De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 955]

890 A Monsieur, Mons^r Joost Baak, bij 't ouwdemannenhujs, in N^o 3 tot Amsterdam.

(Baak: 1637 Muyden 2 Aug^ti beant. 8 ditto.)

loont

1 Mons^r mon Frere,

2 U.E. vervolghends geschreve brieven van gister en eergister hebben² 3 ons grootlijx verquikt met de verquikking van U.E. lieve³ 4 hujsvrouw en zoontjen. 'T frisse glaesjen op d'ouwekost heeft ook⁴ 5 smaeklijk de borst gesmeert. Uwer E. gebeuren nu daeghelijx⁵ 6 zoodaene versnaeperingen, daer wij hier de vingers nae lekken: 7 doch zullen aen een' kant van die, zoo dikwijls U.E. gelieven zal⁷ 8 mildt van gelijke gunst te zijn. De Prins, hoop ik, dat voortaen zijn⁸ 9 hart op een' zachte stede zet; ende laet ze pompen, die kouwde 10 hebben. Zijnde Breda zoo slecht van volk verzien, ende Landrechies¹⁰ 11 immers zoo soberlijk geweest, nae gelang; lust mij te gelooven, dat 12 het lujd roepen van 's vijands maght meer winds dan waerhejts aen 13 heeft. Wes de Cardinael zich onderwinden wil, zal mij benieuwen¹³ 14 te hooren; kunnende mij naeuwlijx inbeelden, dat hij gezint zij¹⁴ 15 met het hooft tegens den mujr te loopen. Eenigh ander beleg aen te 16 vangen, om d'onzen van Breda te trekken, oft altoos 't verlies dier¹⁶ 17 stadt te boeten met eenighe winste, zoude wel 't naeste schijnen.¹⁷ 18 Maer de moerassen van 's Hartoghenbos drejghen van onze¹⁸ 19 parthij te zijn, mits 't genaeken der herfste, en natte daeghen. Om 20 Maestricht te tokkelen, dunkt mij de kans ook niet zeer gezien;²⁰ 21 ende dat hij van Lujk, 't welk de stroom boven slujten kan, niet²¹ 22 veel geriefs te verwachten heeft, mits de laeste ontsteltenissen, noch²² 23 te versch om een volk, hoe wispeltujrigh het zij, te laeten wendigh²³ 24 worden. Zeker zij zijn ons niet quaelijk te pas gekoomen; dewijl²⁴ 25 men te vooren zejde, dat de geneghenheit dier gemeente zeer 26 t'onswaerts verkoelt was, indien niet ergher. Dus zijn wij nu, van²⁶ 27 stonde tot stonde, een bakken ten achtren, leevende met verlangen.²⁷ 28 Mijn' huisvrouw, zijnde onlanx t'Amsterdam, ende in meening 29 U.E. te bezoeken, leed steurnis in dien plicht, door de korthejt des²⁹ 30 tijds, die 't wijt aen haere bezigheden. Noch hadde zij liever ijet 31 anders verzujmt, waere de hujsvrouw van den H. Vossius niet

2 vervolghends: achtereenvolgens.

3 verquikking: beterschap.

4 'T frisse glaesjen enz.: deze en de volgende zin spreken allegorisch over de gunstige nieuwsberichten die Baak eindelijk weer stuurt: Breda is ingesloten.

5 Uwer E. enz.: Baak krijgt dagelijks nieuws over het beleg.

7 aen een kant van die lekken: meesnoepen van de versnaperingen.

8 gelijke gunst, nl. zoals de beide door hem geschreven brieven; voortaen: meteen; De Prins (prolepsis)...hebben: Ik hoop dat de Prins de spits van het leger tegenover een zwakke plaats in de wallen van Breda opstelt en de val van de stad rustig afwacht (laet...hebben: laat diegenen zich druk maken die daar behoefte aan hebben, vgl. R. Visscher, Sinnepoppen III xix).-Andere mogelijke verklaring: Ik hoop dat de Prins weldra een gemakkelijke stad kiest en 't aan anderen overlaat, zich in te spannen. Hiertegen pleit, dat er geen gemakkelijke steden waren, welker verovering belangrijk zou zijn (Gelder, Rijnberk, het kasteel Gennep e.d.), verder dat het niet voor de hand ligt, over een eventueel volgend beleg te beginnen als het belangrijke Breda nog lang niet gevallen is, en tenslotte dat de overvoorzichtige oorlogvoering, die sedert de val van Maastricht (1632) tot geen enkele belangrijke overwinning geleid had maar wel tot de nederlaag bij Calloo, eerder tot stille kritiek op Frederik Hendrik aanleiding had gegeven dan tot de wens dat hij 't wat kalm-aan zou doen.
N.B. laet kan, behalve een imperatief waarmee de constructie zichzelf in de rede valt, ook het tweede verbum fin. zijn bij het subj. de Prins; een dergelijke inversie bij laten bestaat nog.

10 ende...gelang: en daar Landrecies naar verhouding van de grootte minstens zo slecht van garnizoen voorzien was.

13 de Cardinael-Infant, vgl. 665; zich des onderwinden: dat (durven) ondernemen (WNT onderwinden 1518 6, 1519 7, 8, vroeger c.gen.).

14 kunnende: daar ik kan; dat hij gezint zij: dat hij lust heeft, van plan is.

16 altoos: tenminste.

17 't naeste: het waarschijnlijkste, het meest voor de hand liggende.

18 dreighen: staan op het punt, zullen (WNT dreigen 3278); in 1629 waren die moerassen de steun van de vijand geweest.

20 tokkelen: verlokken (WNT tokkelen 919 5); gezien: gunstig.

21 de stroom: de Maas; boven slujten: het vervoer stroomafwaarts tegenhouden.

22 ontsteltenissen: opschudding (Mnl. Wdb. 2147). 16 april 1637 had de graaf van Warfusée (president van de Raad van Financiën te Brussel; onderhandelaar, met Adr. Pauw en Fr. Hendrik, begin 1632, over een verdrijving van de Spanjaarden uit de Z. Ned.) de burgemeester van Luik De la Ruelle verraderlijk laten vermoorden; hij was daarna zelf door de bevolking gelyncht, vgl. 554.

23 wendigh: geneigd tot ingrijpende verandering, omwentelingsgezind (Mnl. Wdb. 2147 verwijst naar Plantijn: tournoyant; Kil. versatilis). Luik werd in 1640 Spaansgezind.

24 zij zijn...gekoomen: zij hebben ons niet slecht geholpen (bij dit beleg van Maastricht in 1632).

26 Dus (wijst terug op een onzekerheid van de berichten).

27 wij zijn een bakken ten achtren: wij (de Hoofts) zijn juist te laat, een slag achter (hier: met de nieuwsberichten).

29 die, nl. de tijd, die zegt: ik ben niet kort, maar uw bezigheden zijn talrijk.

[p. 956]

32 doodt krank geweest, ende zijn E. daerom bujten lust en geleghen- 33 hejt van herwaerts te koomen, nevens U E. die zij anders dacht te 34 noodighen. U.E. gelieve altemets te vereischen hoe 't daer gaet,³⁴ 35 ende, als zijn E. ujtbreeken kan, ons des te verwittighen: desgelijx 36 van de gesteltenis van Joffr^e zuster, die met U.E. samt alle de haeren, 37 Gode bevolen zij, ende hartgrontlijk gegroet

38 Mons^r mon Frere, van

39 U.E.

40 Verplichtsten dienstw^sten broeder

41 P C Hóóft.

40 Van den Hujze te Mujde,

41 2^en Augusti. 1637.

42 Dank hebbe Pieter Boudewijns voor 't vlijtigh briefbestellen.⁴²

Oorlogsnieuws.

34 altemets: bij gelegenheid (WNT altemet I Suppl. 989 3); vereischen: navragen.

42 vlijtigh: zorgzaam, nauwgezet.

Origineel. UBA II C 13.19.
Hs. door uitgescheurde vouw beschadigd. Enig tekstverlies.