Zij en ik. Jeugdherinneringen

(1978)–M.Th. Hijlaard– rechtenstatus

Verklarende aantekeningen

Onderstaande aantekeningen zijn niet bedoeld voor lezers die geen Sranan kennen, maar vooral voor de jongere generatie die niet vertrouwd is met bepaalde woorden of begrippen.

Voor verschillende kinderspelen wordt verwezen naar Kinderspel in Suriname, 2e druk, 1974. Voor niet verklaarde Sranan woorden naar de Woordenlijst van het Sranan tongo, 1961 (thans in herdruk) en voor Surinaams-Nederlandse woorden naar J. van Donselaar, Woordenboek van het Surinaams-Nederlands, 1975.

Voor sommigen wordt misschien te veel verklaard, voor anderen te weinig. Voor aanvullingen en verbeteringen die een volgende druk ten goede kunnen komen, houden wij ons aanbevolen.

pg. 5	Amba	vrouw die op zaterdag geboren is
7	Balen	Plantage Berlijn
	Anofro	Plantage Hannover
	Lemtoetoe	Misschien Plantage La Bonne Amitié (bij Boxel). Op een kaart van 1882 staat hierop een ‘Lemmetjes Kreek’ aangegeven.
	Amborgoe	Plantage Hamburg
	Sipisten	Jkhr C.A. van Sypensteyn, Gouverneur van 1873 - 1882
8	Kansilari	P.R. Cantz'laar, Gouverneur van 1828 - 1831
	Van Raders	R.F. baron van Raders, Gouverneur van 1845 - 1852. Hij liet de Steenbakkersgracht door Vrijen graven en gaf zelf het voorbeeld.
9	doendoen	versuft
	gongosaman	kwaadspreker
10	bofroe-ede-banja	bepaald soort banja (zangspel)
13	kwijlen	vierkant kappen van houtstammen
	dekoktoe	decoctum = plantaardig afkooksel
	Afi (van Afiba)	vrouw die op vrijdag geboren is
14	boeki	coupon voor een koto-rok; de coupons werden gevouwen en lagen als boeken op elkaar
	dobroesten	stevige kotostof

	pepre-nanga-sowtoe	grijzige kotostof, gebruikt bij halfrouw
14	Anitri	(hier) de winkel van Kersten
16	singel	rechthoekig plankje dienende als dakpan of voor de buitenwandbekleding van een huis
17	tjopoe	spel waarbij met knikkers gegooid wordt
	lolo	spel waarbij de knikkers gerold worden
	tjop-na-ede	spel waarbij de ene knikker door een andere knikker van boven geraakt moet worden
	tol	grote knikker
	joost	kleine knikker
19	of wieder zie je	Duits: Auf Wiedersehen (tot ziens)
	hij was een brood-hij was me er eentje
	je met koendoe
20	sengre-beremes	mes zonder heft
22	sinta	gordel
23	smokrariwenkri	winkel waar gezouten vis en vlees werden verkocht. Oorspronkelijk ‘smokkelaarswinkel’ uit de 2e helft van de 18e eeuw toen de import van deze goederen uit Noord-Amerika niet was toegestaan.
25	boeki	zie pg. 14
	apaki	kalebas met deksel
29	cent van 1902	Op de oudere Nederlandse munten stond koningrijk. Surinaamse munten zijn pas in 1962 ingevoerd.
30	masra Dandi oloisi	klok voor de winkel van Alexander (Dandi) Samuels in de Zwartenhovenbrugstraat met een pop waarvan de ogen met het tikken van de klok heen en weer bewogen
34	paarderij	paardenspel, circus
	ajokri nanga bigi	koek met krent (als ‘koemba’) in het
	koemba	midden
35	ablenka	scheldwoord voor een slechtziende

40	tapoe-skin-pangi	grote omslagdoek
	famiri	queu, kussentje om de koto van achteren te doen uitstaan
54	akansa	ingedikte maisbrij
56	tol	zie pg. 17
	pet(i)	het raken van een knikker door een andere knikker
56	wersi	woord dat je bij het knikkerspel in een bepaalde situatie mag zeggen
61	sjip, seel, seel fast (Eng.: ship, sail, sail fast) o meni man de na tap'dek	spelletje waarbij het aantal pinda's of iets dergelijks (hier geld) dat iemand in zijn gesloten hand heeft, moet worden geraden
66	dede-kaw	armoedzaaiers
68	spuit	glazen knikker die als afsluiting had gediend in ouderwetse flessen spuitwater
69	eri-dori	een spel met stokken dat veel op tikipaw moet hebben geleken, wrsch. afkomstig uit India.
		Een kleine stok wordt weggeslagen met behulp van een grote stok. Als de kleine stok door een tegenspeler gevangen wordt, is degeen die sloeg uit. Wordt het stokje niet gevangen dan wordt met de grote stok de afstand tussen het punt waar het neergekomen is en een bepaalde gleuf gemeten, waarbij Hijlaard zich herinnerde dat men telde: ‘eri, dori, trierja, tjauwli, djompak, soetar, saik’.
78	Pikin Tiki	de armen begraafplaats, waar boven het graf alleen een stokje kwam te staan
	kropina	geheimtaal waarbij de volgorde der letters of lettergrepen uit de normale taal wordt omgekeerd
	nani(-wagen)	lijkkoets voor de armen

	lantikisi	goedkope doodkist door de overheid verschaft
80	ston kerkofoe	een kerkhof voor de meer welgestelden met grafstenen
	fiedelboks	fraai uitgevoerde doodkist
	brouwer	vernederlandsing van Sr. browroe = hoge hoed
	krepsi met koti	voorloper (genoemd naar de heer Kreps) met pandjesjas
	Jankoeberi kono beri	liedje dat i.v.m. een begrafenis werd gezongen (misschien van ‘Jan go beri, kon go beri’)
80	wet'ede	geneeskrachtig kruid (ageratum conyzoides)
83	paarderij	zie pg. 34
	ter'foetoe tonton	variant van het spel Peroen, Peroen. De spelers zitten in een kring op de grond met de benen uitgestrekt. Tijdens het zingen van Peroen, Peroen enz. wordt bij elke lettergreep door de spelleider een tik op een been gegeven. Het been dat bij de laatste lettergreep wordt afgetikt is vrij, mag teruggetrokken worden. Degeen wiens been als laatste overblijft, is verliezer en krijgt ‘tonton’, d.w.z. dat de voet met de hiel enige malen op de grond wordt geslagen.
85	saka-moni	kinderspel, waarbij een getal tussen 1 en 10, dat één kind heeft opgeschreven en onder zijn hand verbergt, geraden moet worden. De goed geraden getallen worden onderstreept en de strepen vormen de ‘zak met geld’.
	brant'miri	een soort aanrecht in de erfkeuken, waarop koolpotten e.d. stonden
87	mimietje	klein tafeltje, eig. stel bijzettafels die in elkaar geschoven kunnen worden
90	sinsjart	katapult

91	bonaman	privaatlediger (bona = faeces)
94	pabro	kopje duikelen
	hégron dinka	handstand overslag, sprong waarbij het lichaam om de as draait, terwijl de grond door één of twee handen geraakt wordt
	eri-dori	zie pg. 69
97	todo	tol
	penki maken	omvallen, uit het evenwicht zijn
98	groembi	hetzelfde als ‘groema’ = schrobben van de was op een wasbord
	rebiki = lebiki	ribbenkast
99	Skopofrow	schoppenvrouw, het kaartspel
	mis Janeverstopoe	de sterke drank, wrsch. van Jan in de stoop of jeneverkruik
99	paretatiki	platte stok, in de keuken gebruikt; hier: iemand een afstraffing met zo'n stok geven
108	paletot	oorspr. los bovenkledingstuk, vandaar ook japon; meer gebruikelijk is de vorm ‘palito’; een palitovrouw droeg een hoofddoek, maar in plaats van een koto een japon
109	rèson	ukelele, klein viersnarig tokkelinstrument
110	letai si joe moesjon	Engels: Let I see your motion