Const-thoonende juweel
(1607)–Zacharias Heyns–
Auteursrechtvrij
[Folio M1r]
| |||||||||||||||||||||||||
Personagien.
| |||||||||||||||||||||||||
Voor-reden.
Eerbiedich versouck.
Tot eer en prys des naems van onsen Heer der Heeren,
(daer toe al 'smenschen doen behoort te zijn gericht)
Tot lof dijens hogen Godts, die eerstmael heeft gesticht
van aerd' den mensch, om hem te dienen en te eeren:
Tot stichting vande geen' die (in haer oordeel) keeren
de ooge haers vernufts, nae Redens heylsaem licht:
Als oock tot nut van die, vvijens deerlick droef gesicht,
De Redenrijcke Maecht (die deucht met vreucht can leeren)
geport heeft, tot 'tberoep van deese t'samen-coomst:
Daer toe soo sullen steets, vvy haer dienaren vroomst,
Dien zy uyt haren hof gepluckt heeft (om te dragen
tot een ken-teeckens beelt) de schone Rosen root.
VVy (seg ick) sullen u den over hogen noot,
Het iammerlick gebreck, vviens gryse outheyts dagen:
Hun storten over 'thooft seer veel ellenden svvaer,
Gaen stellen voor het ooch als in een spiegel claer.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M1v]
| |||||||||||||||||||||||||
Soo dat ghy sullet sijen, hoe sy (om van hun plagen
en armoedts last, verlost te vvesen nae hun vvensch)
gaen schudden uyt, int oir van Menich Christen mensch,
hun deerlick Claech-gebedt: om hulp sy hem aenvlijegen,
(Naer onschult) hy belooft, en vastlick nemet aen,
Nae raet syns schuld'ge plichts, te sullen hun bystaen.
Maer, so den mensch sick haest door schyngoet laet bedrijegen,
Vergeet syn plicht en laet in vleijssches slaepe vvijegen;
Soo compt de vverelt vals, met haeren boosen lust,
Die draijt sijn sinnen om, syn herte sy ontrust,
Soo aerdich vveet zy hem te vleijen en te lijegen;
Dat hy sick overgeeft, te syn haer slaef en knaep,
Iae dat hy ganslick valt in sorgeloosheyts slaep,
En nijet vvil nemen aen, syns Schuld'gen plichts vertone:
Hy vvort vveed'r opgevvect, en van de outheyt broos
noch andermael versocht: maer laet hun troosteloos,
Tot dat des Vryheyts vvet hem stelt voor haren throone,
En doet hem hooren aen schriftuijrlick en ijdone
Die d'armen liefdich troost, wat loon de sulck verwacht,
Als oock wat straffe fel, die troostloos haer veracht?
Dat roert hem het gemoet door 'tloon vvert syn persone
seer lijevelick geloct: daer tegen schrict hem af
(van onbarmherticheyt) die vreeselicke straf:
Hertgrond'lick vvert hy dan bevveecht, en neemet vooren
d'ou mannen by te staen jae doet het daetlick,
Soe dat syn trouvv' aen hun oock blijckt genadelick.
Dat is den sin van t'geen, ghy hijer sult sijen en hooren
(met Godts gehengeniss') soo neycht daer toe de ooren
nijet enckel uvves hoofts, maer d'oogen vvs gemoets:
Op dat u hert, daer uyt erlangen mach ijet goets:
Belieft ons met gehoor, vvilt stilte nijet verstoren,
Op dat door vvangehoor, u sin nijet vverd misleyt:
Daer aendacht niet en is, verstaetmen geen bescheyt.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M2r]
| |||||||||||||||||||||||||
d'Eerste uytcomste.
Crachtelosen ouderdom uytcomende segt tot hem selvenGa naar margenoot+
Hoe vreemt, hoe ongelijc is 'tleven op der aerden,
d'Een brengt syn dagen deur, met heyl en groot geluck,
Eens anders tijt compt om, met ramp, verdriet en druck,
d'Een leeft gansch ongeacht, en d'ander vvort in vvaerden
gestelt, geeert, men telt hem onder de vermaerden,
d'Een svvemt in s'vverelts vreucht (als in syns herten vvensch)
En d'ander slyt syn tyt, als een ellendich mensch:
d'Een vvert door d'oud'ren svveet (die oyt veel goets vergaerden)
Een ryck een machtich heldt, en door d'onseeck'ren loop
der draijende fortuyn, crycht goed'ren over hoop,
Soe dat hy nijet en vveet die alle t'overdencken:
Daer tegen is een soort van menschen, die onsacht
In s'vverelts jammer-dal, met tranen zyn gebracht,
Die 'tvvanckelbaer geluck nijet goets heeft vvillen schencken,
Maer die van kindtsbeen af, schijer schenen te verdrencken
in lydens vvater-vloet, jae die in t'leste uijr
huns levens, smaecken noch des lydens vruchten suijr:
Door armoed' en gebreck, (dat alle macht can crencken)
Van dit ramp-salich volck, dit machteloos geslacht
ontbloot van alle hulp, ontset van alle cracht,
Ken ick my d'alder armst' d'onsalichste te vvesen.
Myn Ouders vvaren arm doe sy my brachten voort,
In jeugets blinden tyt (daer in elck vreucht oirboort)
Heb' ick den svvaren last van armoed' moeten vresen,
Nu, in mijn ouderdom, (tvvelck ick beclaeg' by desen)
Treft my t'gebreck noch meest: 'tgeen my in myne jeucht
vvas een ondraechlijc pack, vvert my nu toegeveucht
in svvacken ouderdom, van ijder man mispresen.
Och! arm stock-ouden man, behoeftich, lam en blint,
Verschoven en veracht, jae 'tspot van menich kint,
Ghy cont door svvacheyt steets noch vvinnen noch te vvercken,
Hoe suldy dan met eer, in desen droeven strijt
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M2v]
| |||||||||||||||||||||||||
In dees' benaude eeuvv, in desen duijren tydt,
Van s'vverelts dool-hooff snoot, den door-ganc connen mercken?
Och seelf en vveet ick't niet, Is nijemant in dees' percken
Die mijnen Raedsman sy? ghy Godt die t' all' regijert,
Ga naar margenoot+Ghy Godt, ghy hogen Godt, die d'menschen sinnen stijert,
Schaff middel voor dyn knecht, vvil' hem o Heer verstercken
Op dat hy door vvanhoop nijet eenmael van dy vvyck,
Dat hy door grooten noot, nijet spreecke te gelyck,
VVaer is Godts helpende', hant vvaer is de Heer versteecken?
In s'vverelts Rond' is dy doch gansch verborgen nijet,
Ga naar margenoot+Dyn oore hoortet all', dyn oogh het all' door-sijet,
Dy syn o Heer bekent des ouden mans gebreecken.
Hulpeloosen Ouderdom compt uyt, en spreect tot sich selven.
Ga naar margenoot+Gansch broos, heel vvanckelbaer is s'menschen staet in t'leven,
Syn aensijen, vreucht en macht seer haest verandert sick,
Syn vvesen drayet om schijer elcken oogen-blick,
Die huyden vvaerdich vvas in eeren hoogh verheven,
Is morgen ongeacht uyt synen staet verdreven
Die eertyts Heere vvas, is nu gevvorden knecht,,
Die op-geblasen tradt, gaet nederich en slecht,
Dijen Fortuyn, vriend'lick vvas, dijen heeft sy nu begeven,
s' Heeft hem die eertyts sadt in vollen over-vloet
Ont bloot van alle macht, van Ryckdom, gelt en goet,
Soo dat hy hulp'loos sit op ongeachte schelven:
Och als hy dan bedenckt syn voorgeleden staet,
En, in de vvage stelt met dit voor oogigh quaet,
Soud' druck niet sulcken mensch het herte gansch bedelven?
Ick vraget and'ren niet, ick vveet het by myn selven
Hoe my gemoedet is dat droef benaude hert.
Hijer voortyts vvas ick ryck ick leefde sonder smert,
Met Speel-tuijch quam 'tgeluck my ryck'lick overvvelven,
Myn kinders gaf ick veel, Iae boven myne macht,
Sy dreven hoogen Staet, in myn gemoet ick dacht
Sy souden inden noot my comen vved'r te baeten;
Maer laes, tis my gemist, de doot, de droeve doot,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M3r]
| |||||||||||||||||||||||||
Die heefts' in't graf geruckt uyt s'aertrijcks blinden schoot,
Zy hebben gansch geen goet, maer schulden nagelaeten,
Huns levens cost'lickheyt, een pracht groot boven maeten
die heeft het al verslint, die heeft het al verteert,
dat van my ouden man moet vverden nu ontbeert
Nu als ick meest behoef, soo heb, ick minst t'aenvaeten,
Nu dringet my den noot tot myner handen vvinst
Soe can ick doch eijlaes van svvackheyt vvercken minst,
Dijes ben ick troosteloos, en alle raet ten enden.
Hoe hebdy my o doot met dynen bitt'ren strael
Nijet lange vvech gehaelt uyt svveerels Iammer-dael,
VVaerom en maeckt ghy niet een eijnd van mijn ellenden?
Com noch o doot com noch, com vvildy t'myvvaerdts vvenden,
Ick ben by eijgen doch: com helpe my van kant,
Eer dat ick sterve noch van dese mijne hant.Ga naar margenoot+
Maer ou vvijen sije ick daer, sal Godt noch vvillen senden
Tot myvvaerts een gehulp, vvel vvie mach dese syn?
Och of hy my vvat bracht, versachten soud' myn pyn,
Maer neen ick mercke vvel aent treurige gesichte
Dat hy met my moet syn in'tselve ongeluck,
VVant droevich is tgelaet, syn vvesen is vol druck,
Nochtans spreeck ick hem aen, misschijen of hy my stichte.Ga naar margenoot+
Gegroet syt vvaerde vrindt,
Crachtelosen Ouderdom.
De Heere dy verlichte.
En geve meer gelucks dan my nu vvedervaert.
Hulpelosen Ouderd.
VVel vvaerom doch, hoe soe, of sydy oock besvvaert?
Het vvaer my goet verlaet, op dat myn moet niet svvichte,
Ick bidde segget my, vvat is dy doch misschiet?
Crachteloos.
Tis my ommogelick soe groot is my t'verdriet,
Als ickt 'bedencken moet, soe scheurt my 'thert van vresen,
O druck, o grooten druck, o last, o svvaren last,
O Cranken ouderdom, hoe vverdy aen-getast,
Van groter noot en is in boucken noyt gelesen
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M3v]
| |||||||||||||||||||||||||
Hulpeloos.
Och vrundt met my eijlaes macht oock nijet arger vvesen,
T'is nijet dan al te quaet, hoe langer noch hoe meer,
T'gebreck noijt grooter vvas, noijt dructe my soseer
des armoed's svvare pack, geen quader dach als desen:
Tis tyt dat elck van ons malcander hulpe bijet.
Crachteloos.
Tvvee naecte connen doch d'een d'ander kleeden nijet,
Dus ist verloren vverck vvat dat vvy t'saem' beginnen.
Hulpeloos.
Ick ben gansch desperaet.
Crachteloos.
En 'tis met my gedaen,
Hulpeloos.
Compt niemant ons te baet,
Crachteloos.
Soe moeten vvy vergaen,
Hulpeloos.
VVat grypen vvy best aen?
Crachteloos.
VVat sullen vvy versinnen?
Hulpeloos.
Daer is noch eenen vvech tot onser baet te vinnen,
Een middel compt my daer noch inden sin, voor't lest.
Crachteloos.
Och soe, dat vvaer voor ons tvvee oude mannen best
dat vvy voor onsen doot noch hulpe conden vvinnen,
Maer vvelck' is 'tmiddel doch? te vveten is mijn vvensch.
Hulpeloos.
VVy sullen moeten doen ons' clacht aen Menich mensch,
VVy sullen onsen noot op t'hoochste hem aenraden,
En bidden, dat hy ons met syne gaven milt
in desen ouderdom uyt liefd' vertroosten vvilt,
Dat hy van t' groot gebreck ons arme vvil ontlaeden.
Crachteloos.
Myn hongerigen buyck soud' ick die noch versaden
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M4r]
| |||||||||||||||||||||||||
met droef gebedelt broot? O neen dat vvaer t'onsoet.
Hulpeloos.
Van tvvee quaed'n ons den noot het beste kiesen doet,
En 'tis vvel meer gebeurt dat oude lijeden baden,
Com voort, treed' met my aen, hy compt ons in't gemoet,Ga naar margenoot+
Godt geef u goeden dach.
Menich christenmensch.
En dy geen tegenspoet.
Crachteloos.
En beter als't my doet, moet u den gangh becomen,
Iae vvelcoom moet ghy zijn, vvy hebben u vervvacht.
Menich christenmensch.
Wat clonck my daer in'toor? my docht ick hoorde clacht,
En clagend' droef gerucht heb ick terstont vernomen,
Dijes is my 'thert geroert, 'tgemoet begint te schromen,
VVie heeft hijer dus geclaecht? de vvaerheyt my vertelt.
Hulpeloos.
Ick selve bent gevveest, ick hulpelosen helt,
Ick heb hijer voorgestelt, (niet dat ick't my vvil romen)
Hoe dat ick eertyts ben gevveest in goeden staet,
En dat my alles nu soe dapper tegen gaet
dat ick van groot gebreck nijet langer vveet te leven,
Dat ick van gelt en goet, van hulpe ben ontbloot,
Dat alles my ontbreeckt, jae oock het drooge broot,
En dat ick dach en nacht van hongers noot moet beven.
Crachteloos.
Met tranen heb ick ooc te kennen hijer gegeven
hoe mijnes levens tijt genomen heeft begin
met allerley ellend', hoe ick geboren bin
in armoed' en gebrec, hoe ick heb moeten svveven
door s'vverelts vvilde Zee, vol sorgelic gestorm,
Vol angst en vol verdriet, vol jammerlic gekorm:
Voor al, dat ic nu in myn oude svvacke dagen
geen middel vvete tot myn nodich onderhoudt.
Hulpeloos.
Dat is den gront daer op ons' clachte vvas geboudt,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio M4v]
| |||||||||||||||||||||||||
Dat is den gront daer op ons' clachte vvas geboudt
Die vvy u Menich mensch noch andermael voordragen.
Crachteloos.
En bidden, dat ghy doch verhoren vvilt ons' clagen
Dat ghy ons troosten vvilt met uvven overvloet.
Hulpeloos.
Gesegent heeft u Godt met menich tytlick goet.
Syn gaven stort hy u nae syn goet vvel behagen,
Niet dat ghy daer of soud' volcomen heere syn.
Crachteloos.
Maer dat ghy die (als een getrou Rentmeester fyn)
behoorlick delen sult aen Christi naecte leden,
Helpt troost ons arme dan, en boetet onse smert.
Menich Chr.
Och vrunden ick bekent, ick help u met myn hert,
Myn sinnen syn bevveecht door uvve claech-gebeden,
Ick vveet den noot is groot, u clacht bestaet in reden,
Maer laes, vvat sal ick doen? den tijt, den droven tyt,
(die door benautheyt groot schier alle nacht verslyt)
En laet my ovrich nijet, om aen u te besteden,
De vvyt bepaelde Zee, en oock het brede lant
nu gans onveylich syn, door oorlogs vvreden brant,
Die daegh'licks voor haer brenght veel arme oude lijeden:
Seer slap de neringh is, d'betalingh is heel snoot,
De schattingen syn veel, d'ongelden overgroot,
Die ick tot 'sVaderlandts beschermingh moet aenbijeden:
Ick sie hoe meer en meer de middelen van myn vlijeden,
Hier met een ongheluck daer aen een ander kant,
Soo tot myns selfs behoef, als oock tot onderstant,
Die voor d'vryheyt van 'tlant hoogh-nodich moet geschijeden
Hoe soud' ick konnen dan myn even mensch bystaen?
Hoe vvaer doch mogelick dat hulpe sou d'ontfaen
den ouderdom van my? die met myn eygen saecken
ocharmen nijet en heb dan al te veel te doen.
Hulpeloos.
Wee, vvee, sal niemant dan ons' ondergangh vergoed'n,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N1r]
| |||||||||||||||||||||||||
Sal ick door groot gebreck den doot noch moeten smaecken?
Crachteloos.
Den last valt my te svvaer.
Hulpeloos.
Ick vveet het nijet te maecken,
Comt nijemant my te hulp, soe neempt myn tyt een end.
Chrachteloos.
En soe Godt synen troost tot myvvaerts nijet en send',
Myns levens leste uyr sie ick eer langh genaecken,
Door armoed', door gebreck, door jammer en verdriet,
Menich Chr.
Hou soud' een Christ'lick hert sich doch bedroeven nijet,
Dat daech'licx hoort en sijet de clachten deser armen
die oudt, ellendich sijn, jae machteloos en svvack,
Sijet sy vergaen bynae van't groote ongemack,
VVie soud' (seg ick) vvie soud sick hunder niet ontfermen,
Hoe vvaert doch mogelick dat nijemand' soud' erbarmen
haer jammerlicken staet, en crancken ouderdom?
Als ick 'toogh op hun slae, soe is mijn tongh schijer stom,
Het herte keert my om door't suchten ende karmen,
Dies ben ick vvel te recht becommert en bevveecht.
Hulpeloos.
O Menich mensch, of ghy noch mede-lyden creecht,
Om ons (door vvare liefd') te lossen uyt dit lyden,
Soe soud' ick voor myn doot noch eenmael zyn verheucht.
Crachteloos.
En of ick noch eens mocht van dese ongeneught
een cleynen tyt vry syn, hoe soud' ick my verblyden.
Menich Chr.
Stelt onverduldicheyt eenen cleynen tyt besyden,
VVeest vvel gemoet, u noot vvert van my noch verlicht;
K'sal haestich henen gaen om raet tot Schuld'ge plicht,
Myn vvelbekanden vrundt, die my tot alle tyden
In svvare saecken heeft een trouvv' behulp gedaen,
En sal op uvve saeck' my rypelick beraen,
Op dat vvy t'uvver baet een goeden raet bedencken:Ga naar margenoot+
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N1v]
| |||||||||||||||||||||||||
Godts handt vvill' mid'ler tyt bevvaren u voor krencken..
De Wereldt, comende uyt 'tHof der duysternissen, achter haer hebbende Wellust des vleesches, Begeerlicheyt der oogen ende Grootsheyt des levens, stelt haer op den Throon des Satans ende segt.
All' die in vvaerdicheyt en eere fyn verheven,
Dijet gunstige geluc soe hooge heeft gestelt.
Dat nijet alleene sy in haer vvill' en gevvelt,
Haer onderdanen goet, maer oock haer lyf en leven:
Die moeten hert en sin gestadelic begeven
om naerstich toe te sijen, dat sulcken haeren staet
vvel seecker sy gestut, beschut voor alle quaet,
Op datse teen'ger tyt nijet vverde neergedreven,
VVant hoese hooger vvaer verheven boven al,
Soe veel te svvaerder oock soud' vvesen haren val.
In sulcken staet (seg ick) moet nauvve toesicht vvesen,
Men moet voorsichtich sijn, jae sorgen ende vresen,
Op dat men nijet alleen 'tvercregen vvel bevvaer',
Maer dat men op een nijen noch meer daer toe vergaer'.
Dat is het eenich spoor, het eynde van myn vvenschen,
Daer toe strect all' myn doen by 'tmeesten deel der menschen.
t' VVaer nijet genouch dat dit ons over-groote Ryck
Alleen soud' syn bevvaert voor 'tcomende ongelyc,
Maer nacht en dach moet ick met aller macht arbeyden
om syne heerlicheyt noch vvyder uyt te breyden
T'is vvaer, dat my gedenckt van een seer oude schaed'
die op ons quam, doe dat verhated' vrouwen saet
ons souverainen Prins den cop heeft ingetreden,
Hoe dat ons machtich Rijck op die tyt heeft geleden
een onvervvin'lic quaet, en afbreck over-groot,
Maer ey dat s' al gedaen, daer vverd' nijet op geblood'
Geen svveet noch arbeyt groot geen moeijt' vvy vvilden sparen,
VVy syn met aller haest vveed'r in het vverc gevaren,
En hebben t oude Rijck herboudt, en soe vermaect,
Dat het ten vollen is in heerlicheyt geraect,
Iae dat het boven al staet inden top geresen:
Al om vverd' ick geeert, al om vverd' ick gepresen,
Den Throon des Satans is alom vveed'r opgerecht,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N2r]
| |||||||||||||||||||||||||
Elck mensche vvierooct my, elc dijent my als een Knecht,
Ick leg' hem gansch en al begraven in het herte,
Als hy my maer erlangt soe is hy vry van smerte,
Sulcks dat myn groten naem is luytbaer en bekent
van s'vverelts oogs opgangh, tot daer sy neemt een end'.
Nu dijent vvel toegesijen, nu eyscht vvel vvaergenomen
dat dit geluckich vverc (door soe veel svveets becomen)
nijet blyve steecken daer, maer k'vvilde dat ick sach
dat het gevordert vvaer noch huyden desen dach:
Hijer toe syt ghy bequaem o vvaerdige Princessen,
O Pylaers van ons Ryck, o trouvve Dienaressen,
Dit is u eygen vverc neempt ghy dijen last vry aen,
Maect geene svvaricheyt, vveest nergens in belaed'n,
Gaet cloeckelic te vverck, het moet u vvel gelucken;
VVie soud' den voorspoet doch uyt uvve handen rucken?
Ter vverelt genich mensch, geen stercheyt noch geen craht,
V mogentheyt is veel, te groot is uvve macht,
Daer door ghy s'menschen cracht soe dapperlic cont dvvingen
dat sy vryvvillichlick u moeten selfs toebringen
gehoorsaemheyt en eer, jae dats' hen nijet ontsijen
voor uvve heerlicheyt te buygen hals en knijen:
VVant laet sich yevvers maer aen eenich oirt vertogen
den lust van 'tvveeld'ge vleysch, Begeerlicheyt der oogen
En s'levens hogen pracht, laet het maer eens geschijed'n
dat die den mensch van ver' maer comen aen te bijed'n
gemac, rijcdom en eer, en s'vverelts heerlicheden,
Men sijet met vvat een lust, met vvat begeerlicheden
den mensche daer op vlamt, hoe dat hy jaecht en loopt,
Met vvat een vierigheyt hy sorch op sorge hoopt,
Hoe yv'rich dat hy is, om die te mogen crygen;
Dijes can ick t'uvver eer met reden nijet versvvygen
dat' s'menschen herten zyn ten vollen in u handt'
Dat ghyse vvenden cont, en dryven aen vvat cant
u sulcks maer en gelust; Iae dat moet ick getuygen
dat ghy des menschen cracht en vville t'saem condt buygen.
Kortom, den mensch is in u vrijendelic gevvelt
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N2v]
| |||||||||||||||||||||||||
Met hert, sin, vvill' en macht volcomentlick gestelt:
Ick ken, dat sonder u nijet staend' soud' connen blyven
des vverelts grote ryck en hooch verheven throon,
Ic vveet oocdat ghy syt bequaem' hoeck-steenen schoon,
Die 'tnieu-geboude vverck op 'talderhooghste styven;
Dijes sy u lof en prijs, eer moet ick u toe schryven
voor all' de daden vroom, die ghy oyt hebt gevracht,
De deucht die aen ons is door u te vveech gebracht,
Vereijscht een fame die geen eeuvve can uyt-vvryven,
Soe uyt der maten vvel my all' u doen behaecht.
Wellust des vleesch.
O vvaerde Coningin, die s'vverelts schepter draecht,
Die onder dynen voet volcomentlick condt drayen
't geluck van dese eeuvv', all' 'tgoet van desen tyt;
'tis my een groote vreucht, 'tis my een hooch jolyt
dat dyne Majesteyt myn dijensten connen payen.
Begeerlickheyt der oogen.
Van vreuchde springh ick op.
Grootsheyt des levens.
Myn hert moet sick verfrayen,
VVanneer ick hoor dat haer myn dijenst is aengenaem.
Begeerlickheyt.
't Verheucht my oock als ick vveet dat de luyden faem
Mijn daden nijet alleen doet voor haer ooren vvayen:
Maer dats' haer hoocheyt oock syn vvaerd' en lieff-getal.
Grootsheyt.
Dat is het spoor, 'tvvelck my steeds doen voort varen sal,
Om hare Majesteyt meer dijensten te bevvijsen:
En vvaerom toef ick doch? den vvill' is immer goet,
'tGebreeckt ooc aen geen macht, vvant elck belyden moet
dat ick in mogentheyt ben boven al te prysen.
Hoe menichmael heb ick t'vveedrachticheyt doen rysen,
Beyd' tusschen Over-heer. en tusschen Ondersaet,
Door Grootsheyt, door begeert' van eer en hooger staet,
Stel' ick des vverelts rond' in t'vvist, dat svvaer affgrysen,
Om mynen t'vvil en is op aerden meer geen vree,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N3r]
| |||||||||||||||||||||||||
Elck mensch nae hoogheyt staet, jae elck is even ree
te treden in t' geschil, selfs t'kindt met syne moeder:
Men crycht, men svvemt in t'bloet, men arbeyt meer en meer
om hoocheyt, en om die verganckelicke eer
stelt elck hem in t'gevecht, jae broeder tegen broeder.
Begeerlickheit.
VVat seytmen nu van my? voorvvaer ick ben veel vroeder,
K'heb hare Majesteyt al meerder dijenst gedaen,
Om my (seg ick) om my soe sietmen nemen aen
vervvarringh en beroert', des oorlogs rechte voeder;
Om my den Coopman reyst, beyd' over Zee en sant,
Door bosch door bergh en dal, door 'tonbevvoonde lant:
Om eene hant vol gelts (of vvints) by een te schrapen,
Betroudt den Schipper 'tlyf in eenen hollen boom;
Om my den Crijchs-man vecht, om my draecht hy sic vroom
Kortom, al s'vverelts volc is t'samen uyt om rapen,
T'gelt' is der Christ'nen Godt, 'tgelt is der Christ'nen vvapen,
Ick vvord' van haer gevijert, den rijcdom dijenen sy.
Wellust.
Nijet min en heb ic ooc altoos gequeten my,
Om trouvven dijenst te doen en heb' ic noyt geslapen;
VVie isser oyt gevveest soe treffelic bekant,
Soe ryc, soe sterc, soe vvys, of machtich van verstant,
Die onder myn gevvelt sick niet heeft moeten geven?
VVie isser doch soe stoudt, die eens derf dencken hijer,
Dat buyten desen brant van myn onbluss'lic vijer
maer eenen enck'len dach syn hert soud' connen leven?
Neen, neen, t' en mach nijet syn: elck vvil my syn beneven
Elck loopt, elck jaecht, elck schept in my syns herten lust,
Elck meynt dat hy in my vint syner zijelen rust:
All' teenmael sonder d'vvang uyt eygen vvill' gedreven;
VVant mynen last is licht, myn jock geen mensch en d'vvingt
Maer elck syn eygen hals daer onder vvillich dringt:
Iae 'tis alsoe gestelt, dat vvild' ick hem ontlopen,
Hy sluijt my in het hert, en houd't my soe gevaen,
Dat my niet doenlick is te connen hem ontgaen,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N3v]
| |||||||||||||||||||||||||
Soe seer is myne liefd' steeds inden mensch gheslopen.
Begeerlickheyt.
Myn liefd' hem duchten,, doet.
Wellust.
Ick doe hem vveder hopen,
VVant myn gebruyc is van veel aengenamer cracht.
Begeerlickheyt.
Ooc zyn myn vruchten,, soet.
Grootsheyt.
En ick dijen' nijet veracht,
VVant als den mensch maer tracht nae my met handen open,
Syn loon is louter pracht, en hoge heerlicheyt.
Wellust.
Nijemant en haect daer nae, noch nae Begeerlicheyt
der oogen, of den lust die moetter voor al vvesen,
Derhalven ist al nijet vvat sonder my begint.
Begeerlickheyt.
VVy dijenen all' by een, best zyn vvy eens gesint,
VVant sonder d'ander, en vvaer d'een nijet vvaerd gepresen.
De Wereldt.
Princessen tvvist nijet meer, 'tvvert u belast by desen
V daden vveet ick vvel, u macht is my bekent,
My tvvijffelt daer nijet aen, ick ben te vvel gevvent
u vromicheyt, u deucht en trouheyt uytgelesen.
Gaet voort in uvven dijenst, syt vlytich ende vvaeckt,
Sijet naerstich toe dat ons geen schade meer genaect
Maect dat vvy aen ons Rijck geen afbreck meer en lyden,
Soe sal een heerlick loon u allen zyn bereyt.
Grootsheyt.
Om te voldoen den vvil van dyne Majesteyt
sal ick geen naersticheyt, geen moeyt' noch arbeyt myden.
Wellust.
Ick ben oock al gereet.
Begeerlickheyt.
En ick stae hijer besyden,
Ick vvacht dat haren mont sal spreecken het bevel.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N4r]
| |||||||||||||||||||||||||
Grootsheyt.
Och vvaer ick slechts in't vverck.
Wellust.
Dat vvild' ick oock soe vvel,
VVaer ick maer aen den man, hoe heftich soud' ick stryden,
Ick bracht in corten tyt de saecke tot ons' vvensch.
De Werelt.
Gaet henen en neemt u gangh nae Menich Christen mensch,
T'is tyt, 'tis meer dan tyt, dat vvy met yver vvreecken
het leet dan onse Croon dus lange is geschiet,
Ons Schepter daer en vvil hy onder buygen nijet,
'tGeen hy in 'thert gevoelt, dat vvil hy nijet uyt-spreecken,
Invvendich dijent hy ons, maer het uytvvendich teecken
van onderdanicheyt en heb' ick noyt gesijen,
Brengt hem in ons gevvelt, tsa doet hem eere bijed'n,
Omringt hem met bedroch, met list en loose treecken,
Ghy hebt gelegentheyt, 'tis nu bequame tyt:
VVant d'Armen ouderdom die cracht en hulp is quyt,
Heeft hem haer grooten noodt op huyden voor gedragen,
En met een claech gebedt zyn hulp en troost versocht,
Tot onschult heeft hy vvel 'styts droefheyt voort gebrocht,
Maer eynt'lick noch belooft te sullen sick bevragen,
Dijes is hy rechtevoort juyst op den vvech geslagen
om met Schuldige plicht syn vrunt, te plegen raet,
VVelck opset, soe hy nijet belet vvert met der daet,
Princessen ghy condt sijen dat vvy't noch nae beclagen;
VVant soe sal dadelick bevvogen zyn syn hert
om d'Armen hulp te doen, om boeten hunne smert
Om (nae syn plicht) aen haer te tonen liefdes vvercken
't VVelck soe geschijet, hy steets van sich verstoten sal
des vverelts Majesteyt. met hare lusten al,
Dus vvilt voorsichtich zijn, en op u hoede mercken.
Begeerlickheyt.
O neen, dat most nijet zyn, daer voor vvil ick my stercken,
Veel lijever vvil ick hem gaen onder-scheppen 'tpadt.
Grootsheyt.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio N4v]
| |||||||||||||||||||||||||
Hey, soe dat is vooruyt.
Wellust.
Ga naar margenoot+En dats' nae even radt,
Hy dijent best aengevadt eer dat hy uyt dees' percken
can comen aen het huys van synen schuld'gen plicht.
Begeerlickheit.
Ga naar margenoot+Ey, sonder sorgh, die reijs' doe ic hem staken licht,
Ick sal met soet gedicht hem soe in d'ooren blasen,
Dat hy nijet eenen voet sal connen vorder gaen.
Grootsheyt.
Iae al met soeticheyt vvil ick hem comen aen,
En doen hem soe voortaen nae myne dulheyt rasen.
Wellust.
Syn hert en sinnen sal ick soe geheel verdvvasen,
Dat hy Schuldige plicht sal geven geen gehoor.
Begeerlickheyt.
Houdt op, ons' Coningin heeft hooger sorgen voor,
T'vvaer doch om nijet, of vvy ons' daden al oplasen,
Haer Majesteyt is daer ten vollen van verneucht.
De Werelt.
Princessen t'is my lief, t'is my een groote vreucht,
Dat ick hijer uvve deucht en daden hoor ontfouvven:
Maer vvant den tijt nu cort, en onsen noot vereyscht,
Ga naar margenoot+Dat onses rijcks gestalt van my vverd' overpeyst,
Soe vordert ghy de saeck', ick sals' u toe betrouvven.
Grootsheyt.
Iae hare Majesteyt mach daer vvel vry op bouvven,
Dat Menich Christen mensch sal syn in haer gebijet,
Noch huyden desen dach, alleer de Sonn' vvech vlijet,
Eer sy t' vergulden hooft sal vvillen ons onthouvven.
Ga naar margenoot+Wellust, Begeerlickdheyt ende Grootsheyt, comen t'samen uyt, ende Wellust spreeckt.
Nu staet de saeck aen ons, de sorch is ons bevolen,
T'vereyscht dat vvy voor al gaen houden goede vvacht.
Begeerlickheyt.
Iae hier ter rechter hant sal ick gaen nemen acht,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O1r]
| |||||||||||||||||||||||||
Op dat den mensch van ons nijet come te verdolen.
Grootsheyt.
En ick sal voor ons hof my stellen onverholen,
Op dat ick hem terstont mach hebben in't gesicht.
Wellust.
Waer blijft hy doch soe langh? 'tis vreemt vvat hy uytricht,
Hy is ons immer nijet met listicheyt ontscholen,
Neen, neen, ick sie hem daer, hy compt ons in'tgemoet.Ga naar margenoot+
Begeerlickheyt.
Gegroet zyt Christen mensch, van herten zyt gegroet,
VVy vvenschen u voorspoet, als vvaerdige vrijendinnen,
Ter goeder uijr hebt ghy u hijer by ons gepaert.
Menich Chr.
Ick danck' u hertelick.
Grootsheyt.
Hoe sydy dus besvvaert.
VVat ist dat u bedroeft, hoe climmen dus u sinnen?
Menich Chr.
Den Geest is my ontroert, ontstelt ben ick van binnen,
Invvendich hebben myn gedachten eenen stryt,
VVaer door myn droevich hert alsulcken onrust lyt,
Dat ick selfs nijet en vveet, vvat laten of beginnen,
Soe draeijet my den sin gestadich om en om;
VVant huyden quam by my den svvacken Ouderdom,
Cracht'loos en Hulpeloos, van yder man verlaten,
Seer deerlick claechden zy, jae seyden dat den noot
van armoed' en gebreck, hun quelde totter doot,
Sy baden dat ick hun doch comen vvoud' te baten,
Of dat sy troosteloos, corts mosten byder straten
gaen svveven hijer en daer, jae datmen oock eer langh
aen hun steedts speuren soud' een droevich ondergangh,
Devvijl' sy ganschlick nijet en hadden te aenvaten
tot onderhoudingh van hun oude leden svvack,
Om dat der handen vvinst door cranckheyt hun ontbrack.
Nu vveet ick , dat ick hun nijet garen soud' sijen sterven
van honger en gebreck, of dijergelijcken quaet,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O1v]
| |||||||||||||||||||||||||
'tVVelck inder vvaerheyt vvaer een al te vvreede daet,
Daer voor ick Godes straff' tot vvraeck soud' moeten erven.
Nu ist oock soe, dat ick seer qualick ijet can derven,
Daer met zy inden noot syn souden onderstut,
Nadijen myn midd'len gansch en al zyn uytgeput
in dees' benauden tyt, die 'taertrijck comt omsvverven
Met Oorloch, ende Crych, met droefheyt en verlijes;
Dit is de saeck', vvaer door d'ong'rustheyt in my vvijes,
Dat vvas de svvaricheyt, daer met ick ben beladen,
Devvyl ick niet en vveet vvat best gedaen sal syn:
Nochtans heb' ick belooft, ick heb' verbonden myn
met Schuld'ge plicht myn vrunt te sullen my beraden,
Of eenich middel vvaer, dat buyten myner schaden
geholpen mochten syn dees' Oude mannen all',
Die binnen Haerlem syn in over-groot getal,
Of men hun hongers noot soud' mogen soe versaden,
Of sy in sulcken staet eens mochten syn gebracht,
Dat doch geeyndicht vvaer' hun dagelickse clacht:
Daerom ben ick alsnu recht op den vvech getreden
om met hem in syn huys, te spreecken van de saeck:
Ga naar margenoot+Op dat ick dan in haest daer van een eynde maeck',
Bid' ick houdt my niet op, maer laet my gaen met vreden.
Wellust.
VVat ist dat ick verstae, vvat hoor' ick uyt u reden?
Hoe na zyt ghy oock met die ijdelheyt bevaen,
Of steeckt in u oock dijen bedrijegelicken vvaen,
Dat ghy in desen tyt soe qualick soud' besteden
en vverpen teen'mael vvech, u midd'len over-schoon,
Op een onseeck're hoop van een toecomend' loon?
Neen, neen, vvacht u van des, vvilt eens gaen overdencken
hoe menich ongeluck u hanget over 'thooft,
Daer door ghy van u goet soud' connen syn berooft,
Peynst eens hoe haest u selfs 'tgebreck soud' connen crencken.
Begeerlickheyt.
Iae houdt all' vvat ghy hebt, denct nijemant ijet te schencken,
Vergaret meer daer toe, vult schuyr, comptoir en kist,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O2r]
| |||||||||||||||||||||||||
Raept, schraept, bedrijecht en lijecht, spaert geenderhande list,
Op dat u tytlick goet mach meerderen allencken:
En vvilt u soe ter noot vergaren eenen schat,
Op dat vvanneer ghy selfs sult vvorden oudt en mat,
Ghy middel hebben moecht om heerlic van te leven,
Laet d'ou mannen gaen, vvyst ghyse vande hant.
Menich chr.
Maer neen ick sorgh, soe ick haer dede geen bystant,
Dat sy door groot gebreck den geest haest moeten geven.
Grootsheyt.
VVat moijet u die sorgh, vvats' u daer aen bedreven?
Het jammert u van die, die selver ganslick nijet
gesocht en hebben voor't toecomende verdrijet,
VVilt ghy de sulcke juijst met hulpe gaen beneven?
Besorcht u selven eerst, gelovet dit gevvis
dat immer u het hembd' naer dan den mantel is,
Verquist u goet soe nijet, maer vvilt het vvaerdich houvven,
Vercijert u eygen lyf met costelick habyt,
Iae maect u prachtich toe, schept daer in u jolyt,
Coopt hoeven ende lant, wilt hooge huysen bouvven,
Soe sal een ijder u met vvonderheyt aenschouvven,
Soe vverdy doch geacht, soe suldy syn geeert.
Begeerlickheyt.
Laet varen Schuld'ge plicht, u herte van hem keert,
Syt vvel gerust, vvilt ons u saecke toe betrouvven,
Soe meuchdy leven in volkomen overvloet.
Wellust.
VVeest vrolick, syt verheucht, hebt altyt goeden moet,
VVilt met eens anders saeck' u sinnen nijet ontrusten,
Dijent uvven eygen buyck, drinct uvven vvyn met vreucht,
Gebruyct alsoe u goet tot allerley geneucht,
Denct om den armen nijet, maer volcht vvs hertes lusten.
Menich chr.
Maer die eertyts den noot der armen nijet en blusten
die hebben (soe ick vveet) ontfaen een svvare straf,
Hoe sou met my dan gaen, hou soudet loopen af,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O2v]
| |||||||||||||||||||||||||
Soe ick myn even mensch hijer binnen dese kusten
van honger en gebrec, van armoed' lijet vergaen?
Grootsheyt.
Neen, neen, ten sal soe haest met hun nijet zyn gedaen,
Sy syn tot desen dach van honger nijet gestorven:
En 'tgoet dat ghy besit, dat is in u gevvelt,
Ghy syt daer als een heer en meester in gestelt,
Ghy hebt het tot u lot en eygendom vervvorven.
Begeerlickheyt.
Soud' ghy't dan geven vvech, soud' ghy daer meed' de korven
der armen vullen gaen? soe vvaert haest al gespilt.
Wellust.
O neen, dat vvaer geen raet, u bet bedencken vvilt,
Door veel te geven, soudt ghy selfs haest syn bedorven,
VVant 'tgeven menich mensch ten lesten bidden doet.
Grootsheyt.
Sijet dat ghy dat beschut, gebruycket soe u goet,
Dat ghy met u gebreck geen and're moet besvvaren,
Verteert het selfs, soe doet ghy nijemant ijet te kort.
Menich Chr.
Vrijendinnen het gemoet my heel bevvogen vvort,
Soe heeft my steed's getreft u lieffelick verclaren,
V treffelick bevvijs, en vrijendelick bedijet,
Dat ick my heel en al geef onder u gebijet,
Om uvven vvil te doen, laet ick myn reyse varen.
Wellust.
Soo vvillen vvy ons dan oock vrijend'lick met u paren:
Dat is de rechte daet van een verdachten man,
Eens anders goeden reat te vvillen nemen an;
Comt rustet hijer by ons, vvilt geen geneuchte sparen.
Zy stellen hem in een Zetel, genaemt Vleeslicke sorgeloosheyt, ende tot teecken van triumphe, singen zy 'tnaevolgende Liedeken, waer door hy geheel vast in slaepe geraeckt. | |||||||||||||||||||||||||
[Folio O3r]
| |||||||||||||||||||||||||
Nae den voys, Schoon lief vvilt my troost geven.1.
O Werelts machtich Rycke
Waer is nu dyns gelycke,
Die 'thooft so steket op?
Dyn overhogen Throone
staet heerlick nu ten thoone
Geresen inden top.
2.
Nu breket door het duyster,
Den glants en schonen luyster
van dyne heerlickheyt,
Den neveldamp moet swichten
Dyn daeg'raet sietmen lichten
In voller eerlickheyt.
3.
Noyt waerdy so verheven,
Men sach noyt hoger sweven
dyns groten schepters macht
Als Aertrycks Burgeryen
Dy vleyen ende vryen
door dyns aenlockens cracht
4.
Nu syn des werelts Booden
Nu syn des menschen Gooden
Gemack, Rijckdom en Eer,
Die synt daer sy voor knyelen,
Daer sy rust harer zyelen
By soucken meer en meer.
5. O Werelt, nae dyn wensche
Selfs Menich Christen mensche
Nu slapet sorgeloos,
In Vleyslickheyt geseten,
Syn plicht heeft hy vergeten
Door dyne lusten broos
Dit ghesongen zynde spreeckt Grootsheyt.
Sijet hy is nu met onse lijefd' ontsteecken,
VVy hebben hem tot onsen vvil gebracht.
Begeerlickheyt.
Iae doch ons eer is daer heel vvel betracht,
Ons vroomheyt is voor alle man gebleecken.
Wellust.
'tVVaer jammer dat aen ons ijet soude ontbreecken,
Dus laet ons gaen, op dat vvy vvinnen tijt,
Haer Majesteyt sal hoochlick zyn verblijt,Ga naar margenoot+
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O3v]
| |||||||||||||||||||||||||
En onsen vlyt groot lof en eere spreecken.
Nae een weynich vertoevings, compt Schuldige plicht uyt 'tHof der genaden, ende siende den Mensche slapen, spreeckt.
VVanneer den armen mensch aenschout Gods vvonder vvercken,
Des Hemels rond' gevvelf met lichten schoon vercijert,
Het Aertryck vvel voorsien met vvreet en tam Gedijert,
De vvyt-bepaelde Zee verspreyt in vele percken,
En hy oock boven dijen met aendacht gaet aen mercken
hoe heerlic dat hem Godt verheft heeft uyt het slijck,
En in 'tbegin gemaect zyns evenbeeldes blijck;
Hoe hy hem boven al (om zijeles heyl te stercken)
verlost heeft vande sond' van Adams boosen val
die van Godt scheyden af, hem en syn afcompst al:
Hoe hy hem (seg ick) vveer in 'tbondt van syn genaden.
genomen, en gemaect heeft slevens erfgenaem,
Soe dat hy vveder is een Kindt syns Rijcks bequaem:
Sal sulcken mensch nijet, syn becommert en beladen?
Hoe hy syns Scheppers deucht, syns hogen Godts vveldaden
met herte, tongh en mont sal mogen maecken groot,
Hoe hy syn ouden mensch best brengen sal ter doot,
Hoe hy tot Godes eer, sal vvand'len goede paden
die recht en heylich syn gelijck hem toebehoort,
Hoe hy becleden sal syne vvedergeboort
met vruchten schoon, die der bekeeringe syn vvaerdich?
O jae, dat compt hem toe dats' synen plicht geheel:
Maer och eylaes, ick merck' hijer gansch het tegen-deel,
Sijet Menich Christen mensch, dus ijdel en lichtvaerdich
in Sorgeloosheyt slaept, hoe 'svveerelts lusten aerdich
hem hebben gansch en al, in haren dienst vervvarmt,
VVat ist o Heer, vvat ist, dat ghy dy steedts ontfarmt
over den armen mensch, die licht en onbesvvaerdich
vertredet dyn gebodt: VVel dijen mensch, die dy vreest,
Gevvillich tot het goed', herboren door dyn Geest;
Maer laes zy syn so svvac, zy gaen op gladde vvegen,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O4r]
| |||||||||||||||||||||||||
Op glipperige pad'n, met voeten heel onvast,
Soe haest sy met een stoot dan vverden aengetast,
Terstont is 'theele lyf ter aerden need'r geslegen.
Ten sy dat dynen Geest hen vveder-houdt te degen:
Nae 'tvleysch sy hebben lijef, hoocheyt, gemack en rust,
Rijcdom en vveeldicheyt, jae alle vverelts lust,
Geen ongemack, geen pijn en connen sy staen tegen,
Maer nae des vleysch begeert' sy luysteren eylaes,
En vvorden soe gevaen met dit bedrijechlick aes.
Hijer vvas ick voor beducht, dat vvas myn sorch, myn schrom
Myn hert getuychde my ijet quaets, dan vviste nijet
(O Menich Christen mensch) vvatt' huyden had' bedijet
dat ghy (naer u gevvoont') tot my nijet vvaert gecomen,
Derhalven heb ick selfs myn vvech nae u genomen,
En vind' u rechtevoort in sulcken snooden stant,
VVat sal ick hijer in doen? best neem ick hem by d'hant
en roep hem uyt den slaep, best gae ick hem opvvecken,
Best leyd' ick hem van hijer, op dat geen meerder quaet
in sorgeloosheyts stoel, steeds over hem en gaet.
Hou Christen mensch ontvvaect, vvilt naerstelick opreckenGa naar margenoot+
de lend'nen vvs verstants, u oogen vvilt ontdecken,
Staet op, rijst uyt den slaep, syt nuchteren en vvaect.
Menich Chr.
VVie stoort my hijer, vvie ist die my onrustich maect?
Schuld. plicht.
T'is Schuld'ge plicht u vrunt.
Menich chr.
Laet hem van hijer vertrecken,
Ick doe hem geen bescheyt, den slaep is my te soet.
Schuld.
VVaect op (seg ick) o mensch, syt nijet meer soe onvroet,
Denckt dat ghy Hemelsch syt, en jaget dan (met reden)
nae 'tgeen dat boven is, schict dat ghy dat erlangt,
En aen dit tydelick' u hert nijet meer en hangt,
De VVerelt die vergaet met haer Begeerlicheden,
Den nacht die is voorby, den dach is aengetreden,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio O4v]
| |||||||||||||||||||||||||
Eerbaer soe vvandelt dan voor d'oogen uvves Godts,
Als inden claren dach, vergeet njet syns gebodts,
Maer heylichlick geeft tot gerechticheyt u leden,
Als een gehoorsaem kint, al uvves levens tyt;
Gedenct maer eens hoe haest u heerlicheyt verslyt,
Dat snelder uvven tyt vlijet, dan een spoel in't vveven,
Peynst mensche, peynst, hoe cort u uijre is gestelt,
Hoe dat u cracht vergaet als bloemen op het velt,
Hoe dat maer enen roock en schaed'vve is u leven,
En vvilt u lichaem dan uyt sorgeloosheyt geven,
Neemt vlytich vvaer den dach daer in ghy vvort besocht.
Menich Chr.
O Schuld'ge plicht, ghy hebt in tvvyffel my gebrocht,
Angst en becommeringh syn steedts in my gedreven,
Ist soe met my gestelt, soud' soe myn saecke staen?
Soe vvaert tyt dat ick dy vermaningen nam aen,
'tVVaer nodich dat ick uyt den slaep vvaer opgeresen,
Maer neen, ick mach noch nijet, te svvaer is 'thooft voorvvaer,
Myn oogen syn oock noch van vaeck' nijet al te claer,
Ick bidde laet my noch een cleyn tyt in myn vvesen.
Schuld.
Ga naar margenoot+Neen, neen, staet haest'lick op, voor meerder quaet vvilt vresen,
Verhart u herte nijet, soe ghy hoort s'Heeren stem,
Syn cloppen nemet vvaer, vvaeckt. en gehoorsaemt hem:
Compt, rustet u op my, vvilt hijer nijet langh verbeyden,
En reijct my uvve hant, dat ick u mach geleyden.
Crachtloosen ende Hulpeloosen ouderdom, weder uytcomende vernijewen hun vorige beclach.
Crachteloos.
O noot, o hoogen noot,
O svvaren last om dragen.
Hulpeloos.
O noot, suijr als de doot.
Chrachteloos.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P1r]
| |||||||||||||||||||||||||
O noot, o hoogen noot,
Hulpeloos.
'tGebreck vvas noyt soo groot,
Noyt voeld' ick soe Godts plagen.
Crachteloos.
O noot, o hoogen noot,
O svvaren last om dragen,
Hulpeloos.
Och vrunt 'tis al om nijet, of vvy veel staen en clagen,
'tSchynt dat op onse saeck' heel vveynich vvort gelet.
Crachteloos.
Godt heeft nochtans soe hooch bevolen in syn vvet
dat boven alle dinck sal vvorden acht geslagen
Op d'Armen, en dat elck sal boeten hunne smert.
Hulpeloos.
Och vvaer die VVet geprent, in menich Christen hert.
Men soud' ons dan dus langh nijet laeten sonder helpen.
Crachteloos.
Wie sal my troosten doch?
Hulpeloos.
VVie sal myn commer stelpen?
Sal dit myn oude lyf vergaen door hongers svvaert?
Crachteloos.
VVaer is barmherticheyt?
Hulpeloos.
O lijfd' vvaer is dyn aert?
Dat vvy dus troosteloos ons leven moeten enden.
Crachteloos.
VVaer dat vvy henen gaen, vvaer vvy ons selven vvenden,
VVy crygen geenen troost, geen hulpe nae ons vvensch.
Hulpeloos.
VVy deden ons clacht aen menich Christen mensch,
VVy hebben onsen noot hem deerlick voorgehouden:
Dat hy, en Schuld'ge plicht nu vvast beraden souden
is 'tgeen hy ons van daegh' soe vast'lik heeft belooft.
Crachteloos.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P1v]
| |||||||||||||||||||||||||
VVel vvat mach d'oorsaeck syn dat hy dus lang vertooft,
VVat raet heeft hy gepleecht? Och of vvyt mochten vveten.
Hulpeloos.
Iae die het seggen dorst', k'denck 'tis hem al vergeten,
VVy syn al uyt het hert, als hy ons nijet en sicht.
Crachteloos.
'tVVaer beter selver dan gegaen tot Schuld'ge plicht,
My dunct het vvaer vvel goet, dat vvy hem gingen spreecken.
Hulpeloos.
Ick vundet oock nijet quaet, en dat vvy ons gebreecken
hem stellen voor, misschijen vvat raet my vveten mach.
Crachteloos.
Ga naar margenoot+Sijet! hijer compt hy gegaen.
Hulpeloos.
Och vrundt een goeden dach,
En Zijeles salicheyt, vvilt Godt de Heer dy gonnen.
Schuld. plicht.
En 'tgeen ghy meest begeert vvil u uyt lijefde jonnen
die Godt, die machtich is al t'samen ons te voed'n.
Crachteloos.
Och of dat vvesen mocht, het vvaer soe vvel van doen,
Iae mochten vvy een stuck maer van ons vvensch becomen.
Hulpeloos.
Maer neen eylaes, ons is nu alle hulp benomen:
Ick vvet geen middel meer, noch oock geen vorder raet;
Crachteloos.
De Doot can my alleen verlossen van dit quaet,
Sy is den vvech daer door ick steeds sal moeten vluchten.
Schuld. plicht.
VVat droefheyt is doch dit, vvats' d'oorsaeck van dit suchten?
Myn vrunden segget my ick vvil u hulpe bijed'n.
Hulpeloos.
Men soud' uyt ons gelaet den druck vvel connen sijen
daer 'thert meed' is gequelt soe jammerlick van binnen.
Crachteloos.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P2r]
| |||||||||||||||||||||||||
VVy mannen arm en oudt, die vvercken nochte vvinnen
en connen, (soe ghy sijet,) door slichaems ongeval,
Nochtans behoeftich syn, van slijfs noordruften al,
Iae die gecomen syn in d'uyterste benautheyt,
Soe dat vvy sterven schijer elck ogenblick van flautheyt,
VVy (seg ick) hebben hijer dus bitterlick geclaecht
dat Menich Christen mensch geen sorge voor ons draecht,
Dat hy met syne hulp ons nijet en is beneven:
VVy hebben ons gebreck hem huyden aengegeven,
VVy hebben hem versocht te vvillen ons bystaen.
Hulpeloos.
Daer op heeft hy belooft in haest te sullen gaen
tot dy, syn Schuld'ge plicht, om middel te beramen,
En vinden eenen raet, op dat vvy eenmael quamen
uyt dees' ellendicheyt, uyt armoed's groot gevaer,
En is dat'nijet geschijet?
Schuld.
O neen 'tis ver' van daer,
'tIs met hem nijet soe claer, maer ander heel gelegen:
Met moyten heb' ick hem noch huyden opgecregen
uyt Sorgeloosheyts stoel, daer in hy sat en slijep,
Daer in hy met het hert versoncken vvas soe dijep
dat hy ten Hemelvvaert nijet eens en can op mercken,
Dijes ducht ick dat hy gansch vergeet der lijefden vvercken,
Soe seer heeft 'sVVerelts lust de sinnen hem verdooft,
Begeerlicheyt van 'tgoet houdt soe om laegh syn hooft
dat hy nijet eens en denct op 'tnoot-hulp vanden Armen.
Crachteloos.
Dat moet Godt zyn geclaecht.
Hulpeloos.
Dat vvil sick Godt erbarmen,
Die steeds der Armen clacht tot inden Hemel hoort.
Crachteloos.
Soe vvy geen hulp of troost en crijgen rechtevoort,
Ick seg het is een saeck vvel vvaerdich om bedroeven,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P2v]
| |||||||||||||||||||||||||
Schuld.
Mier broeders vvat cant schad'n noch eenmael te beproeven,
Seer selden vvert den boom met d'eersten slach gevelt,
Maer meest al metter tyt, door const of door gevvelt,
Van d'aenhoudende hant vvort hy gevvorpen neder,
Soe dunct my raetsaem dan hem aen te spreecken vveder,
Op hop' dat hy ten lest'n bevvogen vverden moet:
VVat segh ghy beyd' daer toe?
Hulpeloos.
O jae het dunct ons goet.
Crachteloos.
De deucht die ghy ons doet, vvil Godt de Heer dy lonen.
Schuld.
Ick sal hem roupen dan, ick sal hem hijer vertonen
u jammerlicken staet, u armoed' en gebreck:
Ga naar margenoot+Hou Menich Christen mensch, compt sonder langh vertreck,
Compt haestelicken hijer, bereyt u tot meed'.doogen,
Menich Chr.
VVel vrunden segt vvat ist?
Schuld.
VVy stellen u voor oogen
den over-groten noot, d'onlydelicken last,
Die binnen dese Stadt noch meerdert ende vvast,
Door 'tgroot getal van veel oud' mannen, die verschoven
hijer leven in gebreck, in armoed' en ellent,
Ga naar margenoot+Dit synse die ick seg, compt, sijetse en bekent
hoe nodich datse hulp hoe datse troost behoven.
Merct! vvaermen hun besiet, van onder af tot boven
met jammer men bespeurt veel pynlicheden cranck,
Daer door sy onbequaem zyn, tot den arbeyt stranck,
Den honger heeft hun vleysch schijer tot het been gecloven:
VVie soud' hun baren doch, vvie soud' nijet zyn belad'n
als hy zyn oogen eens op hun soud' moeten slaen,
VVijens hert soud' t'hunvvaerts doch met lijefde nijet onsteken?
O Menich Christen mensch, hun hope is naest Godt
op u alleen gestelt, volbrengt dan liefd's gebodt,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P3r]
| |||||||||||||||||||||||||
Deelt hun u gaven mildt, verhooret doch hun smeecken.
Menich chr.
Ist vveder svvaricheyt?
Schuld.
Och vvilt doch soe nijet spreecken,
Gedenct hoe mild'lick ghy van Godt gesegent vvort,
Hoe rijcklick dat hy syn genade op u stort,
Hoe goedich dat hy heeft genesen u gebreecken
doen ghy in svvare sond', soe dood'lick laegt gevaen,
Denct vvat een lijefdich vverck hy aen u heeft gedaen,
Dat hy syn een.gen Soon in dit dal heeft gesonden,
Op dat ghy door syn bloet, van Sonde, Doot en Hell'
soude evvich syn gevryt, dat hare prickels fel
u nijeu gevvasschen Ziel, nijet vveed'r en souden vvonden:
Peynst met vvat danckbaerheyt ghy aen hem syt verbonden,
Hoe hoochlick dat ghy vveed'r met lijefde syt verplicht,
Aen syne leden naect, die sonder toeversicht
in over-groot getal, hijer vverden steeds bevonden;
Dees' die nootdruftich syn, vvat goets en vveygert nijet,
Becrachticht u geloof, troost hun, en hulpe bijet,
Op datmen eenmael hun mach lossen uyt dit lyden:
Dees' hongerige spijst, dees' dorstige doch laeft,
Sijet! dat ghy in u kist hun leven nijet begraeft,
Voor sulcken vvreeden daet o mensche vvilt u myden.
Menich chr.
VVat legt men my te voor in dese droeve tyden,
Hoe vvaert my mogelick te blusschen sulcken noot
der Armen, vvijens getal soe veel is en soe groot
dat al myn macht daer toe soud' connen nijet bedyden:
De midd'len die ick heb' syn vveynich ende svvack,
hoog nodich synse my ook tot myns selfs gemack,
En 'tgeen my ovrich is, dat dijen ick te bevvaren
voor een aenstaende noot, en voor den ouden man;
Seer veel heb' ick van doen, eer dat ick houden can
myn eygen huysgesin, in hoogheyt en vvelvaren,
Laet my met vreden dan, vvilt vorder moeijte sparen,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P3v]
| |||||||||||||||||||||||||
Ga naar margenoot+My schijet nijet over, om d'oud' mannen by te staen.
Schuld.
VVel broeders, ghy hebt my nu hooren vvenden aen
all' mogelicke vlijt, om dat ick soe seer garen
had' Menich Christen mensch bevveecht tot uvver baet,
'T schijnt vvel dat uvven noot hem nijet ter herten gaet,
En dat hy inden vvint slaet uvve drouve clachten,
Soe seer heeft s'VVerelts sorgh met lust verstrict syn hert.
Hulpeloos.
O droefheyt, droefheyt groot.
Crachteloos.
Onlydelicke smert
en isser dan geen raet om ons' druck te versachten?
Schuld.
Iae vvilt een cleynen tyt met lijtsaemheyt noch vvachten,
Ick sal u grooten noot gaen maecken openbaer
de Wet der vryheyt, op dat Menich mensch door haer
hertgrond'lick vvert bevveecht, op u gebreck te achten,
Betrout my uvve saeck', u selven t'huysvvaert vvend',
Ga naar margenoot+Bidt Godt aldaer, dat hy syn segen hijer toe send'.
Wellust, Begeerlickheyt ende Grootsheyt comen uyt ende leyden Menich christen mensch aende handt.
Wellust.
Ghy hebt een groten storm daer cloecklick afgeslagen
O Menich Christen mensch.dijes sy u lof en eer.
Ga naar margenoot+Begeerlickheyt.
Quijt soe u selven doch, soe vverdy haest een heer,
En blyft ons maer getrou, vvy sullen sorge dragen.
Grootsheyt.
Sijet hijer, daer synse vveed'r, daer comense aen jagen,
Die soucken metter daet, u grondelick bederf.
Wellust.
Sijet toe gelooftse nijet, ontseght haer andervverf,
Compt volget onsen raet, ghy crijcht al u behagen.
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P4r]
| |||||||||||||||||||||||||
De Wet der vryheyt stelt haer op den Troon der Rechtvaerdiger barmhertigheyt ende spreeckt.
Laet Menich Christen mensch hijer comen voor myn oogen,
Ontbijet hem haestelick dat hy hem t'myvvaerts vint.
Schuld.
Hoort Christen mensch laet u nijet leyden soe verblint,
Compt hooret ons gespreck, vvilt haestich hervvaerts pogen.
Menich chr.
Och vrunden (soe ghy sijet) t'is buyten myn vermogen,Ga naar margenoot+
Dit volck hout my dus op, en schut my aldermeest,
O VVet, o VVet, o VVet.
Wet der vryheyt.Ga naar margenoot+
Syt voor my nijet bevreest,
Ick ben die VVet doch nijet die eertyts met aerdbeven
op Sinai den Bergh, in Taeffelen geschreven
in Mosis eygen hant gegeven is met vijer;
Van Sion gae ick uyt, mijn jock is goedertijer:
Gy staet hijer voor den troon s'Barmherticheyts rechtvaerdich,
Daer van, dat ghy, door my, ten Iongsten daeg' hooch-vvaerdich
u laetste vonniss', en u oordeel sult ontfaen,
Recht nae den plicht, die ghy sult hebben dan gedaen
of die ghy hebt versuymt, aen d'arm' bedruckte menschen;
Op dat ghy dan bevveecht vvort, om hun nae hun vvenschen
te helpen, en dat ghy hun lijefdich troosten meucht,
Soe hooret vvat voor loon, vvat aengenamer vreuchtGa naar margenoot+
ghy daer voor steeds vervvacht, en seecker sult erlangen
De ruste des gemoets, sal uvve zijel omvangen,
Daer door dan u Gewiss' oock sal verseeckert syn,
Dat ghy becrachticht hebt u g'loof met daden fyn.
Tytlicken zegen Godts, sal rijck'lich u aencleven,
Met grooten overvloet, op dat ghy lang moecht geven.
't Gebedt der Armen, vvort u seecker toegeseyt,
Voor d'vvelvaert uvves lyfs, en zijeles salicheyt.
Godts liefde, sult ghy oock volcomentlick gevvinnen,
VVant hy vvil (nae syn vvoort) den milden gever minnen.
Vergevinge der Sond', vvert over u gestrect,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio P4v]
| |||||||||||||||||||||||||
VVant broederlicke lijefd' der sonden veel bedect.
Ga naar margenoot+Met den Rechtveerdigen soe suldy oock opstygen,
Daer suldy eyndelick dat groote loon vercrygen,
Dit lijef blymarich vvoort sult ghy alsdan verstaen,
Ga naar margenoot+Compt ghy gesegende myns Vaders, tredet aen,
Ga naar margenoot+Compt en besit dit Ryck, dat u is toebereydet,
'tGeen ghy met vast geloof en hope hebt verbeydet,
Dat vvort volcomentlick alsdan by u beerft;
Ga naar margenoot+De croon der eerlickheyt ghy vreuchdich dan vervverft.
Ga naar margenoot+'t Hemelsch Ierusalem, daer suldy eewich leven,
Die vreucht, die heerlickheyt, sal u daer syn beneven,
Die oore, oogh, of hert noch noyt begrepen heeft.
Daer crijchdy 'tBruylofs cleet, voor smert ghy dan nijet beeft,
Ga naar margenoot+Godt selve suldy sien, hem suldy gelijck wesen,
Ga naar margenoot+Hy sal volmaecktelick dan syn u loon gepresen:
Kort om, aen Lyf en Zijel vvert 't heyl u toegebracht:
Die d'Armen liefdich troost, dit loon hy al verwacht.
De vruchten vvs geloofs vvil Godt dus hoch belonen,
Soe heerlick vvil hy steeds syn gaven in u kronen.
Is dat noch nijet genouch, condt ghy door 'tloon noch nijet
ten vollen syn bevveecht, soe hoort nae vvat verdrijet
Ga naar margenoot+en nae wat straffe fel, u lyf en zijele trachtet,
Soe ghy den Armen hijer gansch troosteloos verachtet.
Een wroegende gewiss ghy crijcht die altyt knaecht,
In voor Godts strengh gericht u stadelick beclaecht,
Dat ghy nijet heb verhoort den armen mensch syn karmen,
Oock comet over u, het vloecken vanden Armen,
Over u gijericheyt, en hunne clacht tot Godt,
Dat ghy hun nijet en helpt, noch troost (nae syn gebodt,)
V tytlick goet, sal Godt vervloecken en versmaden,
Soe dat het heel en al, u strecken sal ten quaden,
Tot dat ghy eyntlick noch vvert opgevvect gevvis,
Ga naar margenoot+In die opstanding', die tot u verdoemen is:
Daer suldy hooren dan, dat Oordeel onbarmhertich,
Gaet ghy vervloecte gaet in 'tvijer der Hellen smertich,
'Tvvelck voor den Duyvel en syn volck is toegemaeckt,
| |||||||||||||||||||||||||
[Folio Q1r]
| |||||||||||||||||||||||||
Siet! met den rijcken vreck ghy droevich dan gheraeckt
in pyn die eeuwich duyrt, daer knerssinghe der tanden
en weeninghe sal zijn, daer 'tvyer altijdt sal branden,Ga naar margenoot+
Daer nimmermeer en sterft dat knaghende Ghewormt':
In die Hell', daer altijt moort-schreyich vvort ghekormt,
Daer sul dy eeuvvich zijn van Godts aenschyn ghescheyden.Ga naar margenoot+
Daer hebdy Christen mensch my hooren nu uytbreyden,
Die d'Armen liefdich troost, wat loon hy wachtet wel:
Als ooc die troostloos haer veracht, wat straffe fel:
Compt kieset dan met vvelck van dese tvvee personenGa naar margenoot+
ghy inder eeuvvicheyt hier naemaels willet vvonen,
Met die soe vrijend'lick staet aen myne rechter hant,
Off die soe eyslick dreycht hijer aen den slincker kant:
Compt, kijest, en vvilt nu selfs u eyghen oordeel stichten.
Menich Christ.
O! VVet, nae dy alleen, nae dy vvil ick my richten,
Door vvelcken dat ick doch gheoordeelt vverden moet.
Compt laet ons gaen, op dat mijn hant nu bystant doet
mijn arme Broeders, die mijn hulpe soe behoeven.
O! armoed' ghy en sult haer soe niet meer bedroeven,
Mijn dadelicke hulp en sal hun niet besvvijcken;
Ick troost haer lijeffdich: vvant aen hun mijn Trou moet blijcken
Compesce te ipsum. I. Duinglo |
|