Geeraerdt van Velsen

Regelnummers proza verbergen

[p. 35]

Inhovdt

1Nae dat Floris de vijfde, Graeve van Hollandt, de gemeente ¹ 2lang gequeeckt hebbende om den Adel te onderdrucken, d'onghe- ² 3lijcken ende wederwaerdicheden den selve toeghedreven opghe- ³ 4hoopt hadde met het vercrachten van de huysvrouwe des Heers 5van Velsen; soo is de haetelijckheyt van dit stuck waergenomen ⁵ 6vande voorneemste des ouwling verbitterden ridderschaps, voor ⁶ 7 een gelegenheyt om de ghemoeden des volcx vanden Vorste af 8te keeren, ende onder eenen naem haer aller leedt te wreecken. ⁸ 9Daer over Geeraerdt van Velsen man, Harman van Woerden 10vaeder, Gijsbert van Aemstel neef vande onteerde vrouwe, met 11verscheyden andere der voortreffelijcxten des landts, in heyme- 12lijck verbondt ghetreden zijnde, niet sonder haeren raedt met uyt- ¹² 13heemsche ende Ghebuyrvorsten te menghelen, hebben den Graeve ¹³ 14onder dexel van ten vederspele te vaeren buyten Wtrecht in de ¹⁴ 15laeghe der gewaepende ghevoert; ende ghevangen, eerst op 't ¹⁵ 16huys te Cronenburch, voorts inder nacht nae 't huys te Muyden. ¹⁶ 17Aldaer is de vrouwe van Velsen sonder van den aenslach te ¹⁷ 18weten haeren man verbeydende: Ende terwijl dit werck uyt-

1 gemeente, het volk, de derde stand.

2 gequeeckt, bevoordeeld, begunstigd;
onghelijcken, onrecht.

3 wederwaerdicheden, vijandelijke bejegeningen;
den selve, nl. de adel;
toeghedreven, aangedaan;
opghehoopt, vermeerderd.

5 soo, Vgl. mnl. op syn ors so spranc hi saen; haetelijckheyt, afschuwelijkheid;
stuck, daad.

6 vande, door de;
ouwling, reeds lang;
voor een gelegenheyt, als een kans.

8 onder eenen naem, onder één motief;
haer aller, nl. van de voornaamste enz. (7); Regel 9-17, let op de klassieke zinskonstruktie; vertaling: nadat Geeraerdt enz…, hebben zij…

12 haeren raedt te menghelen, ook te raadplegen;
haeren, hun.

13 ghebuyrvorsten, naburige vorsten.

14 dexel, voorwendsel;
ten vederspele te vaeren, op de vogeljacht te gaan.

15 laeghe, hinderlaag;
ende ghevangen, en gevankelijk weggevoerd.

16 't huys te Cronenburch, aan de Vecht nabij Loosdrecht, eigendom van Van Aemstel. De moordenaars kwamen evenwel eerst na de moord hier bijeen.

17 is enz., let op de tijdenkongruentie.

[p. 36]

19ghevoert wordt, rijst de Twist uyter hellen, ende hist haere 20trauwanten Gheweldt ende Bedroch aen ten bederve des landts. ²⁰

21De ghevanghen Graeve wordt te Muyden op het slot gebracht, 22ende nae veel scheldens in ysers geslaeghen. Waer op Eendracht ²² 23met haere ghesellinnen, Trouw ende Onnooselheydt, den aerd- ²³ 24bodem verlaetende ten Hemel wel ontfanghen innevaeren.

25De Heeren van Velsen ende Woerden ontdecken den Heere ²⁵ 26van Aemstel 't verborghen des aenslachs, ende haere meeninghe ²⁶ 27van den Graeve naer Enghelandt in 's Conincx handen te brengen: ²⁷ 28waer van hy een afkeer hebbende, ende dryvende dat de saecke ²⁸ 29by de Staeten 's Lands opperste, behoort afgehandelt te werden, ²⁹ 30sonder met uytheemsch ghesach de vryheyt te verseeren, scheydt ³⁰ 31twistich van haer, om elck te ruste te gaen, op naerder beraedt. ³¹ 32Ondertusschen de Schildknaep des Heers van Velsen, door last 33zijns meesters, vraecht eenen Tooveraer nae den uytgang des ³³ 34aenslachs, ende crycht onseecker antwoordt. ³⁴

35De Gheest des broeders van Geeraerdt van Velsen verschijnt ³⁵ 36 den Graeve in zijn slaep, hem verwytende d'onschuldighe doodt 37die hy gheleden heeft, onthalst door zijn bevel. Waer over de ³⁷ 38Graeve gheslaeghen in zijn ghemoedt, aen Velsen zynen soen ³⁸ 39ende vergiffenisse versoeckt, sonder verwerven. Ondertusschen

20 trauwanten, trawanten;
ten bederve, ten verderve.

22 schelden, beschuldigen;
ysers, boeien.

23 onnoselheydt, onschuld.

25 ontdecken, openbaren.

26 't verborghen, het geheim;
meeninghe, plan.

27 's conincx, nl. Eduard I.

28 waer van enz., klassieke konstruktie;
dryvende, bewerende.

29 by, door;
opperste, als opperste gezag.

30 verseeren, kwetsen, schenden.

31 haer, hen;
om, waarna iedereen enz;
op naerder beraedt, met bepaling van nader overleg.

33 uytgang, uitslag, afloop.

34 onseecker, twijfelachtig.

35 zie aant. op vs. 393.

37 waer over, waardoor.

38 gheslaeghen, getroffen;
soen, verzoening.

[p. 37]

40daecht het, ende openbaert haer de gemeente in waepenen als ⁴⁰ 41om 't slot te beleggen, 't welck de verswoorene raedt af te trecken ⁴¹ 42met den ghevanghen.

43Maer tot by Muyderberch ghetoghen, ende aldaer van een 44laeghe Naerders bespronghen zijnde, ende door sulcx ghenoot- ⁴⁴ 45saeckt den Graeve te verlaeten, wort de selve, nae dat hy van 46Geeraerdt van Velsen doodtlijck ghequetst was, uyt een sloote ghe- 47trocken, ende op 't hooghe ghebracht: alwaer hy zynen geest ⁴⁷ 48gheeft. 'T welck de vrouwe van Velsen gheboodtschapt, in 49swaere becommeringhe brengt, ende van gelijcken haere staet- ⁴⁹ 50dochteren. De welcke naer veel droeflijck claeghens in slaepe 51ghevallen, de Stroomgod vande Vecht sien verschynen, die 52leerende dat dese swaericheden den wech baenen tot den wasdom 53van Amsterdam, haer teghenwoordighe tegenspoedt vertroost, ⁵³ 54met verhael der toecomende voorspoedicheden van die stadt 55ende staet des ghemeenen Vaederlandts. ⁵⁵

56Het Treurspel begint van den avondt nae 't vangen des Graefs, 57ende eyndicht inden morghen daer aen, met zijn doodt ende 58beclach daer op volghende.

59Het toonneel is op ende om het Huys te Muyden. ^56-60

40 openbaert haer, verschijnt (openbaart zich, letterlijk) om het slot te belegeren.

41 verswoorene, saamgezworenen.

44 een laeghe, een troep in hinderlaag gelegen;
door sulcx, daardoor.

47 op 't hooghe, op het land.

49 staetdochteren, hofdames, gevolg.

53 vertroost, helpt dragen, doet berusten in.

55 ghemeenen, gemeenschappelijke.

56-60 Zie de Inleiding, 2.