Logo DBNL
De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp (1932)

De spelen van Gijsbrecht van Hogendorp

(1932)–Gijsbrecht van Hogendorp–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige

De vijfde acte

[1] De Princesse Louysa, ende haer Voetster
Louysa
 
Ach wilt ghy eewich dan met tranen vocht besproeijen
 
Mijn lijden? wilt ghy dat ghestadich sullen vloeijen
 
Mijn tranen vruchteloos/ mijn ooghen? laes! wilt ghy
 
Dat door een steets geween mijn smert ooc eewich zy?
2110
Laes! Oogen/ die verkeert in schreyende fonteynen/ 2110
 
De crachten van mijn ziel te niet doen en vercleynen/
 
Dempt u gheween/ oft treckt met tranen 's hertsen vloet/
 
Op dat de ziel verhuyst/ en 't lichaem sterven moet. 2112-13
 
Want soeter wenst mijn ziel niet in haer droef ellenden
2115
Dan door een snelle doot mijn ongheluck te enden.
 
Ach onghelucken groot die my vervolghen staech!
 
Den Hemel op my schuyft verbolghen plaech op plaech.
 
't Gheheucht mijn banghe ziel/ hoe in mijn bloeysel teder 2118
 
Mijn Man en Vader bey al bloedich vielen neder
2120
Door Moorders handen snoot: ick doen verschrickt/ beducht/
 
O bloode/ ben 't ghevaer van eene doot ontvlucht/
 
Daer ick nu alle daech wel duysent doo'n moet smaken.
 
O grouwel-smerten wreet! die my so treurich naken.
 
Laes! wat heb ick besuyrt? mijn overladen hert 2124
2125
Getuycht/ hoe het gheval met onghemeten smert
 
Mijn ziele heeft becoort/ en nu noch meer als vooren 2126
 
Moet ick in suchten bangh ellendichlijck versmooren. 2127
 
Ach Hemel die versteent op mijn bedroefde clacht/
 
Als in het kermen doof/ onsalich neemt gheen acht. 2128-2129
2130
Hoe? siet my eenmael aen met u ghenadigh' Ooghen/
 
Hebt met mijn ongheval doch eenichsins medooghen:
 
Mijn Prins die is vermoort/ ghy siet het vredich aen/ 2132
 
Waer zijn u blixems nu/ dat sy niet en verslaen
 
De boose coppen snoodt so vol verraders laghen?
2135
Rechtvaerdich Hemel/ lust het u altijt te plaghen
 
Der vromen volck en landt? steunt ghy de boosheyt quaet?
 
Helaes! lijdt ghy dan noch soo'n grouwel Moorders daet/ 2137
 
En keert het landt niet om/ daer de verraders woonen?
 
Het schijnt/ helaes! het schijnt/ dat ghy noch wilt verschoonen 2139
2140
Der helscher listen boos/ daer met sy crencken snoot 2140
 
Der vromer leven met een onbedachte doot. 2141
 
Ach Prince, ghy die zyt een spieghel aller vromen/
 
Die 't Vaderlandt behoedt oock hebben voorghenomen 2143
 
Al-moedich onversaecht te wreken metter daet:
2145
Hoe wijdt dat tyranny haer bloet-dorst brack verzaet 2145
 
Door duller moorders hant/ die gheen ghevaer ontsiende/
 
Oock metter vromer doodt/ in eyghen doodt is vliende. 2145-47
 
Verraderlycke handt/ ghy hebt bethoont te stout
 
Dat u de helsche schrick van 't moorden niet weerhout:
2150
En laet my Weduw' droef in eenicheyt/ verschoven 2150
 
Van een die 's werelts lof ghenoechsaem niet con loven.
 
Onsalighe Princes, die al te wel ghepaert
 
Met deuchdes eyghen woonst/ soo milt gheseghent waert; 2153
 
Eylaes waer is u roem? sy leyt verslenst ter neder. 2154
2155
Mijn ziel waer is u vreucht/ ghegront-vest al te teder 2155
 
Op 't menschelijck gheluck/ 't welck al te wanckel bouwt?
 
Want ydel is 't ghemoedt dat sich op 't aerts betrouwt.
 
Doch 't is/ hoe 't is/ ick ben d'onsalichst' aller menschen/
 
In bey mijn Mans ick sie der Moorders boose wenschen
2160
Volcomentlyck vernoecht. Helaes! soo 'n ongheval 2160
 
Treedt eewich neffens my/ neen neen ick nimmer sal
 
(O Hemel/ u ick daech/ zijt ghy mijn wis oorconden) 2162
 
Ten derden mael ghepaert met ander zijn bevonden.
 
Dat eer u blixem my tot stof vermorsel 't hoot/ 2164
2165
Dan ick weer Hymen vier voor mijn ghewisse doodt. 2165
 
Neen/ eensaem wil mijn ziel met droef ghesucht en clachten
 
De schaduw' van mijn Man ghenoech doen/ en versachten 2167
 
De qualen van zijn doot/ met eener tranen vloet/
 
Ick die door dese moordt soo eenich treuren moet.
2170
Ghelijck 't onnoosel dier van 't Gayken wijt versteken
 
Treurt in het schaduw'-bos/ van alle vreucht besweken/
 
Tot dat d'ontijde doodt zijn smert en leven endt/
 
So even ist met my/ mijn vreuchden zijn gheschendt:
 
Ick graefse met in 't graft/ om eewich daer te blijven/
2175
Van mijnen Prins, helaes! bedruckste aller wijven/
 
Och of de grouwel-doodt dit leven nemen wou/
 
Dewijl mijn ziel so graech mijn Prince volghen sou.
 
Maer laes in 't ongheval de doodt heeft doove ooren/
 
En in verweenden pracht sy al te licht coomt vooren 2179
2180
Den ghenen die vol weeldt aen haer niet eens en dacht/
 
En selsaem in ons leedt slaet sy ons wenschen acht.
 
Wanneer door Theseus valsch de schoone Maecht van Creten 2182
 
Op 't woeste Eylandt wert verradelijck vergheten/
 
En als sy op het strant wan-hopich sach in Zee
2185
So wijt het vlottich Schip dat Theseus voerde mee/
 
Ach sprack sy/ Seylen snel/ ghy voert myn ziele mede/
 
En laet het lichaem hier/ hoe? voert het met/ 't is reden
 
Dat ziel en lichaem bey ghevoecht zijn t'saem by een:
 
So even ist met my/ mijn lichaem blijft alleen/
2190
De ziele volcht mijn Man/ en 't is met my gheleghen/
 
Als met een Marbren beeldt/ dan dat ick ben gheneghen 2191
 
Te storten tranen droef door overmaten rouw.
 
En even als wanneer van 't Conincklijck ghebouw 2193
 
Cartages Coningin nu sach AEneas scheyden/ 2194
2195
Berst uyt met tranen vloet/ en treurichlijck beschreyden
 
Haer dootlijck ongheval/ door dien van hoop ontbloot
 
d'Ontrouwe voerden wech de Phrygiaensche vloot: 2197
 
Alsoo betreurt myn ziel de soete hoop verloren/
 
En ick moet onghetroost in suchten bangh versmoren/
2200
AEneas leefden noch/ en ick verlies mijn Man/
 
Die selfs den Hemel my niet weder gheven can.
 
O onghemeten smert!
Voetster
 
laet eens u droefheyt dalen/ 2202
 
Me Vrou/wel hoe so wijt treedt buyten redens palen 2203
 
U ziele? wat vermach u droefheyt onghemeen
2205
Yet te herstellen van u ongevallicheen?
Louysa
 
Ach Voetster merckt te recht myn overtreurich lijden.
Voetster
 
Voorwaer een vroom ghemoedt sou sich daer in verblijden/
 
Dat Godt hem waerdich kent tot soo'n verheven proef:
 
Want d'uytvercoren ziel hy met veel smerten droef
2210
Bestort/ op dat sy niet onheylsaem in wellusten
 
Als 's werelts kind'ren snoodt onacksaem soude rusten. 2211
 
Het lijden is 't ghemoedt/ ghelyck het scherpe sout
 
Dat van 't verderven vuyl de spijsen waert behoudt. 2212-13
Louysa
 
O Voetster mijn ghemoedt is al te seer verslaghen.
2215
Den Hemel so het schijnt verheucht sich in mijn plaghen/
 
En my met steetse smaedt/ al even bitter hoont.
Voetster
 
Ach! mijn Princes, wel hoe? u doch besadicht thoont.
 
't Onaerdighe Ghemeen/ en d'aldersnootste menschen/ 2218
 
Die werden meest vernoecht in haer verachte wenschen/ 2219
2220
Gheluckich vloeyt de weeldt haer al te mildich toe/
 
Den Hemel ist onwaert dat hy haer proeven doe/ 2221
 
Hy lieft der vromer ziel/ die met stantvaste sinnen
 
De stormen van 't gheval grootmoedich overwinnen.
 
Te breyd'len 't avontuer/ grousaem ellendiche'en
2225
Der plaghen blixems stuer/ (gherust) met voet te tre'en/
 
Zijn eyghen deuchden braef van d'onghemeene zielen/ 2224-26
 
Maer weynich ongheval sal lichtelijck vernielen
 
Een laech ghemoedt/ dat sich so hooch in weelden draecht
 
Als 't diep vervallen sal door weynich smerts gheplaecht. 2228-29
2230
Godt segg'ick heeft een lust den vromen te beproeven/
 
Hoe weet men yemants deucht/ dan in onspoets bedroeven?
 
Den Stuerman in 't onweer/ den Crijghs-man in den slach/
 
Bekent men aldermeest wat dat hun deucht vermach.
 
Dus myn vercoren Vrou/ in 't hoochste van u plaghen
2235
Doet blincken uwe deucht/ groot-hertich wilt verdraghen
 
Dat nu (te voor gheschickt) den Hemel laet gheschi'en:
 
d'Onnutte clachten u gheen hulp en connen bi'en.
Louysa
 
O Voetster, 't is met u als van een rots verheven
 
Nu eener siet in Zee/ door storm en wint gedreven/ 2238-39
2240
Het masteloose Schip/ 't welck ylich wil vergaen/ 2240
 
De stormen die myn ziel van allen canten slaen
 
Ondraechlijck dreygen my te gronden t'aller uren/ 2242
 
Ghelijck 't wanhopich Schip/ ellendichlijck te sturen: 2243
 
En daer en tusschen ghy/ u ziel van smert ontbloot/
2245
Siet uyterlijck maer aen mijn overbanghen noot.
 
Maer o was u ghemoedt verlast met eyghen quaden
 
Hoe wel ghesadicht ghy my nu condt wijs'lijck raden/
 
Ick weet/ ghy met my soudt bekennen/ dat mijn smert 2244-48
 
Laes anders niet dan door de doot ge-eyndicht wert.
Voetster
2250
Wat ydel re'en/ mijn Vrou/ gaet u ghemoedt verclaren? 2250
 
Heb ick u niet altijdt ghehadt in mijn bewaren/
 
Van dat u teer ghesicht verwondert eerst mael sach
 
Het onghewoone licht van u gheboorten-dach?
 
Wt dese Borsten hebt gh'u voedtsel eerst ghesoghen/
2255
Allenxkens in mijn ziel zijt ghy soo diep ghetoghen
 
Dat gheene Moeder trou meer lieft haer eyghen kindt/
 
Dan ick u/ mijn Princes, heb in mijn ziel bemint.
 
Hoe can dan mijn ghemoedt ontbloot van smerten wesen?
 
Neen neen/ ghelooft my kindt/ ghelooft dat ick in desen
2260
Borst onghemeene plaech door uwe smerten voel:
 
Dat meest ick rusteloos de nare Nachten woel.
 
Maer mijn Princes, soudt wel mijn ouderdom betamen/
 
Dat uyt mijn grijse ziel so ydel clachten quamen/
 
Als door u ongheval u jeuchdich hert nu doet?
2265
Neen neen ick heb al langh ghewapent mijn ghemoedt
 
Door veel gheleden smaet/ en mijn bedaechde sinnen
 
En laten hun so licht door smert niet overwinnen:
 
En oock mijn kindt ghelooft/ dat niet met allen ghelt 2268
 
't Onnoodighe misbaer/ maer dat het leelijck smelt
2270
Den roem van onse deucht so wanckel t'zijn bevonden. 2269-70
 
't Betaemt oock niet mijn Vrou/ en 't zijn oock sware sonden/
 
Als dat den Christen sal so verre boven maet
 
Zijn ziel ontstellen dwaes door 't treuren onversaet. 2273
 
Bematicht machmen wel den dooden droef beclaghen/
2275
Maer dat het swack ghemoedt blijft al te seer verslaghen/
 
Dat nimmermeer het sich heylsamich troosten doet/
 
Voorwaer dat is te recht gheen Princelijck ghemoedt.
Louysa
 
O Voetster mijn gheval ick eewich sal betreuren/ 2278
 
So lanck mijn ziel de woonst des lichaems sal ghebeuren/ 2279
2280
Beclaech ick o mijn Prins u ongheluck te wreet.
Voetster
 
Voorwaer 't is ydelheyt/ mijn Vrou/ wel hoe? ghy weet/
 
Dat door een tranen vloet/ noch door u suchtich beven/
 
Ghy niet aen uwen Prins bereydt een tweede leven/
 
Wat nuttight dan u clacht? ghedenckt den Hemel sal 2284
2285
Sich wreken metter tijdt van 't moordich ongheval:
 
En u met vreuchden doen in 's lants voorspoet vermaken.
 
Want als de menschen dom nu wanen dat hun saken
 
Syn op het alderslimst/ dan werden metter vaert 2288
 
Die door Gods eyghen handt ghenadelijck bewaert.
2290
Hy kneust door eyghen macht den hoochmoet der vyanden/
 
En hun verwaentheyt trots hy ydel brenght tot schanden.
Louysa
 
Den Hemel sal ons wel wraeck gheven van dees moort/
 
En in hun rechte saeck de landen helpen voort.
 
Maer mynen Prins blijft doot/ die sal niet weder komen.
Voetster
2295
Soo veel te eer myn Vrouw behoort ghy wijs te tomen 2295
 
Al d'overmaten clacht/ d'wyl 't u gheen hulp en doet.
 
Wel salich u myn vrou bevredicht ghy 't ghemoet. 2297
[2] Der Staten Clacht, Verdeelt in drie Persoonen
Eerste sta:
 
Verraders hebt ghy nu u handen clam van bloet/ 2298
 
Bevochtigt met de moort diens Prince groot van moet/
2300
Die u hels-lieve ziel soo doodelijck ginck haten? 2300
 
Is u Godloose borst/ van Godt en mensch verwaten 2301
 
Nu innerlijck vernoecht? seght spoken schuymsel snoot/ 2302
 
Nu vryheyt schendich treurt om zyn Godt-lieve doodt? 2303
 
Ghy juycht in uwe ziel/ en pocht in u ghedachten/
2305
Orangien leyt ter neer/ nu sult ghy licht vercrachten
 
't Verlaten landt bedroeft/ dat om zyn vryheyt waert
 
Noyt goet/ noch bloedt/ noch lyf/ noch leven heeft ghespaert.
 
Maer ydel is u waen/ den Hemel spot u juygen/
 
Den Hemel die ick daech als kender en getuyghen 2309
2310
Van u Godloos ghewelt/ en ons gherechte saeck:
 
Die u oock grimmich dreycht met hooch verdiende wraeck/ 2311
 
Den Hemel selver treurt met onghemeen me-dooghen/
 
Als die soo dickwil heeft met syn al-ziende ooghen
 
U wreetheyts woeden dul selfs al verschrickt ghesien/
2315
En hoe dien vromen Prins sich yverlijck ginck bien 2315
 
In soo veel doots ghevaer/ 't verdruckte volck te vrijen. 2316
 
Godt schrickt sich voor 't ghewelt en haet de tyrannijen/ 2317
 
Hoe wel hy 't dickwil lyt om onser sonden quaet/
 
Soo grouwelt hy daer van/ en wan hy sich versaet 2319
2320
Van meer te straffen gram/ soo werpt hy flucx ter neder
 
Der tyrannijen roem/ wiens gront-vest al te teder 2321
 
Gheen wortel setten diep. O Moorders is u lust
 
Alleen door dese moort soo heuchelijck gheblust/
 
Nu onsen Prins is heen? maer fy o moordich Spaengien!
2325
Eewich ist u een smaet/ en roem steets voor Oraengien,
 
Dat ghy voor hem verschrickt in u verblufte ziel, 2326
 
Niet eer en waert gherust voor dat hy neder viel/
 
Als die was al te vroom beschermer van den goeden/
 
En teghenstander cloeck van u verbolghen woeden/
2330
Wiens overbraef ghemoet in onspoet oft verdriet
 
Soo noyt en was verschrickt/ dat hy den landen liet
 
In slaverny soo wreet ellendichlijck versmoren/
 
Maer 't Vaderlandt ten dienst heeft mildelijck verloren
 
Soo dickwil goet en bloedt/ en als den Roomschen helt/ 2334
2335
't Welvaren van 't ghemeen hem meer alst leven ghelt.
 
't Is meer als Menschen roem/ den Hemel lieft eerwaerdigh
 
Die in gherechte saeck altijdt is even vaerdigh
 
D'onnoos'len voor te staen, maer ach de deucht en heeft
 
Gheen meerder vyandt/ dan die steets ondeughdich leeft.
De tweede sta:
2340
Verslaghen droevich Landt/ dat in u hooghste noot
 
U siet van allen troost door moorders hant ontbloot/
 
Helaes! beweent den val met clachten boven maten/
 
Sucht uyt de banghe borst/ want ons vereende Staten
 
Verliesen nu den bandt van al haer vasticheydt/
2345
En schijnt den Hemel ons een wreeder plaegh bereydt. 2345
 
Want daer den vromen valt/ verslappen dick de handen
 
Van 't Hoofdeloos ghemeen zyn wis ghedreychde landen/ 2347
 
En als den vromer Heer den volck'ren wert ontbloot/
 
Is eyghen voorbeeldt selfs van d'alghemeenen noot. 2348-49
2350
Ach Prins, wiens grootse ziel nu juycht in 's Hemels Salen/
 
Die niet en hebt ghemeen met ons beduchte qualen/
 
Maer zyt door Goder glans vervult met al de vreucht
 
Die u verheven ziel is waerdich door haer deucht.
 
Neen, neen/ o brave ziel/ u lust wy niet benijden/
2355
Maer wy betreuren/ laes! dat in ons grootste lyden
 
Wy van u wijs beleyt ontbloot zyn door u doot/
 
Ghelijck de weesen die van Vader zyn ontbloot. 2357
 
Oft als een weduw droef van alle vreucht besweken/
 
De troosteloose hoop ons vryheyts is gheweken
2360
Met u int swarte graf/ en wy t'ontijdt berooft
 
Van 't onverwonnen/ wijs/ voorsichtich oorloochs hooft/
 
Wien ziel grootmoedich/ eel/ de woonst van eer en deughden/
 
Doorluchtich/ wijs/ en stout/ me-dooghent/ yder vreuchden/ 2363
 
Beleefde miltheyt vroom/ soo veel eerwaerdiche'en/
2365
In voorspoet even sacht/ in onspoet door de re'en 2365
 
Betoomt/ bleef even sacht. ach ach vereenicht landt/
 
Soo'n Prins ontberen wy door moorders dulle handt.
De eerste sta.
 
Verradelijcke handt/ o Hels beseten sinnen/
 
Hoe dorst u boose ziel soo dullen daet beginnen/
2370
Dat ghy int Edel bloedt bevocht u handt onwaert? 2370
 
Oft heeft voor ons de Hel u als een plaech ghebaert?
 
Oft heeft der Hellen Prins/ die heerst het Godloos Romen/
 
U nyt den diepen poel des afgronts selfs doen comen?
 
Als die den sleutel roemt van Plutos droeve poort. 2374
2375
Want noyt eens menschen ziel was oyt soo dul becoort.
 
Ghy vorsten neemt doch acht/ bemerckt dees daet vol schanden/
 
En hoe de roode Hoer beweecht haer toover-handen 2377
 
Soo licht tot 's Princen moort/ die hare hoerery/
 
Afgoden eer en dienst Godtvruchtich niet en ly. 2378-79
2380
En ghy Batavisch volck/ met uwe Bont-ghenooten/
 
Sult uyt u droeve ziel 't gheheuch doch nimmer stooten 2381
 
Van dees Verrader moort/ want met den vromen Heer
 
Viel alder deuchden roem en onse vrijheyt neer/
 
Soo swack en onghesien/ dat wy vertwijffelt hoopen. 2384
2385
Ach of ick met myn doot mocht's Princen leven coopen/ 2385
De derde sta.
 
Veel eer Neptunus sal de coude aerdt verbranden/
 
Veel eer Vulcanus sal bevriesen 't gras en cruyt/
 
Veel eer sal 's werelts cloot des Hemels throon omranden/ 2388
 
Veel eer het firmament zyn steetse woelingh stuyt. 2389
2390
Veel eer sal Son in Maen/ en Maen in Son verand'ren/
 
Veel eer het gult gesternt blijft onbeweechlijck staen/
 
Veel eer sal Hemel Aerdt hun menghen in malcand'ren/
 
Ja eer sal Hemel Aerdt Water en Lucht vergaen:
 
 
 
Dan dat des doots gheheuch van desen Prins vol vromen 2394
2395
Uyt ons verslaghen ziel in eeuwicheyt vergaet/
 
Oft dat den Iber sal sich al te wreet beroemen 2396
 
Dat weer 't vereenicht Landt tyrannich jock ontfaet.
 
 
 
Neptunus eer als Vrindt sal t'onser hulp sich spoeyen/
 
AEolus sal den wint voor ons ontbinden stout/
2400
Veel liever sien wy 't landt met golven overvloeyen/
 
Dan dat haer slaverny ons weer ghebonden hout. 2401
 
 
 
De wraeck en laet ons niet door Godes wil ghedreven 2402
 
Met haer bebloede sweep dees moort te wreken fel/
 
Met leven goedt en bloedt wy eewich ons begheven
2405
Om haer daer in ten dienst altijdt t'zyn even strel. 2405
[3] Den tydt
 
Van Iove afgedaelt/ doen uyt den lompen hoop 2406
 
De wonder Weerelt wiert/ began ick mynen loop/
 
Snelspoedend'/ onvermoeyt/ en noyt tot rust geneghen
 
En heb ick in myn jacht verhinderingh gecreghen:
2410
Meest wat de werelt heerst is ventelijck om 't Gout/ 2410
 
Maer al des werelts schat my niet een uyr weerhout.
 
Mijn grijsheyt wel betuycht van myn verleden Jaren/
 
't Gheen noch staet te gheschien weet ick/ en sal verclaren
 
Wat van gheboorten dach den mensch ghebeuren sal/
2415
Tot aen zyn 's levens ent/ 't sy goet oft quaet gheval.
 
En ick heb al ghesien des werelts wonder saecken/
 
Die door 't vertellen noch de menschen ysich maecken: 2417
 
't Toecomend' ick verspaer/ 't voorleden ick verslyt/ 2418
 
In som ick ben/ en blijf d'al-ontdeckenden Tijt. 2419
2420
Ick sach de eerste moort/ ick sach 't verwerde bouwen/ 2420
 
Hoe Moses voerden uyt 't Egyptische benouwen
 
't Gheseghent Iacobs zaet: ick sach den Iephtah doon 2422
 
D'onnoosel Dochter/ en hoe Davids schoonsten soon
 
Zyn Vader oudt verjoech/ ich sach hem Coninck groeten/
2425
En als een blixem weer Gods tooren straf ontmoeten: 2423-25 2425
 
Ick sach den wijsten Prins verdwasen van een Vrouw/ 2426
 
En o Ierusalem u Conincklijck ghebouw/
 
Der Meden vlam te buyt/ van Babel smadich schenden/ 2427-28
 
Ick sach den blinden Prins zyn kinders leven enden: 2429
2430
Ick sach het groote beelt/ en het mirakel mee/ 2430
 
Dat midden inde vlam Godt aen zyn knechten dee. 2431
 
Ick sach door 't Griecx ghewelt/ in dienstbaerheyt vertreden 2432
 
Der Persen Monarchy/ met al haer moghentheden:
 
En weer den heerscher flux door een ontyde doot 2434
2435
Verlaten al 't geheuch van soo veel rijcken groot.
 
Ick sach den Thrasimeen met 't Roomsche bloedt bevlecken. 2436
 
Ick sach den schalcken Moor Minutius listich trecken 2437
 
In zijn ghewenste laech: en hoe by Cannes weer
 
Door Varros dullen kop hy Roomens roem ley neer. 2438-39
2440
Ick sach de Machabeen voor vaderlandtsche wetten/ 2440
 
In veler doots ghevaer haer al te vroom gaen setten: 2441
 
Maer o! de Joden dul sach ick door moet-wil sot
 
Hertneckich cruyssen wreedt hun Heylandt en hun Godt:
 
Maer wis de wraeck daer naer doet my verbasich ijsen/ 2444
2445
Wanneer den toren Gods zijn gramschap wou bewijsen/
 
Dat Troyen niet meer claech/ Cartago staeckt u rou/
 
Wanneer Jerusalem zijn smert verhalen sou. 2447
 
Ick heb het al ghesien/ ick kan daer van ghetuyghen/
 
Wee menschen/ die voor Godt moetwillich niet en buyghen.
2450
Ick sach Athenens roem/ en Spartas hoovaerdy/
 
En wederom haer val verbeelden sich voor my. 2451
 
Maer o te recht ghetuycht/ mijn al-besiende ooghen/
 
Oft yet sich heeft ghepaert by Romas groots vermoghen: 2453
 
Oft saecht ghy in 't begrijp van eenich Rijck oft landt 2454
2455
Soo vele Helden braef/ als ghy in Romen vant? 2455
 
O trotse Monarchy! o grootste aller dinghen!
 
Wat oyt het aertrijck droech/ dat hebt ghy connen dwinghen.
 
De Princen die hun Goo'en/ en Menschen waenden niet/
 
Des werelts volck'ren meest ick sach naer het ghebiedt
2460
Van u ghemeene stem als dienstbaer yver hooren: 2458-60
 
Doch daer naer heb ick weer ellendich sien versmooren 2461
 
Haer overgroote macht/ en opperste ghewelt/
 
Haer van haer eyghen slaef in slaverny ghestelt. 2463
 
Ick sach der Gotthen macht en al der Hunnen crachten/ 2464
2465
Ick sach 't romeynsche hooft den Attila vermachten/ 2465
 
Ick sach Machomets oogst/ en het bebloede velt 2466
 
Daer Tamerlanes trots der Turcken hoochmoedt smelt. 2467
 
En weer ick sach verschrickt door stormen aenghedreven
 
Der Christ'nen bolwerck sich verwonnen overgheven/
2470
Die stadt die Constantijn heeft na zijn naem ghenoemt/ 2469-70
 
Die door des Keysers stoel is over al beroemt.
 
Dit heb ick wel ghesien. Maer soud'ick al verclaren
 
Het gheen my van begin is eyghen wedervaren/
 
Ick viel my selfs te cort/ en staeck het rechtevoort/ 2474
2475
Door dien een yder treurt om dees heylloose moort.
 
Den Hemel is ontstelt/ ick sien hem grimmich dreyghen/
 
En over Spaengiens cop een wreede wraecke neyghen/ 2477
 
Hoe wel een weynich tijdt sy trotsen vol hoochmoedt/
 
So neemt het rijck een endt/als uyt 't Nassausche bloedt
2480
Een Spruyt sich op den throon zijns vaders vroom sal setten/ 2480
 
En yver pooghen dan der Vaderlandtsche wetten
 
Beschermer cloeck te zijn/ en Spaengien smadich hoont/
 
Tot wraeck zijns Vaders doot den Hemel hem verschoont.
 
't Gheluckt hem naer zijn wensch/ het zy met heymel laghen/
2485
Oft open in het velt/ den Iber is gheslaghen/
 
Want in zijn bloeysel teer hy slaet van 's Conincx zy
 
De vanen meest vertrout van Parmas Ruytery/
 
En drijft hem van 't belegh/ dat door dees spijt en schanden 2486-88
 
Den loosen Italiaen doet knerssen op zijn tanden/ 2489
2490
En swoer in zijn ghemoedt de wraeck van dese smaet/
 
Maer niet besonders hem den Hemel toe en laet. 2491
 
Nassauw is vlijtich om zijn vyant trots te crencken/
 
En yver in zijn ziel hy middel gaet bedencken/
 
Den Hemel gheeft hem raet/ en wijst hem Troyas val/
2495
Dat even met dees list Breda hy winnen sal.
 
De helden wel ghemoedt bedeckt naer 't Schip hun keeren/
 
En naer een vroom ghevecht 't Casteel sy vroom verheeren/
 
De Stadt die volchden naer. O over brave list!
 
Daer noyt den schalcken vos Ulissis van en wist. 2494-99 2499
2500
Nassauw is als een Mars, den schrick van zijn vyanden/
 
De vaderlandtsche vreucht/ 't Gherucht in allen landen
 
Verbreydt zijn grooten roem/ want hy en perst gheen Stadt/
 
Oft door zijn oorloochs list hy heeftse flucx ghemat. 2502-03
 
Daer door veel Steden sterck hy wijs heeft in ghenomen.
2505
God lieft der vromer saeck/ en dick vol smaedt en schromen
 
Hy kneust den grootsen waen van der tyrannen macht:
 
Als wan des Ibers Heer so ydel by sich dacht
 
De wijse Coningin aen lijf en goet te schenden/ 2508
 
Om daer naer op 't bequaemst aen Hollandt sich te wenden/
2510
Daer toe de schoonste vloot hy hadt ghebracht in Zee 2510
 
Die oyt in 's werelts rondt Ghemeent oft Prince dee.
 
En even als Atheen/ Sicilien in haer sinnen
 
Nu meenden metter ijl als weerloos t'overwinnen/
 
Alreed' in haer ghemoedt het Eylandt deelden uyt: 2512-14
2515
Alsoo heeft Phlippus oock gheacht voor wissen buyt
 
Het Coninckrijck voor hem/ en deelden landt en schat/
 
Als oft hy dat alreed' hadt in besit ghehadt.
 
Doch Godt die van zijn Throon bespotten's Conincx menen/
 
De winden heeft onttoomt die flucx de vloot verdwenen. 2519
2520
Wat wonder Phlippe was 't/ als ghy verhoorde ras
 
Dat al u groote vloot so licht vernieticht was?
 
Ghy volck die van dien schrick verlost zijt/ sult u weeren/
 
En 't rijck alsoo verswackt groot-moedich overheeren. 2523
 
Want vlijtich doen Nassau het landt oock wel bevrijdt/
2525
Als op de Tielsche Heydt hy soo gheluckich strijdt/ 2525
 
Een soo veel Steden wint/ daer door hy wil besluyten
 
Den Tuyn/ dat 't Spaensche jock daer eewich blijve buyten/ 2526-27
 
Soo dat met ware stem de snel-ghewieckte Faem 2528
 
Verbluft der Helden lof/ wan sy den grooten naem 2529
2530
Wtbromden door de locht/ en yder een vertelden 2530
 
Maurits der Princen roem/ Maurits den Heldt der Helden/
 
Maurits die in gheen deucht noch Vorst noch Prince wijckt/
 
Die door des Hemels jonst so mild'lijck is verrijckt/
 
Dat om naer zijne waerd het strijdbaer hooft te cieren/
2535
Het gantsche aertrijck niet en draecht ghenoech Laurieren.
 
Een Pirrus in 't ghevecht/ een Cesar na den strijdt/ 2536
 
Augustus in 't gheluck/ groot-moedich Prins ghy zijt.
 
Nu krijghers swijcht/ ick sal u eyghen gaen verhalen
 
Hoe 't Oostenrijcx ghewelt moest voor Nassauwe dalen/ 2539
2540
Dat even als wel eer door onrechtvaerde daet/
 
't Valsch Oostenrijck Nassau om 't rijck en 't leven slaet. 2541
 
Ick schrick wan ick bedenck den slach/ Hispaengiens schande/
 
Ick schrick wan sich verbeeldt de vocht-bebloede strande/ 2543
 
De duynen dick besaeyt met dooden gins en weer/ 2544
2545
Daer Maurits al den trots van Spaengien leyden neer. 2545
 
Den Iber was verheucht/ hy meenden sich te wreken
 
Van zijn voorleden smaet/ en al tot niet te breken
 
Der Staten gantsch ghewelt/ want hy sach al verblijdt
 
Nassau en 't Legher gaer omringht aen allen zijdt: 2549
2550
Dus treckt hy moedich voort/ den vyant te betrapen. 2550
 
Maer Maurits die verscheen een blixem in het wapen/
 
En recht der Thracen Godt doen boven al gheleeck/ 2552
 
Versocht de vyant slach/ hy niet te rugg'en weeck/ 2553
 
Maer flucx met cloeck beleyt in oorden stelt zijn hoopen/ 2554
2555
Vermaent haer tot den slach/ en seyt/ gheen ander open/ 2555
 
Dan die met handen vroom sy winnen door haer bloet/
 
Als Vader ick u ben/ dus oock als kind'ren doet. 2557
 
Dit sprack den vromen Prins, die soo hy door 't vertsaghen
 
Als bloode voor 't Ghemeen hem niet hadt willen waghen/
2560
Ghenoechsaem condt ontgaen/ en dat met weynich schant
 
Maer hem en lusten doen gheen Perseus offerhandt. 2558-61
 
Noch selfs zijn Broeder jong/ die in so groene jaren 2562
 
Sich selven door de vlucht/ als blood' niet wilde sparen/
 
Hoe wel 't hem wert gheraen selfs van zijn Broeder stout.
2565
Neen/ sprack de Jonghe Prins, wel hoe? mijn Broeder/ sout
 
Gheen groote schande zijn? my lust met u te leven/
 
En daer ghy sterft/ wil ick den gheest oock gheerne gheven.
 
O overbraven Heldt/ wel waerdich 't edel bloet/
 
Daer uyt ghesproten zijn so vele Helden vroet.
2570
Ghelijck men dickwil siet dat in de aertsche holen
 
Allencxkens sich vergaert den wint/ en houdt ghescholen/
 
Tot hy te nau gheperst wil laten 't banghe huys/
 
Berst uyt met soo'n ghewelt en yselijck gheruys/
 
Dat hy de Berghen scheurt/ de Bosschen sal vernielen/
2575
En keert de Steden om/ met alder menschen zielen/
 
Die daer doen waren in/ en niet hem wederhout/ 2576
 
Oft even als wanneer dat van den jaghers stout 2577
 
Een Leeuw sich siet bezet/ die siende wech noch open/ 2578
 
Dan die hy met ghewelt moet van den Jaghers copen/
2580
Bereydt sich tot den slach/hy moedicht al zyn hert/ 2580
 
Hy recht de ooren op/slaet yver met zyn stert/
 
En met een heesch ghebries hem stijven al de haren/
 
En als een blixem snel werpt hy sich op de scharen
 
Van Jagers honden/ oft wat sich daer vint ontrent/
2585
En maeckt wel haest een ruymt/ door dien hy vele schent.
 
Waer door sy al verbaest hem veylich laten wand'len:
 
Soo even sal Nassauw met Spaengiens hoochmoedt hand'len/ 2587
 
Die nu al metter yl was totten slach bereydt/
 
Doch niet soo langh Nassauw den vyandt heeft verbeydt:
2590
Maer treckt met orden braef den Iber moedigh teghen/
 
Die oock niet anders was als tot den slach gheneghen.
 
Een yeder heyr ghelijck een bosch wel dicht gheplant/
 
En yeder hooft voor 't lest noch eens zyn hoopen mant. 2593
 
Daer treft men/ tot den Slach het teecken wert ghegheven/
2595
Neptunus al verbaest is wyt van 't strant ghedreven/
 
Door 't donderend' gerucht/ in 't diepste vande zee/
 
En voerdent blaeuwe Hof met hem wel ylich mee. 2597
 
De ooren wierden doof van soo veel oorloochs toonen
 
Van Trom'len en Trompet/ een yeder/ om te hoonen 2599
2600
Syn vyandt/ moedich vecht/ den Crijchs-man onversaecht
 
De raserny verwoet op 't bleecke voorhooft draecht.
 
't Gheschut spout helschen damp met Coghels wyt ghesonden/
 
Der Paerden heesch ghebries/ het kermen der ghewonden/
 
't Ghecraeck van pijcken breuck/ 't gheknars van 't yser hert 2604
2605
't Ghecrijs vant Oorlochs volck met schrick ghehooret wert.
 
Bellona 't vlammigh sweert in haer bebloede handen
 
't Gheklater van haer sweep weer-galmen dee de stranden
 
Met yselijck ghehuyl/ smeet door d'Esquad ren heen/ 2608
 
En baenden haer int bloedt van soo veel doode leen. 2609
2610
Dees drongh de furien aen met haer gheslanghde kruynen/ 2610
 
Die vrees'lijck vloghen door de vocht-bebloede duynen/
 
Slach-orden uyt en in/ en met hun fackels heet
 
Ontstaken yders ziel met bloedt-dorst over wreet.
 
Tot driemael moest Nassau des vyandts dulheydt wijcken/
2615
Tot driemael Maurits weer zyn kloeck beleydt dee blijcken/
 
En dreef hem cloeck te rugh/ nu wijckt d'een/ d'ander staet/
 
Nu weer den wijcker windt/ en synen slaegher slaet.
 
Ghelijckmen inden ooghst op 't rype velt siet sweven
 
Het Coren gins en weer/ door winden dwers ghedreven/ 2619
2620
Soo even loopt nu dees/ weer d'ander biet den rugh/ 2620
 
Tot eynd'lijck op de vlucht met yle voeten vlugh 2621
 
Den vyandt sich begheeft/ en laet de grootste glory
 
Aen Maurits, die oyt Prins bequam door een victory.
 
Want alderminst 't ghevecht ghelt van Soldaten handt/ 2624
2625
Maer meest het cloeck beleydt van Maurits groot verstandt.
 
Wanneer nu 's Vyandts vlucht Nassau met eyghen ooghen
 
Sach/ trat van 't moedich Peert/ en heeft met knien gheboghen/
 
D'almoghende ghedanckt/ die hem den zeghen gheeft/
 
Een wis ghetuych'nis hoe Godtvruchtich Nassau leeft. 2542-2629
2630
Den top van dit gheluck bepeerelt hy na desen 2630
 
Met soo veel Steden sterck/ die hy g'hoorsaem doet wesen
 
Der Staten groots ghebiedt/ en soo den vyandt mat/ 2632
 
Dat binnen jaren drie hy nau verheerst een Stadt.
 
't Onmachtich Hollandt slecht/ is doen soo wijt ghekropen/ 2634
2635
De grootste Princen van het rijck-bevolckt Europen
 
Die soecken haer verbondt/ en yeder heeft begheert
 
Maurits te sien/ die wert doen meer als Mensch gheeert. 2637
 
Hispangien al verbluft door soo veel schae gheleden/
 
Voor Vrye-Volck'ren kent de saem-vereende Steden/ 2639
2640
En bidt slechts om den vreed'/ oft naer 't Bestant hy tracht/
 
Aen 't volcxken dat eertijdts hy hadt soo snoot gheacht.
 
Ghy Princen die verwaent een yeder wilt verheeren/
 
O spieghelt u te recht/ met anders schae wilt leeren/
 
Hoe licht des Hemels Godt u ydel hoochmoet velt/
2645
Als ghy het recht verlaet en lieft het snoot ghewelt.
 
En ghy o Prince, die u Vaderlandt sult wesen
 
Een eewich roem en vreucht/ een steun-stock uytghelesen/
 
Die 't Keyserlijck gheslacht soo wijt beroemen doet/
 
Wel salich 's Hemels throon u eewelijck behoet.

FINIS

 

t' Amsterdam, Ghedruckt by Paulus van Ravesteyn Anno 1617


Vorige