerste jaargang van Criterium verschenen verspreid over verschillende nummers: ‘De Dichter’ (p. 118); ‘Ars Moriendi’ en ‘Zooals een brand’ (p. 364-365) en ‘Marsman. “Salto mortale”’ (p. 591).
In de bedoelde brief van 30 deceraber 1940 schreef Eric van der Steen aan Hoornik; ‘Als antwoord op je brief von 25/12 j.l. kan ik je berichten er geen enkel bezwaar tegen te hebben, dat je in de bloemlezing uit “Werk” en “Criterium” lets aan “Controversen” ontleent in plaats van aan de gedichten, die ik in de genoemde tijdschriften publiceerde.’

615 Met ‘Après-midi’ von Bertus Aafjes was Nieuwe poëzie. Poëzienummer van ‘Criterium’ 1 (1940) 11 (november), p. 685-687 geopend.
Op 10 november 1940 was in De Tijd het artikel ‘Over nieuwe poëzie’ gepubliceerd, over het poëzie-nummer van Criterium, waarin over Aafjes' bijdrage werd gezegd: ‘Volstrekt-erotisch [...] is de nieuwe poëzie van Bertus Aafjes [...]. Deze al te noncholante erotiek slaat eerdaags om in een doodelijke vermoeidheid. Haar plastiek is soms zoo onomwonden, dat men zich afvraagt, of hier de goede smaak niet wordt beleedigd, terwille van een schuimende bravour. [...] Er wordt in dezen bundel meer belangstelling gevraagd voor beslapen matrassen dan de verbeelding van aesthetisch-voelende menschen kan opbrengen’. Het Nederlandsch Dagblad, was een orgaan van het Nationaal Front, dat vooral veel aanhangers had in het katholieke zuiden. In het Nederlandsch Dagblad van 2 januari was een bijzonder fel artikel gepubliceerd, getiteld ‘Stormen zal het’, dat afkomstig was van Bruno Weykamp en was geschreven naar aanleiding van het artikel in De Tijd. Weykamp propageerde een nieuw gezond volksleven en viel de dichters rond Criterium aan: ‘Wij begrijpen dat deze vale mannetjes, nu zij het mannelijk stappen van de laarzen en het ruige, eerlijke lied van den soldaat vernemen, de vlucht nemen naar hikkerige kirlachjes der bordeelen; hun “dichterschap”.’ In het katholieke dagblad De Maasbode is geen artikel over het poëzie-nummer van Criterium of de gedichten van Aafjes achterhaald.
Op enkele wijzigingen in de interpunctie na, is ‘Après-midi’ in Het zanduur van de dood. Gedichten (Helikon 13) identiek aan de versie in het poëzie-nummer van Criterium.

616 Het is niet duidelijk waar Hoornik op doelt. In 1941 verscheen van F.W. van Heerikhuizen de dichtbundel De poort bij A.A. Balkema in Amsterdam en in 1942 de door hem samengestelde bloemlezing Stille opmars. Verzen van de nieuwe generatie bij De Wereldbibliotheek in Amsterdam.

617 Charlotte Theresia Catherina Köhler (1892-1977) was toneelspeelster en voordrachtkunstenares. Gedurende de Tweede Wereldoorlog hield ze in het hele land zgn. ‘huiskamerlezingen’, waarbij ze vaak fragmenten uit Geboorte voordroeg en ook veel poëzie van Bertus Aafjes. (Med. Mies Bouhuys, Amsterdam.)
Maria Lécina, een ballade in honderd strofen van J.W.F. Werumeus Buning, werd in 1938 uitgegeven door N.V. Em. Querido's Uitgeversmaatschappij in Amsterdam.

618 Deze brief is niet bewaard gebleven.

619 Op 28 december 1940 was in de Nieuwe Rotterdamsche Courant een beschouwing van De erfgenaam opgenomen, getiteld ‘De genezing van Mattheus’, die afkomstig was van A.A.M. Stols. In het Algemeen Handeldblad besprak Maurits Uyldert de bundel op 5 januari 1941. (Zie n. 610.)

620 Bedoeld is Slauerhoff. Een levensbeschrijving van Constant van Wessem dat in 1941 bij A.A.M. Stols te Rijswijk was verschenen.