De G.G. van Tellus

[p. 5]

‘Car à la composition de ce livre seigneurial, je ne perdiz ne emploiay oncques plus, ny aultre temps que celluy qui estoit estably à prendre ma réfection corporelle, sçavoir est beuvant et mangeant. Aussi est-ce la juste heure d'escrire ces haultes matières et sciences profondes (...)’
Rabelais, Prologue de l'auteur

‘Aan de samenstelling van dit prinselijk boek verloor noch besteedde ik ooit meer tijd dan ik nodig had om mijn lichaam te verkwikken: met eten en drinken. Aldus is het thans de tijd om over deze diepzinnige zaken en mysteriën te schrijven (...)’
Rabelais, Voorwoord van de auteur

[p. 9]

I
Een vrouw wordt geslagen

Blauwig licht scheen door het matglazen raam de hoge kamer binnen en gaf een fluwelen schijnsel aan de beide energieke handen, die het enige rustig-bewegende waren in heel de wijde, stille ruimte. Een vertrek dat op een groot kantoor leek, maar zonder andere meubels dan het ene bureau in een hoek, waarachter een schrijvend heertje-op-jaren zat. Geen geluid, zelfs niet dat van zijn rustige ademhaling, verstoorde de stilte.

De G.G. van Tellus schoof de dikke bundel papieren die voor hem op zijn werktafel lag, van zich af en bleef een poos voor zich uit staren in het blauw van de kamer. Zijn aandacht hield zich echter nog bezig met het rapport dat hij het laatst gelezen had, en dat om wie weet welke onnaspeurlijke reden meer indruk op hem gemaakt had dan ieder ander document van de stapel voor hem. Onwillekeurig vatten zijn vingers het papier weer op, en begon hij nogmaals te lezen, niet precies meer in de ambtelijke volgorde waarin zulk een relaas wordt opgesteld, maar hier en daar een brokstuk. ‘Die jongens leren het nooit,’ bromde hij voor zich uit. ‘Lijken net van die romanschrijvertjes, kunnen niet samenvatten; houden zich te veel bezig met beschrijvingen en onbetekenende details. Bijna nooit echt terzake.’

[p. 10]

Over de niet-terzake-doende beschouwingen zoals: ‘Nog steeds is het aantal lieden dat er behagen in schept hun medemensen lichamelijk letsel toe te brengen, overgroot en in iedere klasse te vinden,’ gleden zijn blikken haastig heen, om langer en indringender te toeven bij de feiten zelf, die ook zonder commentaar van opzichters en detectives naar zijn mening welsprekend genoeg waren. Daar nam hij graag rustig de tijd voor.

Tenslotte greep hij een gele blocnote, schreef op de bovenste regel van een nieuw blaadje het woord ‘Resumé’ dat hij onderstreepte en maakte aan de hand van het rapport dat voor hem lag, op de volgende regel enkele notities:

‘Rue de l'Ampoule. René Thirion, 35 jaar, slager, en Simone François, 28 jaar, postbeambte. Sinds vier jaar samen gehuwd. Geen kinderen. N.B. uitzoeken waarom.’

Zijn potlood stopte een ogenblik bij de laatste letter van ‘waarom’, en hij mompelde boos in zijn grijzende spitsbaard: ‘Die stommelingen maken hun rapporten nooit volledig genoeg.’

Hij verbaasde zich er zelf over, dat juist dit ene geval dat hij nu onder handen had, hem zo buitengewoon interesseerde. Maar hij voorzag complicaties en dacht: Ditmaal wil ik niet alleen weten, maar ook begrijpen zodra ik de volledige samenhang ken. Want het wordt heus te gek... Juist dit schijnbaar allergewoonste en alledaagse is zo dwaas en onmogelijk dat ik bij uitzondering eens zal laten merken wie ik ben en ze het een en ander eens goed aan hun verstand zal brengen. Met alle gevolgen daarvan. Maar nog niet... laat het eerst rijpen.

Daarna ging hij weer verder met zijn aantekeningen in een fijn, haast microscopisch klein handschrift:

‘Woensdagmiddag, nadat Simone F. zes kantooruren achter de rug had in Neuilly, werd zij bij het thuiskomen voor de zoveelste maal verrast door het boze humeur van haar man. Zij maakte de opmerking dat zij haar vrije kantooruren beter in Neuilly kon

[p. 11]

doorbrengen dan de hele reis naar het Quartier Latin te doorstaan, enkel om als kaatsende echo te dienen voor de slechte luimen van haar echtvriend. N.B. steekt hier ontrouw achter? Latent of de facto? Waarom is die vrouw zo sarcastisch in haar uitdrukkingswijze? Uitzoeken.’

De G.G. liet enige malen het achtereind van zijn potlood in zijn half geopende mond ronddraaien, en zuchtte diep voordat hij verderging met schrijven.

‘Thirion riep uit: “Hier hoor je thuis! Alleen bij mij!” N.B. ruw maar niet kwaad? Zij: “Mijn vrijheid wordt genoeg door jou beknot.” Hij: “Als je dat vindt, bliksem dan maar op voorgoed.” N.B. tactloos maar mannelijk? Hierna stiet Simone hem met haar elleboog opzij om op straat te komen. Thirion stiet haar terug, waarop een handgemeen volgde. Simone stortte zich door de winkeldeur naar buiten om aan de vuistslagen van haar man te ontkomen. Deze, buiten zichzelf van woede, volgde haar op straat en diende haar enige muilperen toe, zonder dat de vrouw zich nu nog verweerde. Zij liet zich neervallen op het wegdek, alwaar zij nog een schop tegen de zij van haar zitvlak ontving.’

Even leunde de schrijvende man-op-leeftijd weer achterover, liet automatisch de randen van zijn papieren door zijn vingers ritselen en gromde: ‘Altijd weer die erotiek. In plaats dat ze gewoon... Enfin.’ Hij schudde een paar maal het hoofd, wiegelend, als een soort van welwillend verwijt, en boog zich toen weer over zijn notitiebloc.

‘Binnen enkele seconden waren allerlei mannen, vrouwen en kinderen komen toelopen. Als steeds. N.B. voor de duizendste maal: aan namen alleen heb ik niets; alles precies uitzoeken, wie, wat, waarvoor. Allen bleven op eerbiedige afstand van het twistende paar (vrouw zit schreiend op de grond, man raast en tiert), behalve één heer - volgens Suppletoir Rapport A.S. 4175-56 een zekere Norman Angus, stellig Engelsman - die naar voren stapte,

[p. 12]

de slager bij zijn mouw greep en hem in niet geheel zuiver Frans toevoegde: “Waarom slaat u die vrouw!” Thirion: “Dat gaat u niets aan.” Angus: “Dat gaat mij wel aan, want hier is de openbare weg.” Thirion: “Maar dit is geen openbare vrouw, dit is mijn particuliere vrouw, begrepen?” Angus: “Lafaard!” Thirion komt met gebalde vuisten op hem toe, roept: “Wat? Herhaal het!” Angus: “Vuile bruut!” Thirion tot de omstaanders: “Horen jullie het? Deze hongerige buitenlander, deze schurftige métèque! Wat komt hij hier doen? Parijs verpesten, zijn hotelrekening niet betalen, zien of de drekkigste hoertjes van het drekkigste quartier hem willen onderhouden. Ik zweer jullie, het is een maquereau. Waarom is hij meteen hierheen gelopen? Omdat hij een liefhebber is van le vice anglais en gratis wil profiteren.” Gelach onder de omstaanders. N.B. bijzondere zorg voor de arme kinderen in grote steden, ik herhaal het. Ze maken te veel mee. De vrouw die intussen had kunnen ontsnappen, is blijven zitten, nog schijnbaar snikkend, maar met steelse belangstelling voor de Engelsman.’

‘Zo zijn ze, die wijfjes,’ bromde de G.G. vergoelijkend, zonder met schrijven op te houden. En halfluid begeleidde zijn stem de voorzichtig schrijvende hand: ‘Norman Angus haalde de schouders op en wilde doorlopen. Klaarblijkelijk benauwd voor nog meer herrie in het smalle straatje. Bleef echter nog eenmaal staan, toen hij zag dat Thirion zijn vrouw wederom een schop tegen haar zitvlak gaf en tegen haar zei: “Vooruit chérie, je koffie brandt aan.” En tot de zich reeds verspreidende omstaanders: “Dames en heren, ik dank u zeer voor uw welwillende belangstelling.” Simone sprong overeind, gaf Thirion een arm. Ongemerkt had zij haar tranen gedroogd en reeds orde gebracht in haar kleren en gelaatstrekken. En terwijl ze haar echtvriend naar zijn winkel volgde, zei ze luid en met haar zoetsappigste stemmetje tegen hem: “Is het niet vreselijk, lieveling, dat men in zijn eigen geboortestad niet meer vrij is te doen wat men wil? Al die varkens

[p. 13]

van vreemdelingen.” Op het horen hiervan heeft Norman Angus een akelig nieuwerwetse scheldtirade tegen zijn Jove gebezigd, geheel onverklaarbaar in deze samenhang. Dit nader uit te zoeken.’

Hij scheurde het velletje van zijn bloc af en belde. Een van de rechercheurs, een kopstuk van de Buitendienst, verscheen.

‘Hoor eens, Jaël,’ sprak de G.G. op zijn gewone welwillend-bevelende toon, ‘hier is een kleinigheid die uitgezocht moet worden, maar heel precies. Ik bedoel zonder al jullie ethische commentaren en bij beschouwingen. Ik weet al dat het hele personeel veroxford is en hoogstaand denkt. Ik wil feiten, niets dan feiten. En onder feiten versta ik niet alleen de daden van de lui, maar ook hun gedachten. De laatste tijd hebben jullie weer schromelijk nagelaten die te noteren. Wat zijn daden zonder bijbehorende gedachten? Ze zijn voor iedere uitleg vatbaar. De feiten zijn daden plus bedoelingen. Dus denk erom. Deze zaak interesseert me bijzonder, want al dat gelieg en gelaster over mij moet nu maar eens uit zijn. Ik wil eens een duidelijk voorbeeld stellen. Je begrijpt me, nietwaar?’

De hulpsecretaris Jaël knikte onderdanig, stak met zwier het blocnote-velletje in een kartonnen mapje dat zij (of hij?) onder de linkerarm droeg, en verdween in een spiraal van kleiner wordende buiginkjes, waaraan de ander niet de minste aandacht schonk.

Toen de oude heer weer alleen was, kruiste hij de knieën en vouwde de handen op het tafelblad. Er kwamen diepe rimpels op zijn voorhoofd, een trek van misnoegen om zijn anders zo serene mond. Nog steeds lieten zijn gedachten het bewerkte rapport niet los, bleven ze nazinnen op het feit dat iemand met wie hij niets rechtstreeks had uit te staan, hem belasterde omdat straffeloos een man zijn vrouw sloeg, onbaatzuchtige hulp met verachting door de vrouw bejegend werd, en het publiek liever lachte met de grootste bruut dan partij trok voor recht en eerlijkheid.

Eigenlijk komt het omdat alles wat er gebeurt zo de schijn

[p. 14]

tegen zich heeft, sprak de G.G. bij zichzelf. Als de mensen de ware oorzaken kunnen doorzien, nemen ze vanzelf een ander standpunt, het mijne, in. Maar hoe ze zover te brengen? Met een nieuwe proclamatie? Ach, de oude hebben ook niets uitgehaald. En waartoe dient de waakzaamheid van mijn organisatie anders, dan om mijzelf in te lichten en niet hen...

Zou een verandering van tactiek baten? Moet er minder geheimdoenerij zijn van ons bureau uit? Ik geloof het niet; als alle geheimzinnigheid is opgeheven, gaat het helemaal mis en stoort niemand zich meer aan god noch gebod. Vrees is het laatste wat hen nog in toom houdt. Maar wat dan? Moet ik ze een voor een bij me laten komen en met ze praten? Dat zou misschien niet kwaad zijn, maar ik ken ze niet eens allemaal. Het valt te overwegen; ik zal het in gedachten houden en nader met mijn Geweten en mijn Oerinstinct overleggen. Want je moet zulke veelomvattende besluiten niet nemen zonder alle delen van je Zelf daarin te kennen.

En intussen wacht ik de verdere rapporten maar af, en zal veel van wat ik doe, afhangen van de staart die dit muisje heeft. Op stuk van zaken zijn het de bijzondere gebeurtenissen die onze algemene gedragslijn bepalen.