Horae Belgicae

[p. 137]

¶ Nr. 56.
Der Abendgang.

Stem: Ic wil te lant uitriden.

Si ghinc den bogaert omme
met een so droevighen sanc
tot bi haer vaders toren,
die sijder ghesloten vant:
‘och wachter, sei si, wachter mijn!
en woudt ghi mijn uit laten,
ten souder uw schade niet sijn.’
‘Ken wil u niet uit laten,
ghi bent so sehone wijf,
en of u iets misquame,
tsou costen mijn jongher lijf.’
‘mijn en sal niet miscomen,
u en sal niet misschien,
drie uertjes voor den daghe
dan sult ghi mi wederom sien.
Drie uertjes voor den daghe
so sincter dit droevich liet,
dan sal ic weder comen
tot desen toren siet:
al dieder verholen te vrijen plach,
tis tijt maer datse scheiden,
ic sieder den lichten dach.’
De sterren hoghe saten,
het maentjen so clare scheen,
de maghet liet haer dalen
op enen blauwen steen,
aldaer dat clare water spranc,
daer bi so stont een linde,
daer de nachtegael sat en sanc.
‘O nachtegael, clein voghel,
woudt ghijder mijn bode wel sijn

[p. 138]

 

en vlieghen tot den ruiter,

 

den alderliefsten van mijn

 

en segghen dat hi comt alhier?

 

ic sal hem hier verwachten

 

bi desen toren schier.’

6.

En dat verhoorden een dwerrech,

 

die achter de berghen lach,

 

hi keerder hem soetjes omme

 

en hi boter haer goeden dach:

 

‘ic bender een bode tot u ghesent

 

van een so stouten ruiter,

 

ic weet niet of ghi hem kent?’

7.

‘En soudic hem niet kennen!

 

ic ken hem veel beter dan ghi.

 

had ic hem so wel niet ghekennet,

 

ten souder mijn schade niet sijn.’

 

 

 

* * *

 

 

8.

Den dwerrech nam de maghet

 

bi haer sneewitte hant,

 

hi leidese maer so verre

 

tot dat hi sijn moeder vant:

 

‘och moeder, dees maecht hoort mi alleen,

 

ic vontse ghister avont

 

op enen blauwen steen.’

9.

‘Vont ghise ghister avont

 

op enen blauwen stein,

 

so brenctse wederomme,

 

sen hoorter dats u, niet mijn;

 

so brenctse weder sonder verdrach!

 

daer sullen noch drie om sterven,

 

eer datter aencomt den dach.’

10.

Den dwerrech nam de maghet

 

bi haer sneewitte hant,

 

hi brachtse wederomme

 

daer hise eerstmael vant.

 

daer lach haer lief en hi was doot

[p. 139]

 

met tsweert al in sijn side,

 

van bloet so was hi root.

11.

‘Och lecht ghi hier verslaghen

 

al om den wille van mijn?

 

nu wil ic wederom sterven

 

al om den wille van dijn.’

 

si nam dat mes al bi den cnoop,

 

si stacket in haer hertje:

 

was dat gheen grote malloot?

12.

Den wachter op den toren,

 

hoe luide wast dat hi sanc:

 

‘in drieendertich jaren

 

noit nacht viel mi so lanc!

 

al dieder verholen te vrijen plach,

 

tis tijt maer datse scheiden,

 

ic sieder den lichten dach.’

13.

De moeder op haer bedde,

 

op haer bedde wast dat si lach,

 

si hoorde den wachter singhen

 

met een so droeven gheclach:

 

‘och man, wat leit is ons gheschiet

 

en onse lieve wachter

 

sinct een so droevich liet!’

14.

De moeder van haer bedde,

 

van haer bedde wast datse spranc,

 

si ghinc van bed tot bedde,

 

haer dochter si niet en vant:

 

‘och man, wat leit is ons gheschiet

 

en onse lieve dochter

 

en die en vindic niet.’

15.

Si namen den wachter ghevanghen,

 

si leiden hem op den disch,

 

si lieten hem houwen en kerven

 

ghelijc een brasemvisch.

 

och waer om hebben si dat ghedaen?

 

om dat gheen conincs kinderen

 

meer uit avont spelen souden gaen.

[p. 140]

Oudt Amst. LB. bl. 49. (Hor. belg. 2, 105. Willems Nr. 65.)

Von dem deutschen Liede (Uhland Nr. 90. A.) sind handschriftliche und gedruckte Texte des 16. Jahrhunderts vorhanden; handschriftlich aus dem Anf. des 16. Jahrh., aber sehr lückenhaft bei Uhland Nr. 90. B., dann ein späterer (Cod. palat. 341. Bl. 103. bei Görres, Altt. Volks-u. Meisterlieder S. 191-195); die ältesten gedruckten Texte sind zwei Nürnberger fliegende Blätter: bei Kunegund Hergotin (Wolff, Proben altholl. Volkslieder S. 197-203) u. bei Valentin Newber (Wunderhorn 2. Ausg. 1, 299. ff.) Spätere Drucke sind nachgewiesen bei Uhland S. 1008.

In die Lücke (Str. 7.) gehört vielleicht was nur die Heidelberger Hs. enthält:

Ab zog sie iren schleier,
sie warf in uf baumes ast:
nu sihst du, vil edler ritter,
daß ich alhie was.
mich füert ein wilder zwerg hindan.
ach reicher got vom himel,
wie sol es mir ergan!

9, 4. wird klarer durch den hdschr. Text bei Uhland:

wis got wilkum, der sune mein
und auch die juncfrau fein!....
die füegt dir nit zu einem weib,
nu füer sie bald hinwider aus!
es gilt das leben dein.

Der Zwerg also entführte sie, um sie zu seinem Weibe zu machen. Dass Zwerge Jungfrauen entführen und sich mit ihnen vermählen, kommt auch sonst in Liedern und Sagen vor, s. Grimm Mythol. 262. 263.

Im Dänischen beginnt dasselbe Wächterlied: Jeg veed saa rig en ridder ff. und ist in alten Drucken und Handschriften vorhanden, s. Nyerup Udvalg af Danske Viser 1, 50-56.

¶ 1, 1. bogaert für boomgaert, Baumgarten (am Niederrhein Bungert) - 2, 1. ken für ic en - 9, 4. dats u noch mijn: dafür bei Willems: noch u noch mijn - 11, 5. mes, Schwert - 11, 7. malloot, Närrin, thörichtes Weib, aus mal, närrisch und hoot für hooft - 15, 2. so auch im Liede vom Brennenberg, Uhland Nr. 75, 7. A.u.C. - 15, 4. brasemvisch, braessem, Brachse.

Andere Fassung nach dem Deutschen (Uhland Nr. 90. A.), aber sehr lückenhaft (12 Strophen) im Antw. LB. 1544. Nr. 158.