Stukken maken

[p. 169]

Klein

Alles wat, in stoffelijke zin, ‘groot’ is, heeft de neiging ons terneer te drukken, ons te overweldigen en ons sprakeloos te maken.

‘Groot’, in materiële zin, heeft al gauw iets dat ons overbluft. In een wereldstad of in een groot landschap voelen we ons klein worden: we raken van de kaart. We kunnen ons immers niet vereenzelvigen met datgene wat de menselijke maat te boven gaat. Wie voelt zich niet overbodig tegenover een berglandschap of tegenover de sterrenhemel!

Maar nimmer voelt de mens zich ‘teveel’ als hij leeft in kleine verbanden, in een vertrouwde gemeenschap, temidden van bekenden.

De kleine mens raakt gemakkelijk van zijn stuk als hij niet terug kan vallen op het kleine, veilige, overzichtelijke. Datgene wat ‘overzichtelijk’, wat ‘klein’ is, wordt door hem in zijn omvang gekend. Het verliest daardoor veel van zijn onbekende, angstaanjagende kanten.

Konkreet gesproken: waar de kleine kruidenier nog is en de kleine ambachtsman, schijnt het leven iets van zijn vroegere rustige geborgenheid bewaard te hebben. De mensen hebben er minder haast. Ze zijn er als het ware ‘thuis’. Wie kent de verkoper in het warenhuis? Ook al draagt hij zijn naam fier op zijn borst, in feite is hij een naamloze. De kleine winkelier kent zijn klanten persoonlijk en zijn klanten kennen hem. Dat weegt op, denk ik, tegen de voordelen van het warenhuis zoals een grote parkeerruimte.

‘Klein’ betekent ook vaak: ruimte geven aan de ander en niet alle ruimte voor jezelf opeisen.

En staat ‘klein’ ook niet vaak voor ‘zuinig’? Bijvoorbeeld kleine auto's. Ze zijn me sympatiek omdat ze niet veel ruimte opeisen en omdat ze zuinig zijn. Ze zijn me sympathiek

[p. 170]

omdat ze geen pretenties hebben en omdat ze anderen niet in de weg staan.

En datzelfde geldt voor huizen. Kleine huizen zijn me sympathieker dan grote huizen, wat niet wil zeggen dat ik geen oog heb voor de statigheid en weelde van grote landhuizen, omgeven door lommerrijke dreven. Onze huizen zijn te groot voor ons zolang we nog vele kamers hebben die leeg liggen. Een klein huis past bij de mens die immers slechts een tijdelijke woonplaats op aarde heeft.

Soms hebben mensen een groot huis omdat ze in feite onbewust ‘imperialistisch’ denken, overwegingen erop na houden in de trant van machts- en gebiedsuitbreiding. Door te groot te gaan wonen, door te grote lappen grond bij zijn huis te trekken, ontsteelt de mens als het ware ruimte aan de aarde die daardoor voor anderen minder bewoonbaar wordt.

‘Klein’ is niet alleen efficient, zuinig en fatsoenlijk. ‘Klein’ is ook mooi. Het is de schoonheid van het eenvoudige en van het bescheidene.

‘Klein’ heeft de maat van de mens, de maat ook van zijn plaats in het geheel van de wereld en van de wereldgeschiedenis.

Vaak willen we ons rijk, pompeus en imperialistisch voordoen, terwijl we in wezen allemaal ‘arme’ rijkeluismensen zijn, levend temidden van miljoenen anderen die met het allerminste genoegen moeten nemen.

Het gaat toch niet om ‘veel’ en om ‘groot’.

Helaas komen we daar vaak pas achter als het te laat is.