Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 129]

100 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 20 februari 1940

[Amsterdam,] 20-II [19]39.³⁵⁹

Beste Sander,

Heb je al een beslissing genomen in zake ‘De Wandelaar’?

Deze week kwam mij ter oore - en bij informatie werd het bevestigd - dat er in het a.s. najaar twee bloemlezingen uit de poëzie der jongeren verschijnen. Donker en Marsman geven samen een vervolg op ‘Nieuwe Geluiden’ en Van Vriesland brengt het tweede deel van zijn groote anthologie.³⁶⁰ Dat ik nu een derde zou maken, lijkt me volkomen overbodig, en, met het oog op de afzet-mogelijkheden, ook niet gewenscht.³⁶¹ Wat zullen we nu doen? Ik had twee plannen.

Ik kan maken een bloemlezing uit de eerste jaargang van het tijdschrift ‘Werk’, die inderdaad zeer goed kan zijn. Ik zou dan in een inleiding de beteekenis van het tijdschrift uiteen kunnen zetten.³⁶²

Tweede plan: Tesamen met Maurice Gilliams (voor Vlaanderen), die ik volgende week spreek, maak ik een zéér selectieve bloemlezing uit de moderne poëzie van 32 of 48 pagina's, waarin dus niet alle jonge dichters, maar alleen de belangrijke vertegenwoordigd zijn.³⁶³

Misschien wil je mij hierover je meening schrijven. Volgende week zend ik je den bundel ‘Water in zicht’ van Vestdijk en de gedichten van Van der Wal. Ik geloof niet, dat deze laatste voor ‘Helikon’ geschikt zijn, maar ik zal ze nog eens goed doornemen.

Ik gaf een exemplaar ‘Dag- en nachtlawaai’ aan Nijhoff; zou je mij nog een bundel willen sturen. Buitengewoon prettig zou ik het vinden, indien je mij zond het boekje van Nijhoff ‘De pen op papier’.³⁶⁴ Bij voorbaat dank. Hartelijks

Je Eddie.

359 Deze brief moet op grond van de inhoud dateren van 20 februari 1940.

360 In 1924 was de door Dirk Coster samengestelde bloemlezing Nieuwe geluiden. Een keuze uit de poëzie van na den oorlog (1918-1923) verschenen. Een soortgelijke bloemlezing, door Marsman en Donker samengesteld, zou niet verschijnen, waarschijnlijk vanwege Marsmans overlijden op 21 juni 1940. In 1941 zou Coster de vijfde herziene en bijgewerkte druk van Nieuwe geluiden. Een keuze uit de hedendaagsche poëzie publiceren bij Van Loghum Slaterus te Arnhem, de oorspronkelijke uitgever van de bloemlezing.
De bedoelde bloemlezing van Victor E. van Vriesland was Spiegel van de Nederlandsche poëzie door alle eeuwen, waarvan het eerste deel in 1939 was verschenen bij De Spieghel te Amsterdam en Het Kompas te Antwerpen; de uitgave van het tweede deel, dat de poëzie vanaf 1910 zou beslaan, werd in 1942 verboden vanwege Van Vrieslands joodse afkomst.

361 Het was de bedoeling dat de Helikon-reeks naast tien deeltjes met werk van één enkele dichter, ook een dubbelnummer zou bevatten, zijnde een bloemlezing uit de jongste Nederlandse dichtkunst. (Zie br. 84.)

362 In de week van 12 maart 1941 verscheen bij Stols de bloemlezing Twee lentes. De beste gedichten uit ‘Werk’ 1939 en ‘Criterium’ 1940, met een inleiding van Ed. Hoornik. In het voorwoord plaatste Hoornik de poëzie van de jongste generatie in een maatschappelijk perspectief.

363 De Antwerpse dichter en prozaschrijver Maurice Guillaume Rosalie Gilliams (1900-1982) was aanvankelijk werkzaam als typograaf en dreef een kantoorboekhandel, later was hij bibliothecaris. Hij stichtte in 1934 het boekentijdschrift Contact en publiceerde in Dietsche Warande & Belfort, Groot Nederland en Criterium.
Een bloemlezing samengesteld door Hoornik en Gilliams zou niet verschijnen. Hoornik ontmoette Maurice Gilliams waarschijnlijk in verband met het verschijnen van Criterium. In een brief aan H. Struyker Boudier van 8 januari 1968 schreef Hoornik over de problemen met de Vlaamse auteurs van Werk en over het oprichten van Criterium: ‘Had ik een andere Vlaming aangetrokken - we hebben inderdaad even aan Gilliams gedacht - dan zouden de beide andere heren zich wellicht verongelijkt hebben gevoeld [...]. Wel heb ik steeds getracht Vlamingen bij Criterium te betrekken. Zo was bv. op een Criterium-avond in Rotterdam Maurice Gilliams onze gast [...]’. Deze Criterium-avond werd gehouden op zaterdag 2 maart 1940; Maurice Gilliams las voor uit Oefentocht in het luchtledige (1927), een voorstudie voor zijn roman Elias, of het gevecht met de nachtegalen (1936). (Zie H. Struyker Boudier, Speurtocht naar een onbekende. A. Blaman en haar eenzaam avontuur, Amsterdam 1973, p. 112.)

364 ‘De pen op papier’ van Martinus Nijhoff verscheen oorspronkelijk in De Gids 90 (1926) 9 (september), p. 423-440. In 1927 verscheen De pen op papier, gevolgd door een vertaling van Lafontaine's fabel De twee duiven in een kleine oplage bij Johan Enschedé en Zonen te Haarlem. De tweede druk was in 1936 bij Stols te Maastricht en Brussel verschenen, als nummer 20 in de serie Kaleidoscoop.