De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 2

Tweede deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 470]

604 A Monsieur, Mons^r Joost Baak, bij 't oudemannenhujs, in N^o 3. tot Amsterdam.

(Baak: Muyden 5 octob^r 1633 beantw 7 ditto)

Loont.

1 Mons^r mon frere,

2 Hierinne heeft UE de brieven van voorschrijven aende HH. van 3 den Hoonert ende Reighersberghe; met vlugge zeghels, op datze³ 4 gelezen ende daernae geslooten moghen worden. Maer eer UE dat 5 doet zal dienstigh zijn dat UE in de geene die aen mij gericht 6 daerinne steken, bij de E betekenende de voors Heeren, voeghe een⁶ 7 d: te weeten dat zij die moghen vinden aldus: Ed.: gelijk de wijze⁷ 8 is, daer men van lujden hunner soorte schrijft. UE houde mij dit ten⁸ 9 goeden, alzoo een kleen verzuim van eerbiedenis dikwijls koelte in 10 de geneghenheit der lujden maekt. Wijders zoo had UE vergeten 11 den brief, die vanden H. Reighersberghe melt, te slujten: 't welk¹¹ 12 gedaen dient, ende daer nae weder opgebroken, in schijn oft hij 13 besloten aen mij gezonden waer. Ick zoude ook raedzaem vinden,¹³ 14 dat nevens 't overleveren der brieven de goede lujden aen de HH 15 behandighden dubbelt van 't vonnis tegens UE ende d'andre be- 16 zorghers vanden boedel van Jacob Reael, bij 't hof van Hollandt 17 ujtgesproken: alzoo 't zelve wel betrachtinge waerdigh is. Enighe 18 andre bedenkingen heb ik noch, die ujt de penne niet en willen,¹⁸ 19 ende misschien wel verdienden, dat UE eens gins ende weder her-¹⁹ 20 waerts quaeme. Ende dus verre van nootzaeken. Belangende de²⁰ 21 tijdingen aldaer van Walstein, verwondert mij dat men noch in die 22 onzekerheit steekt. Dat hij op bedrogh der Evangelischen ten voor- 23 neemsten zoude toeleggen, dunkt mij een hooghduitsch vermoe-²³ 24 den. De groove verstanden hebben dit, dat zij altijds duchten ver-²⁴ 25 kloekt te werden, ende de dingen meer meeten nae 't gewisse²⁵ 26 hunner bequaemheit om bedroghen te werden, dan nae de reden:²⁶ 27 ende is het der gaeuwen plaegh, dat men altijds omzien nae hen²⁷ 28 heeft. Maer 't moght wel, dat Walstein het hart niet hoogh genoegh²⁸ 29 hebbende, om een stuk van zoo groot een' gevolgh te bestaen, ende 30 bedwemelt zijnde in 't overdenken van een werk dat de gemeene 31 zoo wijdt te boven gaet, den middelwegh kooze ende eenighe 32 vreede zocht te beärbejden, waer bij hij eenighen Vorstlijken, niet

3 vlugge of vliegende zegels (WNT vlug 1984, vliegen 2514 2 β): zegels die zo los aan de brief gehecht zijn dat die gelezen en daarna gesloten kan worden. Baak heeft als curator van het faillissement van Jacob Reael brieven van aanbeveling aan Hooft gevraagd voor twee raadsheren in de Hoge Raad, Van den Honert en van Reigersbergh. Er is nl. een proces voor het Hof van Holland door de curatoren verloren, tegen welk vonnis zij appèl hebben aangetekend. Hooft stuurt behalve de gevraagde brieven (met vlugge zegels) de ook voor de raadsheren bestemde mee terug, die aan hem gericht waren en waarin waarschijnlijk om de aanbevelingsbrieven gevraagd werd. Baak had ze aan Hooft verzonden (r. 13).

6 E kon ook Eersaeme betekenen, het epitheton voor eenvoudige mensen.

7 de wijze: de door de conventie voorgeschreven wijze.

8 daer: wanneer; soorte: stand.

11 van...melt: over de heer van Reigersbergh spreekt.

13 de verklaring van deze overvoorzichtigheid ligt voor de hand: juist Van Reigersbergh was in opspraak geraakt doordat er een brief van hem aan zijn zwager Grotius in verkeerde handen was gekomen. Hij schreef daarin spottend over de verkiezingen en met instemming over de wijziging ten gunste van de Remonstranten die zich in de Amsterdamse vroedschap aftekende.

18 die...willen: nl. voorzichtigheidshalve.

19 gins ende weder: (op een dag) heen en weer.

20 dus...nootzaeken: tot zo ver over dringende zaken.

23 hooghduitsch: plomp, volgens vVl. II 343 n. 2; niet in WNT.

24 De groove verstanden: De domme geesten; dat...werden: dat ze altijd bang zijn, dat men ze te slim af is.

25 meeten nae...werden: afmeten naar het bewustzijn van hun geschiktheid om bedrogen te worden.

26 nae de reden: naar redelijk is.

27 ende...heeft: en het is de plaag van de intelligenten dat men altijd rekening met hen moet houden, voor ze moet oppassen.

28 Maer...kooze: Maar het zou wel kunnen, dat Wallenstein niet moedig genoeg is om iets dat zulke ernstige gevolgen heeft, te ondernemen, en, overweldigd door 't overpeinzen van een onderneming die de gewone zo ver te buiten gaat, een compromis koos (WNT bedwelmen 1261 I).

[p. 471]

33 Koninklijken staet, ende voorts veiligheit voor zich zelven en 34 d'andere Vorsten moght bedingen: 't welk, mijn oordeels, zijn 35 zoude, indien men 't rijk in dier forme ophemelde, als 't was voor³⁵ 36 't inneemen van Boheemen door den Paltsgraef. 'T zelfste zoude³⁶ 37 ook minder opspraek van ontrouw onderwaerigh zijn, dan 't vol-³⁷ 38 komen verschuppen des Kaizars: alhoewel men, gelijk UE wel³⁸ 39 oordeelt, dit al mede zoude weeten te vergulden met glimp van³⁹ 40 redenen, die altijds de ooghen der Evangelischen t'over vervullen⁴⁰ 41 zouden. Mij gedenkt, als de Ridder Reael noch in Indjen was, dat⁴¹ 42 'er in mijn gezelschap op den Dam gesproken wert, oft zoo een 43 man zich niet gemaklijk meester van die oorden zoude kunnen 44 maeken. Mijn swaegher Cloek mejnde dat hij te vroom was om⁴⁴ 45 een verraeder te worden. Waer op Burgermeester Graef dat pas,⁴⁵ 46 voeghde, dat men dien naem wel gewoon was te geeven aen de 47 geenen, die stadt oft landt den vijandt leverden, maer niet aen de 48 geenen, die 't voor hun zelven hielden. Francisco Sforza, eerste 49 Hartogh van dien naeme, gebrujkte 't legher der stadt Milaen, van 50 'twelk hij Overste was, om de zelve te bemeesteren, ende bleef⁵⁰ 51 echter in grooten aenzien, onder d'Italiaensche moghentheden:⁵¹ 52 Zulx zijne naezaeten dien staet lange jaeren bezeten hebben, tot dat 53 het hun aen wettigh ojr ontbroken heeft. Toen heeft Kaizar Karel 54 dat Hartoghdoom aen zich getoghen, ende zijnen zoone als erfgoedt 55 naegelaeten. Dien 't luste d'exempelen van dusdaene handelingen⁵⁵ 56 op te zoeken, meenighte zoud' m' 'er vinden; en Caesar zelf wel-⁵⁶ 57 bekaejt staen om dit punt te beantwoorden. Daerentussen hebben⁵⁷ 58 zoo veele, zelfs deftighe ende vroome Kaizeren, geen been gevon-⁵⁸ 59 den in 't bezit des rijx, op 't zelve recht: alhoewel de rechtsgeleerden 60 lichtlijk verscheidene ujtvluchten t'hunner rechtvaerdighmaekinge 61 zouden weeten uit te vorssen. Maer 't regent hedensdaeghs groote 62 nieuwmaeren. T'Iselstein hadden wij der eene van 't overgaen der 63 stadt Nancy aen den Koning van Vrankrijk: maer drooghde haest⁶³ 64 op. Gister sweefde hier een gerucht, hoe Breda, door de bezettingen 65 van Berghen op Zoom ende Steenberghen bemaghtigt was, mits⁶⁵ 66 verstandt hebbende met eenighe soldaeten van binnen, die door 67 hongher en kommer tot d'overlevering bekoort waeren. Waer 68 daer ijet aen 't zoude anders klinken, denk ik. Niettemin 't over-⁶⁸ 69 romplen van Wezel, bleef etlijke daeghen, onverzekert. Dat UE in 70 lange niet van Tacitus vernoomen heeft, komt ten deele bij ons⁷⁰ 71 rotsen toe ten deele, door dien ik bezigh ben met mijn' jeughlijke⁷¹ 72 rijmen bij een te raepen, ende te verschrijven, ten verzoeke van de⁷² 73 HH. Verburgh en Brosterhujzen, die dezelve denken te doen 74 drukken, en de bequaemste in 't landt zijn om de liedekens op⁷⁴

35 in...ophemelde: op die wijze ordende; voor enz.: dus voor het begin van de Dertigjarige oorlog.

36 'T zelfste: Dit (deze maatregelen).

37 onderwaerigh: onderhevig.

38 verschuppen: opzijschuiven.

39 al mede: ook al; glimp: schone schijn.

40 altijds...zouden: althans de protestanten zouden de voorwendsels gemakkelijk slikken.

41 in Indjen: als gouverneur-generaal.

44 vroom: rechtschapen.

45 Burgermeester Graef: Jacob Dircksz. de Graeff van Zuid-Polsbroek.

50 bemeesteren: vermeesteren.

51 echter: later, daarna; moghentheden: heersers.

55 Dien 't luste: Als men er lust in had.

56 welbekaejt staen: in grote verlegenheid zijn, met de mond vol tanden staan (WNT bekaaien 1560).

57 Daerentussen: Daar tussenin.

58 deftighe: bezadigde; edele (WNT deftig 2352 A 1; 5); geen been gevonden: geen morele scrupule gehad.

63 maer (die).

65 mits...binnen: doordat ze in verstandhouding stonden tot een aantal soldaten in de stad.

68 Niettemin: de overrompeling van Wezel is ook enkele dagen onbevestigd gebleven.

70 komt...toe: ligt ten dele aan ons reizen (WNT toekomen 495 b).

71 mijn jeughlijke rijmen: de verzen uit mijn jonge dagen.

72 verschrijven: verbeterd overschrijven: de bekende onderwerping aan de eisen van het metrum.

74 drukken: de uitgave van 1636, Gedichten (Leendertz nr. 3).

[p. 472]

75 zangmaet te stellen. Maer UE vergeet mij ook t'eenenmael, met 76 S^r Brasser te vraeghen nae de naemen, over lange verzocht, der⁷⁶ 77 vrouwen die hunne kleinoodjen tot verval van 's lands gemeene 78 kosten verschaft hebben. Noch komt mij in den zinne hier bij te 79 voeghen, dat de H. Staekmans op Vrijdagh voorleden hier aen-⁷⁹ 80 sprak, t'mijnen grooten leedtwezen, eer ik t'huis gekomen was. 81 Zijn' Ed. zeide mijner schoondochter, naer Amersfoort te gaen. Oft⁸¹ 82 de rejze nu voorts nae Vrieslant lejdt, is mij onbekent. Maer 't zal 83 S^r Vander Kindert hooghdienstigh zijn, dat zijn' Ed. ook monde-⁸³ 84 lings eenen torn doe op de HH vanden Hooghen Raede. Vermagh⁸⁴ 85 ik meer den goeden lujden te gevalle, UE magh gebieden,⁸⁵

86 Mons^r mon frere, over

87 U E

88 Verplichten broeder

89 P C Hóóft.

88 Vanden H.t. Mujden,

89 5 Oct. 1633.

Hooft helpt de curatoren van Jacob Reael's faillissement aan introductiebrieven. - Oorlogsnieuws. - Voorbereiding van de uitgave der Gedichten (1636).

76 over lange, vgl. 599.

79 Staekmans vgl. 574; aensprak: een bezoek bracht.

81 schoondochter: stiefdochter.

83 S^r Vander Kindert, vgl. 423.

84 eenen torn doe op: een poging doe bij (WNT torn (III) 1535).

85 den goeden lujden: zie r. 14.

Origineel. KA CLXXIa^b 98.
Hs. Watervlek.