De wylde boerinne en oar wurk

[p. 146]

Hwat de ko opbrocht
(In âld teltsje)

In snoade boer ferrifelt sels syn Leaven Hear.

Boer Klemmer kaam fan in ferkeaping yn 'e doarpsherberge. It wie let wurden, en doe't er bûten kaam, murk er, dat it waar alhiel feroare wie. De middeis wie 't helder en wat froastich. No wie 't neiltsjuster en de wiete snieflokken sloegen him yn 't antlit.

Salang hy koers hâlde koe op de gleone spikerkoppen yn it doarp, fûn de boer it paad wol. Op de brede strjitwei mei beammen oan beide siden gyng it ek jit, mar einlings moast hy noch troch in stik lân, want syn buorkerij stie midden yn 't fjild. Hy seach der lykwols net safolle beswier yn, want it wie syn eigen lân, wêr't er eltse greppel fan kende. De hikke, dêr't er troch moast, fûn hy hast op 'e fiel, mar hy wie jit gjin tritich stappen it lân yn, of hy fielde him ferlern yn 't tsjuster, blynslein troch de sniestoarm en dizenich yn 'e holle fan de wyn en de bittertsjes, wêr't er op de ferkeaping syn diel wol fan hân hie. Fan syn hûs, dat dochs net sa fier ôf wêze koe, seach er neat, en sels de hege beammen fan de strjitwei liken yn 't tsjuster weisonken. Hy hope der lykwols it bêste fan en strampele fierder. Mar it rûn swier yn 'e wiete snie en iderkear moast hy stilstean om de grutte ballen ûnder syn klompen wei te skoppen. Hy waard deawurch en te'n lêsten moast hy by himsels tajaan, dat er yn syn eigen lân op 'e doele wie, oars hie hy al lang thús wêze moatten. Hy hie, al pesjanteljend, fêst oan 't rûntsjemeallen west. Hy seach neat mear, net ienris syn eigen fuotprinten yn 'e snie. Ierde en loft liken yn elkoar teraand ta ien grutte, swarte massa.

Ynienen bleau boer Klemmer stokstiif stean. Der wie him wat yn 't sin komd. De sleat! It paad troch it lân gyng lâns in sleat, mar no hie er fan de hiele sleat neat sjoen. Hy wie jit helder genôch om te fetsjen, hoe dit kaam. It hie in pear nachten rypt en der lei in laachje iis op it wetter. Hjir wie de snie opstood en sa wie de sleat lyk wurden mei it lân. En no

[p. 147]

betocht de boer ynienen, as hy dêrop stapte, sakke hy der wis troch. Hy soe wol net ferdrinke, mar folle akeliger en langdueriger dea stjerre fan kjeld en ellinde. Noait soe er wer út de sûgende brij omheech kladderje kinne, en help wie net te beroppen. De oare moarns soenen se in heapke snie fine en dêrûnder de holle fan de deade boer Klemmer. Hy doarst gjin stap mear foarút, efterút of fansiden te dwaan. En doe yn 'e heechste need, begûn er te bidden, want hy wie in tsjerks man. Om syn bea krêft by te setten, die er in gelofte. Hy soe de oare deis mei in ko nei de merk, en no beloofde hy yn himsels, dat er al it jild, dat de ko opbrocht, snein yn 't tsjerkeponkje dwaan soe, as er no mar rêden waard. Dat skynde te helpen, want it hâlde op fan snij en en de moanne kipe efkes troch de wolkens. Doe seach er ek, net iens fier ôf, in ljochtsje. Dat wie it lampke, dat de frou wend wie foar it finster te setten, as de boer wat let thúskaam. No hied er ringen de hurde reed ûnder de fuotten en wie gau yn 'e waarme keamer.

Mei in flinke kop bearenburch efter 'e knopen kroep er ûnder de wrine, slepte as in roas, en wie de oare moarns wer sa fris as in nút. De sinne skynde en hy koe him net begripe, dat it dy nachts sa'n waar west hie. Der wie lykwols wat, dat him swier op 'e lea lei. Wat wie it ek wer? Hy skode syn poannemûtse yn 'e hichte en klaude him efter de earen. O, ja, dy gelofte! Hy moast mei in ko nei de stêd. Hy hope sa'n pear hûndert gûne derfoar te krijen. Mar - dat jild wie fersein. Hy soe der gjin baat by hawwe. Twa hûndert gûne foar de earmen. Dat wie te begrutsjen. En dan syn wiif! As hja it jild net yn it kammenet krige, soe er yn gjin jier in fredige dei yn 'e hûs hawwe. It wie wol sa, dat gjin minske fan syn stille gelofte wist, mar ús Leaven Hear hie him heard, want daliks wie 't waar better wurden.

It moat sein wurde, dat boer Klemmer der slim tusken siet. Oan de iene kant it ferlies fan twa hûndert gûne en syn húslike frede, oan de oare kant it ferlies fan syn siele.

Dochs seach men de boer in pear oere letter wolfernoege op

[p. 148]

stap nei de stêd. Mei de iene hân hâlde hy it hoarntou fêst, wêroan de ko bûn wie, yn de oare hied er in tichtbûne sek, dy soms rare maneuvels makke. It wie dúdlik, dat der wat libbens yn siet.

Hy hie noch net lang mei syn ko merke, of der kaam al in keapman op los, want it wie in gaadlik bistke. Wat de boer frege?

‘Ja man,’ sei Klemmer, ‘ik haw hjoed wat in nuvere handel. Ik haw in ko en ik haw in fet knyn. En no haw ik myn wiif fersein, dat ik it iene bist net sûnder it oare ferkeapje sil. Wa't de ko keapet, moat it knyn ek nimme, en it knyn giet net fuort sûnder de ko.’

De feekeapman lake. Hy hie hielendal gjin knyn nedich, mar as er de ko om skik krije koe, woe er it knyn der wol by nimme, al soe er it dan oan in jonge weijaan.

‘En wat freegje jy foar beide bisten?’

‘De ko kinne jo krije foar twa kwartsjes en it knyn foar twa hûndert en tsien gûne.’

‘Op de ko wol ik net tingje,’ andere de keapman, ‘mar it knyn is my te djoer. Ik bied der hûndert fiif en tachtich gûne foar.’

Doe gyng it op in hantsjeplakken, en it eintsjebeslút wie, dat de keapman de ko kocht foar twa kwartsjes en it fette knyn foar twa hûndert gûne.

Der is wis op 'e merk noait gjin goedkeaper ko en gjin djoerder knyn ferkocht. Boer Klemmer lake yn syn fûstke. Hy kocht in gleske brandewyn mei sûker mear as oars, naam foar syn wiif in fine koeke mei en stapte woltemoede nei hûs. No en dan bleau er efkes stean en glimke sa fernoege, dat syn mûle hast fan it iene ear ta it oare rikte. Mar dan waard er earnstich en tocht by himsels:

‘Dy earme keapman! Wat sil er in stik jild op dat knyn sitte litte.’

Doe't er thúskaam, makke er syn wiif wiis, dat de ko hûndert fiif en njuggentich gûne opbrocht hie - hy moast dochs ek wat bûsjild hâlde - en hja burch, ek wol foldien, it jild yn 't kammenet.

[p. 149]

En mei in sillige fieling oer syn goedjouskens en in tankbea op 'e lippen, liet de snoade boer de oare sneins in grou tsienstoerstik yn 't tsjerkeponkje rûgelje.

Tsien stoeren, dat wie ommers krekt de somme dy't syn ko opbrocht hie. Sadwaande hied er syn jild bewarre foar dit ierdske libben en syn siele foar it libben hjirneimaals.