Warenar

[p. 115]

Verantwoording

In de druk van 1617 staat de tekst van het blijspel zelf in gotische letter, terwijl de aanduidingen van bedrijf, toneel en sprekende personen in romein - soms cursief - zijn aangegeven. De gotische letter is in deze Delta-uitgave steeds omgezet in de huidige romein. Het cursief van de Voor-reden is niet gehandhaafd. De aanduiding van de sprekende personen staat in het origineel steeds in de marge. Voor de duidelijkheid werden die namen hier boven de tekst en in kapitaal gezet; bovendien werden ze hier voluit en zonder leestekens geschreven. Waar het vers is verdeeld over verschillende sprekende personages, staat dit in de oude druk gewoonlijk op dezelfde regel. Ter wille van de overzichtelijkheid worden die versdelen hier onder elkaar geplaatst, met een inspringing; dit laatste gebeurde ook wanneer in het origineel de tweede helft van een vers vooraan begint.

Deze uitgave is wat de tekst zelf betreft een zo nauwkeurig mogelijke reproductie van de tekst van 1617, zoals deze in facsimile (1972) is verschenen in deel 2 van Alle de gedrukte werken, onder redactie van W. Hellinga en P. Tuynman. Op deze eerste druk zijn direct of indirect alle overige uitgaven gebaseerd. Hooft en Coster hebben zich niet met volgende uitgaven bemoeid.

Enige zeventiende-eeuwse eigenaardigheden zijn in de tekst aangepast. Zo zijn de hoofdletter I en J, die in de druk van 1617 willekeurig voor de moderne j of i worden gebruikt, afgestemd op de moderne spelling. Zo ook werd vv tot w. Waar de w voor ui staat (zoals in ‘Wt’) is herspeld. De Duitse komma (/) is vervangen door de moderne komma.

Soms wordt in de Warenar gebruikgemaakt van binnenrijm, zoals in vs. 251: ‘En u een goet Jaer, datje gien verdriet // schiet’. In een aantal verzen is sprake van een speciale vorm van binnenrijm, namelijk waarbij zich midden in een versregel klanken bevinden die rijmen met reguliere rijmwoorden aan het eind of het midden van een voorafgaande versregel (het laatste geval wordt ook wel ‘middenrijm’ genoemd). In de druk van 1617 gaan deze bewuste rijmklanken vergezeld van een dubbele komma (,,), zoals in vs. 5 wilt,, weyt, dat samen met Miltheyt in vs. 6 gewoon eindrijm, en met vilt,, leyt,, in vs. 7 dit binnenrijm vormt. In de bedrijven, waar een gotische letter wordt gebruikt, is deze dubbele komma in het origineel aangegeven door //. In deze editie werd voor deze speciale vorm van binnenrijm steeds de dubbele schuine streep gebruikt. Op veel plaatsen (met name in de tweede helft van het stuk) staat echter / of het koppel-

[p. 116]

teken - in plaats van //. Hier werd de tekst stilzwijgend genormaliseerd. Het omgekeerde (// i.p.v. de komma, of de Duitse komma /) komt ook voor (vs. 28, 58, 74, 1075). Ook hier is genormaliseerd. In talloze verzen, met name in de tweede helft van het spel, ontbreekt de schuine streep waar wel van binnenrijm sprake is. Hier is het rijm d.m.v. // aangegeven.

Opvallend is het gebruik van het accentteken op de losse letter o (ô) in de verzen 77, 811, in 1219, 1367, 1427. Dit losse gebruik van een accentteken, geeft geen klemtoon aan, maar een rekking van de klinker (dus ‘oo’), een uitspraakverschil ten opzichte van de korte klank ‘o’, zoals in ‘bos’.

De druk van 1617 is tamelijk slecht: er is een flink aantal onvolledige of slecht gedrukte letters, alsmede letters die verschoven zijn of op de kop staan. Veelvuldig staat er een c waar een e bedoeld is, een u in plaats van een n. Dergelijke zetfouten zijn stilzwijgend verbeterd. Grammaticale fouten (zoals in de vs. 834-835) zijn niet hersteld, omdat de bedoeling steeds duidelijk blijft. Aaneengedrukte woorden (zoals in vs. 79 ‘slaejeme’) zijn overgenomen. Het leestekengebruik vroeg soms om kleine ingrepen om de tekst leesbaarder te maken. Zo is het vraagteken achter vs. 110 en achter vs. 601 verplaatst naar resp. vs. 112 en 600; het vraagteken achter vs. 203, 206, 210 werd vervangen door een uitroepteken. Komma's en punten bij de aanduidingen van personages zijn niet gehandhaafd. Evidente zetfouten, anders dan bovengenoemde, werden verbeterd met verantwoording in de aantekeningen. Inkortingen van woorden door de zetter (in de vs. 136, 178, 233, 316, et cetera), die vrijwel steeds zijn aangebracht om een vers op één regel te krijgen, zijn stilzwijgend opgelost. De vs. 161 en 187 ontbreken in de oude drukken en zijn gereconstrueerd, deels op basis van de parallelplaats in de Aulularia (resp. Aul. 104 en 124).

Tekstkritische aantekeningen

Opgave van correcties ten opzichte van de eerste druk (1617)

regel
36	by wien te vermoen), < by wien) te vermoen,
54	genoech < genoecb
66	gemeent, < gemeent
66	speelen < speelen.
68	voorreden < voor reden
70	leggen. < leggen
71	stelt < stel
97	maisjens < masjens
108	ghenoech < gkenoech

[p. 117]

	110	hooft < hooft?
	112	jaghen? < jaghen:
	113	man < mau
	131	taecken? < taecken.
	144	s'is < s is
	161	Ick koom terstont weer in, haeltser eerder niet of. <
	162	Princen < Princes
	187	Voorseecker wy souwen niet liever doen as kallen. <
	193	erven < erveu
	203	Niet < Wie
	238	buld'ren. < buld ren
	283	Want < Wat
	334	Evangely < Euangely
	354	hylick < hylck
	374	banck < panck
	423	drock. < drock,
	431	Ba < Wa
	489	hy't < hy t
	493	verloopen. < verloopen,
	498	meten. < meten,
	600	sluyten? < sluyten,
	601	aldaer. < aldaer?
boven	621	Warnar < Warnat
	621	ick < iek
	672	beteren < beter en
	702	heeft < hetft
	747	questien < questie
	850	'kSeyd <'kseyd
boven	859	tweede < vierde
	918	Lecker < Leeker
	945	niets te < nietste
	997	booste < bootste boven
boven	1045	vierde < derde
	1061	jou < nou
	1114	Ouchert), < Ouchert,)
	1139	'kWeter < 'kweter
	1201	s'is < 'sis
	1221	vreck < breck
	1254	jouwetjen < jouwetten
	1265	'kWilme < kWilme

[p. 118]

1323	dralen? < dralen
1341	'kSout < 'ksout
1378	Geert. < Gertr.
1398	Reym. < Keym.
1398	'kHebber < 'khebber
1466	jou < sou
1472	Mach < mach
1482	Ritsert. < Lecker.
1483	Lecker. < Ritsert.