Stukken maken

[p. 54]

Alleen

Er is bijna niets wat door de mens zozeer gevreesd wordt als ‘eenzaamheid’. Eenzaamheid is een toestand die als uiterst verdrietig ervaren wordt. Slechts weinig mensen weten hun eenzaamheid creatief te gebruiken of zoeken deze op, als een begerenswaardig goed.

Is de mens van deze tijd tot meer eenzaamheid gedoemd dan de mens van vroeger? Als dat zo zou zijn, zou daaruit geconcludeerd moeten worden dat de relaties tussen de mensen verslechterd zijn. Iedereen heeft familie, buren en kennissen. Je bent bijna nooit zonder mensen om je heen. Zelfs 's nachts hoor je stemmen en lawaai op straat. En toch ervaren velen een ondraaglijke eenzaamheid: alsof ze alleen op de wereld zijn.

Eenzaamheid, zo is wel duidelijk, wordt niet opgeheven door het feit dat er mensen om je heen zijn. Je zou zelfs kunnen zeggen dat die anderen je isolement benadrukken.

Alleen relaties die berusten op zielsverwantschap kunnen een isolement doorbreken. Maar waar vind je die relaties nu zoveel menselijke verbanden verdwenen zijn of niet meer functioneren? Hoe ontkomt, met andere woorden, de mens aan die verlammende eenzaamheid, terwijl hij toch snakt naar kontakt?

Nu veel jonge mensen op een eigen kamer wonen of een eigen huis betrekken ligt het voor de hand dat eenzaamheid al vroeg haar intrede doet. Vroeger had die jonge mens nog altijd zijn huisgenoten. Maar net déze is hij ontvlucht of ontgroeid.

Vroeger was eenzaamheid misschien een probleem voor achterblijvende ouderen. Tegenwoordig zijn veel jóngeren eenzaam.

In die vreemde samenleving van ons - vreemd omdat we

[p. 55]

naast elkaar wonen en elkaar toch niet genoegzaam helpen kunnen - doet iedere kamer- of huisbewoner zijn eigen huishouding, wast zijn eigen wasgoed, maakt zijn eigen maaltijd klaar. In een straat met vijftig mensen zijn er ook vijftig keukens. De bewoners eten alleen, kijken alleen televisie en slapen alleen, waarbij moet worden aangetekend dat ook echtparen ‘alleen’ kunnen zijn. Want ook echtparen leven vaak op hun ‘eentje’ en raken niet uit de cirkel waarbinnen ze zichzelf opgesloten houden.

Kloosterlingen hebben elkaar in het verleden gevonden in kloosters, waar ze als broeders of zusters onder één dak vertoefden. Ze troffen elkaar aan dezelfde tafel als ze de maaltijd gebruikten en ze vertoefden samen in dezelfde ruimte als ze zich ontspanden. Kloosters zijn er niet zo veel meer, maar des te meer kleinere ‘units’ van kloosterlingen. Daarnaast zijn er de leefgemeenschappen van niet-kloosterlingen.

De behoefte van mensen van verschillende leeftijd, getrouwd of niet, mét kinderen of zonder kinderen, om bij elkaar te gaan wonen is ontstaan als reactie op het gesloten gezin waar de wereld buitengehouden werd en als een uitkomst uit een (relatieve) eenzaamheid.

Een lid van een leefgemeenschap moet een gedeelte van zijn vrijheid (maar wat is dat soms voor 'n vrijheid?) laten vallen. Wat hij daarvoor terugkrijgt is een groter leef-verband waar mensen weer met elkaar natuurlijkerwijze omgaan en de soms enge horizon van het (kleine) gezinnetje wordt doorbroken.

Degene die aan zulk een ‘avontuur’ begint -maar moet het een avontuur genoemd worden? -, zal in elk geval een nieuwe dimensie aan zijn bestaan toevoegen, waarin hij aan die geduchte ‘eenzaamheid’ het hoofd kan bieden en waar hij leeft in een ruimer verband van intermenselijke relaties.