Const-thoonende juweel
(1607)–Zacharias Heyns–
AuteursrechtvrijBij de loflijcke stadt Haerlem, ten versoecke van Trou moet blijcken, in't licht gebracht
[Folio Ii4v]
| |||||||||||||||||
Personagien.
Prologue, en d'Epilogue. Leergierighe ende Verthoonder. | |||||||||||||||||
Voor-reden.
Leergierighe. Verthoonder.
Ick mercke vvel 'tgerucht my niet bedroghen heeft,
De vvijl hier over al dit volck met hopen svveeft:
En doch by dit Thonneel men lichtlijc kan gemercken.
Dat hier Rhetorica met vlijt sal vvillen vvercken,
Dit my't aenhooren lust, dit lust my aen te sien.
Hier comt een (soo my dunct die sal my vvel bedien,
VVat hier gheschieden sal, vrient laet u niet vervelen.
Maer segget my (bid ick) vvat salmen nu hier spelen?
Ist soo danich dat 'tself tot stichting dyen can?
Verthoonder.
Tot stichting vryelijck, met corte vvoorden man,
Ick u verhalen vvil het geen men sal vertoonen.
De vvijl 'tSpel-coorentgen trou, Rhetoricam vvou croonen,
Haer settend' eerelijck in eenen hoogen staet,
Ghelijck men die nu siet in alle haer gevvaet
Den armen mensch te baet, onmachtich, out van dagen:
Het Wit Lavenderken hier inne schiep behagen,
| |||||||||||||||||
[Folio Kk1r]
| |||||||||||||||||
'tVVelck sich nu vinden laet, om uyt levender ionst,
Hier speelsche vvyse med' te thoonen na de konst,
Die d'Armen liefdich troost wat loon de sulck verwacht?
Als oock wat straffe wel die troostloos haer veracht?
Ghy nu Leergierighe het selve meucht aenhooren.
Leerg.
Dat sal ick vlytelijck, soo my niet vvilde stooren
'tgeroep van menich mensch, beladen met de tong,
Och! oft alsulcke die een ur' oft tvvee bedvvong,
Soo mochten (die als ick begeirich sijn) vvat leeren.
Verth.
Het self mijn vvenschen is, ick com oock om dees Heeren,
En al' omstaenders med' te bidden, dat hun vvil
sy hooren ende sien; end' alsoo sijnde stil,
Het gene sy al nu door't spelen sullen vveten,
VVert hert'lijck nae ghedacht, te geener tijt vergeten:
De vvijl nu d'ur daer is, soo dat m'al re begint.
Ghy dan die Christum lieft, en syne leden mint,
Dien deucht te stichten lust, en sonde te vernielen,
Doet open d'oog van u begeirelijcke sielen,
Door d'oor van u ghemoet aenschouvven sult met vreucht,
VVat loon vervverven sal de voor verhaelde deucht,
En met verschrickinge vvat straff' alsulcke sonden.
Leerg.
Ick ben seer blijde vrient dat ick u heb ghevonden,
V danckende van 'tgeen my van u is geseyt:
Ick bidde oock met u, dat elck een sy bereyt,
Te svvygen met gehoor, op dat er vverd' gevvonnen.
Verth.
De Heer almachtich Godt vvil ons het selve gonnen.
| |||||||||||||||||
1. Handelinge. 1. uytcomste.
Arm van state.
VVee my elendich mensch, vvee my katyvich man,
Die nu niet meer en heb, dien nu niet meer en kan,
| |||||||||||||||||
[Folio Kk1v]
| |||||||||||||||||
VVaer sal ick henen gaen? vvaer sal ick nu belanden?
Most dit mijn out gesicht mijn huys noch sien verbranden?
Most ick in sulcken plaets, most ick in sulcken tijt,
Mijn goet, mijn vrouvve med', en kind'ren vvorden quijt?
O veel te svvaten saeck, o veel te svvare plagen,
Op eenen tijt te sijn berooft van goet en magen,
Mijn soon mijn lieve soon, hoe deirlijck saegt ghy m' aen,
Als ghy gevvont, nochtans geboyt most mede gaen:
Daer uvve Moeder laes! neer viel voor uvve oogen,
Om dat de goede vrou geensins en vvou gedoogen,
Dat u soet susterken soo deirlijck vverd ontschaect,
O lieve goede maecht vvaer toe sijt ghy geraeckt?
Och! had ick niet ghevlucht, och vvaer ick doot gheslagen,
Soo had ick niet gesien het geen ick sal beklagen,
Soo lang' dit gryse haer my hangen sal om 'thooft,
O vvee! my arme mensch soo deirelijck berooft,
VVaer sal ick troost of hulp, vvaer sal ick bystant vinden?
Een arm verlaten mensch comt svvaerlijck vveer aen vrienden,
O Heer vveest mijn versterck, o Heere staet my by.
| |||||||||||||||||
1. Handelinge. 2. Verschooninge.Arm van state. Liefde tot zijn naesten.
Liefde.
VVie mach hier vvesen doch soo deirlijck inde ly?
Mijn vriend hoe klaecht ghy dus? vvat is u overcomen?
Arm.
O vrouvve vraecht ghy dat? het is my al benomen,
Paert, koyen, schapen me, vvat my heeft toe ghehoort,
Mijn huys tot assen leyt mijn goede vrou vermoort,
Mijn dochter is ontschaect, mijn soon gequest gevangen,
Soo dat ick nu alleen heb na de doot verlangen:
VVant ick niet vveet te doen, ick vvete geenen raet.
Liefde.
V ongeluck (mijn vrient) my tot aen 'tharte gaet,
Maer hoe is dit ghebeurt? van vvie? vvaer is u vvooning?
| |||||||||||||||||
[Folio Kk2r]
| |||||||||||||||||
Arm.
Te Loch-heym sachmen vrou dees jammere vertooning,
Gelegen by d'Arm-stadt, soo ghy vveet vvaer dat leyt?
Liefde.
Ia ick verstaen u nu 'tis my genoech geseyt,
Gaet binnen, rust u vvat, ick sal my gaen vercloecken,
Om voor u een'gen raet, troost ofte hulp te soecken.
| |||||||||||||||||
1. Handelinge. 3. Verschooninge.
Liefde tot zijn naesten.
Hier over vvil ick nu den rijcken spreecken aen,
Hem doende naer Godts vvoort een hertelijck vermaen,
Als Esaias seyt, sy die daer sijn in noot,Ga naar margenoot+
Gheleydet in u huys, en breket doch u broot
den hongerigen, kleet den naecten na den eesche:
Siet dat ghy u selfs niet ontrect van uvven vleesche,
V betering alsdan toeneemt voor ons gesicht,Ga naar margenoot+
Ghelijck den dageraet doorbreken sal u licht,
En u gerechticheyt sal voor u henen treden:
Ia godes heerlijcheyt besitten sult in vreden,
My dunct alsulcke vvoort hem vvel vermorvven sal.
| |||||||||||||||||
1. Handelinge. 4. Verschooninge.
Onbarmhartige giericheyt. Eygen-eere.
Nichte, hou nichte, vvaer steect ghy doch al?
V tijt vvort immers niet vvaer genomen.
Eygen-eere
Hola, vvat schuylt hier? vvie maect daer gheschal?
Onbarmhertighe.
Nicht, hou nichte, vvaer steect ghy doch al?
Eygen.
Hoe roept ghy doch dus? my dunct ghy vvort mal,
Ick sal u voor al tijts genoech by komen.
Onbarmhertighe.
| |||||||||||||||||
[Folio Kk2v]
| |||||||||||||||||
Nichte, hou Nichte, vvaer steect ghy doch al?
V tijt vvort immers niet vvaer genomen.
Ghy soudt u des schromen had' ghy gehoort
hoe Liefde den Rijcken nu vvil aen boort,
Op dat hy sich voort,, verand'ren sou van state,
En syne vreckheyt (die groot is) late,
Den Armen te bate,, t' onser onneer.
Daeromme laet ons nu nemen den keer
nae den goeden Heer,, sonder te beyen,
Oft anders sal hem dees Hoere verleyen,
Wy moeten hem vleyen,, dat is u voor.
Eygen.
Holla vvat Neef, daer craect de door.
Daer is den Seignoor, staet vast en stille.
| |||||||||||||||||
1. Handelinge. 5. Verschooninge.
Rijc van goede, Eygen eer, Onbarmhertige giericheyt.
De vvyle dat ick't nu al heb nae mynen vville,
Mijn Schapen op het drooch, de Paerden inden stal,
Het gelt in overvloet, daer by bos, berch en dal,
Bevind' ick dat de mensch geen reden heeft te treuren,
Dien by soo vele mach gesont te sijn gebeuren:
Ick gae ick stae, ick ry, ick vaer, ick vvaeck, ick slaep,
In alles sonderlingh ick mijn genuchte raep,
Den overighen tijt ghenuchlijck vvord' versleten
in't spelen, dansen, oft in't drincken, oft in't eten,
Ick vind' voor my gereet al vvat mijn harte lust.
Eygen.
En sijt ghy Neve niet vvat beter nu gerust,
De Liefde merct men vvel heeft hem noch niet gevonden.
Omb.
Nu onsen vveet-sack doch al even vvel ontbonden,
Om het tot onser nut met goeden raet te styven.
Rijc.
O vvat vermach en kan het klincken vande schyven.
| |||||||||||||||||
[Folio Kk3r]
| |||||||||||||||||
O vvat vermach 'tgesicht van 'tblinckende geel ront,Ga naar margenoot+
Het gevet eenen moet, het opent ons den mont,Ga naar margenoot+
Het maect sijn meesters trots, stout, fortsich, en kloecmoedich:Ga naar margenoot+
De vvyle men daer door krijcht alles overvloedich.
Gelijck het aen my blijct: VVat sal ick seggen meer?
Het gae dan soo het vvil, vvie gelt heeft is een heer.
Dies heb ick niet te doen, als nae de eer te trachten.
Eygen.
Neef, vvy en hoeven niet veel langer nu te vvachten,
het is veel meer dan tijt dat vvy hem spreken aen.
Rijc.
Maer vvien sie ick hier? Ick moet een vveynich staen,
K'en hebse (soo my dunct) te voren niet ghekent.
Omb.
Siet onsen keer,, mijn Heer,, is t'uvvaerts rechts gevvent:
Ick hope vvy by u te rechte sullen raecken.
Rijc.
Tot myvvaerts? Hoe doch dat? Seght op, vvat sijn u saecken?
Van vvaer is dat ghy comt? Hoe is u beyder naem?
Eygen.
Van Bree-straet comen vvy, een plaetse seer bequaem,
Daer veel Kasteelen ende Sloten sijn ghelegen,
Die schoon sijn in 'tgesicht, verciert met ruyme vvegen.
Mijn naem is Eygen-eer, tot uvven dienst bereet.
Rijc.
VVat segdy, Eygen-eer?
Eygen.
Iae soo ist dat ick heet.
Rijc.
V heet ick vvillecom, u socht ick met verlangen:
Ick moet u vvaerde lief in mynen arm ontfangen;
VVant my niet meer ontbreect, al d'ander heb ick doch.
Eygen.
O neen mijn heer en vriend', mijn Neef ontbreect u noch,
Soo ghy u ende my in overvloet vvilt voeden.
| |||||||||||||||||
[Folio Kk3v]
| |||||||||||||||||
Hoe heet u Neve dan? hy houdet my ten goeden:
Soo hy my dienen kan, ick geef hem plaets by my.
Eygen.
Hy dient te vvesen heer altijt aen uvve sy:
VVant niemant 'tonser nu u beter kan ghelijcken
als hy, die vvillecom altijt is by den rijcken.
Sijn naem is Giericheyt die onbarmhertich niet
uytgheven sal, ten sy hy daer veel meer voor siet:
Soect niemant deucht te doen, siet op sijn Eyghen-eere.
Rijc.
Ghy vrienden myne vreucht ick nu voorvvaer vermeere
VVant by den Armen doch gans niet is als verdriet;
Daer by den Rijcken niet als vrolickheyt gheschiet.
Dus gae vvy t'samen in.
Eygen.
VVy volghen (heer) u naer
VVat dunct u Neve nu? het is met ons al claer.
| |||||||||||||||||
2. Handelinge. 1. uytcomen.
Liefde.
VVaer ic den Rijcken volg, hy soect my steets t' ontvlieden:
VVant hy niet hooren mach van eenigh' arme lieden,
Hy volght slechts Eygen-eer, staet op sijn tijtlijck goet,
Soo dat hy niet alleen den Armen van hem doet,
Maer selfs oock synen Godt en Heere niet en achtet,
Alsoo dat hy eylaes! de Goddeloose slachtet,
Ga naar margenoot+Daer David ons van seyt: Sy hebben hun verlaet
Op't gelt en groot goet, devvyl het hun vvel gaet,
Ga naar margenoot+Op't gelt en silver sy gans setten haer betrouvven,
Ga naar margenoot+Sy neyghen haer daer voor, voor haren Godt sy't houvven:
Hy is soo stout en trots, dat hy nae niemants vraecht,
Ga naar margenoot+Hy vvilt alleene niet verhooren 'tgheen men klaecht
Ga naar margenoot+voor d'arm-behoeftighe, maer alle syne stucken
selfs strecken met gevvelt den selven te verdrucken:
Hy segenet sich selfs, en lastert onsen Godt:
| |||||||||||||||||
[Folio Kk4r]
| |||||||||||||||||
VVie is (seyt hy) ons Heer, en drijft alsoo den spot:Ga naar margenoot+
Het vvelck soo hy in tijts sich niet en laet berouvven,
Sal hy elendich mensch d'eeuvvighe straff' aenschouvven.
VVant vvie hem op het sijn verlatet, sal vergaen:Ga naar margenoot+
Den gierigaert en vvort Godts rijck niet op ghedaen.Ga naar margenoot+
Nochtans en vvil ick hem daeromme niet verlaten,
Maer sien oft eenich vonck in't lest hem mochte baten,
Hier comt hy, (soo my dunct,) de dore immers craect.
| |||||||||||||||||
2. Handelinge. 2. Verschooninghe.
Rijck van goede, Liefde tot zijn naesten.
Als nu soo ben ick gans tot mynen vvil gheraect,
De vvyle ick by 'tgoet oock d'eere heb vercreghen,
En soo tot d'arme volck gans niet en ben genegen:
Het vvelck by elck een my in't aensien meerder maect.
Liefd'
O lieve vriend' ick bid' al sulcke reden staect:
De Heer almachtich Godt en seghent uvve schuren
alleene niet voor u, maer oock voor u gheburen
die arm sijn. VVant hy seyt: ses jaer u lant besayt,
En soo daer van de vrucht inhalet afgemayt:
Maer laet het ligghen stil ten eynde van ses jaren,
Op dat het arme volck het sevende mach garen.
V VVijn-berch sult ghy oock soo nau aflesen niet,Ga naar margenoot+
Maer voor den Armen me daer aene laten iet.
Het coren op het velt soo reyne niet op oosten,
Of ghy en laet daer vvat om d'Arme me te troosten.Ga naar margenoot+
Hoed' u dat in u hert geen Belials nucke sy,Ga naar margenoot+
Die spreeck het sevend' jaer; het vry jaer is nae by,
V Broeders siende aen onvriend'lijck sonder gheven:Ga naar margenoot+
VVant by de Heer u dat voor sond' vvoort aengheschreven.
Maer soo daer teghens ghy u Broeder mild'lijck gheeft,Ga naar margenoot+
Soo sal d'almachtich Godt (dien in den Hemel leeft)
u seghenen in al u voorghenomen vvercken,
Alsoo dat ieder 'tself oogschijnlijck sal bemercken.
| |||||||||||||||||
[Folio Kk4v]
| |||||||||||||||||
Daerom de giericheyt uyt uvven huyse vveirt,
En eygen-eer diet al voor hem alleene geirt,
Ga naar margenoot+Doet doch u vrienden goet al eer ghy comt te sterven.
Rijck van goede.
VVel doch vvat hoor ick nu? my selfs sal ick bederven,
Om and're die my 'tself en vveten genen danck,
Me Vrouvv' hiervan soo vvort my 'thooft al veel te kranck,
Elck man sijn huys voorstae, ick hebbe niet te missen.
| |||||||||||||||||
2. Handelinge. 3. Verschooning',
Onbermhertighe giericheyt. Eyghen-eere. Liefde sijns naesten. Rijck van goede.
Ons Meester hulp behoeft, kan ick te dege gissen?
Dus soo moet icker uyt, en toonen vvat ick kan.
VVel vrouvve staet ghy hier? gaet t'huys by uvven man,
En heeft hy u besorcht, soo moocht ghy t'samen eten,
Al 'tgeen ghy seggen vvilt, vvy oock al seer vvel vveten:
Ga naar margenoot+Dat elck sijn huys voorstae: en 'tsijn met vreucht besit,
Ga naar margenoot+Begeirt een anders niet, segt hoe verstaet ghy dit?
Maer vvel drinckt vvater uyt u graft, oft uvven bronnen,
Ga naar margenoot+Eet u broot, drinct u vvijn, soo veel u God sal gonnen:
En hebt ghy niet, het self in't svveet uvv's aenschijns vvint,
VVie kloeck'lijck vvercken vvil genoech te doene vint.
Eygen-eere.
Het is al luyaerts vverck, die maect my me verbolgen,
Die soo van straet tot straet de bedel-sacken volgen:
Ga naar margenoot+Siet vvy gebieden u (seyt Paulus) dat u hant
gesloten vvesen sal voor een alsulcken quant,
Die onordentelijck gaet dvvalen by sijn vveten:
VVant dien niet vvercken vvil, oock mede niet sal eten:
En vvie doch vveet soo haest het eenich man bescheyt.
Onberm.
Ga naar margenoot+Soo gy yets goed doen vvilt, sult ghy (soo Sirach seyt)
vvel toesien, op dat ghy de boeven niet en stercket,
En noch eens soo veel quaets als goet daer door vvercket:
| |||||||||||||||||
[Folio Ll1r]
| |||||||||||||||||
VVant Godt haer vyant is: hoe staet ghy nu en siet?
Liefde.
Die reden vrienden hoort niet tegens my gheschiet:
VVant ick dat self toe staen: maer bidde voor den Armen,
Die oudt van daghen sijn, die voor den Heere karmen,
Van kommer en gebreck: vvaer over dat men vveet
dees vvoorden sijn ghegaen van David den Propheet,
VVel hem die sich in't cruys van een arm menschGa naar margenoot+
zeer vvijslijck draecht: nae vvensch:
VVant Godt de Heer verlost hem toch in't ent,
Ten tyde van elent,
Godt sal hem noch bevvaren fray en fris,
En salich voor gevvis,
Oock niet toe laten dat hy in't ghevvelt
zijns vyandts vvord' ghestelt:
De Heer sal hem troost brenghen en ontset
als hy light sieck te bet,
En sijn kranck-bed veranderen in vreucht
van frische nieuvve jeucht.
Omberm.
Met desen kout ghy niemants hier verheucht:
Dies ghy vvel meucht, met vveynich eere scheyden.
Rijck.
Soo ghy doch hier noch langher vvilt staen beyden,
VVy gaen nae huys, staet ghy soo langh het u behaeght.
| |||||||||||||||||
2. Handelinge, 4. Verschooninghe.
Liefde.
Hoe vveynich hoort de mensch naer imants die hem klaecht,
Hoe ongevoelich is sijn hert, verstoct voor't schreyen
des Arm-behoeftighens, toe laet hy hem verleyen
Door Eygen-eer, hoe vast hy op de giericheyt staet
die onbarmhertich is, en niemants comt te baet:
Seer vveynich hy gedenct, het gene staet gheschreven:
En vveygert geensins niet den Armen iet te ghevenGa naar margenoot+
| |||||||||||||||||
[Folio Ll1v]
| |||||||||||||||||
Ga naar margenoot+soo't u de Heere geeft, ghy doet u selven goet:
Ga naar margenoot+Maer d'Onbarmhertige bedroeft sijn vleesch en bloet,
VVie sijn ooren stopt voor't schreyen van den armen,
Al roept hy tot den Heer, hy sal hem niet ontfarmen,
Daerom elaes! is hy veel te qualijck aen,
Die voor sich selfs alleen geen reden vvil verstaen:
Nochtans vvil andermael by hem doen mijn vermeugen,
Ick hope noch in sijn saeck mijn selven te verheugen.
| |||||||||||||||||
3. Handelinge. 1. uytcomst.
Onbermhertige giericheyt. Eygen-eere.
Hoe hadden vvy dat hoerken.
Eygen.
Hoe vvas sy verbaest,
Sy vvas aen't snoerken.
Omb.
Hoe hadden vvy dan hoerken.
Ey.
Ia dat lieve moerken,
In haer verstant schier reast.
Onb.
Hoe hadden vvy dat hoerken.
Eygen.
Hoe vvas sy verbaest.
Omb.
Ick vved sy soo haest,, haer niet en laet vinden,
Om voor creupelen, lammen, oft blinden,
Te maecken vrinden,, als sy socht te doen.
Eygen.
Neen neve,, die teve,, is veel te koen,
Ia eer morgen noen,, sy al vveder comt.
Omb.
Is sy dan nichte soo seer onbeschromt?
Als of sy vermomt vvaer in haer bedrijven.
Eygen.
| |||||||||||||||||
[Folio Ll2r]
| |||||||||||||||||
Soo ick haer stoutheyt neef begon te beschryven,
Ick moster aen blyven,, den ganschen dach,
Sy gheeft my stilsvvygens so menighen slach,
Al maeck ick kleyn gevvach,, het doet my dickvvils smarte,
En daer by speeltse noch soo mennige perte,
Vermorvvet herte neef van menich man en vrou,
Soo dat sy gheraecken tot leetvvesen en berou:
Ia vvorden vvel trou die onbermhertich vvaren,
Sy leertse den kost uyt haren monde sparen,
En gelt vergaren,, voor hun die ledich gaen:
Ia vvat noch meer is, sy derf noch bestaen
(al ist qualijck gedaen) de sonden te bedecken,Ga naar margenoot+
Ia alle overtreding die tot boosheyt strecken,Ga naar margenoot+
Dickvvils sal sy trecken,, derhalven vvijt en sijt,Ga naar margenoot+
Sy verdraecht alle dinck, sy hoop altijt,
S' is sonder vervvijt,, gelooft alle dingen:
Sy kan de mensch oock sonderlingen,
Sonder quaet vvoort dvvingen,, dat hy alleene nietGa naar margenoot+
het schaep os, oft paert, het vvelck sy dvvalen siet,
Sonder eenich verdrit,, vvederbrenget sijnen naesten,
Maer vvel soo doet sy hem noch daeren boven haesten,Ga naar margenoot+
Om (soo't gheschieden laesten) des vyants paert oft koe,
('tvvelck onbehoorlijck is) hen vveer te dryven toe.
Ia is sijn Esel mee te dragen door sijn lasten,
Soo doet sy hem tot nut sijns haters hand aen tasten,
Al soude hy vasten, en 'tsijn versuymen me.
Onbermhertige.
O loose hoere had ick u hier ter ste,
Ick seg niet vvat ick de hier onder dees solen.
Eygen.Ga naar margenoot+
Sy soect noch te vergaren gloyende kolen,
VVat batet verholen,, op haer vyants hooft,
Hier over sy menich de sinnen berooft,
Die haer gelooft,, soo datmen siet spijsen,
En laven met vvijn, die met afgrysen,
Vyantschap bevvysen,, vvat dunct u daer van?
| |||||||||||||||||
[Folio Ll2v]
| |||||||||||||||||
Omb.
Hier over ick my niet genoech vervvonderen kan,
Is sy die teve dan, die door alsulck bedryven,
Maect dat de vyandt hier soo lang te land kan blyven?
Gebraken hem schijven, sy deeds' hem leenen vvel.
Fy die Kack-joffrou, fy dat loose vel,
Is sulcx haer bestel? mochtse vvel gaen by tyden.
Ey.
Ga naar margenoot+VVat meer is: sy gaff Iob naer sijn selfs belyden,
In't hert geen verblyden,, om sijn vyants gesucht
Maer daer en tegen sy bracht hem in onghenucht,
Als hy't gherucht sijns ongelucx aenhoorde.
Onb.
Voorvvaer de teef is vveert dat men haer vermoorde,
Met strop oft coorde,, dat vvaer haer recht.
Eygen.
Dat ghy u daer in stoort neef dat staet vvat slecht,
VVy moeten in't gevecht haer stercker vveder-streven.
Omb.
Maer nichte siet toch eens, vvat sal ons Godt hier geven?
VVaer die niet beter bleven by 'tvier oft in sijn huys?
| |||||||||||||||||
3. Handelinge. 2. Verschoninge.
Arm van state. Onbermhertige giericheyt. Eygen-eere.
Eylaes! noch dagelijcx vvast mijn verdriet en cruys,
Berooft van huysinge berooft van al mijn haven,
Van kinders ende vrou, die door hun pynich slaven,
My mochten brengen yet: vvord ick noch metter tijt
soo vvel mijn goet gehoor, als mijn ghesichte quijt,
De leden sijn my stram, seer svvaerlijck kan ick bucken,
Hoe ick te voete ben betuygen dese krucken:
En 'tgene my meer quelt, vvaer ick my henen set,
Ick niet alleene een, maer al de vveirelt let,
Sy nemen gans geen acht hoe qualijck 'tmy mach lusten,
Nochtans soo moet ick my voor dese door vvat rusten,
| |||||||||||||||||
[Folio Ll3r]
| |||||||||||||||||
Hem, hem, hem.Ga naar margenoot+
Onbermhertige.
Oft men 'tself lijt oft niet,
Ba desen ouden geck te dege doch besiet?
Hoevvel can hy de stoep van dit schoon huys verchieren,
Op grysaert vvech van hier, vvat sijn dit voor mannieren?
Dat ghy u dus gaet tieren voor ander lieden door.
Arm.
Mijn vriendt en belcht u niet, ic comer eerste voor,
Ick bid u hout gemack, ick ben soo svvack van leden,
Dat ick hem, hem, hem, nau ses stappen voort kan treden,Ga naar margenoot+
Ofte vvel de beenen my begeven in het gaen.
Onbermhertige.
Op, op seg ick van hier, u clachten zijn verstaen,
Van selfs hoort ghy voortaen de straten en de lieden,
Soo mismaect als ghy sijt, te rechte vvel te vlieden.
Arm.
Hem, hem, hem.Ga naar margenoot+
Eygen eere.
Op, op, vvat vvacht ghy noch?
Arm.
Och! my katyvich man, hem, hem, hem, hem, och! och!.Ga naar margenoot+
Onbermhertige.
VVat mach doch desen droch noch preutelen en praten?
Eygen eere.
Com ga vvy binnen neef, en laet hem op der straten,
VVeer soecken tuvver baten,, een ander stoel oft banck.
Arm van state.
Daer gaen dees t'vvee met vvil, en ick doch tegen danck:
Maer hier comt eene die seer vvaerdich is ghepresen,
Sy is alleene die by d'arme soect te vvesen,
God groet u vvaerde vrou, vvaer henen leyt den ganck?
| |||||||||||||||||
3. Handelinge. 3. Verschooninge.
Liefde tot sijn naesten. Arm van state.
| |||||||||||||||||
[Folio Ll3v]
| |||||||||||||||||
Een blyde bootschap vriendt my vveder t'uvvaerts dvvanck,
En nu soo vind' ick u te passe hier ter stede:
De Heere van de stadt vermorvv't door onse bede,
De vvijl Barmherticheyt sich daer oock vinden liet
seer vlytich nemen aen (ghelijck men claerlijck siet)
d'oude Arme by de staen, jae sy alreede bouvven
een Huys, een cost'lijck Huys, daer die hun sullen houvven,
Versien met torf en hout, met goeden kost en dranck.
Daer sal nu menich mensch half blint, doof ofte manck
in leven heel gherust, tot dat hy door het sterven
in't eeuvvich Rijcke sal met Lasaro ste erven.
Nu segt my vrient, hoe u dees tydinghe behaecht?
Arm van state.
Ick danck' u vvaerde vrou die sulcke sorghe draecht,
En my dus onverdient nu helpet uyt de smerten:
Ick danck den vvysen raet, die dit dus neemt ter herten,
En gheeft die niet en heeft in synen ouden dach,
d'Eeuvvighe Godt ons Heer het self vergelden mach.
Ga naar margenoot+Hem, hem, hem, hem, hem, ick ben soo seer verkout.
Liefde.
Nu Vader 'tis genoch, u hooft gedecket hout:
Ick heb alreede last u in dat huys te leyden,
Devvijl een plaets oft tvvee alreed' is af ghescheyden.
Barmherticheyt (daer ick hier voor van heb ghemelt)
is datelijck al daer voor Moeder in ghestelt.
Dit Huys naer de model sal hebben tot verschooningh'
besonderlijck ghestelt soo menighe schoone vvooningh',
Dat 'tselve aen te sien den mensch verheughen sal.
Ootmoedichheyt al ree, een van die, men voor al
daer vindet heel volmaeckt. Gherustheyt is begonnen.
Van sonden 'trecht berou men haest sal speuren konnen.
Ghehoorsaemheyt, Ghedult, 'tGekarm tot Godt den Heer
Goed' hope, Zedicheyt, en noch veel ander meer,
Men rechtend' is met vlyt, na d'Eeuwich rijck t'verlanghen:
Den krancken tot een troost men mede gaet aenvanghen.
Soo dat in corten tijt het Huys sal sijn volmaect.
| |||||||||||||||||
[Folio Ll4r]
| |||||||||||||||||
Arm.
Mijn goede Vrou, mijn hart al reede vierich haect,
Om 'tselve aen te sien, het hooren my verheucht.
Liefde.
Siet daer recht uyt, ghy dat al ree bemercken meucht,
Hier zijn vvy voor de door, ick sal hier aene schellen,
En uvve saecken gans de Moeder recht vertellen:
Vertoeft my voor de door, een vveynich neder sit.
| |||||||||||||||||
3. Handelinge. 5. Verschooning'.
Arm.
O Godt der Heeren Heer, vvaer me verdien ick dit?
Hoe sal my armer man al sulcke vreucht ghebeuren?
VVie hadde sulcx ghedacht, als ick began te treuren,
Verlaten jae bespot, soo't scheen van alle menschen.
Siet! soo heeft Liefd' vervvect des heeren nae ons vvenschen,
Om my en and're meer, die naect sijn ende bloot,
Van outheyt lam en stram te helpen inden noot,
Te helpen uyt den noot, te helpen als het blijcket,
Tot dat de siele ons uyt sterflijk lichaem vvijcket.
De tijt gebreect my nu geensins om boet te doen,
Op dat ick vlytichlijck met Gode my versoen.
Dies u eervvaerdiche vvyf' en voorsienigh' Heeren,
Got aller Heeren Heer de vreucht me vvilt vermeeren,
En spare u gesont, tot dat de coude doot
met haren snellen voet voor uvve doren stoot,
Die niemant can ontgaen, die niemant can ontrennen.
| |||||||||||||||||
3. Handelinge. 6. Verschooning'.
Barmherticheyt. Arm van state.
Hoort vrient, rijst, komt in ghy moet my leeren kennen:
De Liefde heeft van u soo vele my gheseyt,
Dat u de huysinghe van Ootmoet is bereyt,
Daer inne sult ghy u (hoe out ghy sijt) begheven,
| |||||||||||||||||
[Folio Ll4v]
| |||||||||||||||||
Soo langhe als ghy noch op aerden hebt te leven:
Op dat ick uvve siel op-offer onbevlect.
Ick heet u vvillecom, met vreden daer in trect,
En sijt voortane voor geen nootdruft meer beladen,
Soo langh ghy daer in blijft: dus volght de rechte paden.
Set op u mutse vrient, en dect u gryse haer.
Arm.
Soo sal ick u ghebodt in ootmoet volghen naer.
Hiermede vvaerde vrou soo sal ick treden in.
| |||||||||||||||||
3. Handelinghe, 6. Verschooning'.
Liefde. Barm.
VVel Suster vvat seght ghy? VVy hebben een begin
nae onser beyder sin,, hoe sal ment doch uytvueren?
De kost sal voor de stadt groot zijn en langhe dueren.
Hier toe dient goeden raet, dit dient vvel overleyt,
Eer d'een van d'ander gaet, eer d'een van d'ander scheyt.
Hier op soo bid' ick u, u meyninghe laet hooren.
Barmh.
Rijck van goed' moet hier aen, al soude hy sich stooren,
En geven (naer Godts vvil) behoorlijck nae sijn macht.
Liefd'.
O lieve Suster hy hier in den dooven slacht,
Ick heb hem aenghevveest derhalven menichvverven:
Doch 'tschijnt hy liever vvil Godts aenghesichte derven,
Dan dat hy gheven soud' van synen overvloet.
Barm.
Ten is noch niet genoech, schept vveder eenen moet,
Gaet hem al vveder aen: soo hy dan niet vvil achten
op Godt, die 'tselve vvil; dat hy ten minst mach slachten
Ga naar margenoot+den straffen Rechter, die in't lest hem heeft bedocht,
Als van een VVeduvv' hy seer dick vvert aenghesocht,
om d'eynde van haer recht, en in sich selven seyde:
Al vrees ick geenen Godt in't leven dat ick leyde,
Noch geenen mensch ontsie: nochtans om dat dees vrou
| |||||||||||||||||
[Folio Mm1r]
| |||||||||||||||||
my moylijck is, soo dat sy vvel in't leste sou
my schande mogen doen, soo vvil ick haer recht vvysen
Liefde.
Ick meyne suster niet dat ghy het self sout prysen,
Maer dat ghy heftich sijt om stercken mynen vlijt,
De noot en dvvingt soo niet, vvy hebben noch al tijt,
Om hem een andermael met reden aen te spreken,
Ick meyn hy sal van Godt soo vvijt niet sijn gevveken,
Daeromme gaet met my, ick hoop vvy treffen d'ure.
Berm.
Soo villen vvy met ons oock halen de Schrifture,
Die vvat vvy seggen, hem siet duydelijc verclaer
Liefde.
Recht suster 'tis my lief: doch gaen vvy eerst eens daer.
| |||||||||||||||||
4. Handelinge. 1. uytcomste.
Eygen-eere. Onbermhertige giericheyt.
VVat dunct u neef?
Onbermhertighe.
Het vvilter vuylen,
Hoe vvas sy op haer dreef.
Eyghen-eere.
VVat dunct u neef?
Onbarmhertighe.
Die loose teef,
Deed' hem schier huylen.
Eygen.
VVat dunct u neef?
Onbarm.
Het vvilter vuylen,
Sy klapt hem buylen, en blutsen aen 'thooft.
Eygen-eere.
Ia vvat vvy seggen hy nu niet meer ghelooft,
Soo is hy verdooft,, ja berooft van sinnen.
Onbarmhertighe.
| |||||||||||||||||
[Folio Mm1v]
| |||||||||||||||||
Die lieve slap-scheet brocht noch ten huyse binnen
een ander om spinnen,, het geen sy had' gheroct.
Eygen.
Iae de loose trompe heeft vry het vier ghestockt,
En hem gheloct,, met suycker soete reden.
Omb.
Het vvas al te vergeefs doe vvy daer teghens streden,
Haer vvelghemaecte zeden,, behaechden onsen heer.
Eygen.
Maer Neef hoe dickvvils sy u treden op u zeer,
Ick vvedde oft ghy meer,, by haer u latet vinden.
Onber.
Voorvvaer zeer noode Nicht sal ick't my ondervvinden,
Hoe vvel het oock dienden tot onser-beyder nut.
Eygen.
Ey goy Manneken mijn, hoe seer vvaert ghy bedut,
En socht aen my u stut,, devvijl men openbaerde
'tGeen Esaias ons seer duydelijck verclaerde:
De gieregaert en sal geen heer meer sijn ghenoemt,
Ga naar margenoot+VVant sijn doen dvvaesheyt is, daer hy hem van beroemt.
En daer by onbeschoemt de Liefde noch vertelde,
Het gene Lucas schrijft, dat Christus selfs vermelde:
Een Rijck-man by veel goets veel vruchts kreeg' van sijn lant,
Dies seyde by sich selfs: ick denck in mijn verstant,
VVat my te doene staet, vvaer ick mijn goet sal vueren,
Ick vvete raet, ick sal doen meerd'ren myne schueren,
En soo dan by mijn goet vergaderen mijn vrucht:
VVant veel te kleyne doch is alle mijn ghehucht,
En spreken tot mijn Ziel, ghy hebt voor vele jaren
veelt goets vergaert, vvaer van ghy nu seer vvel sult varen.
Maer Godt seyde tot hem: ghy dvvaes, siet desen nacht
vvort ghy u Ziele quijt, vvaer vverd' u goet ghebracht?
VVat had' ghy doch bedacht,, had' ick door mijn beleyden
met dese voorden u van dees teef niet ghescheyden?
'tIs nochtans vvaer (sprack ick) dat Godt te eeren heeft
gheroepen menich mensch, die hy doch rijckdom geeft,
| |||||||||||||||||
[Folio Mm2r]
| |||||||||||||||||
Iae goed'ren en gevvelt. Daer konden sy niet teghen,Ga naar margenoot+
Ghelijck als David seyt,Ga naar margenoot+
Godt geeft haer synen seghen,
Sijn huys sal sonder iet t'ontbreken
vol goets en rijckdoms altijt steken.
Abraham, Isaac, Loth, Iacob, Iosaphat,
David, en Salomon veel goed'ren hebben ghehat.
Ghelijck oock Hiskia had rijckdom, goet, en eer,
Iob, Iudith, Ioachim, en ander duysent meer.
Hy vvil oock dat met vlijt vvy spaersaem sullen vvesen,
Gelijck van Christo selfs vvy duydelijcken lesen, Ga naar margenoot+
Die tot sijn Ionghers sprack, de brockelingen gaert,Ga naar margenoot+
Dat niet te quiste gae, maer alles vverd' bevvaertGa naar margenoot+
VVie inden somer gaert,, is cloeck. VVie in't huys houvvenGa naar margenoot+
toe siet, sijn kamers al vol rijckdoms sal aenschouvven.Ga naar margenoot+
Maer vvie een vveynich, jae 'tgheringste niet en acht,Ga naar margenoot+
Van dach tot dach af neemt. Dus schaemt u niet, maer tracht
vvaer veel toegrypens is, te sluyten uvve schyven,Ga naar margenoot+
Den uytgift, den ontfangh oock vlytich op sult schryven.
VVat dunct u Neef, en stont ick u niet kloeck'lijck by?
Omb.
Maer hoe gheringe laecht ghy vveder inde ly,
Als vveer soo soet'lijck sy,, u 'tmondeken de stoppen.
Nicht voorvvaer ghy had al veel te veel te croppen,
Met haer te vvillen soppen,, een vvalging' voor ons is,
Sy hadden u voorvvaer (dat seg ick) veel te vvis,
Doen ghy uyt Sirach spraect, sy oock uyt Sirach spraken.
VVat seyde d'een mach doch den vvrecken met goet maken,
Dat men hem rijck bevant, oyt geensins vvel en stont,Ga naar margenoot+
VVat sal doch gelt en goet by eenen vvrecken hont?
Het is een boose mensch, die niet mach sien oft lyden,
Dat men de lieden doe vvat goets tot hun verblyden,
Maer vvendet sijn ghesicht, en niemants en ontfermt.
Daer toe hoe vvierden u de ooren noch vervvermt
als d'andere hier by seer spytelijck ginck voeghen,
Een onversad'lijck mensche hem nimmer laet ghenoegen,
| |||||||||||||||||
[Folio Mm2v]
| |||||||||||||||||
Iae noch van giericheyt hy niet ghedyen kan.
Eygen.
Sy seyde noch vvat bet, dat meer neep lieve man:
Dus moeten vvy daer van,, en kielen ander holen,
Liefd' en Barmherticheyt bevryden hem van't dolen.
Onbarm.
Ghevveken Nicht, 'tvolck comt, de predick is ghent.
| |||||||||||||||||
4. Handelinge, 2. Verschooninge.
Liefde. Barmhert.
VVy hadden ons in tijts by desen man gevvent,
Ick hoop' het sal vvel sijn men most alsoo beginnen.
Barmhert.
Iae Suster ick heb moet dat vvy hem sullen vvinnen:
Des VVerrelts eer,, soo seer,, hy nu niet meer,, en acht.
Liefde.
Iae noch in't leste hy daer gans niet op en dacht,
En syne giericheyt vol onbarmherticheden
hebt ghy soo hert en sterck met soeticheyt bestreden,
Dat sy gemindert is, ghelijck men 'tselve merct.
Bermherticheyt.
Hy moet nu daeg'lijcx sijn met Godes vvoort versterct.
Daeromme laet ons gaen, versuymende geen ure:
Ick gae nae d'Arme toe, gaet ghy haelt de Schrifture.
Liefde.
Ick suyme niet, ick gae.
Barmhert.
En ick naer huys verlang',
Dies neem' ick derrevvaerts seer vlytich mijnen gang'.
| |||||||||||||||||
4. Handelinge. 3. Verschooninhge.
Barmherticheyt. Arm van state.
VVel goede man sit ghy en vvacht hier aen de door?
Het is al veel te kout, ghy moet u beter myden.
| |||||||||||||||||
[Folio Mm3r]
| |||||||||||||||||
Hoe ist nu met den ganck, en bet'ret niet by tyden?
Oft isset even noch als het te voren vvas?
Arm.
Een out gebreck'lijck mensch seer svvaerlijck oyt ghenas:
Nu doch devvijl ick ben in dit ghemack ghecomen,
Soo dunct my dat de sucht heeft minderingh' ghenomen:
Dus ick my hier verlust, vermakende den geest.
Barm.
Nochtans hier in ben ick voor u al vvat bevreest.
Gaet binnen by de vier, en vvarmt u, laet u raden,
Een vveynich couden haest den ouden man kan schaden.
| |||||||||||||||||
4. Handelinge. 4. Verschooninge.
Barmhert.
Dits al mijns hertsen lust, dits alle mijn behagen,
Dat ick besorghen mach de ghene die daer klagen,
Dat ick vvat goets mach doen, en helpen menich mensch:
Dits alle mijn ghenucht, dits alle mynen vvensch,
In't dienen heb ick vreucht, in't dienen my vermake,
Als ick naer mynen last by svvacker lieden rake.
Och! oft doch ieder een ghenoechsaem sijnde rijck,
Om aelmoessen te doen, vvaer soo begeerelijck,
En nae dit arme huys soo vlytich quame loopen,
Om goeden Olie van barmherticheyt te coopen
in Lampen der vveldadicheyt, op dat door't licht
de Bruyd'gom die voor gaet, sy kreghen in't gesicht,
En 'tkostelijck gevvaet, daer zy hun me verheeren,
Alsoo veranderen in vvitte suyv're kleeren,
Soo sijn litmaten doen, 'tvvelck rechte Armen sijn.
Dus doend', al vvaer't by nacht, sy door der Lampen schijn
gheraecken souden in de Bruyloft vol van vreuchden,
De rechte paden langhs, naevolghende de deuchden,
Die niet svvaer sijn te gaen voor die den Bruyd'gom kent,
En syne liefde steets tot hemvvaerts heeft ghevvent,
Die door medoghenheyt ghedreven sich ontfarmen
| |||||||||||||||||
[Folio Mm3v]
| |||||||||||||||||
Over de gene die behoeven, als dees armen,
Doet dit (bid ick) terstont ghy aertsche menschen al:
VVant d'ur is onbekent vvanneer hy comen sal,
Haest u doch vlytelijck na d'eeuvvige vvellusten:
En laet de valsche die verganckelijck sijn berusten,
Op dat ghy niet te laet en kloppet aen de door,
En dies de Bruyd'gom seg, vvie mach daer vvesen voor,
Al roept ghy schoon, Heer, Heer, voorvvaer ick ken u niet.
| |||||||||||||||||
4. Handelinge. 5. Verschooninge.
Wackerheyt. Barmherticheyt.
VVat ghy bevolen hebt mijn vrouvve is gheschiet,
De bedden sijn ghemaect, de potten sijn aent sieden,
d'Eet-plaetse is nu schoon gekeirt na u gebieden,
VVat ist dat u belieft ick nu noch meer sal doen.
Barmherticheyt.
Gaet dect de tafel kint, het is ontrent den noen,
Maect alles sy gereet, op datmen haest mach eten.
Wackerheyt.
VVel.
Barmherticheyt.
Staet noch vvat stil, eerst moet ghy niet vergheten
eens om te gaen, merct vvel oft ghy noch jemant siet
die out van dagen, arm mocht vvesen in't verdriet,
En brenget die hier by my, aleer vvy noch beginnen,
Ter vvyle sal ick gaen en doen u vverck daer binnen:
Spreect Liefde daer van aen oft sy noch iemant vveet.
Wackerheyt.
VVel vrouvve ick ga.
Barmherticheyt.
Hoort toe ick heb noch niet gheseet,
Als ghy haer spreken sult groet haer van mynent vvegen:
Haer seggende ick my na middach sal verlegen,
Te komen daer sy vveet dat sy my vry verbeyde.
Wackerheyt.
| |||||||||||||||||
[Folio Mm4r]
| |||||||||||||||||
Belieft u meer me vrou?
Barmherticheyt.
Neen, dat u Godt gheleyde.
| |||||||||||||||||
5. Handelinge. 1. uytcomste.
Rijck van goede,
Voorvvaer Barmherticheyt en Liefde (die te samen
als gisteren voor den noen, tot mynen huyse quamen)
my treften tot aen 'thert, beroerden mijn gemoet:
Maer als ick my bedenck, vvaer toe dit groote goet?
VVat is doch Eygen-eer vol onbarmherticheden?
VVaer toe dit kostelijck gaen? vvaer toe 'thovaerdich treden?
VVaer toe doch arme mensch dit prachtighe ghelaet?
VVaer toe doch desen staet? vvaer toe doch dit gevvaet?
Devvijl ick overdenck dat ick sal moeten sterven,
Tot aerde vveer vergaen, en al vvat aerts is derven,
De uren loopen om, de dagen ende vveken,
Maenden en jaren me seer haestich sijn verstreken,
Die vvech is komt niet vveer, den ouden dach die naect:
En d'eeuvvich is so lang, dies't hert in't lijf my haect,
Om vveten vvat ick heb te doen na de Schrifture,
Op dat mijn sonden ick in't ende niet besure,
De Pauvv' hoovaerdich treet, recht den staert drayt en svviert,
Als hy de pluymen siet daet hy med' is verciert,
Die schoon van vervve sijn: maer als hy daer na vveder
op sijne pooten let, slaet hy den staerte neder.
Soo gaet het oock met my de hovaerdy my quelt,
Als ick denck op mijn goet, aensiende 'tgroote gelt:
Maer als ick vveder in my selven overpeyse,
Dat ick in d'aerde moet, en hier alleen door reyse,
Soo schaem ick myner daet en late den moet sincken,
Devvijl de sonden voor den Heere groulijck stincken.
Siet hier comt eene die ick lange heb gevvacht.
| |||||||||||||||||
5. Handelinge. 2. Verschooning' | |||||||||||||||||
[Folio Mm4v]
| |||||||||||||||||
Barmherticheyt. Rijck van goede.
Naer dat de Maerte my de bootschap heeft ghebracht,
Soo ist nu tijt te gaen om 'tgeen is voorgenomen,
Ick meyn mijn suster sal haest met Schrifture komen:
Soo ick te recht sie hier staet de rijcke man,
Hy heeft my al in d'oog, soo ick bemercken kan,
ick gae hem te ghemoet.
Rijck.
Sijt vvel-gecomen vrouvve,
U edele gemoet met vreuchden ick aenschouvve,
Ick heb naer u verlangt, u suster comt zy me?
Barmherticheyt.
Ick meynden haer alree te vinden hier ter ste:
Ia denck vvel dat sy nu niet lange meer sal letten.
Rijck.
VVilt ghy te vvijle vrou u niet vvat neder setten?
De vvijl ghy dagelijcx loopt en u soo moede maect.
Barmherticheyt.
Het is onnoodich vrient, alsulcke reden staect,
Daer komt mijn suster aen.
Rijck.
Hier in ick my verblyde,
Maer vvie het sy daer gaen beneven hare syde?
Barmherticheyt.
'T is de Schrifture die't ons al kan maken vroet.
| |||||||||||||||||
5. Handelinge. 3. Verschooning.
Liefde. Barmherticheyt. Rijck van goede. Schrifture
D'eeuvvige Godt de Heer almachtich ende goet,
Diet alles kan en mach gemaect heeft ende mennet,
VVien niet verborgen is, die alle herten kennet,
V gonne vreed' en rust die hier vergadert sijt.
Barmherticheyt.
Amen, het sy alsoo, komt by ter goeder tijt,
Naer u soo hebben vvy gevvacht met groot verlangen.
| |||||||||||||||||
[Folio Nn1r]
| |||||||||||||||||
Liefde.
Soo vvillen vvy vvat goets beginnen aen te vangen,
Seg soon gedenct u noch vvat lest voor vvoorden vielen?
Rijck.
'Tis daerom dat ick soeck de salicheyt der sielen,
My lust te hooren meer, soo ic't vervverven mach.
Liefde.
Siet de Schrifture sal u halen voor den dach,
VVat u te doene staet soo ghy vvilt salich vvesen.
Rijck.
Dies sy de goede God gedancket en gepresen,
Ick hoore vlijtich toe alst u belieft begint.
Schrifture.
Als ghy in u land oft stat een armer broeder vint,Ga naar margenoot+
V hand niet toe en hout, noch 'therte niet verherdet,
Maer leent hem mildelijck, dat hy gheholpen vverdet,
Ia sonder jet daer van te hopen leent, u loonGa naar margenoot+
groot vvesen sal, en ghy sult vvesen Godes soon,
Maect u vrienden, en vvilt van uvven rijckdom langen,Ga naar margenoot+
Op dats' u by gebreck in Godts voorstede ontfangen,
Helpt den elendigen nootdruftigen te recht,Ga naar margenoot+
Verlost hem die daer sit by 'tgodloos volck in hecht,
VVel die barmhertich is, vvant hy sal eeuvvich blyven,Ga naar margenoot+
Hy stroyt uyt ende geeft den armen van sijn schyven,
Maer sijn gerecht (devvijl hy sulcx te doene poocht)
blijft eevvelijck, sijn hoorn met eeren vvort verhoocht,
Die d'armen geven, is of sijt den Heere teldenGa naar margenoot+
Het goede sal hy hun tot betering vergelden:
Soo vvie den schuldenaer sijn pond vveergeeft in noot,Ga naar margenoot+
Den naeckten kleet: en hem die honger heeft geeft broot,
Dat is een vromer man, die sal met grooter eereGa naar margenoot+
vervverven blydelijck het leven, spreect de Heere,
Soo vvie tvvee kleeren heeft, doet vvel dat hy d'een geeftGa naar margenoot+
die naect is: alsoo oock met uvve spyse leeft,
VVanneer ghy maeltijt maect, soo noodet tot u spyse,Ga naar margenoot+
Ghebreckelijcke, blinde, kreupel' en gryse,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn1v]
| |||||||||||||||||
Ghy sult gheluckich sijn devvijl sy hebben niet,
V loon sal groot sijn als d'opstandinge gheschiet,
Dus vrienden doet vvat goets, den armen vvilt verheugen,
Hantreyckinge vvilt doen, soo veel ghy sult vermeugen:
Vergeet den armen niet als ghy eens vrolijck teirt,
Soo sal u comen toe de vreucht die ghy begeirt,
Ga naar margenoot+Deylt onder velen uyt, het over lang' vergaerde,
G'en vveet vvat ongeluck kan comen op der aerde.
Godt spreect: siet Sodom vvas hoochmoedich, ende gaf
den armen niet, daerom quam over haer de straf,
En hebse vvech gedan, om dese hare sonden.
Barmhert.
Ga naar margenoot+Daeromme mynen raet by u vverd' goet gevonden,
Laet u gevallen, dat door de gerechticheyt
de sond' u late los, soo datse van u scheyt,
Van misdaet ledicht u daer ghy me zijt beladen,
Bevvijsend' (alst behoort) den armen u vveldaden,
Soo heeft de Heer u Godt met uvve sond' gedult.
Schrifture.
Ga naar margenoot+Vercoopt dat ghy besit, geeft aelmoes, maect en vult
u buydels by den Heer, die nimmer en verouden,
Een schat die niet vergaet, maer eeuvvich moocht behouden
in Godes rijck, alvvaer geen dief kan nemen van:
Daer neven geene mot daer jet van schenden kan:
VVant vvaer u schat sal sijn, daer sal sick 'therte vinden.
Liefde.
Dan sult ghy roepen, en de Heer u den beminden
antvvoorden, en vvanneer ghy schreyen sult, sal hy
u spreken toe, siet hier ick ben u vaste by,
V schoon licht sal alsdan opgaen in duysternisse.
Schrifture.
Ga naar margenoot+VVel sy den mensche die soo goet is van gevvisse,
Ga naar margenoot+VVie den geringen doet gevvelt oft overlast,
Sijn Schepper lastert hy, en op hem niet en past,
'tVVelck een verschricken is: en vveder daer en tegen,
Hy eert Godt, die daer is den armen toegenegen,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn2r]
| |||||||||||||||||
Soo ghy volmaect vvilt sijn ons Salichmaker spreect,Ga naar margenoot+
Alsoo dat aen u doen met allen niet ghebreect,
Gaet vvat ghy hebt vercoopt, en gevet die't bederven,
In 'tHemelrijck sult ghy een groote schat vervverven.
Dit hebbende ghedaen, com volget my dan na:
Recht na de Vader toe, daer ick voor henen ga,
En sy verkochten al haer goed'ren ende haven,Ga naar margenoot+
Na dat elck had van doen sijt d'een den and'ren gaven,
Een die becariget en vvordet 'tsijne quijt,Ga naar margenoot+
Een ander deylet uyt, en heeft meer t'aller tijt.
Ghelijc't bleeck aende vveduvv', vviens olie ende meleGa naar margenoot+
niet vverd' vermindert, maer behiel al even vele,
Hoe vvel sy daer van at, en dagelijcx af nam:
Na dat Elias daer in Sarepta by haer quam,
Die sy soo mildelijck vant vveynich heeft gegeven.
Rijck van goede.
Hier door ick in den geest soo heftich vvord' ghedreven,Ga naar margenoot+
Dat ick nu gheven sal ghelijck ick vvil en moet,
De arm-behoeftigen de helft van al mijn goet:
En heb ick jemants jet bedriegelijck oyt vonden,
vvilt dat het self hem vveer vier dobbelt vverd' gesonden,
Tot een bevestinge geef ick hier op mijn hant.
Bermherticheyt.
Ghy hebt vervvorven nu hier door alsulcken pant,
Die geensins kan vergaen, noch niet gestolen vvorden,
V lichaem sult ghy nu in vvitte kleeren gorden,
V blinckend' aengesicht sal geven eenen schijn.
Schrifture.
Volherdet ghy hier in soo sult ghy salich sijn.
VVant doen Sacheus had ghesproken sulcke reden,Ga naar margenoot+
Seyd' Iesus salicheyt is hem gheschiet als heden,
Met vast betrouvven dan gheduldelijck vervvacht,
De loon die daer toe staet, 'tself niet geringe acht:
VVant soo vvie mildelijck sayt, oock mildelijck sal mayenGa naar margenoot+
Het vvelck den sayer doch in geender vvijs can schayen,
Godt daer by maken kan dat t'allen tyden nu,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn2v]
| |||||||||||||||||
Alle genade sy in overvloet by u,
Op dat ghy hebbende ghenoechsaem alle dinghen,
De goede vvercken meucht in overvloet by bringhen.
Ghelijck gheschreven staet: 'tgoet heeft hy by gheleyt
Ga naar margenoot+den Armen; zijn goetheyt,, gheduert in eeuvvicheyt.
Siet in den Ioncsten dach, den grooten Vorst der Vorsten,
Siend' aen zijn rechte hand' de geen die naer hem dorsten,
Sal spreken minnelijck; Komt ghy nu al ghelijck,
Die daer ghesegent sijt, besit het Coninck-rijck,
'tVVelck u van aenbegin des vveirelts is bereedet:
VVant ick met naect ghevveest, ghy hebbet my ghekleedet:
Hong'rig ben ick ghevveest, ghy gaeft my spijs te danck:
Dorstich ben ick ghevveest, ghy gaeft my goeden dranck:
Ick vvas een vreemdeling', ghy heb my in ghenomen:
Als ick ghevangen vvas, soo zijt ghy tot my komen:
Ick hebbe kranck ghevveest, ghy hebbet my besocht.
Dan sullen die te saem 'thooft steken inde locht,
En segghen: Heer, vvanneer sijt ghy van ons ghevonden
dorstich oft hongherich, dat vvy u laven konden?
VVanneer vvaert ghy doch kranck, ghevangen ofte naect,
Daer 'tuvver hulpe vvy eens by u sijn gheraect?
Hierop de Coninck hun antvvoordende sal spreken:
Voorvvaer ick segghe u, ghy liet my niet ontbreken:
VVant vvat ghy hebt ghedaen de minste van de mijn,
(Van d'Arm' ist dat ick spreeck, die myne broeders sijn,)
Dat hebt ghy my ghedaen, ghy sult u loon ontfanghen.
Tot d'ander die verschrict staen met betraende vvanghen
ter slincker spreken sal: Vervloecte gaet van hier,
Daer niet dan vveedom is in't hels verschrick'lijck vier,
Daer onbarmherticheyt en nydicheyt steets heng'len,
Het vvelck bereydet is den Duyvel en sijn Eng'len:
Hong'rich ben ick ghevveest, geen spyse ghy my gaeft:
Dorstich ben ick ghevveest, ghy hebt my niet ghelaeft:
Herberch heb ick gesocht, by u ick geene vonde:
Ghy hebt my niet ghekleet, daer ick naect by u stonde:
Doen ick ghevangen vvas, en sieckelijck met smart,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn3r]
| |||||||||||||||||
Kreeg van u geenen troost, niet eens besochten vvart.
Dan sullen sy beanxt oock spreken: segt ons Heer,
VVaer, oft vvanneer vvy u doch saghen immermeer
kranck, dorstich, hongherich, ghevangen, sonder kleet,
Oft vreemdeling', dat vvy voor u niet vvaren reet?
Voorvvaer sal segghen dan de Coninck hooch gheseten
voor een antvvoort, (hier op soo sult ghy lieden vveten,)
VVat ghy de minste niet van dese hebt ghedaen,
Dat hebt ghy my oock niet: daeromme sult ghy gaen
met beving' en ghesucht d'eeuvvighe pyne lyden:
Maer de rechtvaerdighe in d'eeuvvighe verblyden.
Onthout, let op u stuck' ick gae, ick heb gheseyt.
| |||||||||||||||||
5. Handelinge. 4. Verschooning.
Rijck van goede. Liefde. Barmherticheyt.
Ghy Liefde bid ick u van my doch niet en scheyt:
En ghy Barmherticheyt vvilt stedes in my vvercken,
V by sijn doch alleen mijn svvackheyt kan verstercken:
Ick vvorpe nu van my, vvat vveirels men bevint,
Te lang' ben ick ghevveest verstocket ende blint.
Neem desen Tabbert vvech, k'en mach hem niet meer luchten.Ga naar margenoot+
Liefde.
Soo ghy vast hout aen ons, en hoeft ghy niet te duchten,
Oft ghy sult salich sijn, alst voor ghesproken is.
Rijck.
O lieve vvaerde vrou ick houdet voor ghevvis,
Dies hoop' ick vlytichlijck door u hulp nae te comen,
Het gheen ghy hebt ghehoort, ick voor my heb ghenomen:
VVant alle mynen sin tot goet te doene strect.
Barmherticheyt.
Soo is Godts geest door ons in't herte u vervvect.
Dies laet ons dan de Heer hier over t'samen dancken.
Liefde.
Godt goedertieren Heer, behoeder van den krancken,
Een Broeder van degeen die arm van geeste sijn,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn3v]
| |||||||||||||||||
Naect, dorstich, hongherich, ghevangen oft in pijn
VVy dancken u dat ghy verlicht hebt vele menschen,
Die al (alst hier gheschiet) om 'tgoet te doene vvenschen:
Vvve litmaten, die seer qualijck sijn ghestelt
om eenich vverck te doen, mits d'outheyt die hun quelt,
De vvijl men mildelijck als nu bestaet te gheven,
VVaer toe de meestendeel van't volck vvel vvort ghedreven,
Door uvven Heyl'ghen geest, door liefd' van uvven Soon:
O Vader die daer sit in uvven hooghen Troon,
Gheeeret en ghedient van menich duysent sielen:
VVeirt giericheyt van hier, die veel goets can vernielen,
En doch hoe langs hoe meer noch andere verlicht,
Op dat men t'uvver eer meer sulcke Huysen sticht.
Amen. | |||||||||||||||||
Slot-reden.
Leergierige. Verthoonder.
Dit heb ick nu ghesien, en hoop' het vvel t'onthouvven.
Maer segt Verthoonder doch, vvat gaeft ghy ons t' aenschouvven
in dese beelden stom soo onbevveechlijck stil?
Verthoonder.
Leergierige het self ick u verklaren vvil,
De vvyle ick in u soo grooten vlijt can speuren,
Tot sterckingh' van het geen ghy hebt ghehoort te veuren.
Dese verthooninghen sijn beelsche vvijs gheschiet:
Die aen de rechte syd' verthoont en ons bediet,
Hoe Tabitha (een Vrou die groote aelmoes dede)
ghestorven, vvederom door veler VVed'vven bede
van Petro vvirt vervvect, en vveer in't leven bracht,
VVaer over sy te saem aensaghen Godes macht.
En even ook alsoo, vvie d'Arme mild'lijck gheven,
Verrysen sullen, en vervverven 'teeuvvich leven.
Het geen ter slincker hant voor ooghen vverd' ghestelt,
Toont ons de grouvvelen, de pijn, anxt ende gevvelt,
Die d'onbarmhertighe hier nae sal over comen.
Naer het exempel by den rijcken vvreck ghenomen,
| |||||||||||||||||
[Folio Nn4r]
| |||||||||||||||||
En in het midden ons het vvesen vvord' verthoont
der geener die alsoo in eeren vverd' ghekroont,
Als hy gheraket mits syne barmherticheden,
Hier uyt dit tydelijck in't eeuvvich huys van vreden.
Hy vvort seer fray verciert met vvitte kleeren fijn,
Daer by sijn aenghesicht heeft eenen claren schijn,
Ghericht als een Pilaer des Tempels hooch verheven,
Op't voor-hooft hadde hy des Heeren naem gheschreven,
Liefd' en Barmherticheyt hem vvesen daer het Lam,
Op Sions schoonen berch, met vreucht sijn ruste nam:
De goude Mueren schoon, de costelijcke vvercken,
Met Iaspis en ghesteent, verciert in alle percken,
Voor ooghen stelden ons den overgrooten schat,
Van't nieu Ierusalem, Godts vvoon-plaets en sijn stat:
De Bruydt des suyver Lams, en d'erve sonder vlecken,
VVaer nae dat sulcke deucht den menschen doorgaens trecken.
Dit stae u dag'lijcx voor, slaet hier op vlytich acht.
Leergierige.
Op dat ick 'tselve doch te beter noch ghedacht,
VVenscht ick vvel ander mael te siene dees Verthooning',
Verthoonder.
Soo staet een vveynich stil, de Straf en de Belooning'
ick noch eens thoonen sal, op dat een yder mach
bedencken alst behoort op synen lesten dach.
Leergier.
Ick danck' u vvaerde man, ick danck' u die't ghemoet
aldus bevveghen kont van't quade tot het goet:
Men sal voortaen by my meer medelydens vinden:
Verthoond.
Dit neemt alsoo in danck, en maect u Godes vrinden,
Door de barmherticheyt, en liefde tot den Armen:
VVie hunder sich ontfarmt, Godt sal hem oock ontfarmen.
VVt levender jonste. Recht moet recht zijn. |
|