Sporthelden uit ons verleden. Deel 1

[p. 126]

Thesos-Stonfoetoe
E. Deekman

De Turnexpert.

In Suriname is het tegenwoordig alles voetbal en nog eens voetbal wat de klok slaat. Maar ook andere mooie takken van sport zoals cricket en turnen hebben in het verleden in Suriname hoog op de ladder gestaan. Nu zijn ze flink door koning voetbal verdreven. Er zijn b.v. in het verleden veel Surinaamse turners geweest die hun kunsten aan het publiek hebben getoond op behoorlijk hoog niveau. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de virtuozen van Thesos in de eerste periode na de oprichting zoals Jan van Eer, Hirasingh en Van Amson, die veel waardering kregen voor hun prachtige opvoeringen.

In 1932 werd de gymnastiekvereniging Thesos (Tot Heil En Sterking Onzer Spieren) een jonge gymnast rijker, die later zou uitgroeien tot een van de beste turners van Suriname. In het hiervolgend verhaal stellen wij de ouderen, die dit persoonlijk hebben meegemaakt, in de gelegenheid tot hernieuwde kennismaking en bieden tevens de jongeren de gelegenheid om op de hoogte te komen van de sportprestaties van Eugene Deekman.

Wij laten nu Eugene zelf aan het woord.

Ik heet Eugene Deekman en ik werd geboren op 24 december 1914 in Paramaribo. Mijn vader Henry Abendanon overleed toen ik nog heel jong was. Voor mijn verdere opvoeding moest mijn moeder, Jane Cromwell, onder zeer moeilijke omstandigheden zorgen. Het gezin bestond verder nog uit vier kinderen nl. 2 meisjes en 2 jongens. Na de frobel- en de lagere school schreef mijn moeder me in op de U.L.O. (Selectaschool) aan de Burenstraat.

[p. 127]

Deze school heb ik niet af kunnen maken en mijn verdere opleiding genoot ik op de Ambachtschool. Daar heb ik ook mijn meubelmakersdiploma behaald. Reeds op 16-jarige leeftijd ging ik aan de slag om mee te helpen in het onderhoud van mijn moeder, zusters en broers.

Het grootste gedeelte van mijn jeugd heb ik doorgebracht in de omgeving van de Gravenstraat dichtbij de Cultuurtuin. Het is dus wel te begrijpen dat ik reeds heel vroeg in mijn jeugd met beide benen in de sport stond. Als iedere Surinaamse knaap was mijn eerste hobby voetbal. Ik denk nog altijd met heel veel plezier terug aan de partijtjes voetbal midden op straat of op de voetpaden waaraan ik in elk vrij uurtje deelnam. Ik had vrij veel aanleg voor het voetbalspel en belandde reeds vroeg in een geschoeide club met name Paramount. Paramount werd omstreeks 1931 opgericht door o.a. Andre de Vries en Evy Robles. Paramount heeft jarenlang heel wat prestaties verricht tegen de reuzen van toen zoals Cicerone, Transvaal en Voorwaarts. Toegegeven moet worden dat Paramount in zijn eerste optreden tegen Cicerone met sprekende cijfers (9 - 1) verloor. Maar alle begin is moeilijk. De ploeg was nog jong en onervaren. Later herstelde Paramount zich en werd een geduchte tegenstander van de andere teams. In feite is Paramount opgericht aan de Nassylaan door jongens van de Saramaccastraat en omgeving. Enkele spelers waren: de gebroeders Nahar, Andre de Vies en mijn persoontje. Na een paar jaar voor Paramount gespeeld te hebben, ging ik over naar Transvaal, samen met Charles Knel, Rene Nelom, Iwan Zwakke, de gebroeders Doesburg e.a.

In het jaar 1932 stopte ik definitief met voetbal. Ik kreeg nl. erg veel last van mijn ogen en moest op doktersadvies een gezondheidsbril aanschaffen. Ik waagde het niet langer om met een bril op aan het nogal ruwe voetbalspel deel te nemen. Hoe jammer ik het ook vond, ik moest mij op nog jeugdige leeftijd uit de door mij zo geliefde sport terugtrekken.

Intussen had ik mij laten inschrijven bij de gymnastiekvereniging Thesos. Die inschrijving was toen niet zo gemakkelijk. Je kon alleen maar lid worden nadat gebleken was dat je aan bepaalde eisen voldeed. Je gangen werden nagegaan om te onderzoeken of je wel serieus genoeg was. Mijn loopbaan bij Thesos is een zeer boeiende tijd geworden.

[p. 128]

Ik startte, zoals gezegd in 1932 in deze vereniging en kwam onder leiding te staan van de heer Van Eer, een der oprichters van Thesos. Later nam de heer Leo Tjon A Jong de leiding over. Ik had niet zomaar voor deze mooie tak van sport gekozen. In Thalia had ik reeds heel wat opvoeringen van Thesos bijgewoond en bewonderd. Dit gaf mij de spirit om mij bij deze club aan te sluiten. In Thesos werd ik met open armen ontvangen. Ik zette mij ten volle in en binnen afzienbare tijd groeide ik onder de goede leiding van de heren Van Eer en Tjon A Jong uit tot een topturner. Mijn specialisatie was gericht op de krachtoefeningen. Tot op heden zijn dat mijn lievelingsonderdelen. Na een reeks lauweren geoogst te hebben bij veel opvoeringen nam ik in 1947 de leiding van Thesos over van de heer Tjon A Jong. Ik startte met een kasgeld van nauwelijks f 35.-. Ik sloeg dadelijk de hand aan de ploeg met medewerking van Lieuw A len, Laats, Vasilda, Spong, Brandflu, Marloo, Miranda, e.a. De eerste uitvoering na mijn overname werd direct een groot succes. Wij traden op voor een uitverkochte zaal en Thesos kreeg hierdoor f 1100.- in het laadje. Er was zelfs een tweede opvoering nodig om de mensen die niet in de gelegenhieid waren geweest de eerste opvoering bij te wonen tegemoet te komen.

De vereniging Thesos werd opgericht op veertien maart 1909. Het is leuk om wat meer over het ontstaan en de ontwikkeling van deze vereniging te weten. Een paar jonge mannen hadden reeds lang een plan in het achterhoofd om wat meer aan gymnastiek te doen. Zij zagen af en toe een circus en wilden zelf graag de prachtige toeren die ze daar zagen verrichten.

De drang naar de oprichting van een gymnastiekvereniging werd nog meer beinvloed door de welbekende ‘heer Wim’, een heel goede goochelaar, en ook een goede gymnast. De jongelui begonnen in Ondro Bong (Steenbakkersgracht), thans Dr. Sophie Redmondstraat, te oefenen.

Er werd een rekstok gemaakt en aan dit apparaat werden verschillende oefeningen gedaan. Het was een lust om de jongelui, ondanks hun gebrekkige middelen, aan het werk te zien. Na enige tijd verhuisde Thesos naar de heer Pater aan de Burenstraat. De heer Pater heeft jarenlang zijn krachten aan Thesos gegeven. De jongens van Thesos werden bij elkaar gehouden door bruine-bonen-fuiven. Er werd plezier gemaakt, gedanst en B.B. met R. gegeten. De

[p. 129]

goochelaar van de groep, ‘heer Wim’, liet de jongens goocheltrucjes uithalen tijdens opvoeringen. Deze vertoningen gaven Thesos meer bekendheid en door het zo gezellig te maken kwamen de jongens graag en hield men de groep compleet.

De eerste leider van Thesos was J. van Eer. Door een misverstand bleef Van Eer niet lang bij Thesos. Hij richtte samen met enkele andere ‘bodybuilders’ Tonido op. Tonido werd de concurrent van Thesos.

Tonido bestaat nu al lang niet meer en Thesos is reeds 69 jaar oud. In 1937 ontstonden er meer verenigingen. In de loop der tijden heeft Thesos behalve turnen ook meegedaan aan basketbal, voetbal, boksen en ritmische dansen. Door gebrek aan goede leiders moest men deze activiteiten echter weer staken. En dat was erg jammer. Vooral de jeugd vond het ritmisch dansen erg leuk. Thesos had indertijd werkelijk een prachtige dansgroep. Het was een lust voor het oog ze te zien.

Thesos heeft vanaf het begin getracht iets aan de gemeenschap te geven. De jeugd vooral werd overal bij betrokken en men probeerde ze zo vaak mogelijk op de planken te brengen. Ook de ouders genoten elke keer weer van het optreden van hun kinderen. Tegenwoordig oefent Thesos in het gymnastieklokaal van de Hendrikschool.

Thesos kan helaas nog steeds niet over een eigen gymzaal beschikken. Er is geen geld genoeg. Gelukkig gaf de directeur van onderwijs toestemming om in de zaal van de Hendrikschool te oefenen. Enkele oud-figuren van Thesos die zich verder bekwaamden in de sport zijn: De Sanders, Ann Bromet-Mesquita, Orlando van Amson, Mauke Pool, Sonja Schutz en mevr. Hoekstra. Natuurlijk zijn er nog vele anderen, maar het is ondoenlijk ze allemaal op te noemen.

Het tegenwoordig bestuur van Thesos bestaat uit de volgende personen: Hr. Van Sichem (voorz.), Hr. Brandflu (penningmst.), Hr. Deekman (commis.), Mej. Deekman (secr.), Hr. Lieuw A Len (commis). Enkele oud-leiders en bekende figuren binnen de Thesos familie waren b.v.: de heer Heydoorn, heer Van Eer en de heren Ong A Ban, Van Sichem, Geerlings (sergeant), Rogallie, Tjon A Jong, Singh, Deekman en Brandflu.

Het contact met turner Eugene Deekman voor dit artikel geschied-

[p. 130]

de telefonisch op vrijdag 13 mei 1977. De vroegere turner, thans leider van Thesos, reageerde op zeer spontane en sportieve wijze op het verzoek om mee te werken aan de publiciteit over Thesos en ook over zijn eigen sportcarriere. Het gesprek kwam tot stand op zondag 15 mei 1977 om 10 uur. Op de afgesproken tijd stapte ik de woning van de heer Deekman aan de Zinniastraat 56 binnen. Dat turnen zeer goed is voor je lichaam bewijst Deekman als je hem ziet. Hij is nu 62 jaar, maar heeft nog een lenig en geoefend lichaam. Na een hernieuwde kennismaking met mevrouw Deekman-Brown beginnen wij ons gesprek.

Buitengewoon enthousiast, met een duidelijke terugleving naar zijn glorietijd, vertelt Deekman over zijn sportloopbaan.

De reuzenzwaai op de rekstok. Prachtige Deekman-demonstratie.

[p. 131]

‘De concentratie bij turnen’, aldus Eugene Deekman, ‘is een van de grootste eigenschappen die ik aan de dag legde bij de uitvoering van de verschillende onderdelen. Als een turner bezig is een oefening uit te voeren, moet hij zijn zenuwen goed onder controle hebben en vooral het publiek totaal wegdenken.

Een turner in actie zal altijd fouten maken als hij niet genoeg geconcentreerd is of zich door het publiek laat afleiden. Wil je succes hebben bij het uitvoeren van elk onderdeel dan moet je dit zo geconcentreerd en gestrekt mogelijk doen. Dit zijn altijd mijn sterkste wapens geweest in de sport. Een goed begin is het halve werk, zegt men. Ik zeg, een goede voorbereiding is de basis voor het doen slagen van de moeilijkste gymnastiek(turn)-uitvoering.’ Vanaf 1947 tot op heden is de heer Eugene Deekman leider van Thesos. In de periode van zijn leiderschap hebben heel wat succesvolle uitvoeringen plaatsgehad. De heer Deekman zegt dat Thesos geruime tijd een kleine inzinking had. Deze is nu gelukkig achter de rug en ook andere medewerkers, zoals Brandflu en Lieuw A Len beginnen hernieuwde spirit te krijgen om het peil van vroeger terug te halen. De gymnasten beginnen de laatste tijd meer en meer voorliefde te krijgen voor de rekstok en andere toestellen in plaats van de trimpolin. Trimpolin-oefeningen zijn wel leuk, maar het publiek geniet meer van uitvoeringen op de rekstok, brug, enz.

Een zeer belangrijk punt is de goede verstandhouding die momenteel bestaat tussen U.N.I., de tweede gymnastiekvereniging in Suriname, en Thesos. Thesos en U.N.I. trekken goed samen op.

‘Een voorbeeld hiervan is’, zegt Deekman, ‘dat wij laatst bij een of andere gelegenheid niet netjes werden behandeld door de S.O.S.I.S. en niet werden uitgenodigd. Toch hebben wij toen onze medewerking verleend aan U.N.I. Momenteel vinden de oefeningen van Thesos twee keer per week plaats en wel op dinsdag en vrijdag. Zij duren van 19.00 tot 21.00 uur. Afhankelijk van de stemming trainen wij soms langer.’

De heer Deekman is in het jaar 1968 met een turngroep van zes Surinaamse meisjes naar Nederland gereisd i.v.m. de rijksspelen. De heer Ludwig de Sanders was hiervan de geestesvader. Het bezoek is toen een groot succes geweest en werd kort daarna met een tegenbezoek van Nederlandse turnsters beantwoord onder leiding van het echtpaar Vaartjes.

[p. 132]

Dit echtpaar verleent tot nu toe haar medewerking aan Thesos in de vorm van lectuur en andere bijdragen.

‘Ziet u’, aldus de heer Deekman, ‘de aanschaf van toestellen en ander materiaal is erg duur. Een eenvoudige mat kost reeds om en nabij de driehonderd gulden. Van de overheid (S.O.S.I.S.) hebben wij, ondanks herhaalde verzoeken, slechts een enkele keer steun gehad. Die ene keer was in de tijd toen de heer Wim Bos Verschuur, destijds lid der Staten, in samenwerking met Gouverneur Klaasses dit tot stand heeft gebracht. Gouverneur Klaasses kwam eens na het optreden van Thesos aan mij zijn persoonlijke felicitaties aanbieden en werd bij die gelegenheid door de heer Bos Verschuur aangesproken over de financiele problemen van de club. Op voorstel van de gouverneur besprak oom Wim dit geval in de Staten en werd een bedrag van duizend gulden voor Thesos goedgekeurd. Het is de enige keer in het achtenzestigjarig bestaan van Thesos dat zij van de overheid een financiële bijdrage heeft

In aktie met Charles Spong meer bekend als Tjappie.

[p. 133]

gehad. Het geld werd goed besteed; wij schaften een brug en een mat aan. Deze hebben wij tot heden nog in gebruik.’

Eugene Deekman staat haast overal bekend als ‘broertje’. Hoe hij aan deze roepnaam komt, weet hij zelf niet eens meer.

‘Men noemt mij in de wandel ook wel eens mijnheer Thesos’.

Eugene Deekman is gehuwd met Orlanda Brown. Uit dit huwelijk werd pas na achttien jaar een kind geboren. Het echtpaar Deekman is nu twee jongens rijk. De oudste, Roy, is veertien en de jongste, Patrick, is 11 jaar. De jongste vertoont veel aanleg voor turnen en zal naar alle waarschijnlijkheid in zijn vaders voetsporen treden.

Ch. Spong's commentaar

Charles Spong, sinds 1942 lid van Thesos en meer bekend als Tjappie, beschrijft Eugene Deekman als een der fijnste sportlui die Suriname ooit gehad heeft.

Ons 35-jarig samenzijn in Thesos heeft een hechte vriendschap tot stand gebracht. Broertje is een serieus sportman die als voorbeeld moet worden gesteld voor anderen. De samenwerking met hem is altijd optimaal geweest.

[p. 134]

Tjap zelf is een der stuwende krachten van Thesos. Hoewel hij er vrij robuust uitziet, heeft hij zich niet zozeer in kracht dan wel in lenigheid en toesteloefeningen gespecialiseerd.

‘Thesos’, aldus Spong, ‘heeft heel wat ups en downs gekend. De herleving van deze gymnastiekvereniging vindt meestal plaats na een opvoering of na een ander soort publiciteit. Dan stromen de aanvragen voor het lidmaatschap natuurlijk in grote stromen binnen. Maar na een tijdje verslapt de boel weer. De nieuwe leden overbruggen de spierpijnen waarmee ze meestal in het begin te kampen hebben niet en blijven dan weg. Er is dan weer actie nodig, dus een opvoering, loterij of iets dergelijks om de jongelui weer wat animo te laten krijgen om lid te worden.

De laatste tijd is de animo voor de turnsport wat gaan verslappen doordat er in Suriname gemakkelijker sportsoorten zijn ingevoerd. Toen het Surinaams Zwembad in gebruik werd genomen was dat aan het ledental van Thesos meteen te merken. Zwemmen is voor de jongelui veel gemakkelijker; je springt er maar in en spartelt een beetje. Het vraagt niet zoveel inspanning. En onze tegenwoordige jeugd lijkt bang te zijn van te veel inspanning. Maar zoals Thesos in de loop van zijn bestaan veel moeilijke tijden heeft doorgemaakt, zal het ook deze moeilijke tijd ongetwijfeld weer te boven komen. Dat is ook te hopen. Want turnen is een van de mooiste sporten. Het houdt lichaam en geest gezond en het zou jammer zijn als deze sport voor Suriname verloren ging.’