Stukken maken

[p. 50]

Ongenoegen

De grote demonstratie in Den Haag, waaraan door meer dan 'n half miljoen Nederlanders werd deelgenomen, was naar mijn idee niet alleen gericht tegen de komst van kruisraketten: achter de slogan ‘Kruisraketten Nederland, Europa en de wereld uit’ school een groot, algemeen ongenoegen dat mogelijk velen zich niet bewust zijn geweest. Een ongenoegen, gericht tegen de verkruimeling van onze maatschappij, tegen de onmacht van de bestuurders, tegen ons eigen gebrek aan inspiratie en tegen het ontbreken van enig perspectief op een zekere toekomst.

Dat de demonstratieve tocht zo'n massaal gebeuren kon worden komt omdat veel Nederlanders met verbazing moeten constateren dat hun Europa langzaam maar zeker in nevel en mist van misverstand, argwaan, onhoudbare structuren en geestelijke armoede verzinkt, terwijl de leiders lachend aan hun banketten zitten.

Wat hebben wij zelf, burgers, nog te bieden aan vernieuwende ideeën? Zitten wij zelf, wij allemaal, niet vastgekoekt aan onze tv-stoelen, niet meer in staat ons te verheffen?

En de boodschap van de kerken: wordt die nog verstaan? Zijn de kerken niet verworden tot uitgebluste instituten die niet meer in staat zijn tot leven te wekken wat als een grote schat aan hen toevertrouwd is? Mist de menigte niet het orgaan voor het ontvangen van traditionele boodschappen? Dat grote ongenoegen komt wellicht in hoofdzaak voort uit de gebleken voosheid van onze technische vooruitgang. Wat hebben we ermee gewonnen, wat verloren? Onze verhoudingen en relaties zijn er niet beter op geworden, integendeel. Huwelijken blijken fragiel te zijn, vriendschap is problematisch. Onze relaties zijn als onze frustraties: er is

[p. 51]

een wankel evenwicht en elk moment kunnen we uit de koers raken.

Het grote ongenoegen reikt dieper dan de kruisraket, dieper dan de angst vanwege de machtsblokken in Europa. De derde wereld tast ons bestaan langzaam maar zeker aan. Wat we nog aan welvaart hebben laat bij ons een gevoel van schuld achter. Hebben wij, rijke westerlingen, niet onze portie aan weelde, luxe en welvaart gehad en is het nu niet tijd dat de landen van de derde wereld aan de beurt komen? Europa brengt in enkele weken tijds drie miljoen mensen op de been, die te velde trekken tegen de plaatsing van kruisraketten. Er zullen nog miljoenen Europeanen volgen. Protesteren ze alleen tegen die raketten? Wie kan dat geloven! Eerder is het zo dat zij zich ongelukkig voelen in een ontheemde omgeving, waar de traditionele landschappen vervangen zijn door grofheid, vuil en bezinksel. En wellicht voelen zij zich schuldig, bang of bezorgd omtrent datgene wat mét de welvaart verloren is gegaan.

Misschien blijft dit labiele evenwicht in de wereld nog lange tijd gehandhaafd. Maar dan zullen toch radicale veranderingen moeten plaatsvinden.

Verkalkt zijn vele van onze instellingen, verkalkt vele van onze politieke gewoonten.

Gelukkig dat er nog zoiets bestaat als verbeeldingskracht, die ons de weg kan wijzen naar tot nog toe onzichtbare mogelijkheden. Laten we die verbeeldingskracht een kans geven en niet afwijzen wat zich als nieuw aandient. Want veel van het oude is vermolmd, al steunen we er in onze zwakheid op. We moeten de muren van ons bestaan opnieuw schoren en stutten. We moeten ons bezinnen over wat er in onszelf aan geestelijke adem voorhanden is. Wee de generaties die dat proces van innerlijke reconstructie en renovatie achterwege hebben gelaten!