|
| |
| |
| |
Annotationes.
| 1. |
vrai, hodie fraai, bellus, pulcher, elegans. |
| 5. |
tInghelen, Ingelhemii. Eginhardus in Vita Caroli M. cap. 17. (Pertz Monum. II, 452.) testatur, ‘Carolum regem inchoasse palatia operis egregii, unum haud longe a Mogontiaco civitate iuxta villam, cuius vocabulum est Engilenheim, alterum Noviomagi.’ Ermoldus Nigellus in vita Ludovici Pii iv, 183. 188. (Pertz Mon. ii, 505) refert, palatium istud amplissimum centum columnis innixum, eiusque basilicam postibus aeratis et ostiis aureis ornatam fuisse; et poeta Saxo v, 485 de eo canit:
Ingilehem dictus locus est, ubi condidit aulam,
Aetas cui vidit nostra parem minime.
Cf. J.D. Schoepflini Diss. de Caesareo Ingelheim. Palatio in Hist. et Comment. Acad. Theodoro-Palatinae i, 300-321. et Fiorillo, Geschichte der zeichn. Künste in Deutschl. i, 33 - 35. |
| 9. 214. 291. 1201. |
ghevallen, accidere, evenire. |
| 17. 1058. |
wart ontwaken, experrectus est. Maerl. Bestiaris v. Pavo:
als hi ontwaken wart bi nachte |
| 28. |
derven, amittere, privari; cf. Floris 3082. 3842. |
| 30. |
verwacht u daer of, cave tibi ab hoc. |
| 34. |
niet en spaert, ne cuncteris. |
| 35. 273. |
verhoren, animadvertere; cf. Huyd. op Stoke ii, 105. Clignett bijdr. 130. |
| 36. |
een vreemde dinc, res nova, insolita; cf. teut. vremde. |
| 40. |
hilt hem niet aen dat woort, dictum non curavit. |
| 49. |
verenen, consternari. |
| |
| |
| 51. 775. 876. |
alf sive elf, incubo, ἐφιάλτης, daemon qui homines dormientes incumbendo vanisque imaginibus excitatis (ghedroch, ghedrochte) angit atque cruciat. Apud nos dicitur Alp et passim Mare vel Drud (Schmeller baier. Wörterb. I, 476-7.) Maerlant putat angelos malos harum imaginum esse auctores, Spec. hist. I. pag. 6.
Dit sijn die belaghen mede
talre tijt die menschelichede,
bede wakende ende in drome.
elfs ghedroch ende fantome,
toverie comen van desen.
et alio loco galli cantui virtutem incubonis abigendi tribuit, Bestiaris voce Gallus: elfs ghedrochte scuwet sijn luut. Cf. Irische Elfemnärchen von den Brüdern Grimm cvii. cviii. |
| 52. |
telt iii. sing. praes. verbi telen, gignere, germ. zielen; inde et teelt, fructus; v. Huydec. proeve ii, 162. |
| 53. |
drochtijn est theotisc. truhtîn, in Glossis saxon. Iusti Lipsii druftin, dominus, quod bene derivatur a truht, familia, contubernium; Schmeller baier. WB. i, 473. |
| 54. 75. 342. |
wat node, qua necessitate coactus. node, aegre, schwerlich 78. 80. 627. 669: cf. Reineke Gloss. 195. |
| 62. 236. |
niewers, nusquam, apud alios niewer, nieweren, niewerinc; Grimm Gr. iii, 220.
sijns ghenoot, ei similem, seines Gleichen; Clignett bijdr. 197. 198. |
| 68. |
Denouwe legitur in A et B, praefero tamen Dunouwe, quod et alibi invenitur. Maerl. Best. voce Esox: es een visc in der Dunouwen. Ferguut in Clign. bijdr. 374.
ic waende niet in der Dunouwen cet. |
| 76. |
ellendich, in exilio aetatem degens, miser. |
| 78. 80. |
node, aegre; cf. Floris. |
| 81. |
laster, ignominia, lachter; v. Reineke Gl. 192. |
| 81. 631. |
onste praet. v. onnen, favere, quod et onde, jonde et gonde; cf. Huyd. op. Stoke iii, 310. |
| 83. |
ghepens, ghepeins, cogitatio. |
| 84. |
haer ende daer, saepius harentare, hic illic; Clign. bijdr. 22.
weder ende ghens, huc illuc, ultro citroque, idem quod apud Kil. weder ende weint, et apud Maerl. hare ende hier (Clign. bijdr. 23.): hi loopt ende rijt hare ende hier. |
| |
| |
| 85. |
een lettelkijn, paululum, teut. ein lützelîn, roman, un petitet, suev. a wengeli; Grimm Gr. iii, 688.
het vaect hem, dormitat. Floris 2490.
bi goclien sijn si so ghemaect,
dat hen no nacht no dach en vaect. |
| 86. |
looc pt. v. luken, hodie luiken, claudere. |
| 88. |
verhoren, ueberheren, non attendere, non bene percipere. |
| 89. |
ontdaen, perditus. |
| 94. |
ongherief idem quod onghemac. |
| 101. |
lachter idem quod laster 81. |
| 111. |
op die aventure leven, vel ut 208. bi der a. l., Fortunae donis vivere. |
| 115. |
sonder enich sparen, sine ulla mora. |
| 116. |
god verwerken, Dei amorem sua culpa perdere; v. Reineke Gloss. 208. voce vorwirken. |
| 121. |
ende mi waer ghecost seven borghen, et mihi constitisset septem castellis. |
| 127. |
cracht, auxilium. |
| 130. |
ghereden, parare. |
| 132. |
diere ghewade, pretiosa vestimenta. |
| 142. 1049. |
ontdaen, apertus; 162. ontdoen, aperire; 1006. ontdede, aperiebat; cf. Huyd. op. Stoke ii, 469. Clign. bijdr. 337. |
| 147. |
dat dedi al door des conincs houde, quae omnia Deus fecit propter regis homagium, est enim rex Dei vasallus (vide supra 105), idcirco (148) ei Dei auxilium praestatur. |
| 149. |
leet, 323. leden praet. verbi liden 458. 1107. transire. lede 341. praet, conjunct. leden 326. part. praet. |
| 152. |
het ghesmide i.q. ghereide, phalerae; Esopet 44, 1. een paert droech een vergult ghesmide, et alia loca quam plurima adfert Clignett bijdr. 224. Perperam legitur in AB ghesmeiden. |
| 153. |
sonder enich langher bide, sine ulla mora longiore. beiden (ut in AB) et biden utraque vox usitata est ut teuton. beiten et bîten (Iwein von Benecke u. Lachm. Anmerk. 364.); cf. Huyd. op Stoke ii, 487. 488. - ghesmide poscit propter ὁμοιοτέλευτον bide, quae vox bis legitur Floris 1351. 2755. ubi et beide invenitur 2846. - teut. diu bîte et diu bite, v. Iwein loc. cit. |
| |
| |
| 162. 677. 1257. 1312. |
beten, ex equo descendere, teut. erbeizen; cf. Huyd. op Stoke ii, 489. was ghebeet 1119. |
| 163. |
stoet et stont, praet. verbi staen et illud magis propter rhythmum usurpatur; Stoke ii, 81. |
| 166. 256. 1335. 1361. |
het ghereide, Sattel und Zeug, ephippium et quidquid ad equitandum pertinet; Clign. bijdr. 225. 226. teut. daz gereite WB. zum Iwein 145. |
| 171. |
verlossen, liberare. |
| 177. |
dies haddi ghere, cuius fuisti in desiderio. |
| 188. |
demster i.q. duuster, obscurus. |
| 189. |
verbaren, ostendere.
cracht, vis, potentia. |
| 190. |
ootmoedich, humilis. |
| 209. |
lijf ende goet verburen, vitam et bona sua culpa perdere; cf. verwerken 116. |
| 215. |
man, homines, nom. et acc. plur.; Clign. bijdr. 9. 10. |
| 223. |
toeverlaet, refugium. |
| 225. 582. |
hem ontdraghen, victum sibi quaerere; Esopet 56, 1.
een wesel was so out van daghen,
sine conste haer selve niet ontdraghen.
Ita 1317. tlijf ontdraghen, vitam servare suam; Clign. bijdr. 308. |
| 229. |
harde, valde; Clign. bijdr. 321. 322. |
| 231. |
die met hem onthouden waren, qui apud eum sustentabantur. |
| 232. |
serianten sunt equitum ministri, satellites, de quibus vide plura in Gloss. ad Floris et infra ad 1082. |
| 237. |
diese onthilde, ic daden verburen beide borch ende leen, qui eos tectis et sedibus recepisset, facerem ut castellum et feuda amitteret. |
| 240. 516. |
hem onthouden, morari. |
| 246. 506. |
pine, labor; Clign. bijdr. 252. 253. |
| 249. 509. |
iets versekeren, aliquid tutum reddere, aut facere ut aliquid tutum maneat; quae altera significatio accedit ad notionem verbi parcere. Sic legitur apud Maerl. in Bestiaris v. Vultur:
ende die sijn herte met hem draghet,
es versekert van allen dieren. |
| |
| |
| 253. 523. |
betrapen, deprehendere, gall. attraper. |
| 255. |
muul, mulus. |
| 258. 1099. |
cracht h.l. vis, cohors, manus; cf. teut. craft WB. zum Iwein 221. |
| 260. |
facelment, mihi videtur gall. facilement, leviter, expedite. fatelment, quod in B legitur, esset gall. fatalement. |
| 261. |
dus bejaecht hi hem omtrent, sic rapiendo circum sibi aliquid acquirit. |
| 263. |
gherede scat, pecunia numerata, numeratum, baares Geld, Baarschaft. |
| 267. |
heefter om ghedaen sine cracht, in eo deprehendendo omnia fecit, nihil praetermisit. |
| 280. 408. 1103. 1111. |
halsberch, thorax, orbiculis, qui vulgo maliae vocantur, consertus, qui sub inferiore ora galeae, inde acollo usque ad genua corpus circumdat. Benecke putat (WB. zum Iwein 178.) derivandum esse a roman. halberc, hauberc. |
| 285. 333. |
ghemoeten, obviam venire; cf. 322. |
| 286. |
in vare, metu. Veteres voce vaer tam metum quam periculum designabant; Stoke ii, 295. Clign. bijdr. 166. |
| 292. |
door desen, propter hunc. |
| 293. |
ic sal der aventuren ghenesen, feliciter periculum superabo. |
| 296. |
van gods halven, Dei nomine. |
| 300. 773. 1097. |
duchten, timere. |
| 300. |
toren, omne molestum quod alicui accidit; cf. Gloss. ad Floris.
naken, appropinquare. |
| 302. |
iemen schenden, aliquem dehonestare simulque infelicem reddere; cf. Reineke Gloss. 200. |
| 303. |
ghehende, prope; Stoke ii, 6. 7. |
| 309. |
verdoolt, aberrans. |
| 313. |
in schine, prospectu. |
| 320. 327. |
een ors bescriden, equum conscendere. |
| 322. |
te ghemoeten comen, obviam venire. |
| 330. |
lijt, lidet, praes. verbi liden, v. 149. |
| 337. |
verspien, verspieden, explorare. |
| |
| |
| 840. |
die ic ontrade, quo careo, cuius favorem perdidi. ontraden mihi videtur esse nostrum entrathen. Kil. annotat tantum significationem vulgarem: dissuadere, dehortari, avocare. |
| 343. |
achter praep. per; Clign. bijdr. 362-365. |
| 345. 451. 996. |
bi den here die mi ghewrochte, per dominum qui me creavit! Sic fere iuratur per Deum et Sanctos; e.g. infragmentis meis de Haimonis filiis (Heemskinderen): hi den here die migheboot, bi gode van paradijs, bi den here van Nazarene, also helpe mi Jesus, bi den goeden sente Danele, bi sente Jan, also helpe mi sente Simoen, sente Amant, sente Jan cet. Cf. Grimm Gr. iii, 297. et J.F. Willems, Over eenige oude Nederlandsche vloeken en uitroepingen, Gent 1834. 8o. |
| 351. |
met lachter, cum probro et dedecore. |
| 355. |
achterhalen, assequi. |
| 356. 847. 859. |
ontbiden, exspectare. |
| 359. |
wat ghi roect, quid tibi curae est? |
| 361. |
fier, ferox, gall. fier, quod et teut. fier significat; cf. Wigalois v. Benecke WB. 576. |
| 362. |
diere uwer tale, cautas, tectus in sermone tuo. |
| 367. |
verlaten, aliquid remittere. |
| 372. |
bi bedwanghe, coactus. |
| 377. |
meskief, incommodum, infortunium, aroman. meschef, meschief Roquefort gloss. ii, 178. |
| 380. |
des conincs schilt was verdect, regis clipeus erat velatus, non eum voluit portare apertum propter insigne, in eo depictum, ex quo illico Elegastus regem agnovisset. Sic insignia clipeorum tegumento aliquo aut velo subtilis lintei, aut foliis velabantur, ne clipeati agnoscerentur; cf. Klüber, Ritterwesen ii, 164. |
| 383. 606. |
vroet sijn, animadvertere, intelligere. |
| 389. |
versamenen, convenire.
perc, locus septus. |
| 390. |
met sulken nide, tali odio. |
| 392. 1307. |
ten swaerde vanghen, gladium capere. |
| 397. |
joeste, impetus mutuus hasta inceptus et saepe gladio continuatus, roman. jouste (iuxta), teut. diu tjost Beneke's Wigalois WB. 721. Stoke iii, 285. 286. |
| |
| |
| - 1297. 1340. |
fel, vehemens, roman. fel Roquefort gloss. i, 583. pleramque atrox, qua notione opponitur verbo goedertieren, Clign. bijdr. 9. |
| 403. |
Walewein (apud Stoke ii, 137.)
entie halsberghe begonsten verwarmen,
entie maelghen vlogher af
achter velde oft ware caf. |
| 406. |
maelghien (ital. maglia, gall. maille) orbiculi vel fila ferrea, quibus consertus erat thorax. Gemma saxonica 1503. mallye, licium, circulus ferreus. |
| 407. |
faelghien, roman. faillir, deesse, dilabi; cf. Clignett bijdr. 45. |
| 409. |
Ferguut:
ende hi sach sijns selfs bloet,
dat hem ten maelghien dore woet. |
| 412. |
die spaenderen, assulae. |
| 414. |
scaerde, fissura.
vlegghe, rima, quam notionem verbi adhuc nusquam alibi lecti ex cognatis aliarum germanicarum linguarum vocibus colligo: bavarice zerflecken, dividere, discerpere, (Schmeller baier. WB. i, 584) suecice flacka, danice flaekke, findere. |
| 415. |
egghe, acies gladii, teut. diu egge, angl. edge; cf. Stoke iii, 284. |
| 418. |
liden, 1220. lien, dicere, confiteri; cf. Huydec. proeve iii, 400. |
| 430. |
anxtelic, angens. |
| 433. |
805. tfi, teut. pfî, roman. fi, interjectio indignantis et contemnentis; cf. Grimm Gr. iii, 304. |
| 436. |
goet gheval, bona fortuna; cf. Reineke Gloss. 187. |
| 439. |
niet twe peren, non duo pira i.e. nihil. Similia verba, quae notionis negativae vim augent, invenies in notis meis ad Reineke vs. 1386. |
| 440. |
idelre hande, manu vacua. Genitivos hos aliosque similes nonnulli falso ablativos absolutos esse contendunt; vide exempla quam plurima quae adfert Clignett bijdr, 241-247. |
| 445. |
ghewroken part. praet. verbi wreken, ulcisci. onghewroken 992. |
| 446. |
596. 611. 662. 1088. deren, 897. daren, nocere. |
| |
| |
| 450. |
deen, sc. pensde, wie, quis. |
| [452. |
sonder saghe, sine fabula i.e. revera. Reinaert 1085. Maerl. Sp. hist. i, 329. Stoke ii, 119. roman. sans fable e.g. Flore: et Fortune torne sans fable.] |
| 462. 481. 499. |
vroet maken, certiorem facere; sic quoque saxon. v. Reineke Gloss. 209. |
| 465. |
ende wiens toren dat ghi wacht, et cuius calamitatem expectes, quem velis infelicem reddere. |
| 472. |
3. coomt: noemt, 894. 5. comen: noemen. Raro poeta noster similem verborum exitum negligit, peccat tamen hoc loco, ut alii quoque oe et ô male confundunt, falsa forsitan pronuntiatione commoti. |
| 477. |
ten es mi ten beste niet vergaen, haud optime mecum actum est. |
| 483. |
sijn, finis; Stoke i, 57. |
| 485. |
cranc, parvus, exiguus; cf. Reineke Gloss. 191. |
| 495. |
toren, vide supra ad 300. |
| 518. |
si twalef, hi duodecim; cf. Floris vs. 809. et notas meas. |
| 510. |
sint, sinder, sindert, sident, sedert, unum quidque legitur et significat ex quo. |
| 533. |
ene sure sc. aventure, fortunam acidam, acerbam, i.e. malam.
[ende heb gheraect een quade ure, inopportuno tempore veni.] |
| 535. |
kiesen, eligere. |
| 536. |
gheheel, integer. |
| 541. |
veten, (apud Kil. et veden) odio habere, inimicitias gerere. Cf. Grimm ad Reinaert vs. 2177 (p. 279.)
[leet hebben, hicodisse, plerumque contemnere; cf. Stoke iii, 41. Clign. bijdr. 199-201.] |
| 544. |
ghematen, temperare, moderari, compescere; aut mactare, occidere; nisi forte legendum est ghematten et hatten (praet.) et ghematten esset idem atque mat maken, defatigare domare. De voce matten cf. Nieuwe werken van de Maatsch. der Nederl. Letterk. iii, 2, (1834.) p. 175. 176. |
| 549. |
beraden, adiuvare; Clign. bijdr. 213. |
| 553. 740. |
te pointe, opportuno tempore, gall. bien à point. |
| 554. |
door den noot, ex necessitate. |
| |
| |
| 555. |
cf. 345. bi den here die mi gheboot, quod idem saepe invenitur in fabula de Haimonis filiis (Heemskinderen), apud Bilderdijk (Nieuwe Verscheidenh. i, 155. 172. 174. 188.), qui nescio qua de caussa explicat die mi gheboot, per verlost heeft, qui me liberavit. gheboot est pt. verbi boden, per nuncium vocare. god die mi gheboot, Deus qui me vocavit, ut mundum ingrederer i.e. qui me creavit. Godefrit Hagen, Reimchronik der Stadt Cöln 241. got de uns allen geboit, 1281. 5657. somir got de mich geboit. |
| 557. |
vast gheleide, tutus comitatus, sive ut in documentis mediae aetatis dicitur securus conductus; cf. Haltaus Gloss. 626 sqq. |
| 564. |
om mijn ghewichte van goude root, quanti ponderis sum auri rubri, i.e. (si quando deprehensus essem) multa mea maius haberet pondus auri, quam ipse habeo. Cf. Grimm Rechtsalterth. 673. |
| 566. |
noot breket alle strijt, necessitas dirimit omne certamen. |
| 571. |
823. over recht Kil. interpretatur: praeposterus, praeter rectum. |
| 575. |
met ghemake laten, aliquem missum facere. |
| 577. |
carmen, lamentari. |
| 583. |
laghen legghen, insidias ponere. |
| 588. |
als ics rochte, quantum quaererem, in animo haberem. rochte praet. verbi roeken, de quo v. Floris et Reineke in Glossar. |
| 590. |
qualic, male. |
| 591. |
veronnen, moleste ferre; Stoke iii, 310. |
| 595. |
cuius thesauri si quingentas libras auri haberemus, ei detrimento esse non posset. |
| 602. |
3. tum ego (rex) partiar, et tu (Eleg.) eligas; qui hac ratione subsequitur, damnum facere debet i.e. parte altera, quae ei obvenit, etiamsi minor sit, contentus essedebet. Constituit enim ius saxonicum, ut inter haeredes maiori natu ius partiendi, minori eligendi (Kürrecht) esset. Speculum sax. iii, 29. § 2. swâr so twene man ên erve nemen solen, de eldere sal delen unde de jungere sal kiesen. |
| 629. |
blide, laetus. |
| 633. |
behouden siere eren, salvis honoribus. |
| 640. 694. |
iewers, usquam, cf. 62. |
| |
| |
| 646. |
jaic, Grimm Gr. iii, 765. |
| 647. |
in scherne, ioco. |
| [659. |
lant ende sant Grimm Rechtsalt. 13.] |
| 666. 1233. |
na dat daer gheschepen stoet, secundum quod constitutum erat; cf. Grimm Rechtsalt. 775. |
| 670. |
over een draghen, consentire, concordare; cf. Reineke Gloss. 196. |
| 679. |
vercoren part. praet. verbi verkiesen, eligere. |
| 680. 720. |
couter, culter aratri, gall. coutre. |
| 683. |
ten ambochte, ad opus. |
| 687. |
sonder vorste, alibi sonder verste, sine dilatione; cf. Clignett bijdr. 403. De mobilitate litterae liquidae r, vocalem modo sequentis, modo ei antecedentis, vide plura apud Grimm. Gr. i, 488. |
| 689. 1300. |
vaste, magnopere, vehementer. |
| 701. |
het quam al bi desen man, haec omnia per huius viri culpam evenerunt. [toe comen, cf. Reineke Gloss. 203.] |
| 702. |
tale, sermo. |
| 705. |
het soude mi wesen onghereet, non mihi esset in promptu, non invenire possem; cf. teut. ungereit. |
| 707. |
aen u selven moet al staen, totum tibi ipsi convenit. |
| 709. |
behende, solers. |
| 710. 894. |
cortelic, brevi tempore. |
| 711. |
gat, foramen. |
| 713. 749. |
dure, in ὁμοιοτελεύτῳ pro forma usitatiore dore, door, per. |
| 716. |
sonder gheluut, sine tumultu. |
| 718. |
picken, incidere. 727. door picken, perfodere. |
| 721. |
822. loech pt. verbi lachen, ridere. |
| 723. |
gheraken, invenire. |
| 725. |
dusghedaen, talis. |
| 726. |
besighen, uti. |
| 730. |
dies es leden die derde dach, nudiustertius est. |
| 731. |
om sijn bejach varen, victum quaerere (auf Erwerb ausgehen). |
| 735. |
door den lachter, ob ignominiam. |
| 736. |
ane sijn enes dinghes, vacuum esse aliqua re; teut. ânen, âne sîn. in gheraken, pervenire, hineingerathen. |
| 743. |
voechdet bat, conveniebat magis. |
| |
| |
| 753. |
ghehenghen, permittere. |
| 755. |
ontsach pt. verbi ontsien, timere.
onvrame, incommodum, damnum. |
| 761. |
proeven, praestare, probare; cf. Ciign. bijdr. 23. |
| 762. |
minlic ende mate, amabilis et modestus. |
| 766. |
bilen, latrare; cf. Clignett bijdr. 159. |
| 770. 781. |
in haer latijn, in suo sermone. Dicitur enim sermo animalium latinus vel walsc (gallicus). Gotfrits Tristan 17365.
diu wilden waltvögelîn
hiezen si willekomen sîn
vil suoze in ir latîne.
Sic etiam apud poetas roman., vide Gött. gel. Anzeigen 1833. p. 1591. et Altdeutsche Blätter von Haupt u. Hoffmann 1, 1. |
| 773. |
vide ad 300. |
| 781. |
diet in haren latine vonden, qui hoc suo sermone fingebant; cf. Floris Gloss. v. vinden. |
| 788. |
bassen i.q. belen, bilen; Clign. bijdr. 157. 158. |
| 790. |
saghen tellen, fabulari; cf. Stoke ii, 119. |
| 791. |
quellen, sollicitare, perturbare. |
| 798. |
echter, aut postea aut ut hic iterum, pro quo saepius legitur echt Stoke iii, 353. Reineke Gloss. 185.
sede pro seide (dicebat) et alii poetae usurpant in simili verborum exitu; cf. Stoke i, 30. |
| 803. |
windewaien, in aere agitari. |
| 806. |
vervaert, perterritus. |
| 812. |
eiste pt. verbi eischen, poscere. |
| 811. |
ostende (porrige herbam), quid tibi prodest? |
| 815. 907. |
ter stonde, eodem tempore. |
| 817. |
wats mi gheschiet, quodcunque mihi evenit; saepius wat mijns gheschiet, alias quoque wats gheschiet; cf. Clignett bijdr. 141. 142. |
| 820. |
beluken, claudere. |
| 821. 1227. |
bi miere wet, per fidem meam, pro Deum fidem, Reinaert Grimm p. 273. Bilderdijk Verscheidenh. IV, 134. - Huydecoper op Stoke iii, 400. falso cognitionem (kennis, wetenschap) esse putat. Iusiurandum erat quod Christianis, Iudaeis, Saracenis et Ethnicis eodem modo tribuitur. |
| |
| |
| 825. |
telken als, quotiescunque. |
| 830. |
niet een haer, non pilum i.e. nihil; cf. 439. |
| 834. |
borghen i.q. berghen, custodire. |
| 853. |
verweentheit, praestantia. |
| 854. |
voorboech, barbarolat. antilena, pars phalerarum, quae equi armum circumdabat et ephippio coniuncta impediebat, ne recederet. teut. vürbüege. |
| 856. |
schellen, vide Floris vers. 1525. et meas annotationes. |
| 863. |
vrame i.q. 1236. vrome, commodum. |
| 880. |
dat u deert, quod te perturbat; cf. 958. |
| 881. 951. |
bemanen, coniurare. |
| 883. |
waer bi, qua caussa. |
| 885. |
ghewachten, observare. |
| 901. 1012. 1112. 1130. 1220. |
ondaet i.q. overdaet, 1197 in B, (Clign. bijdr. 232. 233.) maleficium, nefas. |
| 904. |
ghedoghen, pati. |
| 905. 1147. |
houde, cito. |
| 910. 1212. |
aenschijn, facies. |
| 911. 1213. |
goom nemen, observare; cf. Floris Gloss. h.v. |
| 917. |
wachten, cavere. |
| 921. |
sonder vervaren, sine metu. |
| 926. |
siere vaerde maken vel sine verde varen, iter ingredi. |
| 928. |
verdochte pt. verbi verdenken, cogitare, in animo habere. |
| 932. |
vererret, iratus; cf. Stoke III, 218. |
| 933. |
1331. merren, morari. |
| 946. 974. 1111. |
cnijf, barbarolat. canipulus, culter longus et acutus a latere suspensus, apud Saxones valde in usu; cf. Stoke I, 526-529. |
| 951. |
diere bemanen, sancte adiurare. |
| 952. |
door wat sake, qua caussa. |
| 953. |
tonghemake sijn, afflictum esse; cf. Stoke II, 99. 100. Clign. bijdr. 82. |
| 961. |
toeverlaet, solatium. |
| 970. |
ootmoedelike, humiliter; 1264. ootmoedich, humilis. |
| 972. 978. |
saen, illico. |
| |
| |
| 976. |
verstormen, tumultum facere. |
| 977. |
ghi en hat (haddet) meer dan gheval, nisi plus haberes quam bonam fortunam; sicuti hodie dicitur: 't was meer dan geluk. gheval vel goet gheval hebben, prosperitate uti; cf. Stoke II, 237. Clign. bijdr. 241. |
| 978. |
vercocht pt. praet. verbi vercopen. |
| 983. |
des rouwen ghenesen, moerore liberari. |
| 984. |
door behendichede, arte, dolo. |
| 986. |
nochtan wasser een ander an, cuius rei tamen alia ratio erat. |
| 988. 1152. |
letten, cunctari; inde frequens dictio sonder letten, sine mora Bilderd. Verscheid. IV, 114. 115. |
| 989. |
ghereet, in promptu. |
| 993. |
dat ghi hebt so na ghesproken; eadem dicendi ratio Reineke vs. 6110. to na myner eren spreken, honorem meum offendere. |
| 1001. |
gaet mi te lieve of te leide, bene vel male mecum agatur. Sic et teut. daz liep et daz leit conjungi solent; Iwein 8115: ez waere mir liep ode leit. |
| 1004. |
mach ic leven, dum vivo, me vivo. |
| 1005. |
hi sal verwinnen al sijn sneven, omnem suam miseriam superabit. Kilianus voce Sneven significationem notat: dura sive adversa pati. Reinardus Isegrimum succumbentem sic alloquitur, vs. 3723.
weest verduldich in uw sneven,
ghi en moocht doch niet langher leven.
Alias huius vocabuli notiones explicat Huydec. proeve III, 137-140. Hodie significat violenter perire. |
| 1011. |
ontbinden, patefacere. |
| 1015. |
smal, parvus; cf. Clign. bijdr. 358. 359. |
| 1019. |
sparen, servare. |
| 1020. |
wat mijns gheschiet i.e. wat mi des gheschiet. mijn dativus est, ut adhuc vulgus loquitur. |
| 1022. |
gram, irritatus; cf. Reineke Gloss. 188. |
| 1024. |
scaerden, apud Kil. i.q. scherfen, testae, fragmenta testacea. |
| 1025. |
dat cume ghedroech twe paerden, quod vix pretium duorum equorum explebat. ghedraghen i.q. bedraghen. |
| |
| |
| 1028. |
teghenspoet, res adversae. |
| 1031. 1042. |
dan, silva abiegna, nemus; cf. Stoke II, 71. 72. 568. teut. tan Wigal., WB. 719. |
| 1034. |
bejach, quaestus, teut. bejac. |
| 1045. |
riveel, gaudium; cf. Clignett bijdr. 303. 304. Idcirco legendum est: sijn herte was sonder riveel, erat animo sollicito. |
| 1047. |
staen in staden, auxilio esse; cf. Bilderd. Verscheid. IV, 136. 137. |
| 1057. |
verbaren, sese ostendere. |
| 1061. |
boer, ut legitur in utroque exemplo, explicatur a Huydec. ad Stoke III, 225. signo ex alto demisso, quod quid hic valeat non video. Puto ergo legendum esse voer, de quo vide Stoke III, 66. 67. een scone voer est bonum inceptum quod conatus est. Cf. et teut. diu vuore. |
| 1074. |
ere, vis regia; cf. Reineke vs. 2237. |
| 1081. |
Bollonoys, regio Galliae, le Boulonnais, hodie Département Pas-de-Calais. |
| 1082. |
seriant, barbarolat. serviens, rom. sergent, homo qui alicui subiectus, sub alicuius ditione et imperio est: gods seriant, servus Dei. Equiti (ridder) oppositus seriant quisque pedes vocatur. Jan van Helu:
te dien tornoye daden si comen
niet die ridders allene,
maer die seriante alghemene,
et Stoke II, 76.
menich ridder, menich seriant
quamen daer in Vlaenderen lant.
Cf. Clignett bijdr. 314-316. et teut. sarjant Benecke's Wigal. WB. 695. |
| 1093. 1170. |
metter spoet, festinanter. |
| 1100. |
weder ende op vel op ende weder i.q. voort ende weder vel weder ende voort, nostrum auf und ab, hin und mieder, sursum deorsum, ultro citroque. |
| 1114. |
altemet, Kil. subinde, aliquando, aliquoties. |
| 1115. |
benamen, nominatim; cf. teut. benamen Schmeller, baier. WB. II, 691. |
| 1128. |
leide pt. verbi legghen. |
| 1129. |
een niet, nihilum i.q. niet een twint, de quo v. Grimm Gr. III, 732. |
| |
| |
| 1131. |
hebt beteren raet, melius deliberes. |
| 1136. |
op staden, stabilire, firmare. |
| 1140. |
oort, extremitas, teut. daz ort. |
| 1145. |
vaste, continuo. |
| 1151. |
rike maken, divitem reddere et potentem, ut teut. richen. |
| 1152. |
letten pro letteden pt. verbi letten; cf. 988. |
| 1158. |
verbliden, laetari. |
| 1161. |
beiden, morari.
hiet hi ende beval. Non video, quo modo haec verba cum antecedentibus et sequentibus cohaereant. An forte voce hi nuncius est subintelligendus? |
| 1174. |
dat ghesinde, alias maisniede, familia, omnes ad principis aulam pertinentes viri atque feminae; cf. Benecke WB. zum Iwein 152. |
| 1185. |
hi scil. Eggheric. |
| 1187. |
sonder bedwanc ofte noot, sponte sua nec necessitate coactus. |
| 1191. |
liet pt. verbi leiden i.q. leet hebben, odisse, contemnere; cf. Clignett bijdr. 198-201. |
| 1194. |
vermanen, exhortari. |
| 1195. |
Ex verbis dies god restitui die gods, et totum versum sic vertendum esse puto: qui Deum ob peccata sua adorant.
plien pl. praes. verbi pleghen, de cuius verbi usu vide Stoke III, 297-300. Clign. bijdr. 31-37. |
| 1199. |
door niemen niet, nullius gratia. |
| 1200. |
niet el, nihil aliud. |
| 1208. |
anden, ulcisci; cf. Stoke II, 451-454. |
| 1222-25. |
Locus valde obscurus, quem ita accipio: Non potes (sc. Eggerice) recusare pugnam vel certamen, qui virum ullum, ubi terrarum sit, in circum provoces, qui tibi hoc (sc. propositam regis necem) probare velit. |
| 1222. |
ontsegghen, recusare. |
| 1223. |
verdachvaerden i.q. daghen, citare. |
| - 1255. 1296. |
crijt, circus; cf. Stoke III, 288-290. |
| 1230. |
doen ghinct met E. uten spele, de eo actum est. De hac loquendi ratione vide quae annotavi ad Reineke vs. 1822. (p. 218.) |
| |
| |
| 1245. 1348. |
na redene ende na rechte, secundum rationem etius. Asega-Buch 13. mith rethe and mithriuchta, quodin vetere iure Frisio dicitur: ratione et iusta allegatione; cf. Wiarda ib. 31. Teut. eadem dictio rechtlich und redlich, Grimm Rechtsalterth. 10. |
| 1247. |
wel vergaen, feliciter evenire, contingere.
|
| |
spel i.q. nijtspel, pugna, teut. nîtspil; cf. Grimm Gr. II, 524. |
| 1252. |
men sloech coorden opt velt, circus in campo funibus signabatur. Quod quomodo fiebat aliis locis describitur, e.g. Walewein (Stoke III, 289.):
|
dus ghinc men dapperlike ghereiden,
ende staken in die aerde slaen;
men deder corden omme gaen,
datter memen in soude comen,
dan die den camp hadden ghenomen.
| 1256. |
aenleggher, actor, accusator. |
| 1258. |
in cnienghebede vallen i.q. apud Teut. an sîne venie vallen, adorandi caussa genu flectere. |
| 1265. |
en wreect niet, ne, ulciscaris. |
| 1269. |
hebt heden mijns raet, adiuves me hodie. |
| 1271. |
bederven, corrumpi. |
| 1274. |
volmaken, perficere. |
| 1279. |
scatman in utroque exemplo corruptum et restituendum esse existimo. Non longe abest scaecman, teut. schâchman, schâchaere (Schächer); latro, quam vocem et alibi reperio. Anonymus de ludo scaccorum apud Oberlin 1367. her künic, die merliute nennent sich mich dârumbe ein schâchman, wan ich niht dan ein schif hân unde dâmit roube daz mer. Hoc sensu, sed strictiore schaker adhuc usurpatur, significat enim eum qui virginem rapit aut vitiat. |
| 1283. |
seghende hi cet., vide quae annotavi ad Reineke vs. 6167. et Grimm Deutsche Mythol. |
| 1290. |
met dat, interea. |
| 1292. |
luchter, lufter, sinister. |
| 1295. |
met groter ghere, magno studio. |
| 1304. |
curie, vestimentum e corio confectum, gall. cuirasse; cf. Stoke II, 137. 138. |
| 1311. 1319. 1333. |
ter vaert, illico. |
| |
| |
| 1312. |
moude, pulvis; cf. Stoke II, 418. Clign, bijdr. 38. |
| 1317. |
tlijf ontdraghen, v. 225. |
| 1324. |
al souts mi sijn te wors, etiamsi mihi eo peius evenisset.
wors et wers, teut. wirs, angl. worse, worser. wers addatur Grimm Gr. III, 595. |
| 1328. |
ramp, res adversae; cf. Reineke Gloss. 198. |
| 1332. |
sparen, parcere. |
| 1336. |
verhief pt. verbi verheffen, incipere. |
| 1341. |
in een, invicem, inter se; cf. Grimm Gr. III, 107. |
| 1342. |
versus hic plane superfluus esse videtur. |
| 1350. |
het was sijns ghewichten waert, tanti erat pretii quanti ponderis. |
| 1352. |
te siere noot, ad vitae necessitates. |
| 1354. |
hevet verheven, erexit ensem. |
| 1366. |
vroet, sapiens. |
| 1372. |
saec, actio. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd