Horae Belgicae
(1968)–A.H. Hoffmann von Fallersleben– Auteursrechtelijk beschermd
[pagina t.o. 1]
| |
[pagina 5]
| |
[Deel XII]
| |
[pagina 6]
| |
vollständige und 24 halbe. Sie gehören zu Capitel 21-23, vom 24. Capitel ist nur die Ueberschrift vorhanden. Der alte Druck stimmt zu der Brüsseler Hs., wovon Willems, so weit selbige mit der Comburger zusammenfällt, nur die Varianten giebt. Ich habe in Brüssel die dortige Handschrift des Reinaert verglichen, und theile hier daraus die abweichenden Lesarten mit. Einen getreuen Abdruck hat Herr Senator Culemann veranstaltet und ein Facsimile des Drucks und der Holzschnitte hinzugefügt und mir freundlichst die Benutzung gestattet, wofür ich ihm hiemit öffentlich Dank sage. Diese wichtigen Bruchstücke wurden zuerst besprochen von Gödeke in seiner Deutschen Wochenschrift 1854. S. 256, dann von mir im Algemeene Konst- en Letterbode 1855. Nr. 36. Der Fund ist in mancher Beziehung wichtig. Zunächst sehen wir, dass daraus die alte Prosa hervorgegangen ist. Was aber noch wichtiger: der Niederdeutsche hat nach einem solchen gedruckten Exemplare seine Bearbeitung verfasst, die zuerst im J. 1498 zu Lübeck gedruckt wurde. Obschon ich in meiner Ausgabe des ReinekeGa naar voetnoot*) dies zur Genüge bewiesen habe, so wird es durch das Vorhandensein eines gedruckten Reinaert in Versen nun auch noch mehr bestätigt. Dass Jahrhunderte lang der Reineke für ein Original gelten konnte, ist sehr erklärlich. Das Original war so gut wie aus der Welt verschwunden; die noch vorhandenen Handschriften kannte niemand und die alten Drucke waren durch die Geistlichkeit gründlich vertilgt, s. den Index librorum prohibitorum der Universität Löwen vom J. 1550, und den von Alba, Horae belg. P. XI. p. IV. | |
[pagina 7]
| |
hi so vele niet rapen en sal, dat hi mits dien niet en come in sodanighen gate, daer hi niet weder uut comen en can: twele alhier ooc bi den wolf beteikent wert, want hi sinen buuc so vol ghegheten hadde dat hi niet weder uut den gate ghecomen en conde aldaer hi in ghecropen was. Hier wert ooc ghetoont dat die schalken bedrieghen heren ende vrouwen.
Reinaert 1477 - 1526.Ga naar voetnoot*) Reineke 1413-1466.
Die coninc en is mi niet ontgaen:
Ic hebbe hem dieke schande ghedaen
Ende sine wive der coninghinnen
Dat si spade sal verwinnen,
5[regelnummer]
Si sijn ghescandaliseert bi mi.
Noch hebbe ic, dat segghic di,Ga naar voetnoot6
Isengrine meer bedroghen
Dan ic soude segghen moghen.
Dat ieken oom hiet was beraet:
10[regelnummer]
Isengrine die mi niet bestaet.Ga naar voetnoot10
Ic maecten monie ter Elmaren,
Daer wi beide begheven waren,
Dat hem sere wort te pinen.Ga naar voetnoot13
Ic deden in die cloclinenGa naar voetnoot14
15[regelnummer]
Binden beide sine voete,
Dat luden dochte hem sijn so soete.Ga naar voetnoot16
| |
[pagina 8]
| |
Diet hoorden worden daer bi in vare
Ende waenden dattet die duvel ware,Ga naar voetnoot18
Si liepen daer sij tluden hoorden
20[regelnummer]
Ende eer hi conste in corten woordenGa naar voetnoot20
Ghesegghen: ic wil mi begheven,
Was hem wel nae ghenomen tleven.
Ic dede hem of barnen thaer
So nae dén vel dat wel naerGa naar voetnoot24
25[regelnummer]
Die swaerde hem in den live cramp.Ga naar voetnoot25
Sint leerde icken, dat was sijn ramp,Ga naar voetnoot26
Visschen vanghen op enen dach,
Daer hi ontfine menighen slach.
Ooc leide icken tot spapen van Bloys.Ga naar voetnoot29
30[regelnummer]
In al dat lant van Vermendoys
En woonde gheen pape riker.
Dese pape had een spiker,
Daer menich goet vet baec in lach,
Daer hi ontfinc menighen slach.Ga naar voetnoot34
35[regelnummer]
Aen den spiker had hi een gatGa naar voetnoot35
Ghemaect ende in datGa naar voetnoot36
Dede ic Isegrine crupen,Ga naar voetnoot37
Daer hi runtvleisch vant in cupen
Ende vetter baken also vele.Ga naar voetnoot39
40[regelnummer]
Dies liet hi gaen door sijn keleGa naar voetnoot40
So groten hoop boven maten,
Dat hi uten selven gatenGa naar voetnoot42
| |
[pagina 9]
| |
Reinaert 1528-1556. Reineke 1468-1492. Dat hem sinen groten buue benam.
Doe moeste hi claghen sule ghewin,
45[regelnummer]
Want daer hi hongherich quam in,
En mocht hi sat niet comen uut.
Ic ghinc ende maecte groot gheluut
In dat dorp ende groot gherochte.
Nu hoort hoe iet daer toe brochte!
50[regelnummer]
Ic liep daer die pape sat
Over tafel ende at,
Ende voor hem stont een capoen,Ga naar voetnoot52
Dat was een dat beste hoen
Dat men wiste in enich lant.
55[regelnummer]
Dat hoen ic mitter vaert praneGa naar voetnoot55
Ende liep hene daer ic mochte.Ga naar voetnoot56
Doe maecte die pape groot gherochte
Ende riep lude: vane ende slach!
Ic waen, nie man dat wonder en sach
60[regelnummer]
Dat mi een vos roost mijn hoenreGa naar voetnoot60
In mijn huus! wie sach ie coenreGa naar voetnoot61
Dief ende daer ic sie toe!Ga naar voetnoot62
Sijn tafelmes greep hi doe
Ende warp nae mi, mer ic ontvoer,
65[regelnummer]
Dat mes bleef steken in den vloer.Ga naar voetnoot65
Hi stac die tafel datse vloochGa naar voetnoot66
Ende volchde mi mit stemmen hooch
Roepende: slach ende vae!
Ic vaste voren ende hi naeGa naar voetnoot69
70[regelnummer]
Ende mit hemluden een groot ghetal.
Die mijn quaetste meenden al.
| |
[pagina 10]
| |
Reinaert 1631-1646. Reineke 1556-1576. Doen sprae hi: Reinaert, wi sijn vermell,
Of tis boerte dat ghi mi vertelt,
Want wat ic soeke ic en vinde niet.
75[regelnummer]
Ic sprae: oom, wats u gheschiet,
Cruupt een luttel noch bat in!
Men moet wel pinen om ghewin,
Ic hebse wech diere voren saten.
Dus croop hi in boven maten,
80[regelnummer]
Dat hi die hoenren te verre sochte.
Ic sach dat icken honen mochte,
Ende staeken dat hi overvoer
Ende quam ghevallen opten vloer,
Want die haenbalke was smal,
85[regelnummer]
Ende gaf enen groten val,
Dat si ontspronghen alle dier sliepen,
Die daer bi den viere laghen si riepen,
Datter door dat valdoregat
Ghevallen ware si en wisten wat.
¶ Hoe dat Reinaert sijn biecht is Grimbaert segghende ende slutende....
Reinaert 1737-1756. Reineke 1665-1684. 90[regelnummer]
Grimbaert sach wel dit ghelaetGa naar voetnoot90
Ende seide: vule onreine vraet,Ga naar voetnoot91
Hoe laetti uwe oghen omme gaen!Ga naar voetnoot92
Reinaert sprac: neve, dats misdaen,Ga naar voetnoot93
Dat ghi mit uwe verlopende woortGa naar voetnoot94
95[regelnummer]
Mi uut mijn ghebede dus stoort.
Laet mi doch lesen een Pater nosterGa naar voetnoot96
Der hoenre sielen van den cloosterGa naar voetnoot97
| |
[pagina 11]
| |
Ende den gansen te ghenaden,Ga naar voetnoot98
Die ic dicke hebbe verraden,
100[regelnummer]
Doe icse dese heilighe nonnenGa naar voetnoot100
Mit mijnre list heb of ghewonnen.
Grimbaert balch hem, mer Reinaert
Had immer thooft ten hoenre waertGa naar voetnoot103
Tot si quamen ter rechter straten,Ga naar voetnoot104
105[regelnummer]
Die si te voren hadden ghelaten,
Daer keerden si te hove waert.Ga naar voetnoot106
Och hoe sere bevede Reinaert,Ga naar voetnoot107
Doe hi den hove began te nakenGa naar voetnoot108
Daer hi seer in meende misraken.Ga naar voetnoot109
¶ Hoe Reinaert coomt in presencie van den coninc, die welke hi obedientelic toenighet ende vindet daer elkerlijc over hem claghende. Dat .xxij. capittel.
Reinaert 1764-1814. Reineke 1692-1722. 110[regelnummer]
Nochtans dede hi als die onvervaerde
Ende liet hem bat dan hem was:Ga naar voetnoot111
Hi ghine mit sinen neve den dasGa naar voetnoot112
Cierliken door die hoochste strate
Also moedich van ghelateGa naar voetnoot114
115[regelnummer]
Als of hi sconines sone waer
Ende hi ooc van enen haer
Jeghen niemant en hadde misdaen.Ga naar voetnoot117
Voor Nobel den coninc ghinc hi staen
Midden in der heren rincGa naar voetnoot119
120[regelnummer]
Ende seide: god die alle dincGa naar voetnoot120
Gheboot die gheve u coninc heerGa naar voetnoot121
| |
[pagina 12]
| |
Langhe blischap ende groot eer!
Ic groet u heer, ic hebbe recht:Ga naar voetnoot123
Ten hadde nie coninc enen enecht
125[regelnummer]
So ghetrouwe jeghen hemGa naar voetnoot125
Als ic u ic was ende noch ben,
Dat ic ooc dieke bin worden aenschijn.Ga naar voetnoot127
Nochtan sulke die hier sijnGa naar voetnoot128
Souden mi gheerne uw hulde roven
130[regelnummer]
Mit loghen, woudijs hem gheloven.
Mer neen, ghi niet, god moets u lonen.
Het en betaemt niet der cronen,Ga naar voetnoot132
Dat ghi den schalken ende den sellen
Te licht ghelovet van dat si tellen.
135[regelnummer]
Nochtan wil ics gode daghen,Ga naar voetnoot135
Daer isser te vele in onsen daghen
Die mitter loosheit die si connenGa naar voetnoot137
Die vorderhant nu hebben ghewonnen
Over al in heren hoven,
140[regelnummer]
Dat si so verre comen boven.Ga naar voetnoot140
Die schalke sijn in dien gheboren,
Dat si den goeden beraden toren.
Dat wreke god aen haer levenGa naar voetnoot143
Ende moet hem sulc loon ghevenGa naar voetnoot144
145[regelnummer]
Als si van rechte wel sijn waert.
Die coninc sprac: ay Reinaert,Ga naar voetnoot146
Onreine vule losc druut!Ga naar voetnoot147
Hoe wel coondi uwen saluut!
Maer ten baet u niet een caf,
150[regelnummer]
Coomt uwes smekens af;
Ic en worde bi smeken niet uw vrient.
Dat ghi mi dicke wel hebt ghedient,Ga naar voetnoot152
| |
[pagina 13]
| |
Dat wort u nu te rechte ghegouden.
Ghi hebt ooc wel den vrede ghehouden,Ga naar voetnoot154
155[regelnummer]
Dien ic gheboot ende hebbe ghesworen.Ga naar voetnoot155
O wy, wat heb ic al verloren!
Sprac Cantecleer aldaer hi stont.Ga naar voetnoot157
Die coninc sprac: hout uwen mont,
Her Cantecleer, ende laet mi spreken!
160[regelnummer]
Ic moet antwoorden sine treken.Ga naar voetnoot160
¶ Hoe dat die coninc Reinaert sere confuselijc ende wredelijc toe spreect om der groter quade felle daden daer hi of beclaecht is, ende hoe dat hem Reinaert weder verantwoort so hi best can. Dat .xxiij. capittel.
Reinaert 1815-1872. Reineke 1723-1790.
Quaet dief, sprac hi, fel Reinaert!
Dat ghi mi lief hebt ende waert.
Dat hebdi in den lachter mijn
Minen gheboden ghedaen aenschijn
165[regelnummer]
Aen arm man Tibert entle Brune
Die noch al bloedich is sijn crune.Ga naar voetnoot166
Ic en wil niet vele schelden,
Mer ic denke uw kele salt ontgheldenGa naar voetnoot168
Noch huden al op ene wile.
170[regelnummer]
Nomen pater Christe file!
Sprac Reinaert, here, ende of Brune
Noch al bloedich heeft dic crune,
Heer coninc, wat bestaet mi dat?Ga naar voetnoot173
Of hi Lantfrijts honich at
175[regelnummer]
Ende hem die dorper lachter dede?Ga naar voetnoot175
Noch heeft Brune so starke lede,
| |
[pagina 14]
| |
Was hi ghesleghen of versproken,
Waer hi goet hi hadt ghewroken,
Eer hi quam in dat water.
180[regelnummer]
Ester can Tibaert die eater.
Die ic herberchde ende wel ontfinc
Ende of hi uut om stelen ghine
Tot des papen huus sonder minen raet
Ende hem die pape dede quaet:
185[regelnummer]
Bilode soude ic des ontghelden,
So moestic mijn ghelue wel schelden.Ga naar voetnoot186
Niet daer bi, her coninc Lioen!Ga naar voetnoot187
Wat ghi wilt dat moochdi doen
Ende ghebieden over mi.
190[regelnummer]
Hoe goet, hoe claer mijn sake si,Ga naar voetnoot190
Ghi moocht mi vromen ende schaden:
Wildi mi sieden ofte braden
Ofte hanghen ofte blenden:
Ic en mach u niet ontwenden,
195[regelnummer]
Wi sijn alle in uwen bedwane.
Ghi sijt starc ende ic bin crane.
Mijn hulp is clein, die uwe is groot,
Voorwaer, al sloechdi mi doot,Ga naar voetnoot198
Dat waer u ene cranke wrake.
200[regelnummer]
Recht in deser selver sprake
Spranc op Bellijn den ram
Ende sijn moeye die mit hem quam,
Dat was dame Olewi.Ga naar voetnoot203
Bellijn sprac: nu toe! gaen wi
205[regelnummer]
Alle voort mit onser claghen,
Brune spranc op mit sinen maghen,
Ende Tibaert sijn gheselle,
Ende Isegrim die snelle,
Die hase ende dat everswijn,
210[regelnummer]
Elc wilde in die claghe sijn.
| |
[pagina 15]
| |
Panthel die kemel ende Bruneel,Ga naar voetnoot211
Die gans, dat wesel ende tlampreel,Ga naar voetnoot212
Boudwijn den esel, Borreel den stier,Ga naar voetnoot213
Dat hermel, die wesel waren ooc hier,
215[regelnummer]
Canteeleer ende sijn kinder
Claechden seer haren hinder
Ende maecten groot vederslach.Ga naar voetnoot217
Dat troeseel, een cleen bejach,Ga naar voetnoot218
Liep ooc mede in deser schare.Ga naar voetnoot219
220[regelnummer]
Alle dese ghinghen openbare
Voor haren here den coninc staen
Ende deden den vos Reinaert vaen.Ga naar voetnoot222
¶ Hoe die coninc te recht sittet ende gheeft die sentencie, dat men Reinaert vanghen soude ende bi der kelen hanghen. Dat .xxiiij. capittel. |
|