|
| |
| |
| |
Tijdtafel
Geologische historie
|
| 3,9 × 109 jaren her |
Formatie van de oudste gesteenten der aarde |
| 2,8 × 109 jaren her |
Guyanese kernformatie |
| 2 × 109 jaren her |
Ouderdom van het Guyanese schild |
| 1,7 × 109 jaren her |
Ontstaan van de dolerietgangen |
| |
| 5,7 × 108 jaren her |
Vorming van de noordelijke Atlantische Oceaan. Nieuwe gebergtevorming |
| 3,45 × 108 jaren her |
Noordelijke Atlantische Oceaan gesloten. Fossielen, landplanten, vissen, amfibieën, bomen |
| 2,25 × 108 jaren her |
Pangaea; zuidelijke continenten nog aaneen. Dinosaurus |
| 1,93 × 108 jaren her |
Ontstaan van de zuidelijke Atlantische Oceaan. Scheuring van Pangaea begonnen |
| 1,65 × 108 jaren her |
Begin der scheiding tussen Afrika en Zuid-Amerika |
| 1,25 × 108 jaren her |
Afscheiding van Zuid-Amerika voltooid. Vogels, zoogdieren |
| |
| 6 × 107 jaren her |
Vorming van de Andes |
| 3,8 × 107 jaren her |
Ontstaan van bauxietlagen |
| 3,6 × 107 jaren her |
Noord-Atlantische Oceaan reeds 5000 m diep |
| |
| 7 × 106 jaren her |
Honden, apen, eohippus |
| 3,8 × 106 jaren her |
Eerste hominiden |
Prehistorie
|
| 5 × 104 jaren her |
Homo Sapiens verspreidt zich over de aarde. Gebruik van vuur |
| 3,5 × 104 jaren her |
Eerste mensen in Amerika (Paleo-lndianen) |
| 2 × 104 jaren her |
Eerste mensen met zekerheid in Zuid-Amerika |
| 1,3 × 104 jaren her |
Eerste mensen om en bij de Wilde Kust |
| |
| |
| 104 jaren her |
Begin van het Neolithicum in de Nieuwe Wereld |
| |
| 7,2 × 103 jaren her |
Eerste Indianen op de Caribische eilanden (Trinidad) |
| 6,5 × 103 jaren her |
Formatie van de Guyanese kustvlakte |
| 5 × 103 jaren her |
Migraties der Meso-Indianen |
| 4 × 103 jaren her |
Grotere bewoning van het Guyanese kustgebied |
| 3,5 × 103 jaren her |
Oudste artefacten bij de Orinoco-monding |
| 3 × 103 jaren her |
Aanvang van de periode der Neo-Indianen |
| 2 × 103 jaren her |
Expansie der Carib naar de Antillen. |
| ± 200 na Chr. |
De Arawak bereiken Puerto Rico |
| ± 1000 na Chr. |
De Arawak bereiken Cuba. Voortgezette migraties der Zee-Carib |
Historie
|
| 1480 |
Verdrag van Alcaçofas: verdeling van de ‘heidense’ wereld |
| 1481 |
Bevestiging van het verdrag door Sixtus iv |
| 1492 |
Eerste reis van Columbus. ‘Ontdekking’ van Amerika |
| 1493 |
Tweede reis van Columbus. Demarcatielijn van Alexander vi |
| 1494 |
Verdrag van Tordesillas. Eerste slavenzending door Columbus |
| 1498 |
Derde reis van Columbus. Ontdekking van het vasteland |
| 1499 |
Hojeda en Vespucci verkennen de Wilde Kust |
| |
| 1501 |
Tweede reis van Vespucci. Eerste invoer van negerslaven |
| 1502 |
Vierde reis van Columbus. Las Casas arriveert in Hispaniola |
| 1507 |
Waldseemüller stelt voor het continent ‘Amerika’ te noemen |
| 1511 |
Het officieel brandmerken van Indianen begonnen |
| 1514 |
Bul ‘Praecelsae devotionis’ van Leo x geeft meer rechten aan Portugal |
| 1516 |
Las Casas ‘Protector de los Indios’ |
| 1517 |
Karel v staat Vlamingen toe, slaven te leveren |
| 1519 |
Pokken-epidemie. Inlijving van ‘Las Indias’ bij Spanje |
| 1520 |
Karel v verklaart de Wilde Kust tot ‘Caribenland’. 4000 negers naar Venezuela |
| 1521 |
Las Casas sticht zijn ‘Kolonie des Vredes’ |
| |
| |
| 1522 |
Eerste negeropstand in Hispaniola |
| 1527 |
De Welsers ontvangen land van Karel v |
| 1529 |
Expeditie van Alfinger naar Eldorado |
| 1530 |
Ordaz ontvangt Guayana als asiento. Expedities van Hohermuth, Federmann en Benalcázar. Fransen vestigen zich langs de Amazone |
| 1531 |
Begin der Orinoco-expedities van Ordaz |
| 1532 |
Donatarios (encomiendas) in Brazilië ingesteld |
| 1533 |
Paulus iii decreteert tegen naasting en verslaving. Alfinger gedood |
| 1534 |
Herrera onderzoekt de Orinoco |
| 1535 |
Hohermuth naar de Llanos. Begin van Federmann's vierjarige Eidorado-tochten |
| 1538 |
Eerste negerslaven naar Brazilië. Quesada onderwerpt de Chibcha |
| 1539 |
Pro-Indiaanse disputen en preken gedeeltelijk verboden |
| 1540 |
Verdere exploratie van de Llanos. Hohermuth sterft. Von Hutten zoekt Eldorado |
| 1542 |
‘Rode’ slavenhandel opnieuw verboden. Orellana verkent de Amazone |
| 1546 |
Von Hutten en Welser vermoord |
| 1550 |
Verbod van de Eldorado-tochten |
| 1552 |
Las Casas' ‘Destrucción’ |
| 1556 |
Eind van de Welsers in de Nieuwe Wereld |
| 1559 |
Eldorado-expedities weer toegestaan. Ursúa naar de Amazone |
| 1561 |
Lope de Aguirre vermoordt Ursúa |
| 1564 |
Las Casas vermaant Filips ii met ‘De Thesauris’ |
| 1566 |
Sterfjaar van Las Casas |
| 1568 |
De Serpa en de Silva krijgen patenten als ‘Gouverneurs van de landen van Eldorado’ |
| 1569 |
Quesada verkent de Llanos; keert later berooid terug |
| 1570 |
De Serpa's expeditie vernietigd |
| 1579 |
Berreo wordt Quesada's erfgenaam |
| 1580 |
Portugal en Spanje onder Filips ii verenigd. Nederlanders in Guyana |
| 1581 |
Nederlandse verkenners aan de Cayenne; eerste Nederlandse vestiging aan de Pomeroon |
| |
| |
| 1584 |
Hakluyt's ‘Discourse’. Eerste Orinoco-expeditie van Berreo |
| 1585 |
Tweede, driejarige expeditie van Berreo |
| 1587 |
Hollandse handelaars aan de Amazone |
| 1590 |
Derde expeditie van Berreo, naar de Caroní |
| 1594 |
Spanjaarden en Indianen beginnen Nederlandse vestigingen aan de Wilde Kust te verwoesten |
| 1595 |
Ralegh's eerste Orinoco-Caronítocht; Dudley aan de Orinoco |
| 1596 |
Keymis verkent de Wilde Kust. Engelsen en Nederlanders van de Pomeroon naar de Essequibo. Fransen aan de Oayapoc. Publikatie van Ralegh's ‘Discoverie’ |
| 1597 |
Cabeliau aan de Orinoco, Berreo zoekt Eldorado langs de Essequibo |
| 1598 |
Nederlandse expeditie langs de Cayenne; begin der achtjarige expedities van Berreo jr |
| 1599 |
Guyana-reis van Cabeliau |
| |
| 1604 |
Leigh's vestiging aan de Oayapoc. La Ravardière naar Cayenne |
| 1606 |
Oudst bekende Hollandse slaventransport (naar Trinidad) |
| 1607 |
Fransen, Engelsen en Hollanders aan de Oayapoc |
| 1609 |
Harcourt arriveert aan de Oayapoc. Fisher zoekt Eldorado langs de Marowijne |
| 1610 |
Roe tracht evenals La Ravardière Eldorado via de Amazone te bereiken. |
| 1612 |
Jezuïeten-missies langs de Amazone, waar Spanjaarden optreden tegen de Hollanders en Engelsen |
| 1613 |
Vijftig Hollandse gezinnen aan de Corantijn; Amsterdamse factorij aan de Suriname. Harcourt krijgt Guyana in eigendom van James i |
| 1614 |
Corantijn-nederzetting door Spanjaarden verwoest; Jan de Moor bouwt Kijk-over-al, Harcourt geeft het op |
| 1615 |
Portugezen stichten Belém do Pará |
| 1617 |
Tweede Eldorado-tocht van Ralegh en Keymis. Oprichting der ‘Company of Adventurers’ |
| 1620 |
North's kolonie aan de Oayapoc |
| 1621 |
Oprichting der eerste West-Indische Compagnie |
| 1624 |
Groenewegel sticht een factorij aan de Berbice. Eerste Normandiërs in Cayenne |
| |
| |
| 1625 |
Portugezen uit Belém verjagen de Engelsen en Hollanders aan de Amazone. Groenewegel vestigt voor Jan de Moor een kolonie aan de Essequibo. |
| 1627 |
Van Pere's vestiging aan de Berbice |
| 1629 |
Nieuwe Britse vestiging aan de Oayapoc. San Tomás door admiraal Pater verwoest |
| 1630 |
Zestig Engelse gezinnen onder Marshall vestigen zich in Suriname; ook de eerste joodse kolonisten uit Italie en Holland |
| 1633 |
Richelieu geeft monopolies in ‘Frans’ Guyana |
| 1637 |
Maurits van Nassau verovert Elmina om slaven voor Brazilië |
| 1638 |
‘Compagnie du Cap de Nord’ opgericht |
| 1639 |
Franse nederzettingen van de Saramaca naar de Corantijn en de Suriname verplaatst |
| 1643 |
Nieuwe nederzetting van Marshall: 300 gezinnen aan de Saramaca en de Corantijn. Conflicten met de Fransen aldaar |
| 1644 |
Maurits van Nassau terug naar Nederland |
| 1645 |
Franse en Engelse nederzettingen in Suriname door Indianen verwoest |
| 1648 |
Vrede van Munster: Nederland behoudt zijn koloniën in de West |
| 1649 |
Eerste slavenopstand in Barbados |
| 1650 |
Rouse verkent Suriname voor Willoughby. ‘Flamands’ aan de Commewijne |
| 1650 |
Willoughby zendt 100 man om Suriname ‘in bezit’ te nemen |
| 1652 |
Mazarin geeft patent aan de nieuwe ‘Compagnie de la France Equinoxiale’ |
| 1654 |
Eerste Vrede van Westminster. De w.i.c. verliest Brazilië en Angola |
| 1657 |
Groenewegel Commandeur van Essequibo |
| 1659 |
David Nassy met joden uit Brazilië naar Cayenne |
| 1661 |
De Nederlanders geheel verdreven uit Brazilië |
| 1662 |
Willoughby door Charles ii met Suriname begiftigd |
| 1664 |
Uit Cayenne verdreven Sefardim beginnen zich in Suriname te vestigen |
| 1666 |
Crijnssen verovert en verliest weer fort Willoughby bij nog embryonaal Paramaribo |
| 1667 |
Vrede van Breda: Suriname aan Nederland |
| |
| |
| 1673 |
Muiterij in Berbice |
| 1674 |
Gezamenlijke opstand van Indianen en negerslaven in Suriname. De w.i.c. bankroet. Tweede Vrede van Westminster |
| 1675 |
Oprichting van de tweede West-Indische Compagnie |
| 1676 |
Fransen heroveren Cayenne op de Nederlanders en bedreigen Suriname |
| 1678 |
Beekman Gouverneur van Essequibo |
| 1679 |
Suriname in twee ‘divisies’ verdeeld; Heinsius brengt er ‘Papegaayen-munt’ in omloop |
| 1680 |
Begin van driejarige oorlog tussen de Carib en Akawai |
| 1682 |
Staten van Zeeland verkopen Suriname aan de w.i.c. Vestiging aan de Jodensavanne |
| 1683 |
Oprichting der Geoctroyeerde Societeit van Suriname. Sommelsdijk in strijd met Indianen |
| 1684 |
Spaanse missieposten in Guyana door Indianen bestookt. Vrede met de Coppename-marrons |
| 1685 |
Opheffing van het Edict van Nantes; refugiés naar Suriname. ‘Code Noir’ ingevoerd |
| 1686 |
Beperking der ‘rode’ slavernij in de westelijke Nederlandse kolonies. Eerste cacaoplanten in Suriname |
| 1687 |
Sommelsdijk zendt een expeditie naar Eldorado |
| 1688 |
Muiterij in Suriname en dood van Van Sommelsdijk en Verboom |
| 1689 |
Plundering van Suriname door Du Casse |
| 1694 |
In Suriname wonen nog maar ruim 6400 Blanken en Negers |
| |
| 1701 |
Marrons beginnen de Surinaamse plantages ‘af te lopen’ |
| 1712 |
Cassard brandschat de Hollandse kolonies aan de Wilde Kust |
| 1713 |
Vrede van Utrecht: Spanje laat de Engelse slavenhandel toe; Oayapoc wordt grensrivier |
| 1717 |
Instelling van het Vice-koninkrijk Nuevo Granada |
| 1734 |
Bouw van fort Nieuw Amsterdam aan de Suriname-monding begonnen |
| 1738 |
Storm van 's Gravesande arriveert in Essequibo |
| 1741 |
Engelse inpolderingen aan de Essequibo. Horstmann gaat daar op zoek naar Eldorado |
| 1742 |
Mauricius Gouverneur van Suriname |
| |
| |
| 1749 |
Vredesverdrag met de Saramaca-marrons |
| 1750 |
Verdrag van Madrid: Grensregeling tussen Spaans en Portugees Guyana. Pombal treedt op tegen de Jezuïeten. Stammenconflict aan de Rio Negro. Essequibo en Demerara onder één ‘Directeur-Generaal van beide rivieren’ |
| 1754 |
Expeditie van Solano voor grensvaststelling tussen Brazilie en Venezuela. Geheim verdrag tussen beiden |
| 1756 |
Solano verkent de Guaviare |
| 1757 |
Crommelin Gouverneur van Suriname. Opstand aan de Tempati |
| 1760 |
Meer Britse kolonisten naar Pomeroon, Essequibo en Demerara. Hervormingen door Pombal in Brazilië |
| 1761 |
Vredesverdrag met de Auka-marrons; het jaar daarop met de Saramaca-negers |
| 1763 |
Grote slavenopstand in Berbice (ook in Jamaïca); kleinere in Suriname |
| 1764 |
Opheffing der Jezuïeten-missieposten in Frans-Guyana |
| 1765 |
Begin der strafexpedities tegen de Boni-negers; Herrnhutters onder de Saramaca-marrons |
| 1767 |
Vredesverdrag met de Matuari-bosnegers |
| 1770 |
Nepveu Gouverneur van Suriname. Amsterdam koopt het Sommelsdijkse aandeel in de Sociëteit van Suriname |
| 1773 |
Instelling van de ‘Capitania General de Venezuela’. Beurskrach in Amsterdam |
| 1774 |
Demerara als zelfstandige kolonie erkend |
| 1775 |
Grote Spaanse Orinoco-expeditie op zoek naar Eldorado |
| 1776 |
Cordon tegen de marrons in Suriname. Malouet Gouverneur van Cayenne |
| 1777 |
Verdrag van San Ildefonso: bevestiging van het Verdrag van Madrid |
| 1781 |
Eerste Brits bestuur van verenigd Essequiho, Demerara en Berbice |
| 1782 |
De drie verenigde kolonies onder Frans bestuur |
| 1783 |
Vrede van Versailles: de drie kolonies worden weer Nederlands |
| 1785 |
Opbouw van Nieuw-Amsterdam aan de Berbice. Katholieke kerk in Suriname toegelaten. Missieposten en forten aan de |
| |
| |
| |
Boven-Orinoco, de Caroní en de Rio Negro |
| 1789 |
‘Droits de l'Homme’ in Frankrijk afgekondigd. Franse slaven vrij, maar Guyane wordt straflkolonie |
| 1791 |
Opheffing van de w.i.c. In Suriname 614 plantages in bedrijf. Er leven ruim 58000 Blanken, kleurlingen en slaven |
| 1792 |
De Friderici Gouverneur van Suriname |
| 1793 |
Boni-negers naar Frans Guyana verdreven |
| 1795 |
Suriname onder Nederlands Staatsbestuur; einde van de Sociëteit. Spaanse creolen mogen ‘blanke’ functies vervullen. Het Franse Directoire maakt de emancipatie ongedaan |
| 1796 |
Essequibo, Demerara en Berbice capituleren voor de Engelsen |
| 1797 |
‘Kaartengeld’ in Suriname ingevoerd |
| 1799 |
Suriname capituleert voor de Engelsen. Humboldt begint zijn Orinoco-reis |
| |
| 1800 |
Suriname staat westelijk stroomgebied van de Corantijn af aan Berbice |
| 1802 |
Vrede van Amiens: de Nederlandse kolonies terug aan de Bataafse Republiek. Berbice weer apart |
| 1804 |
Engelsen nemen opnieuw de Nederlandse kolonies. ‘Tussenbestuur’ |
| 1805 |
‘Code Napoléon’ voor de Franse slaven. Muiterij der Redimoesoe in Suriname |
| 1808 |
Engeland verbiedt de slavenhandel. Portugezen bezetten Frans-Guyana. Slavenopstand in Brits-Guyana. |
| 1814 |
Verdrag van Parijs: Cayenne terug aan Frankrijk. Nederland krijgt alleen Suriname terug. Verdrag tot wering van de slavenhandel |
| 1810 |
‘Reglement op het Beleid’ in Suriname. In plaats van de Sinnamary wordt de Marowijne de officiële grensrivier. Bolívar naar de Orinoco |
| 1817 |
Val van Angostura. Frans-Braziliaans grensverdrag |
| 1818 |
Nieuw Engels-Nederlands verdrag inzake slavenhandel en instelling van een Gemengd Gerechtshof |
| 1820 |
Onlusten bij het garnizoen in Suriname. Opleving der cultures in Brits-Guyana |
| 1822 |
Brazilië wordt een keizerrijk |
| |
| |
| 1825 |
Een ‘Protector of slaves’ in Brits-Guyana benoemd |
| 1828 |
Nieuw Regeringsreglement in Suriname |
| 1830 |
Officiële premie voor slaveninvoer in Suriname. De Moravische Broedergemeente begint haar werk op de plantages |
| 1831 |
Berbice weer één kolonie met Essequibo en Demerara |
| 1832 |
Suriname en ‘Curaçao’ onder één bestuur |
| 1833 |
‘British Emancipation Act’, gevolgd door abolitie in 1834 |
| 1835 |
Eerste import van Madeirezen in Brits-Guyana. Nieuw verdrag met de Saramaca-negers |
| 1836 |
Slavenopstanden in Coroni (Colin) |
| 1838 |
Einde van het ‘Apprenticeship’ in Brits-Guyana. Invoer van de eerste Brits-Indiërs |
| 1841 |
Intentie-memorandum van Nederland aan Engeland. Braziliaans Noord-Guyana tot neutraal gebied verklaard. |
| 1842 |
Eerste landaankoop door ex-slaven in Brits-Guyana. Oprichting der Mij. tot Bevordering van de Afschaffing der Slavernij |
| 1843 |
Eerste mechanische suikerfabriek in Suriname |
| 1846 |
Vrije kolonisatie van Nederlandse boeren naar Suriname begonnen. ‘Curaçao’ en Suriname weer onder afzonderlijk bestuur |
| 1848 |
Definitieve abolitie in de Franse kolonies. Nieuwe ontvluchtingen van slaven in Suriname |
| 1850 |
Slavenverkoop in Brazilië verboden. |
| 1851 |
Abolitie in Venezuela. Nieuwe slavenreglementen in Suriname |
| 1853 |
Eerste Chinese immigranten naar Suriname en Brits-Guyana. Nieuwe slavenopstanden in Coroni. ‘Uncle Tom's Cabin’ wordt bekend |
| 1854 |
Van Hoëvell's ‘Slaven en vrijen’. De eerste Madeirezen in Suriname |
| 1856 |
Onlusten tegen de ‘Portugezen’ in Brits-Guyana. Verbeterd Slavenreglement voor Surmame |
| 1857 |
Jaargeld voor Djoeka-opperhoofd ingesteld. Stichting van St-Laurent du Maroni |
| 1858 |
Het Nederlands Parlement wijst zelf-vrijkoop van de slaven af. 500 Chinezen naar Suriname |
| 1860 |
‘Max Havelaar’ verschijnt |
| 1863 |
Emancipatie in Suriname afgekondigd. ‘Staatstoezicht’ ingesteld |
| |
| |
| 1866 |
Koloniale Staten in Suriname geopend |
| 1868 |
Eén jarige negerrepubliek in het Territorio de Amapà |
| 1871 |
Waardeloos geworden Elmina door Nederland aan Engeland verkocht |
| 1872 |
‘Wet op de Vrije Buik’ van kracht in Brazilië |
| 1873 |
Einde ‘Staatstoezicht’ in Suriname. Eerste Brits-Indische immigranten aldaar. Van Sijpesteijn Gouverneur |
| 1875 |
Herleving der goudindustrie in Frans-Guyana en Suriname. Schorsing van de Brits-Indische immigratie |
| 1876 |
Schoolplicht ingevoerd in Suriname |
| 1877 |
Crevaux door Indianen vermoord |
| 1878 |
In Suriname: hervatting van de Brits-Indische immigratie; Verordening tegen ‘afgoderij’ |
| 1879 |
Stichting van Nieuw-Nikéri |
| 1884 |
Opstand onder de Hindostaanse immigranten in Suriname |
| 1887 |
Grensgeschillen tussen Venezuela en Brits-Guyana. Eind van het Frans-Braziliaanse geschil |
| 1888 |
Abolitie in Brazilië |
| 1889 |
Brazilië tot republiek uitgeroepen. Anti-Portugese rellen in Georgetown |
| 1891 |
Onlusten in Paramaribo. Van Asch van Wijck Gouverneur. Arbitrage van de Tsaar in het Frans-Nederlandse grensgeschil |
| 1894 |
Eerste Javaanse immigratie in Suriname |
| 1895 |
Goudvondsten in het omstreden Lawa-gebied |
| 1896 |
Begin der Nederlandse wetenschappelijke verkenning van Suriname. Eerste mechanische goudwinning aldaar |
| 1899 |
Arbitrale beslissing over de grens tussen Venezuela en Brits-Guyana |
| 1900 |
Zwarte arbitrage beëindigt het Braziliaans-Franse grensgeschil |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd