De sfinx van Spanje

Beschouwingen van een ooggetuige

[p. 7]

Voorwoord

Wie uit de verte, door middel van dagblad- en radioberichten de gebeurtenissen in Spanje heeft trachten te volgen, moet zich vaak genoeg geërgerd hebben over de methoden die aan beide zijden gebruikt worden om het buitenland ‘op de hoogte’ te houden van het verloop van de burgeroorlog. Want de officiële dagbladberichten blijken onderling op den duur zo tegenstrijdig en meestal overdreven, de wederzijdse propaganda zo confuus, dat de niet-deskundige er waarschijnlijk niet alleen niet wijzer door wordt, maar al naar zijn gezindheid reden genoeg vindt om aan te nemen dat de Rebellen of de Legalen de eindoverwinning en het recht reeds in hun zak hebben. Terwijl de meer deskundige er licht toe geneigd zal zijn alles ‘en bloc’ af te wijzen, wel wetend dat in tijden van oorlog de leugen een der machtigste wapens is in handen van een geslepen vijand, en dat niets zo gemakkelijk in de publieke opinie wortels schiet, als juist handig verspreide leugens en geruchten.

Het is dus zaak zich zo goed en onafhankelijk mogelijk op de hoogte te stellen, het liefst door eigen waarneming, en zich voorts nooit te verlaten op de gegevens welke van beide zijden ambtshalve met de grootste welwillendheid verstrekt worden, maar onophoudelijk te onderzoeken, te wikken en te wegen.

Dit sluit partijdigheid in het eindoordeel niet uit, maar het gaat dan tenminste om een gedocumenteerde en verantwoorde partijdigheid. Het actieve en verantwoordelijke leven noopt steeds tot partijkiezen, zij het meestal tot een partijkiezen buiten een der gevestigde partijen.

[p. 8]

Een zorgvuldige, maandenlang volgehouden analyse van alle bereikbare binnen- en buitenlandse berichten in Spanje, en een dikwijls ter plaatse doorgevoerde contrôle van hun juistheid, leidde mij tot de volgende conclusies, die ik in hun nog spontane vorm weergeef, omlijst door beschouwingen die gegrond zijn op rustige studie en persoonlijke ervaring.

Niets van het hier vervatte wordt ‘op gezag’ herhaald; niets om de een of andere regering naar de mond te spreken; niets op last van de een of andere politieke partij.

Men beschouwe deze, ongetwijfeld door het temperament gekleurde waarnemingen en betrachtingen, als het oordeel van een onafhankelijk en vrij mens, die meer dan vijf jaren lang geheel Spanje bereisde en bestudeerde, en die zowel de voorbereidingsfase als het verloop van de militair-fascistische opstand aan de zijde der Legalen meemaakte, tot eind Februari 1937. Uit het feit dat hij niet actief deelnam aan de strijd, mag men, evenals uit hetgeen verderop volgt, gerust afleiden, dat hij het ook met de meeste Legalen niet volkomen eens kon zijn, al was hij het steeds met de Rebellen en de reactie oneens. Laat de nergens-bevoordeelde anti-conformist, die slechts door een Gide geprezen wordt, ook bij ons zijn kansje wagen om gehoord te worden!

Er is bij dit alles geen enkele ‘autoriteit’ aan het woord, alleen het enige en onvervreemdbare gezag dat ik erken, het enige waarvoor ik zonodig zou willen sterven: mijn woord van eerlijk man.

Brussel, 31 Maart 1937.