Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt

Zevende hooftdeel.
Schikking van schaduwen en lichten.

ONs oogeschept eenen zonderlingen lust in d' alderglinsterenste ⁺koleuren, zegt Maximus Tyrius, nochtans zal ons dit vermaek een klein vergenoegen toebrengen, ten zy dat men het aengename schijnsel van zulken helderen verwe, door een nabuurige bruinte een weinich zoekt te helpen. De jonge Plinius zegt, dat de aengenaemheit van 't licht in een Schilderye aldermeest door de schaduw e wort veroorzaekt. Hier op zegt Quintilianus, datmen te vergeefs eenige bevallijkheyt in de Schilderyen zoude zoeken, die niet dan met flaeuwe lichten, welke alleen een harde oneffenheit hebben, besprengt zijn: want deeze ontbeeren niet alleen de krachtige afsteeking, maer verbergen ook de aengenaemheit van die dingen, die wegens hare zachticheit zouden geroemt ⁺worden. En Junius, van wien wy dit gemelde ontleenen, berispt de harde aeneenstooting van licht en bruin, en zegt, dat dergelijke Schilderyen wel schaekberden gelijken. Vorder wil hy, datmen de macht van schaduwen matich gebruike, gelijk alsmen den honich met 't uiterste der vingers, en niet met de geheele hand neemt; want dit zullen gewis wel schaek-of damberden gelijken, die vol van lichten en bruine schaduwen geplakt zijn. Daerom beveele ik u niet te veel met lichten en schaduwen door een te haspelen,

+ De schoone dagingen worden door zachte by-gevoegde schaduwen geholpen.

+ Veel harde schaduwen maeken een schildery een schaekbert gelijk.

[p. 306]

maer de zelve bequamelijk in groepen te vereenigen; laet uwe sterkste ⁺lichten met minder lichten minlijk verzelt zijn, ik verzeeker u, datze te heerlijker zullen uitblinken; laet uwe diepste donkerheden met klaere bruin tens omringt zijn, op datze met te meerder gewelt de kracht van het licht mogen doen afsteeken. Rembrant heeft deeze deugt hoog in top gevoert, en was volleert in 't wel byeenvoegen van bevriende verwen. Polidoor van Caravaggio heeft in zijne groepingen schoone en grootse dagingen waergenomen, en liet de lichten van minder lichten tot noch mindere afzakken, eer hy zijn ruime schaduwen te pas bracht.

+ Regel van dagen en schaduwen te schikken.