Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt

[p. 278]

Inleiding.
Van de Gratien in't gemeen.

OMoeder van Orfeus! en voornaemste der Zanggodinnen, die, wanneerze al gelijk aenheffen, als meestresse de maet slaet, en ⁺de gansche Harmonie maekt. Gy die gewoon zijt volkomentlijk te leeren uitdrukken, al 't geene door een goedt oordeel alreede voor 't beste gekeurt is. Uw naem komt van Kalé ops, dat is goede stem, waer meede gy al de uitvindingen uwer Gezellinnen versiert. Gy zijt voor de waere Hemelsche Venus bekent, en schoon gy onder de Dwaellichten geen by zondere starre beheerscht, zo eert men u nochtans als Godin van al de sterrekringen, daer gy in zoo veelerley omzwaeyen de Harmonie en overeenstemmende ordening in bewaert. Leer ons nu in weynich woorden 't geene daer zoo veel aen vast is; te weeten, hoemen een Schilderye met de volmaektheyt zal overstorten: en die konst zelve, die den volkomen meester maekt. Ontdek ons hoe het by komt, dat zelfs overkonstige werken onaengenaem zijn; en andere daer en tegen met haere gebreeken verlustigen. Gebie aen uwe staetjuffers de drie bevallijkheden Aglaje, Eufrosine en Thaleye, datze ons vergezelschappen, en de schoonheyt, graselijkheyt en bevallijkheyt doen kennen; Goodengaeven, die niet dan door een Hemelval te leeren ⁺zijn. Doe de duisterheyt van onze oogen af, op dat wy de zoeticheyt, leeventheyt en lieflijkheyt, daer de werken van die groote Meesters, Apelles, Raphaël, Parmens, en van Dijk, meede versiert zijn geweest, moogen onderscheyden.

⁺Zeeker de Gratien zijn 't, die een konststuk ten Hemel voeren: wanneer de volmaektheeden elkandeten gelijkelijk ontmoeten: wanneer de vindinge rijk en vernuftich is, de Teykeninge vast en zeeker, de beroeringen beweeglijk, d' omstandicheeden eygen, de schikkinge groots en gevoeglijk, de koloreeringe natuurlijk, en het daegen en schaduwen op vaste reeden staet: en hier dan noch by komt, dat Aglaje de schoonste verkiezing daer toe brengt; dat Eufrosine die op 't best vertoont; en dat Thaleye de hou dinge en Harmonie der verwen daer toe voegt. Deeze deugden by een te kunnen brengen maeken een volkomen meester uit: want in d' eerste toont hy zijnen edelen geest, wanneer hy een bezienswaerdige zaeke by de handt neemt, en verwonderlijke uitvindingen ten toon voert: in de tweede zien wy zijn groote ervarentheyt en vasticheyt in de Teykenkunst: in de derde zijn deurdringend vernuft, als hy de doeningen des lichaems, en de lij lingen des geestes uitbeelt; in de vierde wort men gewaer, dat hy in alle deelen der konst ervaeren, over al t'huis is, en tot

+ Calliope tanto importa quanto perfettione di Scientia, & é la superiore, & il capo di tutte le altre essendo che quando l'huome é perfeto non ha piu bisogno dell' altrui ajuto, ma é egli il superiore di tutti.

+ V. Cartari in Imagine de i Dei. &c

+ Gratie bestaet in de ontmoeting van al de deelen der Konst.

[p. 279]

alles raed weet: in de vijfde vertoont hy zijn meesterschap, wijl hy van veel deelen door 't ordineeren een geheel maekt, en zijn soldaeten als Hooftman in geleeden kan stellen: in de zeste en zevende deugden waer te neemen betoont hy geheelijk een Schilder te zijn, wanneer hy yder ding zijn natuurlijke verwe geeft, en de lichten en schaduwen behoorlijk waerneemt. Maer al deeze deugden zullen den welstant missen, ten zy'er de schoone verkiezinge, de bevallijke en levende vertooninge, en de lieflijke houdinge bykomt. En hier van moet ons Calliope door de dochters van Jupiter en Eurinome de helpende handt bieden.