Onze sporthelden. Deel 2

[p. 13]

Bijdrage Drs. Ewald Plet, Sociaal Pedagoog

Met zijn boek wil Hoen niet alleen de grote sporthelden uit het verleden eren door hen voor het voetlicht te brengen, maar ook wil hij het besef van de grote sociale en karaktervormende waarde van de sport in het algemeen bij het Surinaamse volk laten doordringen. In dit licht moet de opname van het onderdeel ‘de Sociale en karaktervormende waarde van de Sport’ worden gezien.

De sociale en karaktervormende waarde van de sport

Inleiding:

Het valt niet te ontkennen, dat er in de laatste twintig jaren een zekere ontwikkeling op het gebied van de sport en de sportbeoefening in ons land is te constateren. De instelling van een Ministerie voor Cultuur, Jeugd en Sport in het jaar 1980 thans het Direktoraat Sportzaken kunnen wij beschouwen als een belangrijke mijlpaal in deze ontwikkeling.

In feite heeft men dus de sṕort erkend als een belangrijk middel bij de opbouw en ontwikkeling van de samenleving.

Meer dan voorheen wil men er naar streven om ook door middel van de sport de Surinamer een zodanige sociale en karaktervorming te geven, waardoor hij op een constructieve wijze kan deelnemen aan het maatschappelijk leven. Vooral het zo noodzakelijke nationaal bewustzijn en de saamhorigheid van het Surinaamse volk wil men door goed georganiseerde en goed geleide sport helpen versterken.

[p. 14]

Het zal wel duidelijk zijn, dat realisatie van genoemd streven voor een niet onbelangrijk deel zal afhangen van de motivatie en de participatie van de totale bevolking.

Een belangrijke voorwaarde om de bevolking te motiveren en te doen participeren is het verschaffen van dié informatie, waardoor het besef van de grote sociale en karaktervormende waarde van de sport kan doordringen. Dit laatste is, zoals reeds eerder vermeld is, een van de belangrijkste redenen voor de opname van dit hoofdstuk in ‘Sporthelden uit het verleden’. (dl. 2)

De beantwoording van de vraag waarom wij aan de sport zo'n belangrijke sociale en karaktervormende waarde moeten toekennnen, vormt het centrale thema van dit onderdeel in het boekwerk.

Achtereenvolgens komen aan de orde:

-	de betekenis en de waarde van de sport voor de opvoeding
-	de pedagogische waarde van enkele in ons land veel beoefende sporten
-	de sportieve vorming van onze kinderen.

Wij hopen dat de informatie m.b.t. de bovenaangegeven onderwerpen een bijdrage zal leveren ter versterking van de overtuiging dat de sport inderdaad een opvoedingsmiddel bij uitstek is.

De betekenis en de waarde van de sport voor de opvoeding

Alvorens gezegd kan worden wat de betekenis en waarde van de sport voor de opvoeding is, moeten twee vragen duidelijk worden beantwoord, t.w.:

1.	Wat willen wij met de opvoeding bereiken.
2.	Wat bedoelen wij met ‘sport’?

Wat willen wij met de opvoeding bereiken?

De opvoeding zoals wij die kennen in gezin, familie, stam, groep, volk, is zo oud als de mensheid. Zij betreft alle invloed en handelingen, welke spontaan en weloverwogen, onbewust en bewust van ouders (verzorgers) op kinderen uitgaan.

Doordat de opvoeding sterk aan de cultuur en maatschappij gebonden is, verschilt deze van volk tot volk.

[p. 15]

Elke Staat die zijn opvoedingsverantwoordelijkheid goed gestalte wil geven zal dié voorzieningen treffen en dié regels en richtlijnen t.a.v. de opvoeding der jonge burgers stellen, welke voortspruiten uit een bepaald opvoedingsideaal. B.v. een communistische staat zal een ander opvoedingsideaal voorstaan dan een socialistische of democratische staat.

Betrekken de ouders bij hun opvoeding vooral de kinderen waarvoor zij verantwoordelijkheid dragen, de Staat richt zich in het bijzonder op het volk als totaliteit; op het funktioneren van de burgers niet alleen in de samenleving, maar ook in groter verband (wereldverband).

Wat zouden wij kunnen zeggen van het opvoedingsideaal voor ons volk?

Voor de beantwoording van deze vraag zouden wij kunnen uitgaan van enkele feitelijke gegevens over onze bevolking, haar culturele positie en haar geschiedenis. Wat zijn de feiten wanneer wij van onze bevolking, de culturele positie en geschiedenis als uitgangspunt nemen?

De Surinaamse bevoking mag gering in aantal zijn, maar zij is één van de meest kleurrijke in de wereld van vandaag.

Deze kleurrijkheid danken wij aan de verschillende ethnische groepen die samen de bevolking vormen. Vanwege de verschillende groepen bezit de samenleving een grote verscheidenheid aan culturen.

Vele bekende sociologen hebben de Surinaamse maatschappij gekarakteriseerd als een met een pluralistisch en segmentarisch karakter.

Een maatschappij dus, bestaande uit verschillende sub-maatschappijen met een ethnisch karakter. In hoeverre dit geheel juist is, vormt hier geen punt van discussie. Wel weten wij dat, vanwege de vele bevolkingsgroepen, naast de Westeuropese cultuur, die als gevolg van onze koloniale geschiedenis verheven werd tot modelcultuur, vele culturen hun invloed doen gelden. Nog gecompliceerder wordt de culturele situatie van ons land wanneer wij bedenken, dat Suriname gerekend wordt tot het Caraibische cultuurgebied en dat de cultuur in dit gebied eveneens zijn invloed doet gelden op de persoonlijkheidsvorming van de Surinamer.

[p. 16]

In het algemeen kunnen wij stellen, dat het bij elke opvoeding in feite op de eerste plaats gaat om het helpen van het kind, waardoor het later als volwassene kan funktioneren in de samenleving waarvan het deel uitmaakt.

Behalve de ouders heeft ook de Staat (de Overheid) opvoedings-verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid kunnen wij concreet terug vinden in het feit dat de Staat aan elke jonge burger verplicht is onderwijs te geven.

Welke gevolgen heeft de zo juist geschetste culturele situatie voor de Surinaamse samenleving?

Vanwege het feit dat naast de Westeuropese cultuur de verschillende subculturen nog steeds een min of meer zelfstandig bestaan leiden, vertoont de samenleving een zekere verdeeldheid. Beïnvloed door de verschillende culturen bestaat de maatschappij uit mensen, die een persoonlijkheidsvorming doormaken die in wezen van groep tot groep verschilt.

Het gevolg hiervan is o.a., dat Suriname nooit een duidelijk maatschappijbeeld heeft gekend. Immers, kollektieve voorstellingen, die eenheid en duidelijkheid aan de maatschappij moesten geven, hebben altijd ontbroken.

Geen wonder dat het gevoel van tot één volk te behoren, één natie te vormen, bij de Surinamer moeilijk gestalte kan krijgen.

Zolang Suriname nog afhankelijk was van het moederland (Nederland) vormde de boven aangegeven situatie geen nijpend probleem. Anders is het echter in onze nu onafhankelijke Republiek.

Het is bekend, dat een onafhankelijke natie zichzelf slechts kan handhaven door de eenheid van zijn volk.

De eenwording van het Surinaamse volk is dus een dwingende eis geworden, omdat er geen weg terug is.

Teruggaan naar Afrika, India, Indonesië of China is onmogelijk. De éénwording van het Surinaamse volk kan alleen bereikt worden door een bewuste en doelgerichte opvoeding. Het zal wel duidelijk zijn dat deze opvoeding op de eerste plaats een politieke zaak is en ver uitgaat boven het werk van de individuele opvoeder.

Uit het voorgaande kunnen wij concluderen, dat wij voor ons volk naast de noodzakelijke intellektuele vorming (die vooral op school plaatsvindt) nodig hebben: saamhorigheid, nationaalbewustzijn en zelfvertrouwen. Een van de belangrijkste middelen om dit te bereiken is ongetwijfeld de Sport.

[p. 17]

Wij zullen onze kinderen o.a. door de sport moeten aanmoedigen om gezamenlijk te leven en te werken voor het gemeenschappelijk goed: onze Republiek.

Wij zullen hen vooral datgene moeten leren, wat nodig is om in het culturele klimaat van de Surinaamse volksgemeenschap te leven.

Hiervoor zullen zoveel als mogelijk de barrières tussen de verschillende sub-culturen moeten worden opgeheven. Voorts zal grote aandacht moeten worden besteed aan al datgene in de culturen dat het leven rijker en mooier kan maken.

Door de opvoeding zal het surinaamse kind de mogelijkheid moeten krijgen om verstarde en verconventionaliseerde cultuurvormen open te breken, waardoor vernieuwing van de cultuur mogelijk wordt. De Sport zal, zoals dat straks zal worden aangetoond, een belangrijke bijdrage kunnen leveren.

Wat bedoelen wij met ‘sport’?

Hebben wij het in de omgangstaal over sport, dan denken wij op de eerste plaats aan verschillende aktiviteiten die wij in onze vrije tijd ontplooien. Het begrip wordt hier dus erg ruim opgevat.

Deze ruime opvatting van het begrip sport kunnen wij echter voor ons doel niet hanteren.

De sport die wij hier bedoelen zou het best geplaatst kunnen worden tussen arbeid en spel, omdat de aktiviteiten die wij op het oog hebben van beide belangrijke kenmerken in zich houden.

Evenals bij de arbeid vinden wij bij de sport het doelgericht bezig zijn en evenals bij het spel vinden wij aspekten zoals oefening, ontspanning en mededinging.

Bij de sport vinden vij vaak ook het aspekt van de Strijd.

Dit strijdaspekt zien wij b.v. in de recreatieve- en wedstrijdsport, waarin enkelingen of groepen onderling strijden om de eer of de prijs.

Belangrijk bij de sport zijn ook de vastgestelde afspraken, regels en normen. Het nastreven van lichaamsbeheersing en zelfdiscipline zijn dwingende voorwaarden voor het voortduren van de sport (prestatie element).

Het zal wel duidelijk zijn dat bij onze beschouwing over de sport het lichaam als uitgangspunt wordt gebruikt om bepaalde doelen

[p. 18]

te bereiken.

Tegen deze achtergrond moet de betekenis en waarde van de sport voor de opvoeding worden gezien.

Wat is deze betekenis en waarde?

Tot een faktor van betekenis, die het opvoedend effekt van de sport aanzienlijk verhoogt, mag worden gerekend het geregeld samenspelen waardoor de vriendschappelijke verhouding tussen de spelers onderling opgewekt en versterkt wordt.

In dit verband kunnen wij ook noemen: het bewustzijn van saamhorigheid, de samenwerking en het zich houden aan de regels, die noodzakelijk zijn om het gewenste doel te bereiken.

Een andere grote karaktervormende waarde van de sport ligt in de wilskracht die aanwezig moet zijn voor het behalen van resultaten. Zelfvertrouwen, eerlijkheid, ridderlijkheid, volharding, solidariteit, plichtsgevoel en standvastigheid zijn eigenschappen die bij goed georganiseerde en goed geleide sport niet kunnen ontbreken. Voor negatieve eigenschappen zoals egoïsme, overmoed, nervositeit, roekeloosheid, enz. is bij de sport geen plaats.

Dat het aankweken en ontwikkelen van de genoemde lichamelijke, geestelijke en karaktervormende eigenschappen voor het praktische leven in de maatschappij van grote betekenis zijn, behoeft geen betoog.

De genoemde eigenschappen blijken bijzonder goed te passen binnen het in het voorgaande door ons gewenste opvoedingsideaal. Immers, een volk dat toegerust is met de in het voorgaande genoemde eigenschappen van lichaam, geest en gemoed kan een waarborg zijn voor een krachtig en gelukkig land.

Voor de volksopvoeding is de sport een opvoedingsmiddel bij uitstek.

De pedagogische waarde van enkele in ons land veel beoefende sporten

In de beoefening van elke tak van sport liggen verschillende sociale en karaktervormende waarden, die de geestelijke groei van het individu en de sociale vorming van de groep (het volk) kunnen bevorderen.

[p. 19]

In het navolgende zal in beknopte vorm van enkele in ons land veel beoefende sporten de pedagogische waarde worden aangegeven.

Deze waardebepaling zou een maatstaf kunnen zijn voor de kinderen, die sporten beoefenen zoals:

1.	Voetbal
2.	Basketbal
3.	Zwemmen
4.	Atletiek
5.	Judo en Karate
6.	Boksen
7.	Denksporten

1. Voetbal

De pedagogische waarde van deze sport is vooral gelegen in het aankweken van reaktiesnelheid, de vorming van de praktische intelligentie en besluitvaardigheid, de versteviging van hulpvaardigheid, solidariteit, moed en strijdvaardigheid.

Ook voor ons land geldt, dat voetbal alle lagen van de bevolking meer bij elkaar brengt. Gezien de samenstelling van onze bevolking is deze sport voor het proces van eenwording van ons volk van uitermate grote betekenis.

2. Basketbal

Deze snelle, levendige, gracieuze, maar ook vaak wat wilde sport eist een bijzonder groot ‘fighting spirit’ vitaliteit, bewegelijkheid en inprovisatie.

De pedagogische waarde van dit spel is vooral gelegen in de zelfdiscipline en in de oefening van de durf en behendigheid.

3. Zwemmen

Zwemmen is, in tegenstelling tot de meeste andere sporten, een levensnoodzaak.

Behalve dat zwemmen de basis vormt voor tal van sportvarianten in en op het water, is deze sport een uiterst waardevolle creatieve bezigheid. Kunnen zwemmen kweekt veel zelfvertrouwen, durf, behoedzaamheid, kalmte, uithoudingsvermogen en zelfkritiek.

[p. 20]

4. Atletiek

De meeste aktiviteiten die onder de naam Atletiek vallen, vragen in het algemeen een bijzondere discipline en training. De pedagogische waarde van de verschillende aktiviteiten ligt vooral in de zeer strenge mentale voorbereiding. Ook de noodzakelijke opofferingen van bepaalde genotmiddelen (b.v. tabak, alcohol) kunnen van grote karaktervormende waarde zijn.

5. Judo en Karate

Deze aan een aantal voorschriften onderworpen sporten vragen grote behendigheid, lenigheid en een scherp reaktievermogen.

Vooral het praktisch- sociaal denken en reageren worden gestimuleerd en gevormd. Beide sporten zijn van zeer grote karaktervormende waarde en kunnen ook goed bijdrage tot de rijping van de sportiviteit.

6. Boksen

Hier wordt de bokssport in de amateuristische sfeer bedoeld. In deze sfeer heeft de bokssport enorm grote pedagogische waarde. Behendigheid, koelbloedigheid en zelfbeheersing zijn karaktereigenschappen die goed tot ontplooiing kunnen komen.

Deze sport van spieren en durf vraagt een zeer grote discipline van de beoefenaar. Roken en drinken zijn gewoonten die een bokser nooit ongestraft zal kunnen hebben.

7. Denksporten

De pedagogische waarde van deze sporten ligt vooral in de persoonlijke opbouw van een gespecialiseerde taktiek en strategie, alsmede in de kunst en in het kunnen leren aanvoelen van de bedoelingen en pogingen van de tegenstander(s).

Deze sporten bezitten bijzonder grote intelligentie- en persoonlijkheidsvormende waarden.

Aan te bevelen is deze af te wisselen met gezonde lichaamsbeweging.

Een vraag die ouders vaak stellen is:

‘Wat is de minimum leeftijd waarop kinderen met verschillende takken van sport kunnen beginnen?’

Het is wenselijk dat men zijn kind reeds in de schoolleeftijd onder-

[p. 21]

werpt aan een medisch onderzoek, respectievelijk aan een sportkeuring. Afhankelijk van dit onderzoek kan worden besloten of het kind reeds aktief kan deelnemen aan de sport of dat het nog moet wachten.

Voor het kind in de kleuterleeftijd blijkt vooral bewegingsgymnastiek een goede basis te vormen voor het uitoefenen van bepaalde sporten op een latere leeftijd.

De beste periode voor de beoefening van de recreatieve sport ligt tussen 7 en 12 jaar, voor de wedstrijdsport tussen 12 en 18 jaar.

De sportieve vorming van onze kinderen

Van zeer groot belang voor de sportieve vorming van onze kinderen is de vraag, of de ouders positief kunnen denken over de waarden van sport in het algemeen en over de gebruiken die aan een bepaalde tak van sport gebonden zijn.

Vaak ontzeggen ouders hun kinderen een constante sportbeoefening, vooral wanneer deze een sport kiezen die hun waardering niet wegdraagt.

Staan ouders zelf wel waarderend tegenover de sport, erkennen zij de sociale en karaktervormende elementen van elke sport en aanvaarden zij de sport die het kind zelf kiest, dan zullen zij sympathiek kunnen denken over de sport die hun kinderen beoefenen. De soort van sport die het kind beoefent hangt, behalve van de instelling der ouders t.o.v. de gekozen tak van sport door hun kinderen, ook van andere faktoren af zoals:

1.	de leeftijd van het kind
2.	de lichaamsbouw- en het karaktertype
3.	de intelligentie en emoties
4.	het geboortenummer
5.	de plaats in het gezinsverband
6.	de sportsoort die in zijn school- en straatmilieu populair is
7.	het materiaal dat het kind ter beschikking staat.

Voor de juiste instelling van de ouders t.o.v. sport is het zeer belangrijk dat zij enige kennis bezitten over de betekenis van het spel in het leven van het zich ontwikkelende kind.

[p. 22]

Evenals de taal kunnen wij ook het spel als belangrijkheid beschouwen in het leven van het zeer jonge kind.

Ook het spel is evenals de taal voor het kind een wijze om met de wereld om te gaan. Het spel legt in vele gevallen de basis voor de verdere vorming van de jonge mens.

In het algemeen is gebleken, dat het spel voor het jonge kind een sfeer schept waarin het zijn Ik-besef kan beleven.

Aan deze beleving heeft het kind grote behoefte.

Iets over de ontwikkeling van het spel

Reeds in de derde maand dragen de bewegingen van armen en benen van het kind een spelkarakter.

Later gaat het kind geluidjes maken, die een spelkarakter dragen. Vooral bewegende voorwerpen vormen belangrijke spelobjekten voor het kind. 2 tot 3 jaar oude kinderen spelen nog duidelijk naast elkaar, ze kunnen nog niet met elkaar spelen.

Ongeveer in het vierde levensjaar melden de sociale spelen zich aan (voor de groei in de gemeenschap is deze vorm van spel zeer belangrijk).

Omstreeks het zesde jaar vallen vooral de konstruktieve spelen op (hier komt het kind tot zinvolle vormgeving).

Tegen het dertiende jaar zien we de wedstrijdspelen en de receptieve spelen een belangrijke plaats innemen.

Het is niet mogelijk om een duidelijke fase-indeling van het spel te geven omdat de verschillende spelvormen zich met opvallend na elkaar ontwikkelen. Wel blijken er na het dertiende jaar duidelijke verschillen te zijn tussen het spel van het meisje en het spel van de jongen.

De opvoedkundige waarde van het spel

Het spreekt vanzelf dat de opvoeding grote invloed heeft op de ontwikkeling van het spelen en van de spelsoorten (denk aan de invloed van de cultuur op de spelsoorten). Met name voor de sociale vorming van het kind blijkt het spel bijzondere waarde te hebben (ook voor de intellectuele vorming; denk aan fundamentele begrippen, zoals inhoud, omtrek, enz. die door het spel bij het kind ervaren worden.)