Agnes

[p. 243]

XXII.

Ik ben het middelpunt geweest van veel oogen, van veel woorden, en ik was alleen in die zaal, waar ik stemmen hoorde en schaduwen zag. Ik heb gedwee geantwoord op de vragen die mij gesteld werden, maar ik weet niet meer wat ik gezegd heb. Dit verlangen naar rust verleerde mij.

Het is mij bespaard gebleven moeder hier te zien. Ik geloof dat Ben daar was, mijn broer, en ook Maria, mijn zuster, maar ik heb hun stem niet gehoord. En Spitsmuis moet daar geweest zijn, klein en vernepen, en ook José. Er is een felle woordentwist geweest; ik heb de stemmen gehoord, de hevige gebaren gezien, maar er was een andere aanwezigheid. En wat maakte mij die drukte?

Eens heb ik geluisterd, omdat het zoo ademloos stil was en enkele woorden mij troffen. Een statige man, wit en zwart, stond recht; zijn stem was streng, zonder pathos, en zijn sober gebaar boetseerde wat hij zei.

‘Een kind komt uit de hei naar de stad. Het groote leven staat vóór hem, bekorend en bedwelmend, en hij is niet sterk genoeg. Het overrompelt hem. Honger naar kennis, honger naar macht, en dit is zijn verderf geweest. Waarom is hij niet in de hei gebleven?’

[p. 244]

Midden al den welsprekenden onzin, heeft hij deze vraag gesteld, die mij schokte. Waarom is hij niet in de hei gebleven? Ik vraag het mezelf af; ik kan geen antwoord geven.

De hei, - ze is mager, en het romantisch geklets over haar purperen tapijt kan mijn medelijdenden glimlach lokken. Maar er is meer dan wat grauw kruid, en in het voorjaar dat mirakel van rilden berk en de vurige vlaggen van bloeiende brem. Mijn wezen is gegroeid in dien mageren grond, mijn jeugd is gebonden aan boomen en struiken, beemden en kanten, aan den berg en het zand dat in den harden zonneschijn gloeit, aan de hooge, rustig varende wolken. Die lucht is van mij, en de snijdende wind die over de buigende boomtoppen scheert, als de kinderen langs de winterwegen naar het dorp kuieren en in de grauw verkleumde handen blazen. Ik ben een deel van dit volk, dat wroet en lacht, de hardheid van het leven kent en den schoonen moed om het te leven nooit verliest. De moeders wroeten zich krom, zij hebben tijd om te glimlachen als zij hun kinderen zien, de rijke vrucht van dit magere land. En wij staan gebogen naar den grond, den vervloekten en gezegenden grond, die onze kloeke jeugd opzuigt, onze kracht verteert, er tegen vecht en zich slechts weiger geeft. Rillen wij niet, als de klok over dood luidt en onze pastoor hem, dien wij begraven, zijn laatste kruiske geeft? Wij knielen naar den grond, de vogels scheren in kladden boven ons hoofd en de wind neemt flarden van de gebromde weesgegroeten mee. De toren is grauw en hij draagt iets van de armoe die ons allen eigen is, maar hij is rust voor onze zwervende oogen en hij wijst van den grond, waar wij wroeten, naar dat andere land. En de gilde bindt ons aan dezen, die vóór ons denzelfden strijd hebben gestreden; in den roffel van de trom leeft hun zwijgende gedachtenis;

[p. 245]

wij zijn een schakel in den ketting, onmisbaar en bindend. Vâ Fons en Moe Trees, en de jonge vrouw die haar kind draagt, de kromgewerkte man die naar de mis strompelt, de moeder die blind wordt en het wrerk niet laten kan, omdat het moet; en de oude vrouw, alleen in de alkoof met haar leven, en die niet sterven kan; en al de wroeters die op den akker staan, naar den grond hangen, de hei vervloeken en haar niet missen kunnen; mijn vader, die er zijn dood haalde, mijn moeder, verwoest en geteisterd, en Ben, mijn broer, en Maria, mijn zuster, en al de anderen die denzelfden weg zullen betreden. Andere namen, verscheiden gestalten, anders van snit, maar één groote familie, één alomvattend gezin. Ik kom, ik kom...

Waarom is hij niet in de hei gebleven? Ik voel het: ik ben er niet uit geweest, en dreigde ik een oogenblik ontrouw te worden, zij zuigt mij thans met onweerstaanbaar geweld aan.

Zij hebben niet begrepen waarom ik schreide, lang en stil, het aangezicht in mijn handen geborgen, als schaamde ik mij.

_* * _*

De aalmoezenier heeft me gezegd: ‘Binnen enkele weken zult ge vrij zijn.’ Ik heb hem gevraagd hoe het moeder ging, en de anderen. En dan, stil, hoe het buiten was, want ik had de geuren van lauwen regen geroken, en ik wist dat de sneeuw gesmolten was. Het verlangen dat mij verteerde, heb ik niet kunnen verbergen; maar hij begreep en zweeg.

Ik heb de dagen geteld, en met mijn verlangen groeide mijn angst. Het vreemde, dat mij traag tegemoetkwam, ontstelde mij.

Het was een regendag toen de poorten voor mij open-

[p. 246]

gleden. Door de wolken brak de bleeke zon, en het schrille licht deed mijn oogen pijn. De straten waren verlaten, er waren geen kinderen.

Huizen en straten gleden voorbij. En dan plooiden de velden open. Weer zat de lucht dicht, en de wind berende het magere wintergras; het zou nog wel regenen.

Het was donker als ik aankwam. Er was een huiver in mij, die elk gebaar verstilde en eenzaamheid zocht. Ik ben langs de smalle paden gegaan, ik vluchtte menschen. Ik herkende de vertrouwelijke boomen, in het losse zand was mijn stap zeker.

Ik heb op den berg gestaan, waar de wereld aan mijn voeten lag. In de groeiende schemering verzonken de bosschen en de donkere massieven van de rustig gezeten woningen. Ik heb de lucht, die uren ver over bosch en hei heeft gedreven, diep ingeademd. En dan naar huis.

De open werf en de bornput, en de kale vlier; in den stal de vertrouwde geluiden. Aan de deur heb ik een poos luisterend gestaan. Het moest etenstijd zijn, ik hoorde bidden.

De stemmen vielen als ik in de deur stond. Een stilte, die als een berg op mij woog. Ik zag moeder, Ben, en de vragende aangezichten. Dan hoorde ik Maria: ‘Bid opnieuw, hij kan aanschuiven...’

Zoo werd ik opgenomen in den kring, dien ik nooit verlaten had. De pap rookte, wij zaten zwijgend gebogen.

_* * _*

Nu hebben wij samen dit gevecht tegen den mageren grond hernomen. Ben, mijn broer, wist wat ik noodig had. Het was nog niet het voorjaar, maar langs de greppels en de gracht had het winterwater een afloop gevonden. Toch lag de grond zwaar en sompig, elke schop woog als lood.

[p. 247]

De grond, het zachte zavel dat in mijn hand leeft. Wij zullen hem dwingen in dit gevecht lijf aan lijf. Grauw liggen de klompen te bleeken in het magere licht van de zon; mijn dagtaak is geteekend door warmer kleuren en verscher steek. Ik meet het uur aan de pijn die in mijn lichaam knaagt. Ik stap in het spoor van Ben, den voortrekker; bij God, ik zal niet versagen.

Soms poos ik, leunend op mijn schop, en mijn oogen zwerven over de hei, vinden rust in dit donkere groen van de jonge bosschen. Ginds ligt de berm, waar de gentiana's in het najaar bloeien. Boven de lage bosschen punten de torens van de stad. Het is voorbij, het is voorbij.

Het is niet goed achterom te zien, en wat kan het baten? Het hout van de berkestruiken wordt paars en glanst, de knoppen zwellen en zie hoe de brem uitdagend groen wordt. Er hangt een geur in de lucht van versch sap, en de bleeke zon vleit. En ik weet: dit voorjaar zal komen.

EINDE