Gedichten
(1981)–Willem van Hildegaersberch–
Auteursrechtelijk beschermdGa naar margenoot+XXI. Vanden doemsdaghe ende van sterven.Die dichten connen ende vinden,
Die horen altoes gaern onbinden
Die woerden Goods entie scriftuer,
Omdat si gherechtich ende puer
5[regelnummer]
Ewelijck sel bliven staen.
Hemel ende aerde mach vergaen
Ende al datter binnen es,
Mer Goeds woert, sijt seker des,
Mach verganghen nymmermeer.
10[regelnummer]
Exempel ende rechte leer
Die machmen spreken sonder sonde;
Mar die doer penninghen off doer ponde
Ydel glori willen maken,
Entie quaetheit niet en laken,
15[regelnummer]
Al hebben si redelick verstaen,
Die moeten sulken loen ontfaen
Als horen wercken toebehoert.
Gherechte dichters bringhen voert
Dat wair is ende salich mede
20[regelnummer]
Te comen totter ewichede.
Voert wil ic u doen bekent
Wortel ende fondament,
Hoe dese materi wort ghesocht
Ende te Latine vortghebrocht,
25[regelnummer]
Entaer nae gheset in Duutschen tale.
Tquamen si twee tot enen male
Malc mit anderen in een kerck,
Een leeck dichter ende een clerck,
Tusschen vesper ende noen.
30[regelnummer]
Sy en hadden anders niet te doen,
Dan si van dichten ende van const
Spraken, entie clerc begonst
Goede boecken voert te legghen,
Ende hem tLatijn in Duutsche seggen
35[regelnummer]
Van drien veerssen, des sijt vroet,
Soe dattie leecke wel verstoet,Ga naar margenoot+
Dat si niet en moghen lieghen.
Scalcheit, smeken ende bedrieghen
Moeter offghesloten sijn.
40[regelnummer]
Elck verstae den rechten fijn.
Dese drie veersen sonderlinghen
Pleechtmen altoes gaern te singhen,
Als moghende heren hier verscheiden
Off hoghe rechters, teen van beyden,
45[regelnummer]
Off wise clercken of meesters goet.
Van desen drien bin ic vroet,
Wanneer enich laet sijn leven,
Soe wordense ghesonghen off opgheheven
Inder kercken byden lichame,
50[regelnummer]
Tot onser eer, tot onser vrame,
Op datter ander hoghe man
Exempel moghen nemen an.
Al sijn sy rijck ende wel gheboren,
Tsterven is hoer toebehoren.
Dese drie veersen, dair ic off waghe,
Roeren vanden doemsdaghe;
Mar dat respons vanden drien
Veersen machmen sien;
Dat is: Heer! maect mi vry
60[regelnummer]
Der ewigher doot, des bidde ic di;
Inden dach der yamerhede
Soe hout mi, Heer, in dinen vrede
Voerden wreden vyant fel,
Als hemel ende aerde beroeren sel;
65[regelnummer]
Want dien dach, staet toe ghescreven,
Hoe dan die quade sullen beven
Entie goeden loen ontfaen.
Die dach sal wesen sonder waen
Soe groot in sijn verbaren,
70[regelnummer]
Recht off hi waer van dusent jaren,
Als die oude vyant comt
Te wachten die daer werden verdoemt,
| |
[pagina 46]
| |
Ga naar margenoot+Opten kijff die dan gheschiet,
Ende hi sijn proy dan oversiet,
75[regelnummer]
Ghelijc den leewe sal hi dan laten,
Sere grymmende utermaten,
Om die zielen te verslinden,
Die an God gheen troest en vinden.
Dit eerste veers ten jongsten dach
80[regelnummer]
Willic bet bewisen nach
Ende verclaren int ghemien.
Toordel Goods sal dan gheschien
Inden daghe die ic meyne,
Ende wye daer comt van sonden reyne,
85[regelnummer]
Die wort den dach soe groet ghespelt
Van dusent jaren lanc ghetelt.
Hoe dat is off wesen sal
Dat willic nae bewisen al
Int anders veers ende doent bekennen,
90[regelnummer]
Soe datment claerlic mach verzinnen.
Die vyant oudt beduut soe vele
Als een oerspronc vanden spele,
Daer alle quaetheit, alle sonde
Eerst beghint uut sinen gronde.
95[regelnummer]
Sijn sy meerder, sijn si minder,
Hy hout die sonders al voer kinder,
Want si spruten inder tijt
Uut sinen wil, uut sinen vlijt.
Dus is hi alder sonden vader,
100[regelnummer]
Out van daghen ende quader
Dan doe hi vel om sijn hoveerde
Uten hemel doer die eerde
Inder hellen gront beneden.
Nu heb ict eerste veers mit reden
105[regelnummer]
Besloten ende wilt laten bliven;
Mar wise meesters voert bescriven
Van desen daghe, dat hi sel
Den rechtveerdighen ghenoeghen wel,
Ende hem seer bitter sijn te lyden,
110[regelnummer]
Die onrecht doen in horen tyden;
Want meerre dach ende langher met
En wort van Gode nye gheset,
Als ons die wise meesters lesen,
Dan die selve dach sal wesen;
115[regelnummer]
Want den goeden is hi groet,
Ende die dan inder hellen schoet
Moeten varen, dien donct hi lanck
Van dusent jair den ommeganc.
Want swaerre pijn noch bitter zeer
120[regelnummer]
En connen si smaken nymmermeer
Inder hellen gront te bouwen,Ga naar margenoot+aant.
Dan sijn oerdel daer te scouwen,
Daer alle rechtveerdicheit in staet.
Ghi heren, ghi vrouwen, draecht den maet,
125[regelnummer]
Diemen u hier van hem bevelet,
So dattet cort noch lanc en schelet,
Als ghise weder bringhen moet
Voer hem, die alle maet is vroet;
Want alsmen mate om ommate leit,
130[regelnummer]
Dat is een kenlic onderscheit.
By mate meetmen gherechtichede,
Mar ommat en heeft ghene stede
Dan inder hellen gront te sincken.
Ghi heren, ghi vrouwen, wilt dit bedincken
135[regelnummer]
Hoe langhe, hoe breet ghi meten sult,
Datter niet bi uwer schult
Ghemeten wort el dan recht.
Hebdi enen schalken knecht,
Diet volc mit onrecht zeer bescheert,
140[regelnummer]
Ende ghi dan mede der baten gheert,
Ende laet hem daer om dienre bliven,
Tonrecht sal an u becliven:
Men macht op nyemant anders wisen.
Al hoert ghi hier u leven prisen
145[regelnummer]
Vanden sulken om tgheniet,
Tis altemale een cranck bediet,
Ten sal u vromen niet twee cave.
Als alle menschen uut den grave
Moeten rysen op die moude,
150[regelnummer]
Ju duer juweel, ju schat van goude
En sal u dan niet moghen baten:
U hoecheit is hier al ghelaten.
Wat helpt dan dyaleticum?
Die procurerers sijn al stom,
155[regelnummer]
Die hier studium leren langhe;
Nauwe subtijlheit, nauwe ganghe,
Diemen hier gaet mit schonen glosen
Byden rechte voerden bosen,
Om onrecht te rechte bringhen.
160[regelnummer]
Daer en helpt gheen nauwe dinghen
Om sentencie tappelleren
Off vorder enich hoff te gheren,
Alsmen hier ter werlt vint.
Gramatica en helpet twint,
165[regelnummer]
Die grote const, die menighe pade,
Die dair ingaen mit wisen rade,
En sal hem vromen niet een caff.
Oeck watmen hier den taelmans gaf
| |
[pagina 47]
| |
Ga naar margenoot+Om schone weirden, diese lienen,
170[regelnummer]
Si en connen daer niet veel verdienen;
Des paeus macht ende des keysers mede
En proeven dan gheen waerdiehede:
Hoer spel is uut, tis al volendt.
Schone claghen, argument,
175[regelnummer]
Diene sullen dan niet veel bedieden;
Hoir hoghe raden, hoir meisnieden
Tis al ghescheiden elck by hem;
Mer die sijn cruus tot Jherusalem
Voerden sondaer woude draghen,
180[regelnummer]
Die mach dair berechten ende vraghen.
Heb ghi sijn lichaem wel ghenomen,
Dat mach u baten ende vromen
Entaer gheleiden opten pat;
Want hi is teerghelt ende schat,
185[regelnummer]
Daer alle schat uut comt ghevloten.
Nu is tander veers besloten.
Dat derde veers luut in doeren,
Datmen die aerde vermaent te horen,
Die diepe zee al dair bineven,
190[regelnummer]
Ende alle die onder die zonne leven:
Der werlt schoenheit ende glori,
Hoe vast si staet in onse memori,
Want wy dencken optie tyden,
Ende thants daer nae sien wise gliden
195[regelnummer]
Ende verganghen al te stove,
Al staet sy hier in smenschen love,
Die wijl hi rijst ende clymmet hoghe.
Int opslach van enen oghe
Wort hi quijt lijf ende guet:
200[regelnummer]
Die doet beneemt hem mitter spoet.
Die aertsche dinghen al ghemien
Betughent selve, als wy besien,
Dat si ghenen tijt en duren
Anders dan van uren tot uren.
205[regelnummer]
Sijn wy staphans wel ghesont,
Wy worden zieck in corter stont,
Ende worden wy zieck, wy sterven thant:
Dat is den wisen wel bekant;
Want alle materien, die wy spellen,
210[regelnummer]
Der aerdscher dinghen machmen tellen
Verganckelijc ghelijc den yse,
Dat voer der sonnen in gheenre wise
En can gheduren, ten versmelt.
Dus is alle dinc ghestelt,
215[regelnummer]
Watter werlt toe behoert,
Verganclijck altoes voert!
Want alst ons schijnt alrenaest,Ga naar margenoot+
Soe comt die doot mit groter haest
Onvoersien, het is hoer aert,
220[regelnummer]
Diet al verslint ende vertaert.
Grote gheslachten, groetheit van maghen,
Die ons ter werlt wel behaghen,
Die en moghen nyemant gheven lijff
Vorder dan die doot den kijff
225[regelnummer]
Op ons beghint, des zeker sijt;
Want wair hi comt, hi wint den strijt.
Scoenheit ende cracht van leden
Die en moghen nyemant hier bevreden
Voer die doot off doen ontganghen.
230[regelnummer]
Men mach oec nyemant tlijff verlangen
Mit groter sameninghe van goude,
Diemen noch wel vinden soude,
Waert een seker toeverlaet.
Grote coninclike staet
235[regelnummer]
Mach hem selven niet beschermen:
Die doot en acht op nyemants karmen.
Visieringhe der gokelaren,
Die dinghen te voeren openbaren,
Ende spreken: dus off soe salt sijn;
240[regelnummer]
Consten van astronimijn,
Die dander luden alhier versnellen,
Sy en moghen desen strijt niet vellen
Of vrede maken voer den doot,
Vorder dan die tijt gheboot.
245[regelnummer]
Dit moghen wy menichsins oerkonden
Mitter scriften, wilment gronden.
Waer sijn si starc, waer sijn si rijc,
Waer sijn si machtich des ghelijc,
Waer sijn si die die consten seven
250[regelnummer]
Hier ter werlt ye bescreven,
Als Plato ende Porphirius?
Van desen tween lestmen dus,
Datsi wise meesters waren
Van grote consten te openbaren,
255[regelnummer]
Want elck die screeff in sijn partye
Menich wijsheit ende cleergie,
Die te voeren niet en was,
Eermen hoer goede boecken las,
Die sy dichten ende vonden.
260[regelnummer]
Waer sijn sy nu tot desen stonden,
Dair al die const in was verschenen?
Al doer, al voert, sy mosten henen:
Die grote consten van hem beyden
Die en mochtent vreden noch bescheiden,
| |
[pagina 48]
| |
265[regelnummer]
Ga naar margenoot+Sine worden mitter doot versleghen.
Sampson was die starcste deghen,
Dairmen off leest in die scriftuer,
Die doot die wort sijn naghebuer,
Ende wan hem off lijff ende cracht,
270[regelnummer]
Darius was wel gheacht
In sinen tyden hier op eerde,
In eeren ende in groter waerde;
Hi hadde rijcheit menigherhande,
Gout, sulver, brede lande,
275[regelnummer]
Een conincrijck van hoghen doen;
Al was hi machtich ende coen,
Ten mocht hem baten niet en hoy,
Die doot die nam hem al den proy,
Lijff, goet ende conincrijck.
280[regelnummer]
Alexander des ghelijck,
Die nyemant mochte wederstaen,
Die doot die quam ende deden saen
Alle sijn hoecheit hier teschoeren,
Hem bleeff enen huus mit nauwen doeren,
285[regelnummer]
Daer hi in wonen most allien.
Al was hi machtich ende ontsien,
Alexander die grote heer,
Die doot en spaerden min noch meer
Vorder dan sijn tijt verdroech:
290[regelnummer]
Hy en acht op nyemants onghevoech.
Socrates const, sijn sterke sin
En mocht hem baten meer noch min,
Ende allent dat hy ye bescreeff,
Het was een dinck dat nae hem bleeff,
295[regelnummer]
Mar stontet onlang tsinen ghebruken,
Die doot dede hem sijn oghen luken,
Ende brochten totten aertschen slycke.
Dien wisen meester van logycke
Aristotiles, die wist
300[regelnummer]
Alder naturen list,
Beyde boven ende beneden,
Ende waer die meesters ye om streden,
Dat twisken beyden stont in dwael,
Dat bescheide hi alte mael
305[regelnummer]
Mit goeder reden dus off soe,
Dats die meesters waren vroe,
Daer hi onder hadde ghedient,
Ende spraken tot hem: ‘Lieve vrient,Ga naar margenoot+
U const is waert dat wy u minnen.’
310[regelnummer]
Doe sijn middel nae tbeghinnen
Opt alre hoochste was gheresen,
Doe quam die doet, het moste wesen,
Ende dede hem hier sijn lach betalen.
Wat wilment cort off lanc verhalen?
315[regelnummer]
Al die heren, die ic telle,
Die waren mitter werlt gheselle
In starcheden, in groter const,
Int rijchdoem, in menigher gonst,
In moghenthede van bedwanghe,
320[regelnummer]
Hoer tijt was cort ende seer onlanghe.
Hoe hoghen staet men van hem leest,
Men seit aldus: ‘Hier hebsi gheweest
Ende sijn mit haesten overleden
Den rechten wech der sterflichede,
325[regelnummer]
Corter dan een oech opslach.’
Ende offer nyemant gheen verdrach
Voer die doet en can gheburen,
Wat sellen dan dese hoghe muren
Mit diepen graften om begraven?
330[regelnummer]
Die doot comt wel binnen der haven,
Hoe vast wy hier onse palen sluten.
Machse nyemant weren buten,
Soe bidden wy den hoochsten Heer,
Die ewelijc ende ymmermeer
335[regelnummer]
Mitten goeden sel regneren,
Dat hi ons sende alsulc begheren,
Dat wy Hem te dienste bliven
Entie sonden soe verdriven,
Dat wy niet ewelijck en sterven.
340[regelnummer]
Ay Heer! nu helpt ons daer verwerven
Doer dijn grote ontfarmherticheit,
Inden daghe als is voerseit, Dat ghi die quade sult berechten,
Ende onghelijck ghelycke slechten,
345[regelnummer]
Ende hemel ende aerde sult beroeren,
Soe wilt ons, Heer, dan mede voeren
In u hemelrijc hier boven,
Daer die enghelen Gode loven
Ewelijc ende sonder ghetal:
350[regelnummer]
Nu spreect Amen over al.
|
|