Beschryving der nieuwlijks uitgevonden en geoctrojeerde slang-brand-spuiten, en haare wyze van brand-blussen, tegenwoordig binnen Amsterdam in gebruik zijnde

[p. IX]

Privilegie

DE Staten Generaal der Vereenigde Nederlanden, Allen den geenen die deesen sullen sien ofte hooren lesen Salut. Doen te weten dat wy ontfangen hebben d'ootmoedige Supplicatie aan Ons gepresenteert, uit den naam ende van wegen Jan ende Nicolaas van der Heyden, woonende tot Amsterdam, inhoudende dat Sy Supplianten hadden uytgevonden sekere Slang brand-spuiren, bestaande in een geduirig stralende brand spuit met een buygelyke buis daar aan, om haar gedaante een Slang genaamd, die men kan verlangen naar eisch ende welgevallen; mitsgaders een waterbak of ander Instrument met een ander buis of Slang, die men insgelyks kan verlangen, door welke Slang-brand-spuiten alle Branden, hoe hevig ende ongenaakbaar die souden mogen voorkomen, met ongelooffelyke Spoet geheel seeker uitgebluscht werden, Eerstelyk om dat deselve seer licht en handig synde, met haar toebehooren, door twee, drie a vier mannen sonder paarden seer spoedig ter vereischter plaatse konnen werden gebracht; Ten tweeden om dat die, schoon verre van 't water staande, door vier, ses of acht mannen met water werden voorsien, soodanig dat men geduirig sonder ophouden daar mede konde spuiten; Ende eindelyk, insonderheit om dat daar mede het water door de Slang wierde gedreven ende geleit door deuren, vensters, glasen, gaten in de muiren of daaken, tusschen door en over huisen, kerken en toorens, ende met een continuele dikke straal wierde gespuit, alwaar het vereischte; Sulks dat in vergelykinge van de ordinaris Brand spuiten, door deese nieuw geinventeerde Slang-brand-spuiten, het water veel spoediger, in veel grooter quantiteit, ende altyd geheel seeker in den Brand wierde gebracht; ende gelyk deese inventie van een uytsteekende vermogen ende heylsame uytwerkinge wierde bevonden, in het blusschen van brand, soo konde deselve door eenige veranderinge bequaam werden gemaakt tot verscheyde andere nutte gebruyken; Ende also Sy Supplianten tot het uytvinden van deese seer heilsame inventie, veele tyd, moeyten ende kosten hadden aangeleyt, waar van Sy luyden weynig ofte geen vrucht te verwachten souden hebben, buyten Ons Octroy, van die alleen te mogen voort setten, en dat deeze hare inventie (schoon met geen verbetering echter met veel veranderingen en tot verscheyden gebruyken) nagemaakt soude konnen werden; Soo versochten de voornoemde Supplianten, tot dien eynde ons Octroy voor haar en hare Erfgenaamen. Welke aangemerkt. SOO IS 'T; dat Wy Ons ter beede van de voornoemde Supplianten genegen vindende, deselve ende hare Erfgenaamen geconsenteert, geaccordeert ende geoctroyeert hebben, consenteeren, accorderen ende octroveeren mits desen, dat sy alleen ende met seclusie van allen anderen voor den tyd van vyf en-twintig naastkomende achter een volgende Jaren, in deese Vereenigde Nederlanden, geassocieerde Landschappen, Steeden ende Leeden van dien, de voorsz. nieuwe inventie van Slang-brand-spuiten sullen mogen maken, practiseren, in 't werk stellen ende gebruyken, ook venten ende verkoopen, verbiedende over sulks allen ende iegelyken Ingesetenen van de voorsz. Vereenigde Nederlanden, geassocieerde Landschappen, Steeden ende Leeden van dien, binnen den voorsz. tyd van vyf-en-twintig naastkomende Jaren, in 't geheel ofte ten deele, direct of indirect, de voorsz. nieuwe inventie van Slang brand-spuiten, nochte eenige soort van waterperssende Instrumenten, van wat naam ofte gebruik die souden mogen wesen, met Slangen, sal mogen maken, doen na maaken, practiseren, ofte elders nagemaakt, hier te Lande te brengen om verkoft ofte gebruikt te worden, op de verbeurte van alle nagemaakte werken ende Instrumenten, ende daar en boven van een Somme van negen hondert Caroli guldens, t'appliceren een derdendeel daar van ten behoeve van den Officier die de calange doen sal, het tweede derdendeel ten behoeven van den Armen, ende het resterende derdendeel ten behoeve van de voornoemde Supplianten en hare Erfgenamen, mits dat het zy een nieuwe Inventie, noyt voor desen hier te Landen geinventeert, gebruykt ofte gepractiseert, ende deselve Inventie gebracht ende gestelt werde in volkomen perfectie binnen een Jaar na dato deser vallende, op poene van het verlies van desen onsen Octroye. Ontbieden ende beveelen daaromme alle Officieren, Justicieren, Magistraaten ende Inwoonders van de voorsz. Landen, mitsgaders allen anderen, die dit aangaan mag, dat Sy de meergenoemde Supplianten en hare Erfgenamen doen ende laten genieten ende gebruyken 't volkomen effect van desen Onsen Octroye, consent ende privelegie, cesserende alle beleth ende wederseggen ter contrarie. Behoudens nochtans dat Sy Supplianten ofte hare Erfgenaamen gehouden blyven op desen Onsen Octroye te versoeken, ook t'obtineren attache van soodanige Provincie of Provincien, alwaar sy hare voorsz. nieuwe Inventie sullen willen practiseren ende in 't werk stellen. Gegeven in den Hage, onder 't Cachet van den Staat Paraphure van den Heere Presiderende in onse vergaderinge, ende de Signature van een van Onse Grisfiers, op den een en-twintigsten September sestien hondert seven en tzeventig.

ut.

P. DUVELAER.

Ter ordonnantie van de Hooggemelde Heeren Staaten Generaal.

J. SPRONSEN.

De brieven van Attache der byzondere Provintien, hier toe behoorende, voegen wy 'er niet verder by, om datze zo veel in getal, en ook alle tot dit generaal Octroy relatief en van gelyken inhoud zyn; maar alleen het Octroy van haar Ed: Groot Mog: de Heeren Staaten van Holland en Wertvriesland, als zynde eenige daagen te voren afzonderlyk verleend. 't welk volgt.

[p. X]

PRIVILEGIE.

DE Staten van Holland ende Westvriesland, Doen te weten, Alzoo ons vertoont is by Jan ende Nicolaas van der Heiden, hoe dat Sy luyden hadden uytgevonden d'Inventie der Slang-brand-spuiten, bestaande in een geduurige stralende brand-spuit, met een buygelyke buys daar aan, om haar gedaante een Slang genaamd, die men konde verlangen naar eysch, ende welgevallen; mitsgaders een waterbak of ander Instrument met een ander buys of Slang, die men insgelyks konde verlangen: door welke Slang-brand-spuiten, alle Branden, hoe heevig ende ongenaakbaar die souden mogen voorkomen, met ongeloofselyke spoet, geheel seeker uytgebluscht wierden; Eerst om dat dezelve seer licht en handig sijnde, met haar toebehooren, door twee, drie, a vier mannen, sonder paarden, en by gevolg seer spoedig ter vereyschter plaatse wierden gebracht; Ten tweeden, om dat die, schoon verre van 't water staande, door vier, ses, of acht mannen met water wierden voorsien, soodanig dat men geduurig sonder ophouden daar mede konde spuiten; Ende eindelyk, insonderheyd om dat daar mede het water door de Slang wierd gedreven, ende geleyt door deuren, vensters, glasen, gaten in de muuren of daaken, tusschen, door ende over huysen, kerken ende toorens, ende met een continuele dikke straal wierd gespuyt, alwaar 't de nood vereyschte; Sulks dat in vergelyking van d'oude of gemeene Brand-spuiten, door deese Slang-brand-spuiten by de Supplianten geinventeert, het water veel spoediger, ende in veel grooter quantiteyt, ende altyd geneel seeker in den Brand wierd gebracht: ende gelyk deese Inventie van een uytsteekent vermogen ende heylsame uytwerking wierd bevonden, in het blussen van brand, soo konde deselve door eenige veranderinge bequaam gemaakt werden, tot verscheide andere nutte gebruyken; Ende alsoo Sy Supplianten tot het uytvinden van deese seer heylsame inventie, veele tyd, moeyten ende kosten hadden aangeleyt, waar van Sy luyden weynig ofte geen vrucht te verwachten souden hebben, buyten Ons Octroy, van die alleen te mogen voort setten, ende dat deeze hare inventie (schoon met geen verbetering, echter met veel veranderingen ende tot verscheyden gebruyken) nagemaakt soude konnen worden; zo was 't dat Sy Supplianten, genootsaakt waren haar te keeren tot Ons, met alle onderdanigheid versoekende, ende ootmoedelyk biddende, dat het onse goede ende favorable geliefte zyn mochte, de Supplianten ende hunne Erfgenamen, wegens de gemelde Inventie te verleenen Octroy voor vyf-ende-twintig achter een volgende Jaren, dicteerende dat niemand de voornoemde Slang-brand-spuiten, in die tyd, zonder consent van de Supplianten zou mogen naar maaken, verkoopen of gebruyken; noch het zelve laten doen in Onse Landen van Holland ende Westvriesland, noch ook gemaakt zynde van buyten in te brengen, geheel noch ten deele, direct noch indirect, als meede dat niemand eenige soort van waterperssende Instrumenten, van wat naam of gebruyk die souden mogen wesen, met Slangen, zouden mogen maken, gebruyken of inbrengen als voren, alles op zoodanige hooge peene als wy daar op zouden gelieven te statueren. SOO IS 'T, dat Wy de sake en 't versoek voorsz. overgemerkt hebbende, ende genegen wesende ter Beede van de Supplianten naar genomen berigtinge ende advys van Onse Gecommitteerde Raden, uyt Onse rechte wetenschap Souveraine macht ende authoriteit, de Supplianten ende hare Erfgenamen geconsenteert, ende geoctroyeert hebben, consenteeren ende octroyeeren mits desen, dat Sy gedurende den tyd van vyf en-twintig eerst achter een volgende Jaren, binnen den voorsz. Onse Landen, alleen zullen mogen maken ende gebruiken, de Slang-brand-spuiten hier boven genoemt; mitsgaders alle andere foort van waterparssende Instrumenten met Slangen, verbiedende allen ende eenen iegelyken, de zelve Slang-brand-spuiten en waterparssende Instrumenten, zonder consent van de Supplianten en hare Erfgenamen, na te maken, verkopen of gebruyken, ofte elders met Slangen, ofte andersints na gemaakt zynde, binnen den voornoemden Onsen Lande, in 't geheel ofte ten deel te brengen ofre te verkoopen, op de verbeune van de naar gemaakte, ingebrachte ofte verkochte Spuiten, ende instrumenten, ende een boete van drie hondert guldens daar en boven, te appliceeren, een derde part voor den Officier die de calange doen sal, een derde part voor den Armen der plaatse daar het casus voorvallen zal, ende het resterende derde part voor de Supplianten; Ende ten eynde de voornoemde Supplianten 't effect van desen Onsen Octroye mogen genieten als na behooren. Lasten wy allen ende eenen ieder dien het aangaan mag, haar daar na te reguleeren. Gedaan in den Hage onder Onzen grooten Zegele hier aan doen hangen den 16. September in 't Jaar Onses Heeren ende Zaligmakers duizent ses hondert seven en tzeventich.

Ab^r. Wassenaar

Ter ordonnantie van de Staten.

Herbert van Braumont.