Abraham, de aartsvader
(1728)–Arnold Hoogvliet–
Auteursrechtvrijin XII boeken
[pagina 224]
| |
Abraham, de Aartsvader.
| |
Inhoudt.
GOdt eischt van
Abraham zyn' zoon, zyn eenigh kint,
Op 't brantaltaar; een eisch, die 's Vaders hart doet
beven:
Maar zyn geloof, dat al de driften
overwint,
Houdt hem gehoorzaam, en zyn' Izak in het
leven:
Want 's waerelts Heilant daalt beneen,
en stuit den slagh,
En kroont den helt met lof, en zegent zyn
geslachten,
Daar hy een jongen ram op 't outer
keelde, en zag
Den dagh van Kristus door veel schaduryke
nachten:
Hy wordt verheugt, en rydt met Izaäk,
vol moets,
Op 't heilgeloof, als op de schoonste
zegekoets.
Ga naar margenoot+'t WAs avont, en de zon, gehult met
gout en stralen,
Scheen thans te Berseba ter westkimme in te dalen,
Heur gloet te dooven in het middelantsche zout;
Terwyl ze nochtans met dat licht, dien gloet, dat gout
En d' eige stralen, aan dezelve hemelkringen,
Den morgen maakt, in 't oog der tegenvoetelingen;
| |
[pagina 225]
| |
De maan vertoonde nu 't verzilvert aangezicht,
En trooste 't aardryk met den weêrstuit van het licht.
Ga naar margenoot+
Een zachte daau zeeg op de blaân, en bloemeknoppen,
En baadde 't velt, als in een zee van vruchtbre droppen,
De wint lag in den slaap: ja 't scheen of zelfs natuur,
Gelyk een dienares, die op 't bescheiden uur
Haar' Heere en Meester wacht, en past op hare plichten;
Nu al heur dienst ook aan het aardryk wou verrichten;
Zoo schoon, zoo lieffelyk was d'avontstont, wanneer
De Schepper der natuur, d'Almachtige Opperheer
Ga naar margenoot+
Van zynen hemeltroon klom op zyn wolkewagen,
Getrokken van den wint, in 't luchtgareel geslagen;
En, van zyn englestoet omsingelt, nederkwam
In 't bosch van Berseba, en riep: ô Abraham!
De vrome Godtshelt, thans eerbiedigh neêrgebogen,
Ga naar margenoot+
Riep uit: hier ben ik: zie hier ben ik voor uwe oogen,
ô Hemelsche Monarch! tot uwen dienst bereidt.
Neem uwen Izaäk (dus sprak de Majesteit)
Uw' Zoon, uw' eenigen, uw' lust, en welbehagen,
Dien gy bemint, om my ten offer op te dragen:
Ga heen naar Morya, en slacht uw' Izak daar,
My tot een offerhande, op 't hooge brantaltaar,
Op een der bergen, dien ik nader aan zal wyzen.
Dit zeggende begon de wolk om hoog te ryzen,
En Godt vaert op, terwyl de lucht van donders kraakt,
Alwaar zyn wagen met de vlammende assen raakt.
| |
[pagina 226]
| |
Ga naar margenoot+Help, Godt! d'Aartsvader valt van schrik in onmacht
neder;
En met hem ook myn geest; met hem bezwykt myn veder!
ô Goede Hemel! sta myn Bybelpoëzy
In deze barning met uw' geest en yver by;
Opdat myn stuk niet meê verflaau' van dichtgedachten!
Leen my een' veder uit de Cherubyneschachten,
Ga naar margenoot+Dat ik den donder, die myn helt ter nederslaat,
Den bliksem van 't gebot, het onweer, dat ontstaat
In zyn gemoet; geen storm van menschelyke driften,
Maar Abrahams geloove, afmale in myn geschriften;
Geloof, dat met een' slagh de hertstoght nedervelt.
't Gaat wel. myn zwakke geest bekomt weêr met myn' Helt:
Een diepe zucht schynt aan zyn' boezem lucht te geven.
Ga naar margenoot+Ach! (zegt hy) kan ik na dien donderslagh nogh leven!
Waarom is myne ziel den kerker niet ontvlucht,
En Godt al smeekend' naargevlogen door de lucht!
Ai my! hoe klopt my 't hart! ô ysselyke woorden!
ô Hemel! moet ik dan myn' eigen zoon vermoorden!
Moet ik myn' eenigen, myn' Izaäk, ô smart!
Op 't outer kelen! moet ik 't harte van myn hart
Doorboren met het staal, en met verwoede handen
t' Onmenschlyk wroeten in myn eigen ingewanden!
ô Ysselyk bevel! ô Godt! myn toeverlaat!
Is dan uw zegen in een vloek; uw gunst in haat,
En al uw min verkeert in donderenden toren!
Kan menschenosfer uw meedoogend oog bekoren!
| |
[pagina 227]
| |
Welaen, eisch my: ik zal verheugt, en onbenout,
Myn leden strekken op het heiligh offerhout,
En zelf, als offraar van myn zelven, onbezweken,
't Vuur in den stapel, 't mes my in den boezen steken;
Terwyl ik stervende u myn' Heilverbontsgodt noem,
En in de hope van myn zaligh erfdeel roem.
Maar neen, helaas! gy eischt myn' zoon, myn welbehagen;
Den stok myns ouderdoms; het steunsel myner dagen;
Het voorwerp van myn hoop, en uw beloftenis;
Het eenigh zaat, dat uit myn' echt geboren is,
Na harde ballingschap, en eintloos ommezwerven:
En deze veege moet van myne handen sterven!
Onnoosele Izaäk! 't geldt u: 't geldt u, myn zoon!
ô Appel van myn oog! ô paerel van myn kroon!
't Geldt u: u moet ik zelf, ô leven van myn leven,
Op 't brandend outer aan de Godtheit wedergeven!
U moet ik zelf, ô lieve, ô schoone Jongeling!
Aan wien ik dacht, dat al myn heil, myn glory hing,
Met deze hant... maar ach! myn tong bezwykt; myn krachten
Ontzinken my âlreede, op de enkele gedachten:
Myn haren ryzen my te berge; ik yze, ik schrik,
En voel den dootsteek zelf in 't hart elk oogenblik,
En d' altaarkolen in myn' eigen boezem branden!
Ruk los, ruk los, ô Godt, die teedre liefdebanden:
Verdoof de vaderliefde in my, opdat ik stil
Gehoorzaam uw gebot, naar uwen wondren will'.
| |
[pagina 228]
| |
Ga naar margenoot+Nu ryst de Godtshelt op, en zegt: vaar wel,
bosschaadje,
Belommert zangprieel, vaar wel, ô lustplantaadje;
'k Verlaat u, lieflyk wout van 't lustigh Berzeba:
Dat u een dolle storm nu vry ter neder sla;
Opdat ik u, die 'k met myn Izak op liet kweeken,
De trotse kuiven, na zyn' doot, niet op zie steken.
Gy zult myn uitvlucht niet meer wezen; want ik wy
Myn droevige eenzaamheit der dorre woesteny.
Het bosch van More, en al de lommerryke wouden
Van Mamre weten, hoe veel wondren zy beschouden,
En wat zy hoorden, wen de Godtheit nederkwam,
En meer dan eens dien zoon beloofde aan Abraham:
Dit Berseba zag zyn geboorte, en gy, myne eiken,
Die met hem groeiden, en de wolken moogt bereiken,
Hoort nu het vonnis van zyn' doot, den eisch van Godt:
't Gebergte Morya bewaar' zyn overschot,
En heilige asschen: ik zal al myn levensdagen
Myn bitter hartenleet de barre rotsen klagen.
Ga naar margenoot+Maar (zegt hy) 't
wonderstuk eischt nader overlegh.
Is 't noodigh dat ik 't hem; dat ik 't nu Sara zegg'?
ô Hemel! neen. wat zou de moederliefde; aan 't blaken,
Niet al bestaan, om my dat opzet te doen staken?
Myn Izak hoore Godts bevel op Morya,
En Sara, wen het al volbraght zal zyn, daarna.
Maar hoe veel onheils heeft myn ziel niet al te wachten
Van Saraas hartstoght en de droeve nagedachten?
| |
[pagina 229]
| |
Hoe wil dit Kanaän niet wagen van 't geval!
Doch schoon de hemel, d' aarde, en zee, ja 't groot Heelal
Gewaagden van den slagh: schoon 't aartryk 't zich wou belgen,
En yslyk geeuwde, en gaapte, om voort my in te zwelgen;
'k Zou nogh gehoorzaam zyn aan 't Goddelyk gebot.
Het past geen schepsel iet te weigeren aan Godt,
Den grooten Vryheer van dit al, 't oneindigh Wezen,
Dat zelf de hemelen met diepen eerbiet vreezen.
Ga naar margenoot+
Laat Gerar zeggen, als 't my zie: daar gaat de man,
Die zynen zoon vermoorde; en laat heel Kanaän
Vry roepen: deze heeft zyn eenigen geboren,
Zyn' lieven zoon geslacht ten zoen van 's Hemels toren.
Ga naar margenoot+
Men zegge alsints, dat ik hem gave aan Astaroth,
Aan Moloch, of aan nogh afschuwelyker godt.
Laat Sara, door haar liefde en droefheit uitgelaten,
In steê van minnen, my gelyk haar' vyant haten:
Al wist ik dat ze, ontaart van haar geloof en plight,
My aan zou schennen, en strak vliegen in 't gezicht,
Gelyk een leeu valt op den roover van zyn jongen:
Al kwam al 't boschgsdierte: al wierde ik voort besprongen
Van wreede leeuwen uit het Libische gewest:
Al wist ik dat de doot, de honger, en de pest
My aan zou randen, 'k zoude, in spyt van hun vermogen,
Myn Heilverbontsgodt, voor zyn albeschouwende oogen,
Ten dienste staan, en doen, al wat hy my gebiedt.
Ik acht dit leven, 'k acht de heele waerelt niet;
| |
[pagina 230]
| |
Geen ydle waerelt kan myn ziel vernoeging geven.
Ga naar margenoot+Het anker van myn hoop legt in 't oneindigh leven,
In Godts genadezee, aan zyn beloften vast.
Myn hooge geest, met dit verganklyk vleesch belast,
Maar tot d' onsterflykheit geschapen; zweeft alreede
Ga naar margenoot+Met wieken van geloove, op lucht van heil en vrede,
Tot in de Hemelstat, by Godt, den Konstenaar,
En grooten Bouwheer; voor het hooge zoenaltaar
Myns Heilants; ja my dunkt ik hoor de maatgezangen
Van duizent englen, die op vlugge vlerken hangen,
Ga naar margenoot+De pennen klappende in den lof der
Majesteit.
ô Eindeloos genot van Hemelheerlykheit!
Dat in d' omhelzing van 't oneindigh Opperwezen,
Zoo wy volharden in gehoorzaamheit, na dezen
Dit zwakke denkbeelt zal zoover te boven gaan,
Als onze middagzon de zwymelende maan;
Het lieflyk morgenlicht den nacht: zoover de hemel
Is boven d' aarde, en al het sterffelyk gewemel:
Zoover de Schepper zelf het schepsel overtreft,
En d' oorzaak boven het gewrochte zich verheft.
Ga naar margenoot+Wat mag een liefdedrift,
een hartstocht, in dit leven,
Dan 't brein benevelen, de reden tegenstreven,
Daar myne Godtsliefde onbedrieglyk gloeit en blaakt,
En van myn eeuwigh heil dien edlen voorproef smaakt;
Een liefde, sterker dan de doot: vergode vlammen,
Niet uit te blusschen, schoon de hemel uit zyn krammen
| |
[pagina 231]
| |
Van boven schokte, en al deze aarde aan duigen viel.
Welaan dan, Abraham, wat toeft ge, ô edle ziel?
Wat aerzelt gy? ga, doe, 't geen Godt u heeft bevolen:
Ga heen, en keel, en slacht, en brand uw'zoon tot kolen.
De mont der Waarheit, die voor dezen tot u sprak:
Ga naar margenoot+
Ik zal uw nageslacht, in dezen Izaäk,
Tot eene meenigte, tot groote volken, stellen:
Zoodat ge eer al 't gestarnte, al 't gras, en 't zant zoudt
tellen,
Dan het geloovigh volk dat uit hem spruiten zal;
Want in hem legt het Heil, de Zegen van 't Heelal:
Die mont beveelt het u: die tong zal niet bedriegen:
De Godt der Waarheit is geen mensch, gewoon te liegen.
Hy is te heiligh, dat Hy iets gebieden zou
Rechtstrydigh tegen zyn verbont, en woort, en trou:
En schoon 't vernuft door dit geheim niet heen kan staren,
De Heilzon zelve zal die nevlen op doen klaren.
Ga naar margenoot+
Wat toeft gy, Abraham; de Godtheit zelf bereidt
Een heerlyk wonderwerk om haare Almogenheit
U aan te toonen; want de zon zal eer haar stralen
Weêrhouwen, en de maan voor uwe voeten dalen:
Eer zal 't gestarnte ziud-en noordwaarts ommegaan,
't Gebergte tuimlen in den hollen oceaan,
De hemel daveren, en al het aardryk beven;
Eer Godt zyn heilwoort breke, aan Abraham gegeven.
Hy zal een wonder doen: zyn macht was nooit verkort.
Misschien of Izak uit den doot weer levend wort.
| |
[pagina 232]
| |
Ga naar margenoot+Met dit besluit legt myn Geloofshelt zich ter ruste,
Maar eer de dageraat de blozende oostkim kuste
Met rozen om den mont, is hy al opgestaan,
En heeft het branthout reê doen klooven, en gelaan
Ga naar margenoot+Op torschende ezels, 't mesch, het vuur, en
d'offerbanden,
En wat hem dienstigh scheen tot heilige offerhanden.
Hy trekt met Izak en twee knechten uit die streek,
Toen pas de morgezon ter nuchtre kimme uitkeek,
Naar 't eenzaam Morya, bezwangert van gedachten,
Om Zynen lieven zoon op Godts bevel te slachten.
Twee dagen was hy op die zorgelyke reis
Vol Godtvrucht bezigh om zyn Izak, naar den eisch,
Door kracht van reden te bereiden, t' overtuigen,
Dat onze wil zich voor Godts wille neêr moet buigen.
Ga naar margenoot+Maar opdat hy
zyn doel bet raken zou, vertelt
Myn vrome Aartsvader aan zyn' jongen Martelhelt
Zyn ondervinding van des waerelts tegenspoeden;
En hoeveel rampen Godt gebruikt voor ysre roeden
Tot s' menschen tucht; als pest, en dierte en hongersnoot:
Hoe meenigmaal hy in zyn ballingschap de doot,
Nu door den haat, dan door den honger, zag voor oogen.
Hier door den vrouweroof, en daar door oorelogen:
Wat huistwist hartkwellaadje en smart hy had geleên:
Ga naar margenoot+Van hoeveel zorgen hy gestadigh werd bestreên,
En hoeveel ziekten, hoe veel pynen, welke kwalen
Hy onder 't menschdom had gezien ontelbre malen;
| |
[pagina 233]
| |
En dat dit lichaam staat ten doel van zooveel kwaat,
Zoolang wy blyven in dees' onvolmaakten staat.
Zoodat dit leven (dus riep hy verscheide werven)
ô Lieve zoon, bestaat in worden, lyden, sterven!
In zooveel onheils, in dat eindeloos verdriet,
Ga naar margenoot+
(Dus gaat hy voort)deelt schier het godloos menschdom niet:
Dat is het lot der deugtbeminners in dit leven.
d'Alwyzve Vader wil zyn kind'ren slagen geven,
Daar ze, op den dartlen schoot van moeder aarde, alleen
Gekoestert worden, en gevleit door ydelheên;
Opdat hy hunnen geest beproeve, en sterk zou maken
Tot mannelyke deugt, en goddelyke zaken;
Optrekken tot zyn werk, en dienst, gelyk een goet
En schrander Vader zyn rechtschapen zonen doet;
En leeren hen alleen 't oneindigh heil beminnen.
Nu toont myn Godtsvrient, om te ruimer velt te
winnen
Ga naar margenoot+
In 't hert zyns Izaäks, hoe aavrechts men vertrout
Op d' ydle waerelt, en haar blinkend klatergout:
Hoe onbestendigh ze is in al haar handelingen:
Hoe 't allerbeste van deze ondermaansche dingen
Geen waerdigh voorwerp is van onze liefde; maar
Van wanvertrouwen, om het doodelyk gevaer:
Hoe rykdom, wellust, eer en aanzien, en vermogen,
Ga naar margenoot+
En wat de waerelt meer aanloklyks heeft voor d' oogen,
Gestadigh t'samen in een vloekverwantschap staan,
Om 't hert, in ware deugt gebolwerkt, te verraân,
| |
[pagina 234]
| |
En door de vensters van de zinnen te bekruipen;
Met waanverbeeldingen ten boezem in te sluipen,
Om drift en hartstocht op te ruien, en den geest,
Indien hy staag niet door de godtvrucht waakt en vreest,
Dus uit zyn sterkte van geloof en hoop te voeren,
Gelyk een' ydlen roof; zyn gronden om te roeren;
De zaden van de deugt te treden met den voet:
En zoo den gantschen mensch, met wreeden euvelmoet,
Elendigh overlaân met striemen, builen, wonden,
Voor slaaf te slepen in de heerschappy der zonden.
Hoe zaligh(zegt hy) is de man, die altyt waakt,
Terwyl zyn hert in 't vuur van zuivre Godtsmin blaakt;
Die, door geen eigeliefde of blinden waan bedrogen,
Zyn rykdom in de deugt, zyn grootheit en vermogen
In 't fier versmaden van al 't geen de waerelt mint,
En zynen wellust in de ware wysheidt vindt!
Ga naar margenoot+Zoo wist myn Helt het hert zyns zoons als wasch te
kneden;
't Gemoet te buigen naar de vormen zyner reden;
Want Izak was gedwee, en deugtzaam in den aart.
Nu trekt hy zyhe ziel van d' aarde hemelwaart,
En toont d' onsterflykheit van 's menschen geest, by trappen;
Uit zynen aart; uit Godts natuur en eigenschappen,
En uit het heilverbont en zyn beloftenis,
Waarvan een eindloos heil het doel en voorwerp is:
Ga naar margenoot+Dan spreekt hy heerlyk van het eeuwighzaligh leven;
Van Hemelstat met al zyn burgers, zoo verheven
| |
[pagina 235]
| |
Op starrekringen in het ongenaakbaar licht
Door Godt, den Bouwheer van dit groot Heelal, gesticht;
En van de heerlykheit van die vergode zielen,
Die juichend' voor den troon des Heilants nederknielen;
En hoe zy wandelen op straten van fyn gout,
Met paerlen ingelegt, Topaes, en Esmarout,
Met Hyacinten en Safieren, ryk van stralen;
Langs Iaspismuuren naar de diamante zalen:
Daar zy, met hemelslicht van wysheit overstort,
Godts werk beschouwen; hoe 't Heelal bewogen wordt,
En in zyn Almacht draait, als in metale naven;
Hoe zy met hemelsch manne en eindelooze gaven;
Ja met de Godtheit zelf verzadigt, in den kring
Der eeuwigheit, verrukt in haar bespiegeling,
Nooit moê van vreugde, by al d'Englereien zweven,
En voor Godts aanschyn, in het licht der Heilzon, leven.
Die vreugt is (zegt hy) voor het Godtverlooft
geslacht,
Ga naar margenoot+
Dat zynen Heilant meer dan d' ydle waerelt acht,
En, Hem gehoorzaam, door geen tegenspoet bezweken,
Grootmoedig 't hooft kan door die nevelwolken steken:
Voor heldenzielen, die den rykdom, staat, en eer,
Versmaân, ten dienste van hun' grooten Opperheer;
Die vader, moeder (wen het Godt gebiedt) ja 't leven
Groothartigh durven aan dien Gever wedergeven:
Voor my, voor u, myn zoon, indien wy niêt ontvliên,
Op zyn gebot den doot stout in den muil te zien.
| |
[pagina 236]
| |
Ga naar margenoot+Zoo sprak Helt Abraham, toen ze aan 't gebergte kwamen
Ten derden dage, en reets van verre een straal vernamen,
Die van den hemel, als een heldre bliksemschicht,
Recht nederdaalde, en zette een heuveltop in 't licht:
Gelyk de zon, wanneer zy uit een bet van rozen
Opryst, de toppen van de heuvelen doet blozen,
Terwyl het dal nogh in een bruine schadu legt.
Ga naar margenoot+Nu komt men eindlyk, daar de vrome Vader zegt
Tot zyne knechten: blyft hier by den ezel wachten;
Wy zullen op dien berg aan Godt een offer slachten,
En wederkeeren, als wy hebben aangebeên.
Nu legt hy 't branthout op de vastgespierde leên
Zyns Izaks; neemt het mes, het vuur en d' offerbanden,
En al 't gereetschap tot den altaarbou in handen.
Zoo klimt het godlyk Paar vol moets ten heuvel op:
Maar Izak vraagt, eer men beklom den breeden top:
Ga naar margenoot+Myn Vader, zie het hout, en 't vuur om 't aan te
steken;
Maar waar is 't offerlam? zal 't u aan 't lam ontbreken?
Gelyk een zeeman met voorzichtigheit het schip
Wendt uit de barrening van eene blinde klip:
Dus wendt myn Abraham, op deze vraag zoo teeder,
Het schip van zyn geloof, in dit onstuimigh weder,
Ga naar margenoot+Manmoedigh af, en zegt: Godt zal zich zelf, myn
zoon,
Een offerlam voorzien, om op 't altaar te doôn.
Maar op dit zeggen vloeit, van liefde en mededoogen,
Al heimelyk een stroom van tranen uit zyne oogen:
| |
[pagina 237]
| |
Ja, zoo zyn hart, in 't vuur der Godtsmin heet geblaakt,
Niet in de Heilbron was verstaalt, en hart gemaakt,
't Had op dit oogenblik, als buigzaam wasch, bezweken
Ga naar margenoot+
En weggesmolten in die heete tranebeken.
Nu klimt hy op den berg vol moets, en Godt getrou
Met zynen Izak, en begint den altaarbou.
Thans daalt de Godtsstat neêr, en al de Hemelvolken
Ga naar margenoot+
Slaan 't oog nieuwsgierigh door het dundoek van de wolken
Naar Moryaas gebergte, om 't wonderwerk te zien,
Dat, tot een voorbeelt van den Heilvorst, zou geschiên.
De Hemel was nu stil; stil waren de Englereien;
De heilge lofzang zweeg, ook zwegen de schalmeien;
Ja zelfs de heilbazuin der Serafynen zweeg.
Nu staat het hemelhof en al de raatzaal leeg.
't Almachtigh Wezen, met zyn' Raat van eigenschappen,
Rydt op de wolken, om op d' aarde neêr te stappen.
Toen 't outer was gesticht, en 't hout 'er op lag,
sprak
Ga naar margenoot+
De vrome Aartsvader tot zyn' lieven Izaäk;
Nu is het tyt om 't hoogh bevel u t' openbaren.
Verhef uw hart, myn zoon! laat al de waerelt varen
Voor uwe liefde tot den Schepper, 't hoogste Goet.
Hy eischt een proefstuk van geloof en heldenmoet.
Hebt gy nu Abrams bloet en moet in hart en ader,
Gehoorzaam uwen Godt; gehoorzaam uwen Vader.
Dus luit d' orakelstem in 't bosch van Berseba:
Ga heen, ô Abraham naar 't lantschap Morya,
| |
[pagina 238]
| |
En neem uw' Izaäk, uw eenigh welbehagen,
Om my te slachten, en ten offer op te dragen,
Op een' der bergen, dien ik u vertoonen zal.
Dees is dezelve berg: hier stont het teken pal.
Zie daar het outer, hier het vuur, het mes, de banden,
En hier ben ik gereedt te doen deze offerhanden.
Ga naar margenoot+Myn Vader, (sprak de Helt) welaan: ik ben bereidt
Om uwen wil te doen, tot Godtgehoorzaamheit,
Welaan, myn Vader, laat de liefde u niet verschrikken.
Spaar vry uw tranen, 'k zal in weinige oogenblikken
Op starren treden, van dit sterflyk deel ontlast.
Kom, bind myn voeten; kom, bind bei myn handen vast,
Op dat geen ydle schrik het offer doe mislukken:
Maar neen. Laat my u eerst in bei myne armen drukken.
Vaar wel, myn Vader, zeg myn Moeder ook vaarwel.
Zeg dat ik willigh sterve op 't goddelyk bevel,
En bid' dat ze allen rou om Godts wil ook laat varen.
Ga naar margenoot+Vaar wel, myn Vader, Godt wil u in 't leven sparen:
Ik ga, dus jong, u voor, naar dien volmaakten staat,
En zal, wanneer gy sterft, in hagelwit gewaat,
Met Grootvaâr Therah, nagevolgt van d'Engledrommen
Met palmen in de hant u daar verwellekommen,
En leiden, daar u Godt, by 't heiltriumfgeschal,
De kroon der vroomheit op den schedel drukken zal.
Vaar wel, Vaar wel, Godt wil u andre zonen geven.
Geen jonge rank kan om den olmboom vaster
kleven,
| |
[pagina 239]
| |
Dan Izaks armen om den hals van Abraham.
Ga naar margenoot+
Geen heldre beek, die uit vier adren oorspronk nam,
Vloeit sneller van 't gebergte om de akkers te besproeien,
Dan nu de tranen uit vier schreiende oogen vloeien.
In 't eint laat Izak los, en steekt zyn handen uit:
Ga naar margenoot+
De Vader bindtze, en zegt: Godt weet zyn raatbesluit,
Maar dekt het voor ons oog: Hy heeft belooft voor dezen,
In Izak zal uw zaat gelyk de starren wezen
In meenigte, of gelyk, 't ontelbaar oeverzant.
Hou moet, myn zoon, ik wagt een wonder van zyn hant.
Zyn Almacht zal misschien u noch ter vlamme onttrekken,
Of, na de proef van ons geloof, in 't leven wekken.
Ga naar margenoot+
De binding is volbracht. nu doet myn vrome Helt
Op zyne hartstoght al het uiterste gewelt:
Hy roept zyn krachten t'saam, en heft, nu sier en stouter,
Den jongeling van d'aarde, en legt hem op het outer.
Thans stont natuur verbaast, en 't aardryk was van schrik
Besturven om den mont; ja op dit oogenblik
Ga naar margenoot+
Verbleekt de zon, en durft naau door de wolken kyken.
Het hart der bergen klopt, en bron, en beek bezwyken;
Ja 't scheen of in het rond, de heuvels wyd en zyd
Hun kruinen gansch verbaast verheften op dien tyt,
Gelyk een meenigte van mannen en van vrouwen
De hoofden opheft, om een dootstraf te beschouwen,
Wanneer Gerechtigheit den blanken Sabel zwaait.
Ai my! my dunkt ik zie 't, de jongling buigt en draait
| |
[pagina 240]
| |
Het hooft, en legt den hals nu schooner voor zyn' vader.
Ga naar margenoot+Help
Godt! daar vat hy 't mes hy dreigt ... hou op! niet nader!
Ga naar margenoot+Hou! Abram, Abraham! (dus roept Godts
Engel zelf,
De groote Goël, uit het hemelsche gewelf.)
Laat af, ô Abraham, den jongling aan te raken.
Ik heb uw Godtsvrees nu gezien van 's hemels daken.
'k Ben met den wil voldaan van uw gehoorzaamheit,
Dat ge uwen eengen zoon ten offer hebt bereidt.
Ga naar margenoot+Triumf! de Godheit zy in eeuwigheit geprezen,
En het gekofte Lam, ten offer uitgelezen;
Om in de heileeu voor het menschdom, Godt ten zoen
Geslacht te worden, en des Vaders wil te doen,
En 't kruishout van zyn toorn ten moortberge op te dragen!
Hoe zullen de eeuwen niet van Abraham gewagen,
En zynen grooten zoon; wanneer men vrank en vry
't Doorluchtigh Tegenbeelt zie in dees schildery:
Wanneer 't geloovigh volk de levende ommetrekken
Van Godts genaderaat en handel zal ontdekken!
Triumf! de Godtheit zy gelooft in eeuwigheit,
En 't Lam, het menschdom ter verzoening toegezeit!
Ga naar margenoot+Dus zong al 't Hemelvolk: dus juichten d'Englereien
Door d' opperzalen met bazuinen en schalmeien,
Terwyl al d'aarde meê van blytschap juicht en lacht,
De bergen blozen, en de beekjes met meer kracht
Beneden vlieten door de lommerryke dalen.
Het wintje blaast. natuur schynt ruimer aâm te halen.
| |
[pagina 241]
| |
Zy schreit van vreugde; en kroont met bloemen in het ront
Den heuvel, daar het pas zoo naar en aekligh stont.
Maar myn Geloofshelt dankt zyn' Goël grootsch en
statigh
Ga naar margenoot+
Van aangezicht, in rouwe en vreugde al even matigh:
Verlost op Godts bevel den braven jongeling,
Dien hy omhelst, en weêr als uit den doot ontfing;
En zag juist, daar hy 't oog had achter zich geslagen,
Een jongen ram, verwart in dichte dorenhagen,
Met zyne horenen, dien hy by 't outer braght,
En Godt, ten offer voor zyn zoons verlossing, slacht;
Terwyl hy zich op zyn Voorzienigheit beroemde,
Ga naar margenoot+
En juichende dien berg, met een' gedenknaam noemde:
De Heer zal 't al voorzien, een' naam, die
eeuwen lang
By 't nageslacht, als tot een spreekwoort, bleef in zwang.
Thans daalt de Heilant uit d'azuure stargewelven
Ga naar margenoot+
Ten tweedemale, en zegt: ik zwere u by myzelven,
Dus spreekt de Jehova, de Schepper van 't Heelal,
ô Abraham! ik zweer, dat ik u zeegnen zal,
Om dat gy uwen zoon, den eenigen niet spaarde.
Ik zal voorzeker met uw nageslacht al d' aarde
Vervullen: 'k zal uw zaat gelyk het starrenheir,
Gelyk 't ontelbaar zant aan d'oevers van het meir,
Vermeenigvuldigen: het zal de steên en landen
Ten erf bezitten van de Heid'nen zyn vyanden:
Noch zal uit uwen zade een Zegen spruiten, voor
Al 't menschelyk geslacht, de heele waerelt door.
| |
[pagina 242]
| |
Ga naar margenoot+Toen voer de Heilvorst op 't gejuich naar d'
opperzalen;
Maar Godts Alwetenheit verlicht, met wondre stralen
Van 't eeuwige vernuft, met wysheit fyn bezielt,
Den geest myns Abrahams, daar hy voor 't outer knielt,
Met zynen vromen zoon, godtvruchtigh van gedachten:
't Gezicht wordt opgeklaart hy ziet zyn nageslachten
By duizent duizenden, door Faroos dwinglandy
Verdrukt, langs muuren van kristal, de slaverny
Ga naar margenoot+Ontvliên, door 't roode meir, en in dezelve
baren
Den Vorst vergaan, met zyn bloetdorstige oorlogsscharen.
Hy ziet hen Koningen en volkeren verslaan;
Of droogsvoets wandlen door de stroomende Jordaan;
En 't vruchtbaar Kanaän, belooft aan zynen zade,
Ten onderpande van Godts eeuwige genade,
Ten erf bezitten. hy beschout een dikke wolk
Van lotgevallen, en van rampen, die zyn volk
Is in den Raat van Godts Alwetenheit beschoren.
Hy ziet de zonden, die den donderenden toren
Verwekken zullen: ja hy ziet door eenen kring
Van vyftien eeuwen, al de staatverwisseling,
Van ballingschappen en van bloedige oorelogen.
Ga naar margenoot+Maar hoe was niet myn
Helt verrukt, en opgetogen,
Wanneer hy door dien nacht van eeuwen, flaau verlicht
Door 't schynsel van de maan der wet, en offerplight,
Vol duistre schaduwen en godtsdienstplechtigheden,
En voorbeeltschimmen, hard van omtrek, bruin van leden;
| |
[pagina 243]
| |
En door het starlicht der Profeten; nu den dagh
Van zynen Heilant in zyn glans en luister zag.
Hy ziet de Morgenstar eerst opgaan uit de kimmen;
Daar op den dageraat, en toen de Heilzon klimmen,
Die al de starren doet verdwynen, en de maan
Met haar geleenden glans verdooft, en flaau doet staan;
De beelden zet in 't licht, van schaduwen ontheven,
Ga naar margenoot+
Om alles in den dagh zyn echte verf te geven.
Nu bakert zich myn Helt in zulken zonnegloet,
En vindt verzadiging van wellust voor 't gemoet,
Daar zedewetten, en geboôn, en plichtgebaren,
In 't edel brantpunt van de liefde zich vergaren:
De liefde, 't eenig doel der zaligende leer
Van zynen Heilant, en volmaakten Opperheer,
Dien hy nu zelf hoort op den hoogen Tabor preeken:
Dan ziet hy een tafreel van meenigh wonder teken:
Dan weêr den zwarten nyt, en opgevloekten haat,
De leugen, laster, en het goddeloos verraat:
Dan zynen Goël aan hun woeden opgegeven.
Nu komt het Tegenbeelt zyns Izaks naar het leven
Ga naar margenoot+
In alle omstandigheên al klaarder in den dagh;
Daar hy zyn' Heilant aan het kruishout sterven zag,
Het heiligh Offerlam, doornagelt en geschonden,
Den Hemelvorst ten zoen geslacht voor 's waerelts zonden.
Ja nu verliest myn Helt zich in bespiegeling:
Hy zinkt als in een zee van heilverwondering,
| |
[pagina 244]
| |
Door 't levend denkbeelt van de liefde zonder gade,
Die 't eeuwigh Wezen, die de Vader der genade
Der waerelt toedraagt, in het offren van zyn' zoon,
Zyn' eenigen, den glans van zyne glorykroon,
Het uitgedrukte Beelt van zyn zelfstandigh Wezen.
Ga naar margenoot+Maar nu myn Godtshelt Hem ziet uit den doot
verrezen,
Wordt hy verrukt van vreugde; en raakt byna geen aard',
Wanneer zyn Heilvorst in triumf ten hemel vaart,
En op de wolken, zyn' verheven zegewagen,
Het fyn gezicht van zyn bespiegling wordt ontdragen.
Ga naar margenoot+Maar hoe beschryve ik best de grootsche zegepraal
Van myne Helden met verheven styl en taal?
Wat klanken zal ik nu aan myne vaerzen geven,
Om myn verbeelding uit te drukken naar het leven?
Daar Godtshelt Abraham van 't bergryk Morya
Met zynen zoon trekt in triumf naar Berseba.
Een ander zinge de trofeen van aartstyrannen,
En hoe zy leeuwen voor hun' zeegewagen spannen,
En stroomen, landen, steên, en kroonen, schepters, gout,
Ga naar margenoot+Gebonde Vorsten, roof en buit, somtyts te stout
Met onrecht en gewelt van waapnen aangegrepen,
Uit ydele eerzucht in hun staatsy ommeslepen,
Ik van Helt Abraham en zynen grooten zoon:
Twee Helden, niet gesiert met muur- of legerkroon;
Maar van de Godtheit zelf met paradyslaurieren,
Die tot in d' eeuwigheit den overwinner sieren.
| |
[pagina 245]
| |
Zy ryden heerlyk op het Heilgeloof, (wie zag
Ooit schooner zegekoets op Romes grootsten dagh?)
Die voortgetrokken wordt met onvermoeide schreden
Door vier hooftdeugden in 't gareel der goude reden:
Gehoorzaamheit, die 't juk op haren schouder torscht;
Ga naar margenoot+
De Nedrigheit met beide handen op de borst:
Rechtvaerdigheit met haar vergulde redenschalen,
En naarstige Yver, die, ontfonkt van hemelstralen,
Zichzelven voortnoopt, en met prikkelsporen steekt.
De Hoop, wiens fyn gezicht door lucht en wolken breekt,
Wyst myne helden het oneindigh zaligh leven;
En d' Overwinning komt op witte pennen zweven
En houdt twee kranssen, door de Godtheit zelf belooft,
Van onverwelkbaar loof, hen beiden boven 't hooft.
Geen stedepracht of praal, die Hoogmoet heeft verzonnen,
(Die zich verwint heeft meer dan steden overwonnen)
Volgt hier de staatsy; maar de vleiende Eigemin,
De snoô Lafhartigheit, Begeerte, Lust, en Zin
Gaan met de handen op den veegen rug gebonden:
d' Inbeelding, die 't vernuft voert van zyn vaste gronden,
Gaat met de Wantrou, met de Vreeze, en ydlen Waan,
Met siere driften en hartstoghten, zwaar gelaân
Met stale ketens, die de ware Wysheit smeedde,
Helt Abraham ten dienste, en zynen zielevrede:
Ook wordt de waerelt met haar momtuig omgeleidt,
En 't wuste speeltuig der schoonschynende Ydelheit,
| |
[pagina 246]
| |
Die men het hart ziet in een open schotel dragen.
Met deze krygstrofeen, op zulken zegewagen
Komt Abraham te rug, en deelt den edlen buit,
Zyn ware blytschap, aan zyn lieve Sara uit.
|
|