Memorieboek der stad Ghent van 't jaar 1301 tot 1793. Deel 2

1572.

Commissarissen.

Messire Philippe d'Oignies, chevalier, seigneur du dict lieu, au lieu du gouverneur de Flandre.

Philippe, seigneur de Sainct Aldegonde et de Noircarmes, etc.

Maximilien Vilain, chevalier, baron de Rassenghien, etc.

Jacques del Cressonnière, aussi chevalier, gouverneur et capitaine de Gravelinghes.

Schepenen van der Kuere.	Schepenen van Ghedeele.
Joncheer Guillaume van den Kethulle, heere van Assche.	Joncheer Jacques Beths, heere van Angherellis.
Joos Donaes.	Joncheer Pieter de Vos.
Joncheer Jan Beths.	Joncheer Guillaume van der Zype.
Joncheer Anthonis de Grutere, heere van Exaerde.
	Lievin Petrins, over hem Jacques Rufelaert.
M^r Franchois van Hembyze.
Jacques Feron.	Omaer Everwijn.
Joncheer Joos Triest, f^s Joneheer Joos.	Joncheer Joos Triest, f^s Gillis.
	Adriaen de Wintere.
Jan Oosterlinck.	Omaer Clayssone.
Charles Everwijn.	M^r Anthonis Oosterlinck.
Andries van der Sare.	Adolf de Grutere, f^s Joncheer Jans.
Guillaume van Warenghien.

[p. 389]

Gillis Dhanins.	Michiel van Huuckelghem.
Franchois van Hecke.	Joos Schauteete.
	Joos van Tessele.

Ontfanghers.

Joos de Deckere, bouchoudere.

Adolf de Grutere, van de wercke.

Gillis van Loo, van de Yssuwe.

In dit jaer waren deze voornoemde schepenen vernieut ende uutghelesen den xx^en dach van Meye.

[Op den xxi^en Meye xv^clxxij ontrent den ellef uren in den avont zo zijn up 't Sas deser stede ghearriveert ontrent twee hondert ghesellen ofte Geusen, ende zo haest als zy anne 't landt ghetorten waren, zo liep de wacht wech, ende de zelve Geusen hebben binnen dien zelven nacht het gheheele Sas in brande ghestelt, ende bleven up 't voornoemde Sas tot 's anderdaechs ontrent den ellef uren dat zy wederomme ter zeewaert in voeren. (Pr. Ar.^B.)

- Op den xxiiij^en Meye wesende Synxenavondt in dit voornoemde jaer ende Scependom zo es grave Lodewijck van Nassauwe met subtylhede ghecommen binnen der stadt van Berghen in Henegauwe, zonder slach of stoot, met vele gendarmerye te voet ende te peerde, de welcke men oock noemde Geusen, ende hielt de stede also jeghens den hertoghe van Alve. (Pr. Ar.^B.)

- Op den voornoemden dach zo zijn oock binnen de stede van Valenchyne ghecommen ghelijcke gendarmerye van Geusen te voet ende te peerde, ende hebben oock de stede inghenomen zonder slach of stoot. (Pr. Ar.^B.).

- Ende binnen zekeren tijdt daer naer zo hebben die van den casteele van Valenchyne assistentie vercreghen ende

[p. 390]

hebben zo zeere gheschoten up Valenchyne zo dat de Geusen de stat moesten verlaten, ende het ghemeente datter binnen bleef es som deerlick vermoort gheweest, principalick vrauwepersoonen ende kinderen, ende dat van de soldaten van den casteele, wesende meest Spaengnarden, ende hebben de stadt gheheel ghespoelgiert; daer was zulck jammere ende deerlichede dat noyt dierghelijcke ghesien en was. (Pr. Ar.^B.)

- Op den ij^en Synxendach naer noene dede joncheer Charles de Grutere, heere van Exaerde, zynen eedt als schepene van der Kuere, ende was hem den zelven eedt afghenomen by Gillis Uten Eechoute, secretaris van myne heeren scepenen van der Kuere, 't welcke oock noynt ghesien en es gheweest dat eenen secretaris eedde scepene van der Kuere. (Pr. Ar.^B.)

- In de maent van Mey 1572 wiert er eene processe ghehouden; wiert er een deel van het canon uyt het Casteel ghedaen om te voeren naer Vlissinghen om dat te belegeren; verbrandeden de Geusen het Sas van Ghendt, ende Biervliet wiert gheplundert door de Geusen. (K.M.)]

Den xix^en Wedemaent rees naer de noene een ongheweerte van den donder ende blixem, daeraf dat te Lathem een pachthof verbrande, ende te Wiendeke vielen zoo groote haghelsteenen dat dierghelijcke noynt ghesien en es gheweest, daer waerender drye gheweghen die woughen bet dan vijf pondt swaer.

Den xxx^en Wedemaent quamen t' Eeckloo een deel Geusen, ende roofden de kercke, ende vynghen den pasteur ende noch een audt priestere, maer zy lieten den auden priester gaen. Zy vinghen oock vier Spaengnaerden die daer

[p. 391]

commen waren met ghelde, ende namen 't ghelt, ende voerden se t' samen naer Vlissinghe.

Ontrent desen tijt was gheheel Hollandt op een stad oft twee in der Geusen handen.

[Ontrent den x^en Juny in dit voornoemde jaer zo is ontrent Blanckenberghe ghearriveert de hertoghe van Medina Celi, de welcke quam uut Spaengnen, als gouverneur generael van de K.M. van zyne landen van Herwaertsovere, ende niet wetende van eenighe roere in 't landt te wesene, zaude zonder de wete van die van Blanckenberghe gheseylt hebben naer Vlissinghen; nemaer van alles gheadverteert zijnde, is in grooter aventure ghearryveert te Sluus in Vlaenderen, ende in 't arryveeren zijn die van Vlissinghen met huerlieder soldaten ofte Geusen hem te ghemoet commen, ende hebben eenighe zyner schepen met fortse ende ghewelde inneghenomen ende oock diversche schepen in brande ghestelt; zoo dat hy ende meestendeel zijn volck hemlieden met haesten moesten solveren, waer inne hy grootelix verwondert was; want hy niet en wiste datter yemandt jeghen den conynck upstondt. (Pr. Ar.^B.)]

Den xij^en Hoymaendt, 's nachts, hebben de Geusen uut Antwerpen ende Vlissinghen Erderburch genomen, 's morghens ontrent den 8 uren, zonder yemaendt te misdoene, ende bleven daer tot naer den noene ende vertrocken doen leedende den greffier met hemlieden.

Den xvj^en Hoymaendt passeerden hier deur Ghendt dry en twintich groote sticken artillerie ofte gheschut, poer ende clooten naer Brugghe, omme op de schepen te legghene die daer ghereet ghemaect waren; welck gheschut was gheconvoyeert met thien Spaengnaerden; aen elcken waghen

[p. 392]

waren ghespannen vijfthien peerden, sommighe 17 ende 18, ende reden alsoo tot Ursele, daer zy bleven rustende, ende 's morghens tusschen den een ende twee uren quamen de Geusen uut Erdenburch, die daer weder commen waren, ende hebben 't al afghesmeten ende ghenomen, ende die met het gheschut quamen, namen de vlucht naer Ghendt; maer zy behielden noch veel van haren peerden die binnen Ghendt quamen; ende op den zelven tijt dat zy daer waren, quamender twee waghenen van Antwerpen met admonitie van langhe roers ende harnas, 't welcke zy oock namen ende voerden 't naer Erdenburch ende van daer naer Vlissinghe, ende haelden oock acht schepen met tarwe die in de Leye laghen om naer Brugghe te varen, de welcke zy meest den aermen lieden gaven.

Ten voornoemden daghe slouch men te Ghendt den trommele om volck aen te nemene onder den capitain Franchoys van Wijckhuus.

[Op den xvj^en Juny der voornoemden maendt zo es duck de Medina Celi hier binnen dese stede ghecommen te waghene met zeer cleenen state, alwaer hy van de heeren van Ghendt zeer eerlick ende minnelick ontfanghen was, ende reden hem jeghens vele menichte van edelen ende was eerlick van die van Ghent ghefestiert. Den xviij^en der zelver maent is hy daer naer uut Ghent vertrocken naer de stadt van Bruussele, alwaer hy oock zeer eerlick ontfanghen ende inghehaelt wiert. (Pr. Ar.^B.)

- Curts daernaer heeft de hertoghe van Alva, gouverneur, enz. een placcaet ghedaen publiceren, te weten dat alle de gone die begheerden den leghere van der M. te victaelgierene met allerande soort van victuaille ende

[p. 393]

provande, dat zy zauden vry, libre ende exempte zijn van alle arresten die up huerlieder persoon zaude moghen ghedaen werden, noch insghelijx dat niemant hemlieden en zaude moghen om eenighe schulden becommeren ofte belemmeren, noch insghelijx hare waren ende provanden; welcken leghere, zo de ghemeene mare liep, de voornoemde hertoghe van Alva in meenynghe was te slane voor de stat van Berghen in Henegauwe, daer grave Lodewijck met zynen volcke binnen lach. (Pr. Ar.^B.)

- In de maent van Juny 1572 wiert een vrauwe van eenen valschen muntenaer ghegeesselt; trock de hoochbailliu ende eenighe schepenen naer Brussel om den hertoch van Medina Celi te verwillecommen, die daer naer tot Ghendt quam, ende in de prosdye logeerde; was het een groot tempeest van donder ende blixem dat veel schade dede; de Geusen plunterden de kercke van Eecloo. (K.M.)]

Den xxvij^en Hoymaendt quamen zekeren nombre ende groote quantiteyt crijchslieden ende Walen t' Antwerpen aenghenomen voor Brugghe, omme aldaer in garnisoene te ligghene, maer de borghers en wilden se gheensins inne hebben, ende de heeren meenden het gaernisoen binnen Brugghe te bringhene deur de Dampoorte, de welcke niet vaste toe en was; maer het gemeente wiert 't gheware ende liepen derwaerts, mijnheere van Frennes, de behuudde zone van mijnhere van Ongnyes, dat ziende, schoot in den hoop, zoo datter twee van de burghers doodt bleven, ende wierdt terstondt van hemlieden ghevanghen, alsoo dat te Brugghe gheheel in roere was.

Den xxviij^en Hoymaent quamen uut Vranckerijcke veel Franchoysen die Geusen waren, ende daer wierter vele

[p. 394]

misleet tusschen Berghen ende Valenchyne, zoo datter veel doodt ghesmeten waren ende ghevanghen van de Spaengnaerden, Walen ende boeren; de boeren hadden eene brugghe afgheworpen, zoo dat de Geusen nyevers deur en consten; zy waren al ghepilliert ende naect metten handen op den rugge ghebonden in 't water gheworpen, danof vele diversche hier duer dese stede quamen ghevloot, ende curts daer naer quamen de Geusen uut Berghen ende verbrandden der boeren huusen.

Up Sent Marien Magdalenenavont quamen de Geusen met veel volcx voor Brugghe, 's morghens ontrent den zes uren, ende sonden een trompeer naer de stede met eenen brief, ende voor de stadt commende, dede de grave van Reux twee schueten schieten naer den voornoemden trompilge; maer zy en addresseerden nyet, ende de grave nam zelve eenen halfven haeck, ende schoot het peert dweers deur den hals, zoo dat daer nederviel ende zoo trocken de Geusen van daer.

[In de maent July 1572 de Geusen vinghen veele pastoors, borghemeesters ende andere; ontrent Ostende quamen eenighe soldaten ghevlucht van de belegeringhe van Vlissinghe, die gheslaghen waren; namen de Geusen Aerdenborgh in, ende meenden oock Brugghe te overrompelen, alwaer eenen grooten oproer was teghen de soldaten. (K.M.)]

In dit jaer ruumde men de veste van aen de Muudepoort tot aen den auden turre in den Ham, gheseyt 's Herdersturre.

Den xxviij^en Ougste was in 't Vuylstraetken beneden de Nyeubrugghe een vrauwepersoon doodt vonden zeer deerlick

[p. 395]

vermoordt, ende was al gherooft datter in huus was.

In dit jaer in Ougste was de optreckende brugghe ghemaect aen de Muudepoorte.

Den xxiij^en Augusty waren op de Veerleplaetse onthooft by sententie van schepenen van der Kuere eenen persoon, ghenaempt Symon Pattijn, van doodtslaghe, ende de andere was de weerdt in den Rooden Leeuwe op de Hoochpoort, die straetroovers ghelogiert hadde, die daer ghevanghen waren ende ter Muyde levende verbrant.

Op Sente Barthelmeeusdach den xxiv^en Ougste was binnen dese stede ghedraghen eene schoone processie generael; de dienst was binnen der kercke van Ste. Jans, ende oock insghelijcx de vergaderinghe.

Den xxij^en Augusty was Anthuenis Utenhove van Ypre, capitein van de Geusen, te Brusele gherecht; zyne tonghe was hem eerst uutghetrocken ende afghesneden, ende voorts met een cleen vier levende verbrandt.

Den xxiv^en Augusty lxxij, op Sente Barthelmeeusdach, zoo waren binnen Parijs ende andere steden in Vranckerijck versleghen ende ghedoodt de admirael ende veel meer andere edelen, die ter bruloftstede ofte feeste van den coninck van Navarren, die 's conincx zustere acht daghen te vooren ghetrauwdt hadde, daer commen waren. Item, al dat Hughenois was, doodt ghesleghen; daer blevender op den zelven tijt versleghen onder vrauwen ende mansknechten ende kinderen wel 10,008.

Den xxvj^en Augusty vertrack de hertoghe van Alva, gouverneur ende capitein generael van de conincklyke Majesteyt, uut Brussele naer Berghen in Henegauwe, om Bergen te gaen besturmen, daer hy zeer qualic aen conste, midts datse

[p. 396]

grave Lodewijck van binnen zeer ghefortifieert ende versterckt hadde.

Den xxx^en Augusty quam des princen van Oraengnen volck binnen der stede van Mechelen.

Den iiij^en September quamen zy binnen Luevene; maer zy gaven den prince eene somme van pennynghen, zoo datter gheen volck en bleef.

[In de maent van Augustus 1572 hadden de Geusen van Vlissinghen den pastor van Eecloo opghehanghen; de magistraet verkoos acht capiteynen om de soldaten te commanderen; waghens ende peerden wierden gheprest om canon ende ammonitie te voeren naer Brugghe; eenen weert wiert onthooft, om dat hy dieven ende roovers logierde; ende wiert Mechelen door de Geusen overrompelt. (K M.)]

Den vj^en September quam 's princen volck binnen der stede van Dermonde.

Den vij^en September quam 's princen volck 's morghens binnen Audenaerde al zeere subtilijcken.

Den vij^en September, op Onser Vrauwendach, was van schepenenweghe op den noene by voorghebode metten trompette ghepublieert het waken binnen deser stede by conynckstavelryen, ende de stede was ghedeelt in acht quartieren, ende daertoe waren ghestelt viij capitainen, elck met eenen lieutenant; ende de wake begonste den ix^en September der zelver maendt.

De capitainen van der stede zoo zy gheloot waren:

Joncheer Jan van Caudenhove; zijn lieutenant Jacques Ruffelaert.

Joncheer Philips Triest, heere van Auweghem; zijn lieutenant Guillaume van den Sype.

[p. 397]

Jan Duweez, t' Ste. Pieters; zijn lieutenant Daniel de Stoppelare.

Joncheer Jan Damman, heere van Oomberghe; zijn lieutenant Philips de Gruutere.

Joncheere Franchoys Rijm; zijn lieutenant Jacques Taccoen.

Mer Jan de Grutere, ruddere, heere van Loovelde; zijn lieutenant mer Gillis Borluut, ruddere.

Joncheer Jooris Lanckhals, heere van Olsene; zijn lieutenant Jaspar van Riebeke.

Joncheer Franchois Triest, up 't Sant; zijn lieutenant Lievin van Casele, d'aude.

Den ix^en September quamen in 't Princenhof ligghen ontrent twee hondert Walen, wesende 't volck van den grave van Reux.

Item, drye of vier daghen voor Helich Cruusverheffinghe, xiv^en September, zoo heeft hem de prince van Oraengnen met eene groote armeye van volcke vertoocht voor Berghen aen den legher van den hertoghe van Alva, ende binnen eenen dach daer naer vertrack hy van daer zonder yet te doene, ende de prince vertrocken zijnde, zoo heeft de hertoghe van Alva Berghen doen beschieten van 's morghens ten 2 uren tot 's avonts late, ende wiert daer naer een appointement ghemaect dat de grave Lodewijk uuttrecken zoude, dwelck zoo ghebeurde op Sente Mattheeusdach, ende de hertoghe van Alva quamer met zijn volck binnen.

Item, als nu de hertoghe van Alva Berghen t' zynen wille hadde, zoo es hy met zijn volck ghecommen tusschen Lueven ende Mechelen, om Mechelen te gaen beleghen; zo es 's princhen volck uut Mechelen ghetrocken, verlatende de stede met een groot deel van de burgheren, ende de hertoghe van Alva daer vooren commende, zijn hem de processien

[p. 398]

van de stede te ghemoete ghegaen, ende hebben hem met zijn volck alzoo binnen ghehaelt, ende als zy binnen waren, hebben zy de gheheele stede ghepilgiert, gheplondert ende berooft, zoo wel gheestelijcke als weereltlijcke cloosters, godtshuusen als anderssins; daer bleven vele borgheren doodt; vele vrauwen ende dochters waren tyrannelijck van de Spaengnaerden gheschandaliseert ende ghevyoleert.

Item, 's princen volck binnen Denremonde dat vernemende, hebben oock de stede verlaten ende zijn wech ghetrocken up den iij^en October naer Vlissinghen, ende curts daer naer zoo quammer de bailliu van 't landt van Waes met veel Walen inne, die de voornoemde stede oock plunderden ende roofden.

Item, die van Audenaerde hebbende oock danof de wete, hebben vele Walen die zy ghevanghen hadden, mitsgaders priesters ende andere burghers ghecoort ende ghebonden, ende alzoo in 't water gheworpen, de welcke verdroncken, ende dat ghedaen hebbende, vertrocken zy uter stede den iiij^en October; ende vertrocken zijnde, is de grave van Reux binnen commen; maer dede verbieden niet te rooven, noch plunderen, zoo dat die van Audenaerde danof onbeschadicht bleven. Item, de Geusen uut Audenaerde ghetrocken zijnde, waren van een deel ende quantiteyt carabynen vervolcht; daer vloden xiiij ofte xvj Geusen besyden sweechs in een pachthof dat de carabynen beleyden, ende stakender 't vier inne, ende worden also verbrand.

[In de maendt September de graef de Reulx quam van Brugghe naer Ghendt; de stadt wiert in acht wyken verdeelt, hebbende elck eenen capiteyn; Berghen in Henegauwe wiert met verdrach inghenomen; daerom bleven de

[p. 399]

poorten dry daghen lanck ghesloten; de Geusen namen Audenaerde met surprise in, ende swierden hier ontrent Ghendt, brandende eenige hofsteden. (K.M.)]

Den xij^en October verbrande buyten Ste. Lievinspoorte de brauwerye van Cornelis Wandelaert; maer het brouhuus en hadde gheen schade.

Item, die van Luevene hadden den prince van Oraengnen ghegheven xvj duusent guldenen, ende zy moesten den hertoghe by appointe gheven zestich duysent guldens, ende de stede was gegarnisoneert.

Den xxvij^en September alzoo veel lantlieden 's morghens met het opengaen van de poorten meenden ter Muydepoorte binnen deser stede te commene, op de brugghe zijnde, zoo es de brugghe mits zy niet ghegrendelt en was nederghevallen metten eenen ende, ende het ander ende slouch om hooghe, zoo datter vele lieden waren die beneden in de veste vielen, d'een op d'ander in 't watere: daer was een man die zijn been brack; ende de poorte opene zijnde, sette men leeren in de veste, daer mede de lieden uutquamen.

In dit jaer was het zaut soo diere dat men in de weke in October naer Sinte Luucxdach cocht het mucken zauts vier schellinghen.

[In de maent van October uyt vreese van dieverye, wierden de reliquie silvere-cassen van St. Bavo niet uitgehestelt; de Spaenjaerden ende Walen belegherden Audenaerde; de boeren mochten de lantloopende soldaten vanghen ende de clocke cleppen. (K.M.)]

Op Sente Martensavont in November was binnen Ghendt ghegheven van vier zacken zauts thien ponden grooten.

[p. 400]

In dit jaer gaf men den xx^en penninck van huusen, renten ende gronden van erve.

Den xiij^en November waren binnen Ghendt ghegheven van vijf zacken zauts de somme van xvj grooten, ende den xiiij^en der zelver maendt zoo cocht men 't zaut viij schellingen het mueken.

In de zelve maendt was de optreckende brugghe ghemaeet aen Sie. Lievenspoorte.

[In de maent van November en mochten de burghers van Ghendt met die van Dortrecht niet handelen; ghebeurde eenen oproer door de moetwillicheyt der Spaenjaerden; wierden de aflaten ende pardonne van de pausen vercondicht. (K.M.)

Item, den iiij^en December waren op de Vrindachmaert verberrent van de heresye drye mannen ende eene vrauwe, alle ghemuulbandt.

Den v^en December, 's vrydachs, was ghedraghen eene ghelijcke processie, danof de vergaderinghe was te Ste. Jans, ende de dienst te Ste. Niclaes.

Ten voornoemde daghe waren by d'heeren van den Rade ghedaen onthoofden vijf mannepersoonen van by Audenaerde, omme dat se hemlieden metten Geusen ghemoyt hadden binnen Audenaerde; zy waren alle vyve by den scherprechter d'een naer d'ander ghefaelt, zoo dat hy zeer leelick haerlieder hoofden afsneet, ende wierden te Mariekercke op een radt ghestelt, ende haerlieder hoofden boven 't lichaem.

Den vj^en December was van ghelijcken ghedraghen eene, processie generael; de vergaderinghe was t' Ste. Jans, ende de dienst t' Ste. Michiels.

[p. 401]

In dit jaer in December, ontrent Ste. Thomasdach voor Kerstdach, zoo was t' Sparendamme in Hollandt eenen grooten strijdt, daer over beede zyden veel volcx bleef.

In dit jaer deden de soldaten van de Coninclyke Majesteyt alomme ten platten lande ende oock in besloten steden groote onghereghelthede, overlast ende ghewelt, ende insghelijcx deden van ghelijcken grooten overlast ten platten lande, de Spaengnaerden uten Nyeuwen Casteele te Ghendt, ende zonderlinghe ontrent Langherbrugghen ende Oostackere.

In dit jaer, in December, quam Don Frederico, de zone van hertoghe van Alva, by Amsterdamme aen een cleen stedeken (Naerden), daer 's princen volck inne gheweest hadde; de burghers quamen hem teghen ende baden om gratie; hy gaf hemlieden gratie behauden lijf ende goet, ende als hy daer binnen quam, zoo hebben de soldaten 't volck meest al vermoordt ende de stede gherooft ende gheplondert.

In dit jaer was 't zeer tylic wintere; want curts naer Alder Heylighemisse begonst te vriesen, zoo dat men te Sente Cathelynendaghe over Schelde ende Leye gynck; het was eenen verdrietelicken tijt van sneeuwen ende vriesen.

[In de maent van December 1572, wierden drye mannen ende eene vrouwe op de Vrydachmerct gheworgt ende verbrant; vijf mannen onthooft om dat sy de Geusen gheholpen hadden in 't innemen van Audenaerde, ende wiert verboden op lijfstraffe met de Zeeuwen te handelen (K.M.)]

Item, ontrent den neghensten Lauwe es binnen der stede van Luevene eene groote destructie gheweest deur eenen zeer grooten watervloet, zoo dat dierghelijcke noynt ghesien en

[p. 402]

es gheweest, midts dat het water van de Dyle bynaer in 't midden deur de stadt loopt, daer 't aldermeest bewoont es; daer dreven wech bynae drye hondert huusen; daer gheschiede zulcke uutnemende groote schade, dat qualijc om schryven ware; daer verdroncken veel menschen ende beesten, niet alleene binnen der stede maer oock ten platten lande daer de voorseide vloet huer schuete nam.

Den xiv^en Lauwe, op eenen woonsdach, 's morghens, quamen de Guesen tot voor Antwerpen, ende hebben daer acht schepen ghenomen, de welcke laghen aen het Bierhooft, gheladen met vastenspyze ende wijn; zy schoten x of xij scheuten ter stadtwaert inne, ende zijn alzoo metten buut naer Vlissinghe ghevaren.

In dit jaer slouch men te Middelburch ghelt dat viercant was, ende dat was ghesleghen van 't gelt van de borghers, te wetene, van 't selvere van de innewoonders.

[In de maent van Januarius duerde de coude ende de winter wel twee maenden lanck; men sloech den trommel om soldaten te werven. (K.M.)]

Op den vastenavont, 's nachts, den iij^en Sporcle, was de cappelle in 't Scepenhuus gherooft.

Den ix^en Sporcle was by mandemente de landtslieden den clockslach verleent om de soldaten ende andere bouven, daer sy daghelicx af verlast waren, te wederstane, ende mochtense doodtsmyten zonder mesdoene.

Den xxviij^en Sporcle zijn de schepen van oorloghe, die t' Antwerpen ghereet ghemaect waren, afghevaren in 't vlacke omme de stede van Middelburch te gaen victaelgierne.

[In de maent van Februarius was de cappelle van het

[p. 403]

Stadthuys berooft van hare silveren ende gauden vaten; schooten de soldaten van 't Casteel over de aencomste van hunnen nieuwen gouverneur, in de plaets van hunnen overleden commandant Salinas; wiert een jonghen van seventien jaer om syne ketterye verbrandt, als oock twee vrouwen. (K.M.)]

Den j^en dach van Maerte zijn uut Ghent dertich vrye schippers ghereyst naer de voornoemde schepen ten dienste van de Majesteyt; elck hadde zes ponden grooten van de neirynghe, ende hemlieden was belooft huerlieder wijfs ende kinderen te onderhoudene indyen zy achterbleven.

Den vij^en Maerte zijn de schepen van Antwerpen ende de Geusen by elckanderen commen ende hebben zeer strangelick d'een op d'ander gheschoten; maer de schepen van Antwerpen hebben groote schade ghecreghen ende hemlieden was veel volcx afgheschoten, soo oock veel volcx van de Geusen bleef; zoo dat de voornoemde schepen van Antwerpen moesten keeren ende reculeren, ende quamen ontrent den Palmsondach weder t' Antwerpen.

In dit jaer zijnder up het landt veel kercken gherooft gheweest, priesters ende pasteurs vermoordt.

In dit jaer in de Pallemweke waren te Ghendt veel munters ghevanghen ende daer ontlieper die op een ghelt ghestelt waren.

Den xiv^en Martij op den Pallemavont was 's morghens voor den daghe eene ghalghe gherecht op den Coorenaert, ende ten zelven daghe waren daer aen ghehanghen Lievin ende Segher Cools, ghebroeders, ende eenen Wale van Douay, die alle drye in 's princen van Oraengnien dienst

[p. 404]

waren, ende daer was noch mede ghehanghen een dief van Denremonde.

Den xvij^en Martij waren by den bailliu van Auderburch te Mariekercke ghedaen hanghen vijf mannepersoonen die den prince van Oraengnen oock ghedient hadden.

Op den Goedenvrindach zoo hebben schepenen de aude ordonnantie onderhouden van gratie te gheven, daer in twee jaren te vooren gheen gratie ghegeven en es gheweest.

[In de maent van Maerte wierden dry quaetdoenders ghegeesselt met het strop aen den hals; wierden vier mannen op de Vrydachmaert ghehanghen; vijf Geusen te Waerschoot ghevanghen sijnde, wierden op het Galghevelt ghehanghen. (K.M.)]

Den j^en in April xv^clxxiij zijn de Geusen ghecommen t' Assenê, ende hebben teghen de lantlieden ende Walen die de wacht hadden ghescharmutst; maer de wacht moeste de vlucht nemen, de Walen die vloden up het casteel t' Assenede, ende doen quamen de Geusen te lande ende wierpen de brugghe af up 't Sas ende de galghe, ende zy staken den landtdijck duere, ende zy verbranden Assenede, zoo datter weynich huusen bleven staende, ende twee uren naer den noene trocken zy met ghetyde duere.

Den x^en in April trocken uut Ghent noch dertich schiplieden van de vrye neeringhe, ende tien onvrye schiplieden tourteniers van de Lieve, omme op de schepen te gane die t' Antwerpen laghen; want men bereedde noch tien ofte ellef schepen toe om noch eens de reyse anne te nemene, omme die van Middelburch te victaelgieren.

Item, Don Frederic, upperveltheere van den leghere van

[p. 405]

de C.M. hadde van ontrent Alderheleghemesse in Hollandt voor de stede van Haerlem gheleghen met eenen gheweldighen leghere, daer hy dickmael beschadicht is gheweest, midts dat hem die van Haerlem clouckelijck weerden ende wederstonden hem.

In dit jaer waren op de Veerleplaetse ghehanghen twee mannepersoonen met valsche munte behanghen.

Den xx^en April lxxiij zoo passeerden de schepen van Andworpen voorby Ter Neusen, ende alsoo tot in 't diepe, ende de Geusen weken altijts; maer in 't diepe commende, waren zy van den Geusen bespronghen, zy hebben d'een jeghen d'andere zeer vreesselicken gheschoten; want zy over beede zyden van gheschut wel voorzien waren; zy vochten over beede zyden zeer sterckelijck; daer gheschiede over beede zyden groote schade, deerlichede ende jammerlichede. Daer bleef utermaten veel volcx versleghen; daer wierden eenighe schepen in den grond gheschoten; daer sanck een schip van der M. deur het ghewelt van het gheschut dat daer up was; daer quamen eenighe schepen binnen Middelburch, maer niet zonder groote schade of peryckele; het heeft gheduert dat zy jeghen elckanderen even strangelijck vochten, ende schooten wel acht daghen; men sach ter Neusen en andere plaetsen doode lieden, stucken van schepen, masten, tonnen met meel, veendels ende ander goet commen ghevloot; maer die Geusen behielden de victorie.

[In de maent van April namen de boeren by Ghendt, de wapenen om teghen de Geusen te gaen; wiert het hooft van den capiteyn up ghelt ghestelt; trocken onse schippers naer Antwerpen op onse oorloghschepen, ende andere, om die

[p. 406]

te besturen; wierden zes oorloghschepen van de Geusen ghenomen. (K.W.)]

Den eersten dach van Mey was binnen der stede zeer solempnelijck ende triumphantelijck, met trompetters ende schalmeyers, een bestandt uutgheroupen tusschen den conninck van Ynghelandt ende de K.M., grave van Vlaenderen, van twee jaren, ende dat aengaende den handel ende coopmanschepe, te weten: dat de cooplieden van desen landen vry ende libre mochten tracteren up Ynghelandt, ende die van Ynghelandt up de landen van Herwaertsovere.

Den ix^en Meye, voor den noene, was op den Coorenaert deser stede eenen soldaet ghehanghen, wesende onder het regiment van capiteyn Wijckhuys.