De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 3

Derde deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 297]

1042 Aen mijnen Heere, Mijnen Heere Constantijn Hujghens, Ridder, Heere van Zujlichem, Raedsheere ende Geheimschrijver zijner Hooghejt.

(Huygens: R^c 15.7^b: 40. Grave.)

1Mijn' Heere,

2De bedenking van U. Ed. Gestr. op het gebrujk der Orghelen vind² 3 ik t'eenenmael opgelejdt van onverwrikkelijke redenen, zoo in 't³ 4 beweeren als in 't wederleggen: maer dit getempert met een'⁴ 5 beschejdenhejt, zoo omzightigh en ontziende, dat het der tegen-⁵6parthije niet alleen de maght maer ook de wil tot strijden, benee-7men moet.

Animo quoque subjugat hostes.⁸

9Hierbij gaen eenighe vejrsen, zoo maegher en ongedaen als hun⁹ 10 dichter, die ujt zijn' tweede ziekte, sedert twee maenden herwaerts,¹⁰ 11 komt. Maer Johannes Rulaeus, Predicant, beroepen van hier tot¹¹ 12 Rotterdam, raekte onlanx met mij te kouten van deze stof; in 't 13 bezonder van de kracht der gulle klanken, die geene, ofte ('t welk¹³ 14 eeven veel is) onverstaenlijke woorden vervatten: en verhaelde mij 15 deze geschiedenis. Een Roomsgezint schipper van Hoorn quam te 16 Lande gerejst, ujt Italie, over Geneve; en hier ter preeke van den¹⁶ 17 Heere Beza, ujt enkle nieuwsgierighejt, oft om tijdtverdrijf, alzoo¹⁷ 18 hij 't Franchojs niet beter kende dan 't Hebreeuwsch. De voeghlijke¹⁸ 19 lejding der stemme, de beweeghende lieflijkhejt van 't gelujdt (het¹⁹ 20 gelaet moght 'er toe helpen) wracht, in den goeden man, een' 21 graetighejt nae onderwijz in de Leere, die hum docht nae gelijke²¹ 22 zoetighejt te moeten smaeken. Hij liet zich berichten, en verliet het²² 23 Pausdoom. Oft dit voorbeeldt ergens een hoexken verdient in 't²³ 24 werk van U. Ed. Gestr. zij haeren oordeele bevolen: samt in haere²⁴ 25 beste gunste:

26Mijn' Heere,

27U. Ed. Gestr.

28Onderdaenste, ootmoedighste

29dienaer,

30P.C. Hóóft.

31Van den Hujze te Mujde,

32den 6^en in Herfstmaent, 1640.

2 De...orghelen: De beschouwing van u over het gebruik der orgels (Huygens' verhandeling over Gebruyck of Ongebruyck van 't Orgel in de kercken der Vereenighde Nederlanden, in 1641 bij Elzevier in Leiden verschenen; een nieuwe uitgave van dit belangrijkste prozageschrift van Huygens van mijn hand is verschenen in Verhandelingen der Kon. Ned. Ak., afd. Letterkunde, Nieuwe Reeks, dl 84, A'dam-Londen 1974. F.L.Z.). Hooft las het manuscript, dat Huygens hem had gezonden.

3 t'eenenmael opgeleidt: geheel vol, boordevol (WNT opleggen 976); onverwrikkelijke redenen: onweerlegbare (onaantastbare) argumenten (nl. voor het gebruik van het orgel bij de zang van de gemeente).

4 getempert...bescheidenheit: gemengd met een wijsheid (WNT temperen (III) 1490/1).

5 ontziende: nl. de tegenstander. (Inderdaad treft in Huygens' verhandeling de wijze, verzoenende, nimmer prikkelende toon.)

8 Animo...hostes: Ook met zijn geest onderwerpt hij de vijanden (Claudianus, Panegyricus de sexto consulatu Honorii, vs 249).

9 ongedaen: lelijk (voor Hoofts lofdicht op Huygens' werk, (LSt. I, 319) zie Proeven II, p. 192).

10 herwaerts: (eigenlijk: tot op deze dag) sedert twee maanden.

11 Johannes Rulaeus: vgl. 693.

13 gulle klanken: pure klanken, klanken zonder betekenis, (WNT gul (II) 1236); die...vervatten: die geen of, wat op hetzelfde neerkomt, onverstaanbare (onbegrijpelijke) woorden behelzen (vormen).

16 en hier: en kwam hier, nl. in Genève.

17 Beza: 1519-1605, hervormer, medestander van Calvijn en zijn opvolger in Genève.
alzoo: aangezien.

18 voeghlijke leiding: gepaste beheersing (passende stembuiging).

19 beweeghende...geluidt: de ontroerende liefelijkheid van de klanken; het...helpen: het gebaar zoUErbij geholpen kunnen hebben.

21 graetigheit: sterk verlangen.
hum: vgl. 1025.

22 zich berichten: zich onderrichten.

23 Pausdoom: katholicisme, Roomse kerk.

24 samt...gunste: benevens (en) in uw beste gunst (zij bevolen).

[p. 298]

Lof en ingesloten een lofdicht voor Huygens' vertoog over het orgelgebruik.

Origineel. UBA Gb 6. - Minuut UBA II C 11.547.