Const-thoonende juweel
(1607)–Zacharias Heyns–
AuteursrechtvrijBij de loflijcke stadt Haerlem, ten versoecke van Trou moet blijcken, in't licht gebracht
[Folio Y2r]
| |||||||||||
Personagien.
| |||||||||||
Cort bewijs, of vermaen-reden vande voorsz genomen Personagien.DEn Gelt-hebbende Mensch wort hier voort gestelt als de nodichtse tot de Loterie, ende den Armen in alles met zijn gelt te mogen helpen. Quistgoet ende Vreckheyt, eendeels om Goeielick den Ommestanders ende Toehoorders wat te vermaecken, ende eensdeels om dat den Gelthebbenden mensch licht tot d'een of d'ander genegen is, mer om hem op den goeden wech te brengen. So comen voorts de Godtsalige Hoop, ende Vreese voor Straf. Naer dat oude ende schriftelick Spreck-woort, Oderunt peccate boni vi tutis a mote. Ende Oderunt peccate mali fr midine pene. Vaderlicke sorch ende de oude biddende Mannen worden voort gestelt om te bewysen den noot der Armen. Ende ten laetsten comen de Liefde ende Trouw, om den Gelt-hebbende mensch geheel ende al te bewegen tot troost der Armen, ende de Vreckheyt, mits dien geenssints gehoor te geven. De Liefde achtervolgende 'twoort ofte devijs Liefd' es 'tfondament. Ende de Trou, achtervolgende 'twoort ofte devijs Trou moet blijcken. | |||||||||||
Van de eerste Geschiedenis de eerste uytcomst.
Quistgoet. Vreckheyt.
O VVerelts sot gelaet, vvat doet ghy my beginnen?
Ontstelt is my het hert, verheucht ben ick van binnen,
'Tis al vreucht' en geneucht, dat ick neem byder hant:
De vvijste acht ick my, jae cloucste van't heel lant. Hy smijt een bal wech met een Raket.
VVant ick nu mijn verstant tot vreuchden can begeven.
'Tsa, 'tsa, vliecht nu daer heen, ongeneucht zy verdreven:
Ick moet nu al dit volc beschencken metter daet, Hy worpt Suycker,
Den milden gever is doch vvelcom vrouch en laet.
| |||||||||||
[Folio Y2v]
| |||||||||||
Vreck.
Sorch hoe bevangt ghy my, hoe cont ghy my 'thert vellen,
VVaer ick gae ofte stae, mijn sinnen haer ontstellen,
En soucken al by een te houden 'tgelt en 'tgoet:
Dat alle ding dier is, dat geeft mijn cleynen moet;
Men can om vveynich gelts doch niet seer veele coopen,
Daer vvat t' ontfangen is, daer sal ick vvel haest loopen:
Maer uyt te geven maect mijn herte svvaer verdriet,
Die schotich is te buyl, die raect noch vvel te niet.
Quist.
In de comst van dit vvijf ben ick te seer vervvondert:
En 'tsou voor mijn vreemt zijn, soo't nu niet fel en dondert:
VVant gelijcheet' end' cond' een d'and'ren tegen zijn,
So is dees' vrou end' ick, voorvvaer vvy plegen fijn
als tvvee vianden groot d'een d'ander seer te schouvven:
Ick moet vernemen eens vvat zy hier meent te brouvven.
VVel blom der vrouvven schoon, vvat doet ghy hier ontrent?
Vreck.
Ick ben op 's Heeren straet, daer elck vry ongeschent,
van ijemant aengerent, mach gaen met rust en vreden.
Quist.
Nu vrou ghy spreect seer vvel, en 'tgelijckt oock vvel reden,
VVilt naerder treden eens, en hoort my oock een vvoort.
Vreck.
Als ick u maer en sie, ben ick op u gestoort,
V vvesen rechte voort en can my niet behaegen.
Quist.
Nu ghy my so veel segt, nu moet ick u naem vraegen,
Hoe zijt ghy doch genomt? segtet doch vry recht uyt.
Vreck.
VVat sout u helpen doch, of ick gaef 'tlavuyt,
Ic ben een schoone bruyt, een vreckich mensch mitsdesen,
V voortstel en bedrijf vort van my heel mispresen:
Dus pact u uyt mijn ooch, t' is met u al verkerft.
Quist.
VVie ben ic dan segt my, dat ghy sulcx seggen derft:
| |||||||||||
[Folio Y3r]
| |||||||||||
Ic hebbe hier vervverst vroomheyt en mild'heyt dapper.
Vreck.
Een Quistgoet zijn ghy vrient, en een oprecht opsnapper,
In't Tucht-huys ghy vvel dient, of ijevvers gestelt vast
op een Indiaensch schip, dat vvort u toegepast,
Ghy vvort daer me verrast, vvant sulcx dient uvv's gelijcken.
Quist.
Vrou gierigaerts comt hier so prat en moedich strijcken,
Die gansch niet vvaert en is dat sy op aerden vvoont:Ga naar margenoot+
Sy sou vvel eten dreck, so carich sy haer toont,
Sy en souct voorvvaer niet een doijt hier te verteeren,
En van haer schoon chiraet sou elck hem vvel verveeren:
Magerman roert de pot dats haren besten vrint.
Vreck.
Ia man vvaer elck een so als ick vvel ben gesint,
Daer souder lief kint so veel niet bancqueroet spelen,
VVant mijn sorch die beclijft u mild'heyt die doet quelen,
Die veel stort en verquist, die en vraecht nieuvvers naer.
Quist.
Nu daer is al vvat an, ghy schijnt te seggen vvaer,
Ick doet met vreuchd' eenpaer, en ghy met sorch beladen,
VVat sal u comen doch 'tgelt naer u door te staden?
Ick leef met vreuchden soet, en ick slaep dat ick ronck:
En vvanneer soud' ic't doen, dan tervvijl ick ben jonck,
Als ick door grijsheyt pronck, dan sal ick schaffen vvijsheyt.
Vreck.
Neen, neen, ick seg in veel te sparen doch den prijs leyt,
En so mijn advijs seyt, 'tversoet den ouden dach.
Quist.
Ick prijs lijftocht voor 'tgelt, als ic't heb of oyt sach,
V sorch end' u geclach en can my niet vermaecken,
Met schoone vroutgens fris ter tafel, dat sijn saecken
die 'thert verquicken vvel, sulck bedrijf prijs ick meest.
Met vvat jaecht u doch uyt, seght my dat onbevreest;
Comt ghy hier houden feest, om uyt de mand' te eten?
Vreck.
| |||||||||||
[Folio Y3v]
| |||||||||||
Heb ick vvat in mijn mand', moet mijn dat zijn vervveten,
Ga naar margenoot+Ick prijs de beeten goet, daer ick me maec goet chier:
Schoon vvater drinc ick vvel, of oock goet drie duijts bier.
Als ghy so daer so hier, den Rijnschen vvijn gaet drincken.
Dies com ick hier by 'tvolc om elck te doen gedincken,
Dat zy heel sparich zijn, end' bevvaeren haer gelt.
Quist.
Comt ghy hier daerom uyt, ist so met u gestelt?
Met cracht ende gevvelt sal ick haer anders leeren,
Laet vreuchde en soulaes nu hier in Stadt vermeeren:
VVant te verteeren veel maect nering t'allen cant,
Is yemant sonder gelt, die spreeck aen 'tbeste pant,
Neemt vreuchd' doch byder hant, vvilt danssen springen bly,
Ga naar margenoot+Ick gae deur, met u sorch sult ghy niet dvvingen my.
Vreck.
Cleyn achter dencken doet verteeren gelt en schat,
En alst dan door de keel is, vvie heefter dan of vvat?
'Tis dan den rechten pat, om naer 'tGast-huis te trecken.
Dies is mijn recht gemoet om goe sorch te vervvecken:
VVant 'tvvaer goet dat elck een hem vvijs'lick vvel bedocht,
En zijn gelt heel' vast hiel, so lang als hy vvel mocht,
Den vogel inde hant en sal u niet bedriegen,
Ga naar margenoot+'Tis beter sulcken een, dan thien die in't vvilt vliegen.
| |||||||||||
Vande eerste Geschiedenis de tweede uytcomst.
Gelthebbend' mensch, Quistgoet, Vreckheyt, een Bedelaer.
Hoe qualick is den mensch nu hedens daechs daer aen,
Alst al geloopen is, en 'tbest al om gedaen,
So is men noch begaen, vvaer elck met 'tgelt sal blyven:
Ga naar margenoot+Ick heb vvel gelt, mer vvat sal ick daer me bedryven?
VVant hou ic't lang by my, 'tis claer mijn schade groot,
En door 'tuytstetten van 'tgelt comter veel in noot:
VVant 'tuytstellen is bloot quaet yemant te betrouvven.
| |||||||||||
[Folio Y4r]
| |||||||||||
En mits de Lombart gaf veel vvoeckers, liet ic't houvve
hem: met dat is nu heel uyt, oock 'tgeloof en gebiet
by de Coop-luyden is oock diemael groot verdriet:
Op vaste gronden siet, vvil elck seer vveynich geven,
End'ick had gaerne veel, vvant t'is nu dier te leven;
Den besten raet vvaer goet om verseeckert te zijn.
Quist.
VVel Vader geeftet my, ick sal u helpen fijn,
Ick ben den dienaer dijn, die sulcx vveet te handelen.
Gelth.
Iae maer men most met my met goeder trou vvandelen:
Soud' ghy my vveten vvel te stellen goeden borch.
Quist.
Ba jae, in trouvven jae, en hebt voor mijn geen sorch.
Hier comt dit out VVijf vveer, die salt vveer al bederven.Ga naar margenoot+
Vreck.
Als ick de VVerelt sic ick moetet schier besterven,
Hoe cost'lic is het volck hoe cost'lic is't gecleet,
Heel cost'lic is den tijt, ick sie mijns herten leet,
Elck is hoevaerdich breet, al blijftet te betalen,
'Tis vvonder vvaer zijt al beloopen ofte haelen;
Ick prijs 'tgelt inde kist, met menich schoon stuc gout,
Het comt so vvel te pas als men traech vvort en out,
Het troost ons het verflout, dat geraeckt is in schaden.
Gelth.
Dit VVijf dat is vvel vvijs, 'tvvaer goet met haer beraden,
Cost zy my helpen slechts aen vast en groot gevvin.
Vreck.
VVel vrient ghy schijnt besvvaert, vvat hebt ghy inden sin?
Hebt ghy behagen ins sulc een out vvijfs manieren?
Gelth.
Ick ben in't hart ontstelt, noch mach ick niet luyt tieren,
End' yemants trouvven raed, vvaer my een vaste cruck.
Vreck.
Al 'tgeen dat ick vermach, het zy oock in vvat stuck,
is t'uvven diensts geluck, vvilt my doch niet versvvygen.
| |||||||||||
[Folio Y4v]
| |||||||||||
Quist.
Tis een soet beetgen, jaet ghy meuchter lust na crijghen,
Sijn vijghen nu paertsdrec? so is de saeck onclaer.
Vreck.
Mer doch vvie sijt ghy dan, ghy schijnt vol sorchs voorvvaer,
VVilt vry treden vvat naer, en my u saeck ontdecken.
Gelth.
Ick ben een sulcken mensch die niet vveet te bestrecken
'tgeen vanden Heer my is gegheven en ghegont,
Ick soud' niet gaerne hier in d'aerd begraven 'tpont
dat ick ter deser stont heb van den Heer ghepresen.
Vreck.
Ick merck ghy sijt vol gelts, en so besvvaert mitsdesen,
En 'tis vvel reden oock, vvant 'tbesvvaert menich mens.
Quist.
Had' ic't in mijnen hant den vvech vvees ic't naer vvens:
hoe datmen't in dees' grens, sou moghen vast belegghen.
Gelth.
VVat soud' ghy daer medoen? vvilt my sulcx recht uytseggen,
Het mach so sijn ick sal heel volghen u advijs.
Quist.
Besteden soud' ic't claer aen lijfftocht sijt ghy vvijs,
Soo creecht ghy daer off prijs, en oock van rustich bancken.
en teeren van voor off een schelling op twee blancken,
Het vvaer versekert dan voor eenich bancqueroet
by hubse deernen fraey, Och daer ist immer soet
Den Rinschen coelen vvijn, van suyckergoe bancketten,
Daer machmen ancxst en sorch vvel op d'een sijde setten,
En dan vveet yder een vvaer dat doch blijft sijn gelt.
Gelth.
Ghy en dient my gansch niet, de sorch ghy meer versnelt,
VVaer ick dan niet gequelt om aen ander te gheraken?
Quist.
Affborghen most ghy't d'een, en uvve schult versaecken,
U sorch is al te groot, ghy sorcht doch al te veer.
Bedelaer.
| |||||||||||
[Folio Z1r]
| |||||||||||
Den Armen staet doch by het loon, dat geeft de Heer:
Ick van hier schier ter neer, vvant ick heb niet om t'eeten.
Gelth.
Laet my ongequelt vrient, ick heb my al gequeten,
Het hooft is my ontstelt, ghy comt in't quaet saijsoen.
Bedelaer.
Nu vroutgen ick bid u, vvilt ghy het beste doen?
VVilt mijnen honger voen, end' mijnen dorst vvat slissen.
Vreck.
Iae vrund' al heb ick vvat, ick en macht selfs niet missen,
Had' ghy 'tuvv' vvel bevvaert, ghy leet nu geen verdriet.
Bedelaer.
Och jongman ick bid doch, mijn ellend' vvel aensiet,
Geeft my van 'tuvve ijet, en vvilt u mijns ontfarmen.
Quist.
Niet liever en doe ick dan geven aen den Armen:
Mer 'tis mijn leet, mijn buyl heb ick niet byder hant.
Bedelaer.
Dus vvijst men d'Armen hier nu meestendeel van cant,
Ist niet een groote schant, O Heer vvilt ons vertroosten,
VVat helptet datter nu veel cooren comt van Oosten,
Als 'tvolck ons niet en geeft, 'tis reden dat 'thert truijrt.Ga naar margenoot+
Vreck.
Dit is gild' van u volck, dus vvort u vverck besuijrt,
Dus gaetet buijrt aen buijrt, die 'tgoet te vrouch verbrassen.
Daerom doch lieve vrient, vvilt op den haspel passen,
Hout u duijm inde hant, dat is vvel veer het best.
Quist.
So ghy volght haren raed', so hebt ghy 'tarchst op't best,
Veel liever had ick pest, dan sulck een bruijt te leyden:
Die vreckich is van aert, sal selden cost bereyden:
VVant zy bleef schier vvel doot, om de vvaerd' van een duijt,
Slecht eeten en slecht in haer cleeren is dees' bruijt,
Die vvoont by dese druijt, die moet vvel leeren vasten,
Suijr vvey is haren dranck, vvat noot sy doch al gasten:
So ghy haer volgen vvilt, u leven is vercocht.
| |||||||||||
[Folio Z1v]
| |||||||||||
Vreck.
Veel beter ist verspaert, dan licht om hals gebrocht,
Die 'tsparen heeft besocht, daer siet men rijcdom meeren,
Eer ghy een doijt uyt geeft, vviltse driemael om keeren,
En hout u gelt by u, so blijft ghy vvel gerust.
Gelth.
Tot geen van tvveen heb ick een sonderlinge lust,
So 'tgelt my niet en blust, vvaer soud' ick dan of leven,
Niet gaerne soud' ic't oock verbrassen of vvech geven,
Ghy sijt te gierich vrou, alst blijct aen uvven staet.
Quist.
Die in haer handen raeckt, sulck een 'tniet vvel en gaet
Splijtpenning, selden vroo, dat sijn haer gespeelinnen:
Dus hout het vry met my, ghy sult noch vreuchde vvinnen,
Elck sal beminnen u, ghy vvert ge-eert geacht.
Gelth.
VVant hy is daer best aen, die niet van sulck geslacht
is, noch met u verpacht, vvant 'tsal doch altijts falen;
Dies moet ick ander volck met voor-raet achter halen,
Die my doch raden 'tbest tot mijn eer end' prouffijt.
Ga naar margenoot+Dus gae ick deur mijn hart dat lijt nu grooten strijt.
Quist.
Dat visgen sijn vvy quijt, dat is ons al ontvlogen,
Ick had hem vvel alleen in't strick seer fray getogen,
Mer ghy bederfftet al, vrou suijr-muijl door't geraes.
Vreck.
Ghy sijt en blijft altijt een Quist goet armen dvvaes,
Ghy sijt niet van mijn aes, verscheyden sijn ons vvercken.
Quist.
Ghy sijt een grimster quaet, en ick doe vreuchd' verstercken,
Vaert nu vvel, ghy die sijt te gierich nae den aert.
Vreck.
Vaert ghy oock vvel, die oijt sijn schoone goet verspilde,
Ghy die doch niette mijt der vverelt hier verspaert.
Quist.
Vaert nu vvel ghy die sijt al te gierich na den aert,
| |||||||||||
[Folio Z2r]
| |||||||||||
Voor vrou Splijtpenning sijt ghy doch te recht vermaert.
Vreck.
En ghy voor een Quistgoet, end' voor een groot vuijl gilde.
Quist.
Vaert nu vvel ghy die sijt te gierich na den aert.
Vreck.
Vaert ghy oock vvel, die oijt sijn schoone goet verspilde,
Hy vvaer seecker niet vvijs die ons om ons vel vilde.
| |||||||||||
Vande tweede Geschiedenis de eerste uytcomst.
Gelthebbend' mensch, Vier arme oude mannen. Godsaliche hoop. Vreese voor straff.
O gelt vvat cond' ghy den mensch hier al in't hooft bringen,
Ghy cont hert en gemoet dan hier dan daer toe dvvingen,
Den mensch maect ghy ontstelt, en brengt hem dick in pijn,
Ten is oock niet vvel goet heel sonder gelt te sijn,
En die't teveel heeft fijn, die doettet seer besvvaren,
Becommert is elck een hoe hij't vvelsal bevvaren:
Doen ick sulcx niet en hadt, ick leeffde met rust fier,
En nu ic't al veel heb, can den gelt-dorst niet hier
gelaeft zijn by manier, mer g'lijck de vvolckens vliegen,
So drijft my mijn gepeijs, de sorch en mach niet liegen:
'Tvleijsch is niet alleen traech, becommert is 'tgemoet,
Het gesicht van 'tschoon gelt is vreuchden, rijck en soet,
Mer groote sorch die doet, hoe ment vvel sal besteden,Ga naar margenoot+
Elck een ging gaerne vast, alst oock vvel is een reden,
En ijemant die veel geeft, is meest vol arch en list,
Als ment t'ontfangen meent, dan vvortet vvel gemist,
Dan ist qualick gegist, en maect hem heel beladen.
Och vvist ick eenen vrient, die my het best mocht raden:
VVant goeden raed' in' noodt behouft elck in't gemeen,
Een vrundt in noot is goet, als ons naect groot gevveen.
Vier oude Mannen comen uyt.
d'eerste spreect.
| |||||||||||
[Folio Z2v]
| |||||||||||
Ist niet een arme saeck, die ons gemoet doet suchten,
Ons leden sijn heel svvack, het hert vol ongenuchten,
D'een doof en d'ander lam, de rest creupel of blint,
Voortijden vvaren vvy tot vvercken vvel gesint,
Mer nu elck hem bevint besocht met svvaer elenden:
Och vvy en vveten schier vvaer vvy ons sullen vvenden,
Om hulp bijstant of troost, elck een verlaet ons heel;
Och vvaer daer ijevvers doch een plaets voor ons den deel,
Dat vvy out mannen, veel troost mochten noch genieten
Den tweeden.
VVy bidden door den noot, die ons vvel mach verdrieten.
Den gang is by ons traech, vvy connen qualick voort.
Och ginder sie ick een, gaen vvy hem eens aen boort;
Och Vader ongestoort, deelt ons arm oude menschen.
Gelth.
De Heer sy uvven troost, ick help u veel te vvenschen,
Ick heb nu geen cleijn gelt, vvacht op een ander mael.
Ga naar margenoot+Den derden.
Dus varen vvy nu meest, 'tis de gemene tael,
Ick sie volck sonder fael, met die salt ons vvel lucken,
Den vierden.
Och Vrouvven deelt ons vvat, den noot vvil ons verdrucken,
VVy sijnder quaelick aen, d'armoed' die dvvingt ons seer.
Godtsa.
Ga naar margenoot+Neemt dat in Gades naem, u hulp sy voorts de Heer,
Hy is hoop en troost meer, als den mensch can vergelden.
Vrees voor st.
Ga naar margenoot+Schand' sou hy hebben claer, die sulcx niet en ontstelden,
En niet helpt naer sijn macht: neemt broeders dat in danck.
Den eersten.
De Heer sy uvven loon, ons vergelding' is cranck,
Dits eenen blyden ganck, dit sijn tvvee vvaerde vrouvven,
Ga naar margenoot+Ock een seer cleijne gift, die helpt ons uyt benouvven.
Vrees voor S.
O boose vverelt snoo, vat cond' ghy al aenrichten,
VVat cond' ghy valscheyt groot en listich bedroch stichten,
| |||||||||||
[Folio Z3r]
| |||||||||||
De broederlicke liefd' en trou sijn cleyn geacht,Ga naar margenoot+
'Tis al om groot gevvin daer elck een nu naer tracht,
'Tsy met recht off met cracht, daer vvort niet om gegeven.
Ick Vrees voor straffe ben schier heel uyt 'tlant gedreven,
Elck doet dat hem belieft, heel stout en onbevreest.
Godsa.
Elc roupt naer groot gevvin, die hoop behaecht haer meest,
De hoope naer den geest Godsalich en met eeren,
Die is niet eens geacht, tot gelt en goet sy keeren;
VVant 'tgaet soo't gaet, 'tis goet, al vvaer't ooc hoer off dieff,
Heeft ijemant mer slechts gelt, hy is vvelcom en lieff,
Men sal hem doen geen grieff, van vvaer hy't heeft gecregen,
Gelth.
Ick sieder nu daer tvvee, ick hoop 'tsal sijn te degen,
Ick moet haer spreecken eens, sy schijnen hooch befaemt.
Ick moet u groeten hier, also het vvel betaemt,Ga naar margenoot+
Elc so ghy sijt genaemt, vrindinnen seer prijsvvaerdich.
Godsa.
VVie sijt ghy doch die tot ons hier nu comt so vaerdich?
Maect u aen ons bekent, ghy schijnt doch heel verbaest.
Gelth.
Den Gelthebbende mensch, nu t'eynden raed' by naest,
Niet vvetend' nu met haest, vvat ick met 'tgelt sal maecken,
VVaer ic't besteden sal, sulcx doet my vlytich haecken.
Dit is al mijn gepeijs, daer toe strect mijn verstant:
Weet ghy voor my vvat raet, staet my by clouck ter hand;
Dies verclaert my eens nu, vvaer sal ic't vvel beleggen?
Vrees voor S.
VVel hebt ghy nu veel gelts? sach ick u niet ontseggen
een aelmis aen dees' vier oud' mannen ongesont?
Schaemt ghy u die daet niet, is dat een Christen gront
die vvy den Armen al behooren toe te dragen?
Godsa.
Hebt ghy veel gelts, en comt ghy ons noch om raet vragen
vvaer ghy't besteden sult, en vvijst dit volck voor by?
'Tis qualick claer gedaen seg ick van herten vry,
| |||||||||||
[Folio Z3v]
| |||||||||||
Datghy haer sijt party, 'tsijn immers Christen leden:
'tFy laet gy een stuc gelts aen haer nu te besteden,
Och Gelt hebbende mensch vvat hebt ghy inden sin?
Vrees voor S.
Hy tracht na't eeuvvich niet, mer naer het aertsch gevvin.
Gierich ick hem bevin, en met veel sorch bevangen,
VVeet ghy niet hoe dat sy al vaeren die 'thert hangen
aen VVouckenaers proffijt? met schand' sy sulcx bestaen,
Die 'tghevvin soucken groff, hoe ist haer al vergaen?
Al doetmen haer 'tvermaen, 'tis groot verlies ten lesten.
Gelth.
VVie sijt ghy doch ghy tvvee' raed my bid' ick ten besten:
VVant u te volghen naer heb ick beslooten vast.
Godt. sal.
Ick ben de goede hoop, die voor mijn pijn en last,
Daer men my met aentast, off voor Christ'licke deuchden
hoop te besitten, naer by Godt volcomen vreuchden,
Diet al vergelden sal, ja 'tminste goet vverck hier,
Ga naar margenoot+'tGebreck dat in my is hoop ick vast en sterck schier:
dat Christus goedertier, mijn lyden sal versoeten,
Door sijn genaed' alleen diet al voor my can boeten,
Mijn hoop Godtsalich goet is sulcx vrouch ende laet:
Door sulck hoop ick vervveck elck een tot charitaet.
En doe der lieffden staet, in 'smenschen harte groeijen.
Vrees voor S.
End' ick ben Vrees' voor straff die elck een doe verfoeyen,
Ga naar margenoot+Die haer hant sluyten vast als yemant lijt gebreck.
Ick Vrees voor straff, ben die elck een sijn hart vervveck
dat hy vliet de schand-vleck, die hy sou moghen haelen
Ga naar margenoot+aen d'arme menschen teer, vreest straff vvilt daer naer taelen:
Dat ghy Godt en d'eer hier aen d'armen doet genouch.
Gelth.
Och ghy tvvee raeckt mijn hart, ick geeff my tot gevouch,
Ick vvil vvel inden plouch, en doen naer uvven vville.
Ick ben vvel rijck van goet, ick hou my slecht en stille:
Mer ick volch nu u raet, ick hebt al overdocht.
| |||||||||||
[Folio Z4r]
| |||||||||||
Godsa.
Deelt dan den Armen milt, dan hebt ghy't recht besocht,
Souct 'tHemels heerlicheyt, de rest sal u gevvorden:
VVilt met een vaste hoop u lendenen omgorden,Ga naar margenoot+
Denct de Heer is met u, die 'tal vergelden sal.
Vrees voor st.
Besteet u gereet gelt, sorcht voor geen ongeval,
Op vaste gronden al, naer oorlof vande landen,
Niet op lichtvaerdich volck, off op gegeven panden,
De straf sou anders u in't lest noch volgen naer.
Godsa.
Mer denct op d'Armen meest, ick bid's u lieve vaer,
Haer die daer suchten svvaer, vvilt doch met troost verstercken:
Hier is so menich man die verstijft is door 'tvvercken,
Nu oudt, cout, crom en traech, ellendich en verslaeft:
Och ist niet reden mensch die rijck'lick sijt begaeft,
Dat ghy den Armen laeft, en souct te onderhouvven,
'Tgoet is u maer gelient, lieffd' moet door u sulcx bouvven,Ga naar margenoot+
Laet doch u manlick hart niet blyven heel versteent.
Gelth.
Seer vvillich is den geest, mer 'tvreckich hert dat vveent,
Om dat 'tgevvin vercleent, en dan 'tschoon gelt moet derven.
Vrees voor st.
Het hoort u doch niet toe, en 'tdoet u straff vervverven,
Souct ghy noch meer gevvin dan 'teeuvvich Hemels rijck?
Schaemt u dat ghy meer souct: vvant hy valt heel in't slijck
die souct in s'werelts vvijck door't gelt te sijn verheven.
VVat vvillen vvy dan meer als't middelmatich leven?
En met het overschot ons broeders te versien,Ga naar margenoot+
Die schier verlooren gaen, om die de hant te bien
sult ghy haer niet verspien, en sult ghy haer niet helpen?
Die lijden honger dorst, sult ghy den noot niet stelpen?
Het vvaer een schande groot, een eeuvvich ziel verlies.
Godsal.
Och 'tvvaer goet dat Gods geest elck een 'thert so door blies,
Dat de lieffd' vvat meer vvies, al hier by alle menschen.
| |||||||||||
[Folio Z4v]
| |||||||||||
Vrees voor S.
Och mocht ic sulcken Liefd' hier onder onsluy vvenschen,
als Christus ons voorstelt by Lucam in sijn vvoort;
Mocht die nu groeyen hier, ging die doch alom voort,
Die elck als plicht behoort, te toonen sijnen naesten.
Gelth.
Hier sta ick nu vveerom vvel halff als den verbaesten
VVie sal de naeste sijn, daer dees' Liefd' nu toe streckt?
Godsal.
Het vvort u nu terstont figuyrlick hier ontdect,
Ga naar margenoot+V herte doch vervvect, siet een int bosch gevonden,
Hy vvas bynaest vermoort, hy heeft sijn lijff vol vvonden,
Den Priester siet hem aen, de Levijt gaet voorby,
Ten bevveecht haer gansch niet of hy seer gequetst zy:
Ga naar margenoot+Den Samaritaen vry, die vvort met Liefd' ontsteecken,
Med'lijden creech hy stracx te helpen sijn gebreecken,
In al sijn vvonden goot hy Oli ende VVijn:
Hy besorcht hem van als, dus oordeelt selfs nu fijn,
VVie sal de naeste sijn, van al dees' drie voorseyde?
'Tis den Samaritaen die hem tot Liefd' bereyde,
uyt Liefd' heeft hy't gedaen, dees. Liefd' is vvaert geeert.
Vrees voor S.
'Tis Christus die ons nu door dit exempel leert,
Die van ons hier begeert, de naeste hier te achten,
Al die nu in noot zijn, dies vvilt naer dees' Liefd' trachten,
Denct den Samaritaen, is Christus selfs present,
Die ons al heeft verlost van 'teeuvvich helsch torment,
Helpt dat uyt haer elend, die van ons troost behouven,
Daer is gebreck van als, den noot doet haer bedrouven,
So veel gebreck'ich volck als hier nu is alom,
Die schier stijff en lam sijn, haer is een groote som,
Hoort doch al sonder rom, haer roupen, suchten, kermen,
Een schande vvaert voor ons, soo vvy haer niet ontfermen,
Schout doch die schand' vrient, beraet u met ons tvvee.
Godsal.
VVant God de Heer die daer aensiet des menschen vvee,
| |||||||||||
[Folio Aa1r]
| |||||||||||
Sal u tot elcker stee, vervullen met genaden,
Dat moet ghy seecker sijn, laet u de hoope raden,Ga naar margenoot+
V gelt vvort vvel besteet, so ghy ons vast gelooft.
Vrees voor st.
VVee den mensch die daer vvort door giericheyt verdooft,
'Tverstant vvort hem berooft, verstroijt so sijn sijn sinnen,
Te schand'lick sietmen hem het groote goet beminnen,Ga naar margenoot+
'Tis niet dan vvinnen dat hem in't hooft leijt en maelt,
Als een onrust dat hem in't vvoelen niet en faelt,
So is sijn hart doorstraelt, in geen saeck vvel te vreden.
Dus gaet met ons, ghy crijcht goet ondervvijs met reden,
Dat die meest geeft, meest wint: Gods vvoort ons sulcx betoont,
Hoe ghy meer d'Armen geeft, hoe ghy meer vvert geloont.
| |||||||||||
Van de derde Geschiedenis, de eerste uytcomst.Oude Mannen. Vaderlicke sorch. De Oude mannen singen de volgende twee versen, | |||||||||||
Op de voys: In bitterheijt der sielen.VVy oude Christi leden,
Nu sijnd' in d'uitersten noot,
Doen t'uwaerts ons gebeden
Ons hoop voorwaer is seer groot,
Benout schier totter doot,
Van goet, gelt, en middel heel bloot:
Toont u barmherticheden,
En geeft ons het daech'licx broot.
Denckt dat wy moeten sterven,
Loon na wercken is het ent:
'tRijck Gods sullen sy erven,
Die 'tmedogen sijn gewent,
Liefd' is doch 'tfondament,
Daer door Gods rijck ons comt ontrent:
Laet ons doch troost verwerven,
Trou moet blijcken ongeschent.
| |||||||||||
[Folio Aa1v]
| |||||||||||
d'Eerste oude spreeckt.
O Heer der Heeren goet ghy sijt ons toeverlaet,
Elck een verstoot ons schier, vvy vveten luttel raet:
Noch liefd' noch caritaet, en vvorter schier bevvesen.
De tweede.
Die arm is die blijft arm, en schier alom mispresen.
Den honger quelt ons seer: VVy sijn schier bloot en naect,
Men stoot ons schier op straet, vol jammers en mismaeckt,
Heer ons daerom niet laect, vvy sijn de vverelt moede.
De derde.
Hoe deerlick ist te sijn verlaten heel van goede.
Iong sijnde hebben vvy heel vrouch en laet gevvrocht.
Nu oudt sijnd' vverden vvy met een svvaer cruys besocht,
O! Heer die ons oyt brocht troost, sijt by ons in't midden.
De eerste.
'tVVaer schier van noot dat vvy voor elck huys gingen bidden,
Mer laet ons sitten neer hier ontrent desen baen,
Ga naar margenoot+Dat dunct my best: vvant ick niet veer en souck te gaen.
Laet ons doen hier 'tvermaen, oock voor 'tvolck onse clachten.
En van ons vader goet troost en bystant vervvachten.
Ga naar margenoot+Vaderlicke sorch.
Och vvat is hier in stadt so menich arm out man,
Die niet gevvinnen mach, noch gansch niet vvercken can,
Cativich besvvaert van het seer veel vvercx besuyren,
Mijn hert dat is voor haer besorcht tot allen uyren,
'tMelyden is in my, ick ben door haer benout.
Mits ick de lieffde sie schier heel en al vercout,
Bedvvongen vvas ick stout, den besten raet te bruycken
die nu gevonden is, 'thert dat begint t'ontluycken.
Believet slechts de Heer t'ontsteecken 's menschen hert,
Dat siende haren noot, haer verdriet en haer smert,
Bevveecht sijn en getert, tot Charitaets uytdeelen
uyt rechter Liefd' en Trou, ten can, elck niet verschelen,
'tIs al incomste groot dat ick voor d'armen vvens.
Ga naar margenoot+De eerste.
Och hoe cativich is den armen ouden mens,
| |||||||||||
[Folio Aa2r]
| |||||||||||
In desen ommegrens, men niet op ons siet passen.
Men sou meer vragen naer de honden die veel bassen:
Dan men naer ons nu doet, ist niet een arme saeck?
Och! vaderlijcke sorch die comt naer hem ick haeck,
Nu ick vvis tot vreuchd' raeck: brengt hy slechts goe tijdinge.
Vaderlicke sorch.
Och kinders sijt verheucht, u naect haest verblijdinge.
Een Lotery is hier voor u nu opgestelt,
Bidt Godt met harten doch, dat hier incom' veel gelt,
Dat hy de harten velt, die gierich sijn ontsteken:
'tIs al om u gedaen te helpen u gebreken,
Die daer bevangen sijt met last en groot confuys.
'tIs om te bouvven een seer schoon en Heerlick huys,
Om d'Armen in haer cruys, heel Christ'lick t'onderhouvven.
De tweede.
Och! de genade Gods vvil doch sulck volck bedouvven
die voor ons sorgen; trou Godt sy gebenedijt.
Vaderlijcke S.
Hebt nu noch vvat gedult voor eenen cleynen tijt,
Bidt slechts met grooter vlijt, dat 'tvolck veel mach inliggen.
De derde.
VVy sullen haer gelijck, veel loff en prijs na seggen,
Die voor ons vvel diep eens tasten inde kist.
Vaderl. S.
'tIs vvinst daer geen bedroch in is, noch arch off list:
Godsaligh en goet ist, sulcken vvinst te vervverven,
Voort 'tijt'lick sullen sy het eevvich rijck be-erven,
Die d'armen onderstant doen van haer overvloet.
De vierde.
Vervlouct so is de siel die d'armen niet en voet.
Off die sijn ooch niet spoet, tot die hier troost behouven.
Vaderl. S.
Och! quamen vvy te cort hoe sou ons sulcx bedrouven,
VVy hoopen immers neen, mijn sorch geheel vertrect.
Gaen vvy Godt bidden seer, sorch vvel verdriet vervvect.Ga naar margenoot+
| |||||||||||
[Folio Aa2v]
| |||||||||||
Van de derde Geschiedenis, de tweede uytcomst.Quistgoet. Vreckheyt.
Quist.
VVie sal my nu gelt doen? nu prijst elck een de milde,
Had ick nu gelt, ick sou my toonen als een gilde:
Elck verset nu sijn pant, hier is te grooten quint,
Naer Indien loopt elck in storm, onvveer, en vvint,
En gierich hem verbint, om die reijs te believen;
Hier is vvinst voor de hant, door gelt en vaste brieven,
De minste vvinst die staet op de marctt in't gesicht:
Mer d'aldermeeste vvinst elck in sijn hert verlicht;
VVant s' is van groot gevvicht, en gaetse al te boven.
Noijt menschen consten haer sulcx qualick hier beloven,
'Tprofijt is over groot, 'tis meer dan cent pour cent:
Daer en is geen gevaer, 'tis vvinste sonder ent,
'tsijn prijsen excellent, en 'trijck des Hemels vreuchdich.
Ga naar margenoot+Vreck.
Om in te leggen reast elck een, en 'tdunct haer deuchdich:
Mer ick achts niette mijt, selfs houvven is ver 'tbest,
Die veel geeft is veel quijt, en 'tmisluct noch op't lest:
Ick prijs t'ontfangen 'trest, ick hou niet veel vant geven:
Nochtans heel ongerust ben ick hier in mijn leven,
Als ick een arm-mensch sie, het hert my in't lijf cnaecht,
Ick vveijger haer al stout, ick blijf heel onversaecht,
Ick denck een ander draecht, sijn gelt tot haers besorgen.
Quist.
Dit gierich vvijf vvoud' ick vvel aen een staeck sien vvorgen,
Sy quelt me t' aller tijt, en valt my in mijn schilt.
Vreck.
VVel schoon gesel hoe ist met u noch even vvilt?
Is u mild'heyt gestilt, heeftse een ent genomen?
Quist.
| |||||||||||
[Folio Aa3r]
| |||||||||||
Alst uyt is, dan mach ick by u om ander comen;
'Tis doch tot mijnen best, ick vved' niet eenen duijt.
Vreck.
Met vvat doet ghy vveer hier, vvat jaecht u noch eens uyt,
Dat ghy comt uytter muijt, vvilt my dit openbaren?
Quist.
Het is een Loteri, dat com ick hier verclaren,
Hier sijn veel prijsen schoon, van silver en root gout,
Toont nu te sijn een vvijf van harten onverflout,
VVilt nu inleggen stout, ten sal u niet verdrieten.
Vreck.
Inleggen soud' ick vvel, mer daer sijn te veel nieten,
VVaer elck Lot eenen prijs, ick vvaer seer haest gereet.
Quist.
En dat al om cleijn gelt, is dat niet vvel besteet?
Neen moer al vvaer't u leet, ghy moet vvat avontuijren.
Vreck.
Als ick dan niet en creegh, dan soud' icx doch besuijren,
'Tquaest is leg ick niet in, so crijch ick oock geen prijs'
Quist.
Och Vreckheyt gelooft vry, ghy en sijt niet recht vvijs,
Ghy sout schier op glad ijs, u gelt vvel durven langen,
Al soud' ghy in ses Iaer niet eenen doijt ontfangen,
Mer voor de arme luy hout ghy u buijdel toe.
Vreck.
Ick sie vvel gaef ick nu een kalf en dan een koe,
Ick vvordet so vvel moe, mer neen ick sal my vvachten,
Trect een haer uyt mijn hant, ghy sult al d'ander slachten,
Van my en mach gansch niet, dus hout u hooft gerust.
Quist.
Hebt ghy dan tot al dees' schoon prijsen geenen lust,
Of dat ghy d'armoe blust? ghy moet een hart vvijf vvesen.
Vreck.
De prijsen acht ick goet, 'tgelt geven vvort mispresen,
Prijs comt onseecker doch, mer 'tgelt dat blijft gevvis.
Quist.
| |||||||||||
[Folio Aa3v]
| |||||||||||
Om niet souct sy vvel prijs, ey dat vvaer moy en fris:
Schaemt u dat u hert is, geneijcht niet dan te crygen.
Vreck.
Ghy sijt vvel een fray quant, ick can niet langer svvygen:
VVat sult ghy doen? ick vveet dat ghy gelt hebt als slick,
Tast ghy diep inde buyl laet sien voor ygelick,
Met vvat een groote stick, ghy haer hier sult beschincken.
Quist.
Een goet oprecht mild' mensch sal d'Armen vvel gedincken,
Elck naer sijn arme macht vrymoedich recht van sin,
VVt een oprecht gemoet, mer niet om groot gevvin:
Ga naar margenoot+Des milden gevers min, sal Godt almachtich loonen:
Hy sal (dat is voorvvaer) int rijck des Hemels vvoonen.
Dies moet ick elcken een tot geven doen vermaen.
Vreck.
Die sijn gelt selfs behout, die is ver' best daer aen.
Ick vvil van hier nu gaen, het geven can niet baten.
Quist.
O Vreckheyt als ghy sterft, vvaer sult ghy't goet dan laten?
Schand' en oneer volcht u, en dan de helsche doot.
Vreck.
Vrient sorcht ghy voor u selfs, ick en heb hier geen noot,
Geeft ghy al naect en bloot, ick salt mijn vvel behouvven:
Ga naar margenoot+Het geven sal u eer vved' ick dan u berouvven.
Quist.
Nu Splijtpenning gaet deur, blijft vry uyt dit gelach;
Ghy en dient ons hier niet: vvant u sorch en geclach
het volck hier niet en mach, tot giericheyt vervvecken.
Mer ick hoop 'thert sal haer tot mildicheyt nu strecken:
Inleggen sal elck een met vreucht en harten coen,
Ga naar margenoot+D'aelmis is aengenaem, elck vvil hem daer toe spoen.
| |||||||||||
Van de vierde Geschiedenis, d'eerste ende leste uytcomst. | |||||||||||
[Folio Aa4r]
| |||||||||||
Vrees voor straff. Godtsalige hoop. Gelthebbende' mensch. Lieffde. Trou.
Vier Oude mannen
Nu Mensch ick betrout u, ghy hebt geleert seer vvel,
Met vvat vvaerschouvving goet gegaen, is het bevel,Ga naar margenoot+
Dat vvy elck arm gesel, sijn t'onderhouvven schuldich,
Den loon sal voor u vveer groot sijn en menichfuldich,
Die ghy ontfangen sult voor u bevvesen deucht.
Godsal.
Noijt loon so groot noch prijs, die den mensch meer verheucht
en Christum selfs geneucht, te doen aen d'arme lieden.Ga naar margenoot+
Dies moet ghy nu daer aen, vvilt allen uytstel vlieden,
En besteet hier u gelt vrymoedich int gemoet.
Vrees voor st.
Schand' en vvee comt den mensch, die sulcx oock niet en doet,
Die d'Armen hier niet voet, en oock heel is genadich:
'tGebet der Armen roupt voor uvven Godt gestadich,Ga naar margenoot+
Om bystant voor u ziel, so ghy hem nootdruft schaft.
Daer tegen siet hoe dat Zodoma vvas gestraft,
Door des Propheets vvoort saft, Ezechiels verclaren,Ga naar margenoot+
Om dat sy d'Armen gansch niet barmhertich en vvaren.
Daerom vliet sulck misval, u vreckich hert doch stilt.
Geltheb.
Och mijn vriendinnen goet, ick doe al vvat ghy vvilt,
Den Armen nu heel mildt, te geven ist begeeren:
Hoe dat ict dan moet doen, vvilt my dat (bid ick) leeren,
Om d'Armen deuchd' te doen, mijn hart en gemoet haect.
Godsal.
Hout u aen't vvaer Geloof, vvaer door de Lieffde blaect:
Want 'tGeloof niet gesmaect, is u vverck niet medallen;
De Lieffde comt tot ons niet van selfs toegevallen,
Mer comt door 'tvvaer geloof, dat daer op Christum siet:
En sonder dat geloof is u vverck cranck als riet.
Iacobus ons bediet, de Lieffd' is doot bevonden.Ga naar margenoot+
Vrees voor st.
'tGeloof vverct in ons lieffd', naer 'theylich schrifts oorconden,
| |||||||||||
[Folio Aa4v]
| |||||||||||
En maect den Christen mensch dat hy Godt heel lieff heeft.
En tot de lieffde hy des naesten hem begeeft:
Doch dese liefd' aencleeft, die voortsbrengt goede vvercken.
Godt sal.
Des naesten lieffde doet deuchd' in elck een verstercken:
En die de lieffd' heeft is voor 'tgeven niet verschroomt,
Ga naar margenoot+Mer siet doch vvaer dat nu de vvare Liefde coomt
Met de Trou hier vervroomt, sy comen hier ter feesten.
Liefde.
Nu Suster laet ons gaen vervvecken minst en meesten,
Tot lieffd' en charitaet tot dees schoon Lotery,
VVie sijn sy die daer staen? my dunckt 'tis geen party,
Het sy vvie dattet sy, laet ons haer doch wat vragen.
Godt sal.
Geluckich sijn sy die de lieffde t' allen dagen
ontmoeten, en de trou den mensch recht vvert bekint.
Trou.
VVie heb ghy daer by u: hoe is dees mensch gesint?
Is hy in sonden blint, off in de liefd' ontsteken.?
Vrees voor S.
'tIs den Gelthebbende mensch, die hen nu laet gespreecken
om d'Armen by te staen, hy geeft hem tot gevouch.
Liefde.
Die gelt heeft die vveet nu vvel vvech en raed genouch,
VVaer dat hy spaed' en vrouch, met 'tgelt sal mogen blijven,
Noyt beter vvast beleyt noyt vaster moch't beclijven,
Als aen dees' armen oudt, in dees' Haerlemsche stadt.
Trou.
Ga naar margenoot+VVant Christus spreeckt doch selfs en maect u geenen schat
die den roest off 'tmot vat, en schenden can op aerden,
Off een dieff steelen can, souct schatten hooch van vvaerden
by den Hemelschen Vaer, die niemant en bedarft.
Geltheb.
Is hy verlooren dan den mensch die hier rijck sterft?
VVert by hem niet vervverft t'erfdeel den schonen Hemel?
Godsal.
| |||||||||||
[Folio Bb1r]
| |||||||||||
De Heer die spreect ront uyt, veel beter sou den Kemel
door 'toogh van een naeld' gaen dan een mensch rijck en prachtichGa naar margenoot+
int Hemels rijck, die noyt lieffd' bevvees vvaerachtich,
Hem mach vvel schromen: vvant 'teynd' is de bittere doot.
Vrees voor S.
Die t'ooch affkeert als hy sijn Broeder siet in noot,Ga naar margenoot+
Misdoet aen Godt seer groot, dus vvilt hem niet versmaden,
V gift hem niet ontrect: dus mensch laet u doch raden,
VVeest blijder als ghy geeft dan ghy ontfangen sult.Ga naar margenoot+
Liefde.
Die sijnen broer vvat geeft, die betaelt hier sijn schult,
Geeft hem vry met gedult, laet u sulcx niet verdrieten:Ga naar margenoot+
Al ist dat ghy veel geeft, noch meer sult ghy genieten,
Alvvaer't maer eenen dronck cout vvaters die ghy schenct.Ga naar margenoot+
Trou.
Dus aende vvoorden die Iacobus spreect (gedenct)
VVat batet broers vermenct, off ghy 'tgelooff vercregen
hebt, en goe vvercken al laet ghy noch ondervvegen,Ga naar margenoot+
Sulck gelooff en can u doch geenssints baten: vvant
is yemant naect in noot, en ghy geen onderstant
aen hem doet metter hant, mer segt broer gaet in vrede,
VVat sal dat baten hem? so is u gelooff mede.
Dat sonder de liefd' is, dat is een vast besluyt.Ga naar margenoot+
Geltheb.
Och! Lieffde vvoud' ghy my verclaren eens recht uyt,
V dadens recht virtuyt, die Godt sijn aengenamich.
Liefde.
Nu mensch siet dan vvel toe, dit sijnse meest bequamich:Ga naar margenoot+
Die hongerich vvort hier gespijst met cost begaeft.
Die dorstich is benout, vvort oock met dranck gelaeft.
Die als vreemd' heeft gedraeft, vvort vrient'lick hier ontfangen.
Die naect is vvort gecleet. Die sieck is: off gevangen,
VVort hier uyt lieffd' getroost, geholpen uyt den last.
Op d'armen die hier in gebreck sijn vvort gepast.
Dit is de lieffde vast, die Godt hier naer sal croonen.Ga naar margenoot+
Trou.
| |||||||||||
[Folio Bb1v]
| |||||||||||
Dees' lieffde sal de Heer mit 'teeuvvich rijck beloonen,
Alvvaert de minste van de broeders hier geschiet.
Godsal.
VVie dat den armen geeft, crijcht vveer dubbel siet,
'tGelt dat ghy d'armen biet, dat leent ghy oock den heer,
Ga naar margenoot+Al dat ghy haer hier doet noch boven prijs end' eer,
Sal hy ter goe'r tijt vveer, vvel vveten te vergelden.
Geltheb.
Fy mijnder dat ick my met 'tijt'lick goet so quelden:
End' so ontstelden om het over groot prouffijt.
Mer noch een goede vraech is hier gevraecht by tijt,
Ga naar margenoot+Die d'armen liefdich troost, wat loon die sal verwachten?
Als oock wat straffe fel die troost'loos haer verachten?
Het recht beduyt daer van te seggen niet ontbreect,
Liefde.
Noyt geen beter beduyt als Christus selver spreect,
Tot die barmhartich sijn, die staen ter rechter zijde,
Comt in mijns Vaders rijck ghy gebenedyde,
Ga naar margenoot+Besit volmaecte vreuchd', u van 'tbegin bereyt,
End' daer naer heeft hy oock tot al die geen geseyt,
Die tot haers naestens leyt, noyt hebben lieffd' bevvesen,
Gaet in het eeuvvich vier vermaledijt mispresen:
Dat voor den Duyvel end' sijn Engels is beschict.
Van honger en van dorst ben ick vergaen verstict,
Ghy hebt my niet verquict: mer troost'loos naect verlaten.
Trou.
Och! vrienden goet vvilt dit mit trou ter herten vaten,
Comt doch te baet alhier dees' oude arme mans,
Die nu in groten last sijn en vergaen bycans,
Ghestadich ende gans' hier roupen, suchten, karmen,
Ga naar margenoot+Comt haer te hulp, slaet doch vvel acht op Godes armen.
Verlossing comt u toe, en oock des lants victori,
Ga naar margenoot+Gods segen tijd'lick hier. En naer de croon der glori.
Voor haer die in memori, hier houden d'armen svvack.
En die troost'loos haer hier veracht, crijcht 'tstraf'lick pack,
Ga naar margenoot+De Hel, Duyvel en doot, hem van Godt toegevoucht.
| |||||||||||
[Folio Bb2r]
| |||||||||||
Vrees voor S.
Vreest sulcx Christen mensch, in Godes vvijngaert ploucht,
Syn rancken doch vernoucht, met lieffd' en laet trou blijcken,
Elck doe naer sijne macht, den armen en den rijcken,
VVort hier prijs toegeseyt elck een al even naer.
Liefde.
De Macedoonsche kerck end' van Achaya daer,
Hebben in noot voorvvaer, aelmoessen groot gegeven:Ga naar margenoot+
Om dat al d'armen vry en gerust souden leven,
Na Godes vvoord' in de Ierusalemsche kerck.
O ghy die buyten Stadt vvoont gaet oock so te vverck,
Neemt hier op d'armen merck, laet u schat sijn ontbonnen:
Denct dat de deuchd' hier heeft des viants cracht verwonnen.Ga naar margenoot+
VVant Haerlem heeft voor 'tlant lijff en goet vroom gevvaecht.
Trou.
VVel salich is het lant dat in tijts sorge draecht,
End' onderhout behaecht, van d'arme vvesen goedich:Ga naar margenoot+
En 'tout gebreck'lick volck, God geeft vveer overvloedich
den zegen over haer. Mer vvee de Stadt en 'tlant,
Dat d'armen inder noot niet en doet onderstant,
En sorcht aen elcken cant, dat geen gebreck gevonden
vvort, vvie can hier de straff verbreyden en vermonden?
Die d'Onbarmhartich mensch vervvacht ter lester uyr.
Vrees voor S.
Den Rijcken vreck die viel den Lasaro vvel stuyr.
Die arm sijnd' in't getruyr, badt om vvat broots gestadich,Ga naar margenoot+
De honden vvaren sijns meer als hy selffs genadich,
Dies so volchden hem naer vermaledijde straff.
De Liefde.Ga naar margenoot+
Och mensch aensiet de Hel die is des rijcken graff,
Een droppel vvaters cout souct hy om s'brants verdrijven:
Mer ten gebeurt hem niet, den brant moet altijt blijven,
Den Helschen brant is hem gegeven tot sijn loon.
Aensiet Lasarum nu, die heeft der vreuchden croon,
Rust heerlick ende schoon, in Abrams schoot vol vreuchden,
Sijn lijdsaemheyt vvas heb gereeckent tot veel deuchden,
| |||||||||||
[Folio Bb2v]
| |||||||||||
En 'tonbarmhertich hert vvort gestraft t'allerstont.
Geltheb.
O mensch gedenckt doch dit, arm rijck, met hert en mont,
VVilt door geen loosen vont, u hert off beurs toesluyten,
Laet ons al ons best doen, laet lieffd' uyt jonste spruyten,
Aen dees' oud' luyden arm, aenhoort doch haer geclach,
Elck doe al dat hy can, elck geeff al dat hy mach:
Ga naar margenoot+De eerste der Oude mannen.
ALmachtich Vader goet, Fonteyn der medicijnen,
Comt ons te staden nu, ontfonct doch yg'licx hert,
Het veel inleggen sou genesen onse smert,
So vvel van hier als vert, vvy soudent al genieten.
De tweede.
'tInleggen laet Heer nu niemant doch verdrieten:
Och yg'licx milde hant is nu den meesten troost.
De derde.
Ga naar margenoot+Elck say nu mildelick in den oprechten Oost,
Ghy sult vveer te propoost, dubbelfout vruchten mayen.
Trou.
Ga naar margenoot+Hier comen d'oude luy, 'thert schijnt haer te verfrayen.
Haer meeste hoop die is op dit aenstaende huys,
Het verblijt haer hert seer, en 'tverlicht oock haer cruys,
En vvenschen haet confuys, gevelt in d'oude dagen.
De eerste.
Ga naar margenoot+Hier is de Lieffd' en Trou, geen beter volck vvy sagen,
Ons beste vrunden sijn hier nu by een vergaert.
Och lieffde toont doch nu den Christelicken aert:
Och Trou nu hier doch baert, u goetheyt ongemeten.
Liefde.
Hoe sou doch yemant t'hans dees' arme luyt vergeten?
End' seggen dat hy Godt lieff hadt soo't vvel behoort.
Hebt doch d'een d'ander niet lieff metter ydel vvoort,
Mer oprecht lieffd' oorboort, al hier voor yders oogen:
Ghy noot u vrunden rijck, die haer daer vver toe poogen,
Mer noot die crepel sijn, die lam sijn, en heel blint;
| |||||||||||
[Folio Bb3r]
| |||||||||||
Godt vvert vveer uvven loon, de salicheyt ghy vvint,
Veel troost u dan berint, en rust sal u toecomen.
Trou.
In de uyre des doots vvilt ontrou als Pest schroomen,
Hy doettet vvis den Heer, die d'Armen doet yets leet.Ga naar margenoot+
Daerom toont haer u jonst, vveest daer toe vvel gereet:
Het geven is by Godt veel vvaerder dan t'ontfangen,Ga naar margenoot+
Met vvat ernst, met vvat lieffd', met vvat een groot verlangen
ontfingen d'oude Vaers den armen vreemdelinck,
Met een oprechte lieffd' elck een haer tegen ginck.
'tBarmhertich goeder dinck, vvas elck vvaer't hooch gepresen.
Godsal.
Vant vroutgen dat daer in Zarepta vvoonden, lesen
vvy, die den Propheet Godts spijs gaff in sijnen noot.Ga naar margenoot+
Haer en gebrack noijt jet, noch oli noch oock broot,
Gods zegen over groot, bleef by haer totten lesten.
Iob vvas der Armen vaer hy deed' altijts ten besten
om helpen elck en een, 'tsy crepel, blint, off lam.
Tobias stont 'tvolck by, en d'Armen te hulp quam,
Als menich Christen stam, hem oock ghetoont heeft goedich.
Liefde.
Sacheus gaf de helft van sijn goet seer ootmoedich,
Om d'Armen by te staen in haer elende svvaer:
De Heer die spreect tot ons uyt enckel lieffde claer;
Al const een moeder haer, kint eenichsints verlaten,
So en sal ick u niet, mer roupen t'uvver baten,
Als een Clock-henne doet haer cleyne kuijcken jonck:Ga naar margenoot+
Sult ghy dan vveyg'ren broot, off eenen cleynen dronck
den rechten armen stronck, jae Godes huysgenooten?
'Tis lang genouch u gelt te houden vast geslooten:
Dies opent nu u beurs, den armen mensch verblijt;
Denct dat een sulck goet vverck bemint den Heer met vlijt.
Dat hy 'tmilt geven vvijt met genaed' sal bedouvven.
Vrees voor st.
En vvee, vvee over die, die d'Armen ijet onthouvven.
'tBleeck aen Ananias en Zapphira onvroet,
| |||||||||||
[Folio Bb3v]
| |||||||||||
Die haer beloften niet naer quamen, so Lieffd' doet:
Mer d'Armen metter spoet, dat belooft vvas, onthielen;
Dies sy daer beyde voor d'Apostels voeten vielen,
En sturven haest de doot. Laet u dat doch bevvegen.
Hoope.
Deelt van den overvloet, die ghy hier hebt vercregen,
En legt doch mild'lick in voor d'Armen van der stadt.
Liefde.
Hebt lieff, als Christus u oock vvel lieff heeft gehat,
Die hem inden doot plat, voor u mensch heeft gegeven;
Ga naar margenoot+Hebt nu sijn leden lieff, tervvijl ghy sijt in't leven,
Reijct uyt u milde hant, siet d'Armen voor u staen.
Trou.
Denct hoe dat Christus goet den Rechten Pellicaen,
Naer des Schriftuyers vermaen, u met sijn bloet ging spysen.
Ga naar margenoot+En sullen vvy nu niet oock lieffd' en trou bevvysen,
Aen sijn arm leden teer? het vvaer een ontrou vverck.
Schout u doch het vreckich hert, Lieffd' sy u oogen-merck,
Neemts' onder uvven vlerck, die voor ons staen en suchten.
Geltheb.
Laet ons sijn vvel gereet, en soucken geen uytvluchten:
Lazarus roupt tot ons, hy roept met groot verdriet,
Dees' oud' bedaechde Mans doch met goe jonst aensiet,
In noot haer de hant biet, jae alle schamel menschen.
De tweede der Oude mannen.
'Tis al om hulp, bystant, daer vvy om roupen vvenschen:
Och staet ons nu doch by, vvy hebbent nu van doen,
Den tijt die gaet schier uyt, 'tis nu het lest saysoen,
Dat ghy ons vvel cont voen, 'tinleggen sal cesseren.
De derde.
Och noot maer eens te min u rijcke vrund' en heeren,
En comt ons nu te hulp in noot en svvaer elent.
De vierde.
Toont nu, dat bidden vvy, dat Liefd' es 'tfondament,
Die altijt is ontrent ons arme oude lieden.
Liefde.
| |||||||||||
[Folio Bb4r]
| |||||||||||
De lieffd' die ghy bevvijst, sal Christo selfs geschieden:Ga naar margenoot+
De straff vvilt vlieden doch, die ghy schier hebt gehoort.
Hoop.
Den vvaren loon die is u verclaert uyt Gods vvoort:
De Croon is bereyt voort, voor die't bevvijst aendachtich.
Vrees voor st.
Dat ghy de minste doet, dat doet ghy Godt vvaerachtich:
Hoort d'Armen clachtich, doch vrienden groot en cleyn.
Liefde.
Eedel, oneedel, oock mans, vrouvven al gemeyn,
Treed' inder liefden pleyn, vvilt charitaten schincken.
Trou.
Ghy siet hier voor u staen veel schoone prysen blincken:
Met ses stuyvers crijcht ghy het alderhoochste lot.
Liefde.
En off ghy niet en creecht, so doet ghy Gods gebot,
Dat ghy van 'toverschot, iet geeft, die't nu behouven;
Spaer' doch u gelt nu niet, vvilt d'Arme niet bedrouven,
Laet Lieffde nu 'tgeen sijn dat u het herte raect.
Trou.
Staet d'Armen troulick by, de vreckicheyt doch staect,
Die dicvvils seer mismaeckt, ziel en lijff doet besmetten.
Liefde.
Op 'tgeen in d'eerste Kerck geschiede, vvilt vvel letten,Ga naar margenoot+
Der Christen gelt en goet vvas al gemaect gemeen,
Die het minst achter hiel, die raecten in gevveen:
Dees' Lieffde suyver reen, vvilt nimmermeer vergeten.
Trou.
Den Iongman die eens daer begerich vvas om vvetenGa naar margenoot+
van Christo, vvat hy sou doen om salich te sijn,
Creech voor antvvoort: Vercoopt u goet op dit termijn,
Geeft het den Armen fijn, en volcht my dan geringe.
Schriftuyr seyt, dat hy den Heer verliet en vvech ginge.
Och verlaet ghy Godt niet, verlicht der Armen smert.
Liefde.
Elck een die toont, dat hy nu heeft een Christen hert,
| |||||||||||
[Folio Bb4v]
| |||||||||||
Volvoert den Christen naem, in liefd' vvilt niet besvvijcken.
Trou.
'tIs nu den rechten tijt dat vvare Trou moet blijcken.
In alle vvijcken moet nu 'tbeste sijn gedaen.
Vrees voor S.
'tIs Christus selfs die clopt, siet vry den noot nu aen.
't Is Liefde boven al die d'armen can vertroosten.
Hope.
Die In liefd' getrou is, is lofbaer VVest en Oosten,
In't bouck des levens vvort geschreven sijnen naem.
Liefde.
Hy vvort alom verchiert met een seer goede faem,
Als hij't uyt liefd bequaem, doet met 'thert niet benepen.
Trou.
Het moet vrymoedich sijn: en Wt jonsten begrepen.
VVant het gebreck is groot dat alom vvert gespeurt.
Vrees voor S.
Aensiet de jonckheyt hier: en hoe d'ouderdom treurt.
Aensiet liefd' die schier scheurt, als dicvvils is bevonden.
In d'eerste Kerck mocht elck van Trou en Lieffd' vermonden,
Als elck een daer by bracht sijn gelt en tijt'lick goet,
Met genucht gaff elck een: jae van sijns harten bloet.
Wt liefd' bestaen deed' oock den mensch sijn mild'heyt toonen.
Godsal.
Aensiet Godts cracht. die naer sulcx toeseyt te beloonen.
Dies Liefd' moet blijcken claer voor u een groote deuchdt,
Den loon vvort naer vveer groot. En ooc Noyt meerder vreucht
Als ghy vervvachten meucht, voor ancxst ende verflouvven,
Van die hier 'tbeste doen Gods armen t'onderhouvven:
Die hier door elents noot, nu maecken groot misbaer:
Gelthebbend' mensch.
'tVVert Wt liefden versocht 'tontfarmen over haer,
Op 'talderhoochste claer, sijn sy u al bevoolen.
Liefde.
Denckt Godt die't al doorsiet, hem en blijft niet verhoolen:
Hy vveet dat ghy gelt hebt, 'ten is u maer geleent.
| |||||||||||
[Folio Cc1r]
| |||||||||||
Trou.
Gheeft dan daer 'thoort. of 'tvvort van u noch naer bevveent,
Ghy vverter door vercleent, men is u verfoeyende
Liefde.
VVeest naer Schriftuyrs vermaen altijt In liefd' groeyende,
Ic bid' u noulick noch laet u doch zijn bekent,
Dat van ons salicheyt de Liefd' es 'tfondament,
VVant die tot liefd' hem vvent, die stort nu hier zijn tranen:
Trou.
VVy Acoleyen vvit, zijn die u hier vermanen
tot vvare liefd' perfect, neemt sulcx van ons in danck.
Vrees voor straff
Al zijn vvy noch ter tijt in const al vvat te cranck,
Ons voorstel sonder dvvanck laet doch vvel zijn ghenomen.
Godsalighe hoop.
Liefd' en Trou deden ons met yver hervvaerts comen,
Om ons goetjonstich hert te toonen vrouch en laet.
Gelthebbend' mensch.
Oorlof o Heeren vroom ghy Haerlemsch' Magistraet,
De Deuchd' heeft metter daet de Cracht hier overwonnen.Ga naar margenoot+
Liefde.
Ghy doet ons meerder eer, als vvy verdienen connen,
Mer vvy erbieden ons tot uvven dienst ghereet.
Trou.
Is in ons Speelen fault, 'tis ons ten minsten leer,
Hout het doch al secreet, eerlicke vrome borghers.
Vrees voor straff
En oorlof mannen clouck, ghy trouvve vvelbesorghers
van dees' schoon Lotery, en dees' vermaerde feest.
Godsalighe hoope.
Oorlof noch eens al die hier sijt heel onbevreest
ghecomen minst en meest, van binnen en van buyten.
Gelthebbend' mensch.
VVant Liefd' es 'tfondament, 'tmoet nu uyt 'therte spruyten,
En Trou moet blijcken hier, 'tis nu het recht saysoen.
Liefde.
| |||||||||||
[Folio Cc1v]
| |||||||||||
Legt nu doch mild'lick in, 'tis doch daerom te doen,
V vvorden voorghestelt veel rijcke schoone prijsen,, hier.
Die gaerne van liefde spreeckt, die vvilse nu bevvijsen,, hier.
Liefd' es 'tfondament. |
|
