Het lof der vrouwen

[p. B8r]

Een Prijs ende Lof van Seecker Rijm-Gedicht⁽¹⁾,
van Iuffrouw Iohanna Hobius, jonghste Doch-
ter, VVijlen Heer Burgemeester Hobius.

AL is u Oogh⁽⁴⁾ van 't vyer⁽⁴⁾ verseert^(4)(4)(4).
Van yder werdt ghy noch ghe-eert

Vernufte⁽⁶⁾ Maeght, 't recht Oogen licht⁽⁶⁾

In hooge Breyns⁽⁷⁾ verborgen licht:

Gebooren van een groot verstant⁽⁸⁾,
Gebooren van een Vaderlandt⁽⁹⁾,

't Welck Rymen geeft en Rijmers⁽¹⁰⁾ mee⁽¹⁰⁾,

Dat past op u en uwe stee⁽¹¹⁾;

Dat past op u o Bergh-Goddin⁽¹²⁾
Parnassi-Bergh, daer Phoebus in

Met nege Nymphjens woont, en loont

Nu min, nu meer, recht-matigh kroont.

Was Hobius⁽¹⁶⁾ niet uwe Vader,
Die u geest gaf en 's levens Ader?

Is Cats⁽¹⁸⁾ niet uwe rechte Oom?

Wat wonder ist, dat uwe stroom

Zoo vruchtbaer is van hooge driften,
Gelijckt niet Vrou, jae Manne schriften.

De Goon⁽²²⁾ voen⁽²²⁾ Goden in hun rijk

Den Arent⁽²³⁾ die bringht syns gelijk⁽²³⁾,

De groote Cats de Reden-spreker⁽²⁴⁾,
In machtigh Hollant, mach voor seker

Gantsch sonder vley⁽²⁶⁾ u Lof uyt spreken,

En laten Schuyrmans⁽²⁷⁾ wat versteken⁽²⁷⁾.

A.D.H.⁽²⁸⁾

Eynde.

(1) seecker Rijm-Gedicht Het is niet duidelijk dat dit een lofdicht is op Het lof der Vrouwen, het kan evengoed zijn geschreven op een ander gedicht van Johanna Hobius. In aanmerking genomen dat De Huybert, de schrijver van dit gedicht, zeer waarschijnlijk ver vòòr 1643 is gestorven, is het ook zeer goed mogelijk dat De Huybert Het lof der Vrouwen nooit onder ogen heeft gehad. Een ander gedicht dat mogelijk vroeger is geschreven is Op het vertreck van Margrieta Fainius naar Leyden.

(4) oogh: gezichtsvermogen; ook: het ‘wezen’ van de mens

(4) vyer: vuur; ook: aanduiding voor een infectieziekte: koud- of miltvuur

(4) verseert: teniet gedaan, doen verdwijnen

(4) Al is ... vyer verseert: Al is het licht uit uw ogen verdwenen door het koudvuur

(4) Al is ... vyer verseert: De beste interpretatie van deze zin lijkt de volgende: ook al is uw gezichtsvermogen door het koudvuur verdwenen. Deze interpretatie heeft een aantal consequenties: 1. Dit lofdicht is geschreven nog voor het overlijden van Johanna; dit is overigens in overeenstemming met het vermoedelijke sterfjaar van A.D.H. (Anthonis de Huybert): ná 1636, maar ver vòòr 1643; 2. Johanna Hobius is het laatste deel van haar leven blind geweest, zeker vòòr het overlijden van De Huybert; dit zou kunnen verklaren waarom Johanna haar (onder)trouwakte in 1641 niet zelf heeft getekend (GAA 1641.).

(6) vernufte: begaafde

(6) 't recht Oogen licht: de scherpe blik, wijsheid, intelligentie; ook een woordspeling met ‘ogen’ en ‘licht’

(7) breyns: wijsheid

(8) groot verstant: Jacob Hobius, de vader van Johanna.

(9) vaderlandt: De geboortestreek van Johanna Hobius: het eiland Schouwen in Zeeland.

(10) rymen en rijmers: De dichtwerken en dichters van Schouwen en in het bijzonder Brouwershaven: Jacob Cats en Jacob Hobius. Toch moet hier ook niet voorbij worden gegaan aan het feit dat Antonis de Huybert, de schrijver van dit gedicht, zelf ook van Schouwen (Zierikzee) komt.

(10) mee: mede

(11) stee: stad

(12) bergh-goddin: Phoibe; Apollo

(16) Hobius: Jacob Hobius

(18) Cats: Jacob Cats

(22) goon: goden

(22) voen: voeden

(23) Arent: Let op de woordspeling met Arnoud (van Beyeren), de echtgenoot van Johanna. Hoewel moet worden betwijfeld of Arnoud en Johanna elkaar al kenden tijde van het ontstaan van dit lofdicht.

(23) syns gelijk: zijn soortgenoten

(24) reden-spreker: retoricus

(26) sonder vley: zonder overdrijven

(27) Schuyrmans: Anna Maria van Schurman

(27) versteken: verbleken

(28) A.D.H.: Antonis de Huybert, geboren omstreeks 1590 in Zierikzee en gestorven ná 1636 in Leiden, waar hij ook rechten gestudeerd had vanaf 1607 tot ongeveer 1609. Hij werkte als advocaat in Zierikzee en woonde vanaf 1620 in Amsterdam. Daar verkeerde hij in het gezelschap van onder anderen Anna Roemer Visscher, P.C. Hooft, Laurens Reael en Joost van den Vondel. De Huybert publiceerde in 1624 een psalmvertaling en heeft hoogstwaarschijnlijk nog meer gedichten geschreven, maar die zijn niet overgeleverd. Zijn dochter, Charlotte de Huybert, heeft ook werk gepubliceerd. Van haar is onder andere het lofdicht op Van Beverwijcks Van de wtnementheyt des vrouwelicken geslachts bekend. Ná 1636 zijn er geen gegevens meer bekend van Antonis de Huybert, waardoor men aanneemt dat hij niet lang na die tijd is gestorven. Dat geeft reden om aan te nemen dat hij dit lofdicht niet na het overlijden van Johanna Hobius (ná 1641) heeft geschreven. Van der Aa 1969, dl. 3, pp. 460-461; Frederiks/Van den Branden 1891, 381; Smits-Veldt 1994, p. 33