|
| |
| |
| |
II
Uit P.C. Hooft
Geeraerdt van Velsen tot Amsterdam by Willem Iansz., 1613
De Vecht
O harten pynelijck bedooven in uw leydt,
d'Oorsaeck is groot, de welcke' heeft uw weemoedicheydt:
Want ghy onwetend zijt hoedaenich het besluyt 'is
Des Hemels ende waer het noodtlodt over uyt 'is.
Niet schiet'er te vergheefs: veel min gheschiet 'er quaet:
Maer 't soet met suyrheyt souwt de goddelijcke raedt.
In plaets van clachten, zijt ghy grooten dancke schuldich
Den gheenen, die door dees quellaedjen meenichvuldich
Uws lieven vaederlandts, verr'siende maeckt den baen,
Waer lancx, ter eeren, u naeneeven sullen gaen.
En telt 't gheen u verschijnt niet onder ydle droomen:
Ick ben de Vecht, de Gheest en Godtheyt vander stroomen
En silververwich nat, daer ghy uyt rysen siet
Dees frissche grysicheyt, ghemytert met het riedt.
Waersegghend is mijn tong: dus luystert nae 't verclaeren;
'k Sal die verborghentheyt des noodlots openbaeren;
En spelen voeren 't ooch van uw vervreemd ghedacht,
In schiedenissen, diep verhoolen onder nacht;
Die van de parcken eerst op rocken zijn ghewonnen,
En sullen werden, ter ghesetter tijdt, volsponnen.
Den Aemstelheer gheparst door desen overval
Tot noodtweer van zijn staet, sal d'ouwde burrechwal
Van 't nedrich Amsterdam, en de begraven percken
Nae zijn vermooghen eerst omheyndt met eycken wercken,
Voor overrompeling, verheffen, uyt zijn plat,
Met vest en toorens; en voltooyen 't tot een stadt.
Van deser tijdt af, sal't beginnen, vol van moede
Te beuren op het hooft, en met den teghenspoede
Worstlende meenichmael, weêr t'elckens uyt zijn asch,
Heerlijcker opstaen, dan het oyt te vooren was:
En seer ontsien van zijn ghebuyren, lang, door desen,
Van zijn Landsheeren, lang, met jonst ghetroetelt wesen:
| |
| |
Tot dat het eyndelyck verwerf door diensten mildt,
Des Caisars hoochste pracht, tot top van zynen schildt.
Dan andre tyden, dan ghenaecken andre stonden.
Een wreecker vanden hooghen Hemel afghesonden,
Welhem ghenaemt verschijnt in Hollandt, en herplant
De vryheyt onderdruckt, in haeren ouwden standt.
't Uytheemsch gheweldt wordt uytghedreven t'allen steden;
De groote' onmenschlijckheyt, de groote' afgrijslijckheden
Des Spaenschen Tyrannijs; die stal had als een post:
d'Iphigeniaes en Polixenaes verlost
Van d'altaers bloedich. Het verworghen, branden, kerven
Gaet af; en echter, gheen begraven voor het sterven.
Dan moocht ghy Amsterdam, en Hollandt alghemeen
Wat adems scheppen in uw borst schier toeghetreên.
's Lands Staeten, die ghespaert en hebben bloedt noch schatten,
Nocht sorch, in 's vryheyts dienst, die sullen dan hervatten
Het aensien en ghesach dat haer van oudts toequam:
En stellen eenen Heldt, van Caisarlijcken stam
En Nassausch bloedt, (het welckmen siet in desen daeghen
Als 's Christen werelds hooft de Roomsche croone draeghen)
In 't Vorstelijck bestier; die Mauritz zy ghenoemt,
Na des verlossers naem van Duytsland hooch beroemt.
Voor wien alle' oorlochsman in zynen tijdt sal wijcken.
Teghen de coomst van dees de Spaensche Coninckrijcken,
En overbuyren van den trouweloosen Moor,
Op 's aerdtrijcx eynde, nu alreede schricken, door
Waersegghren duydenis: en aen haer Monarchie
En haepert anders niet als dese Prophecie.
Soo veel onmaetighe' hoops, ghelucx, beleyds, ghewelds
Stuyt (wil 't den Hemel) op den schildt af eenes Helds.
Dees ist, die wederom vercryghen sal, in hande,
Van Ghelder de voochdy, van Zutphen, en den lande
Van Wtrecht; die berecht te desen daeghe' altsaem
Door zyne maeghen zijn, en den Nassauschen naem:
Wanneer zy van die stam en doorluchtighe rancken
Een wijl zijnd' afghedwaelt haer sullen dies ontdancken:
Dees seven landen vry beschermen te ghelijck:
En tziddren doen van verr Habsburch en Oostenrijck,
Want, als een blixem snel ten slingher uytghedreven
Des yverighen Gods, sal hy ten stryde streeven,
Afwerpende' en vertreênde' al wat zijn spits ontmoedt,
| |
| |
Omheynt met aerdsche goôn, en helden van zijn bloedt:
Met Heynrick dapper, zijn beleyder van de paerden;
Met Welhem Vrieslands heyl; Philips den onvervaerden,
Den vroomen Luydewijck, beyd waerdich andermael
Te leven; en Iohan braef als een punt van stael;
Den nemmersuffen Ernst; Nassausche' al met elckander.
Ghelijck des werelds roem de grooten Alexander
Bestuwt met al de schaer der Vorsten trotsberaên
En Coninghen, die uyt zijn hof zijn opghestaen,
Viel in het Persisch heyr, aenvoerende de Griecken:
Elck van zijn vrienden streckte' een slachveer aen zijn wiecken:
De schrandere' Eumenes, de kloecke Ptolomeêus,
Perdicca, Lysimach veroveraer des leeuws.
Oft eer, als een Iuppijn, die (doe vermetel snofte
's Aerds onbesuyst ghebroedt) van boven neder bofte
De lyven dickghespiert der reusen groot en grof;
Die lomp en overdwaelsch, 's ouden Saturnus hof,
Met cracht van armen swaer, te meestren haer vermatten;
En schansten berch op berch, aen Hemelhooghe katten;
De Coning stondt in 't mid: de Crijchsgod onvertsaecht,
Latonaes kindrên beyd', en Pallas d'oorloochs maechdt,
Neptuin en Liber hem stijfden aen wederkanten;
Altsaem van zijn gheslacht, altsaem zijn bloedtverwanten.
Alsoo sal onsen Vorst; en sullen werden zijn
Vyanden hem ghewaer, in soodaenighen schijn.
Dat seg de Tielsche hey van zijn gherit vertreden:
Dat seg de blyde stem der vryghemaeckte steden:
Dat seg het yslijck veldt vol uytghestreckte doôn,
Daer zeghes gulde wieck hem toevoer Laurencroon.
Des zyne faem met lof van yder wijd gheblaesen
Tot onser wereld uyt sal barsten, en verbaesen
De volcken, dien de Son zijn slinckerzijd toewendt,
Als noch self 't hierlandsch spoock, en gheesten nauw bekent:
En 't schittren van zijn swaerdt sal wyder vrees verwecken,
Dan, met haer straelen, som van onse starren strecken.
Hollander ende Zeeuw sullen haer naemen groot
Uytbreyden onder hem, over den Aerdenkloot;
En onbepaelden roem ten Hemel hooch verheffen.
Dan sullen zy voorby seylen en overtreffen
Al wat'er is van volck dat haven heeft oft ree:
En bruysen door het blaeuw als Vorsten van de Zee.
| |
| |
Dit sal haer konst, dit haer vermeeten zijn, te dwinghen
d'Oploopend' Oceaen naer haeren handt; en wringhen
't Ghebit den winden wederspannich inden mondt;
En 't morren te versmaên der baeren sonder grondt.
O borsten van bedrijf! o moeden onbesneeden!
O harten kloeck! o onverleemde dapperheeden!
Rondom uw vaederlandt, sult ghy ghelijck een vuyr,
En uwen hooftman zijn als een metalen muyr.
Die sal, verlaeden met den roof der Castiljaenen,
De waepens van Leon, en de Bourgoensche vaenen
Besprenckelt van het bloedt, becroosen van het stof,
't Huys voeren seghenrijck, en hanghen op het hof.
Te weten Arragon dorst dencken, en Graenaeden,
Dat zy de Zeeusche jeuchdt met keetens soude laeden;
d'Hollandsche Maechden slaen, zijnd' eerst haer eer gherooft.
Toledo val die vloeck, en Saragossa' op 't hooft.
Ghy volcken van een bloedt, houdt Eendracht met u beyden:
Vertrouwt u Godt, uw saeck, uw Vorst: hy sal beleyden
Uw rotten streng, te veld; uw vlooten trots, ter Zee:
En kneusen 't woest gheweldt; en helpen ons aen vree.
Dat spoedich Amsterdam sal onder hem vermaeren,
En luycken op; ghelijck, aen 't eyndt der kindtsche jaeren,
Een eedle maechdt die in haers jeuchdes bloeyen treedt:
't Ghesicht ontfonckt; en 't rypen van 't vernuft ontcleedt
Het vlytighe ghelaet van slechtheyt vlack tot schroomen;
De stal des lichaems, hals en heup begint te vroomen;
En maxel crycht het gheen dat haeren bosem sluyt;
Achtbaerheyt voeghlyck blinckt ten schoonen aenschyn uyt:
Dan perlen, goudt, en sleep: zy wort gheviert van veelen!
Heymlycke nydt ontfaên haer mindere ghespeelen.
De naemhaftighe stadt verdaedicht door zyn dolck
Sal nemen toe in macht, en menichte van volck,
Meer dan te vooren, in driehondert Sonneringhen,
En wyder uyt, den creyts van haere vesten dringhen.
Want, al, wie tyranny te woedichlyck ontstelt,
Bloedighe wetten, oft vyandelyck gheweldt
Ellendelyck sal uyt haer vaederlandt verjaeghen,
Met vrouwen, kind'ren jong, en hoop beroyde maeghen,
Door open poorten zy ontfaên sal, naeckt en bloodt;
En met meedooghentheyt verquicken in haer schoot.
De trouwe burghery haer nyver sal gheneeren
| |
| |
By 't ploeghen vande Zee; bij coopen en verteeren;
En spysen landen vreemdt, en Coninckrycken groot,
In diere tyden en vertwyfeld' honghers noodt,
Met lyftocht allerhand, en voorraedt uyt haer schuyren:
By 't afval van 't ghenot verovren haer ghebuyren.
Van schepen af, en aen, om waer, om goudt te hael,
Sal 't krielen op het Y, en swart zyn inde Wael.
Al sal't'er besich zyn, al woelen met onlede,
Van voeren, lossen, laên, met waeghen, schuyt, en slede.
't Ghewin ghedijt tot pracht, tot cier de rijckdoom swaer.
Dan boutmen wel seshondert huysen op een jaer.
't Ghetal der kercken wast. daer sietmen sluysen graven;
Een leegher arbeydsliên hier delven aen een haven.
Daer slaetmen eenen grondt, zeediep, van paelen sterck,
En kroont den Aemstel, met ghewelleft metselwerck
Onwickbaer door zijn wicht; om boven op te laeden
Weldighe Zuylen 's Beurs voortreflijcke cieraeden.
Soo besich 's Somerssons, de byen zijn in 't Goy
Daer soete boeckweyt bloeydt; als zy (om inde koy
Te seer bevollickt, niet elck ander te verdringhen)
Uytleyden haers gheslachts mondighe' anwasselinghen:
Oft als zy vlieghen d'een den andren in 't ghemoedt,
En nemen af den last van 't aenghewonnen goedt:
Oft als zy yverich den claeren honich vaeten,
Met soete leckerny opvullende de raeten:
Oft als zy keeren uyt, met al haer burghery,
Den bommel een ghediert soo nyver niet als zy:
Het isser drang, en drock en nerghens sietmen luyen:
Den honich geurich ruyckt nae d'uytghesooghen kruyen.
O welcke schatten! o welck over grof ghewin
Sal komen aengheweydt tot haere paelen in,
En vullen 't landt; wanneer het Y sal doen verflaeuwen
Den Lissebonschen Taach, en neerslaen zijn winckbraeuwen;
Al hanghen zy, van oudts begruyst, vol gouden sands!
Wat sal't ghemeene best ghevoelen onderstands,
Als haere jeuchdt den hoop van Portugal sal plucken
In 't Oost; en haelen t'huys den Oest vande Molucken!
't Bestaen sal manlijck zijn. maer wat voor woorden smeên
Sal menschen tong, om yet te segghen van de gheen,
Die reysen sullen uyt, waer lancx zy noyt en hoorden
Dat yemandt was ghekeert; en soecken, in het Noorden
| |
| |
't Welck nimmermeer ontdoyt, door 's pekels korter sway,
Een wech nae 't machtich Chine', en rijcken van Cathay?
Die terghers vande doodt die henen sullen slippen
Door midden 't driftich ijs aen Hemelhooghe klippen;
Daer schors op schorse schuyft, en leydt in 't lang, en 't bree,
Als kercken boven, en als kercken onder Zee:
Die door den haeghel blindt en onghebaende plecken,
Ghelijck ter hellen, vande Son af, sullen trecken
Tot daer de maendt een deel is vanden dach, en daer
Een dach en nacht alleen volmaecken 't heele jaer.
Die, veele maenden, van de wereld af ghescheyden,
Begraven onder sneeuw haer leven sullen leyden,
By 't hongrich huylen van 't ruych onghedierte fel,
In 't Coninckrijck des nachts, ghelijck als inden hel.
Voorwaer Alcmenaes soon en heeft sich noyt vermeten
Soo onvertsaechden daedt; al heeftmen uytghekreten
Dat hy 't volck onderaertsch deed beven van ontsach,
En sleypte Cerberus gheketent voor den dach.
Nochtans en sal haer roem wijdvluchtich hier niet marren;
Als oft zy aende weet op seylsteen, vaste starren,
Graedbooch, en Astrolaab, alleen ghebonden was,
En 't waelen vande Naeld aen 't luysternauw Compas.
't Sal Crijchsvolck wesen. Dat wil voelen en beschreyen
De Zee van Hercules: dien (als hy breedt gaet weyen
Den Oceaen te trots, met uytghelaeten vloedt)
Het Amsterdamsch beleydt doen sincken sal zijn moedt:
Soo dat hy golf, op golf, beteutert door 't vervaeren,
Sal slorpen aerseling, ter straet in, met zijn baeren.
Ick sie d'Hollandsche vloot den Andaluz aen boordt:
De roock en vlam van 't schut: de pekel roodt van moordt:
't Bestorven Gibraltar van vrees om 't hart beneepen:
En al de Westerstrandt gheplondert van haer schepen:
Dien baet het niet te zijn als slooten opghebouwt,
Nocht dat zy spieghlen doen de dyninghen, van 't goudt.
Soo mannen harten, soo, soo moeden van vermoghen.
Dat's in zijn croon, den Vorst des ondergangs ghevlooghen;
En, van 't vermetel hooft, de pracht ghemaeckt tot schandt.
Soo seyndtmen 't oorloch uyt: en haeldmen vreed' in 't landt.
O voorspoed spoedich, des my 't wonder doet verstommen;
Dat ghy soo flucx, o stadt! sult wesen opgheklommen,
En hebben u gheset, in sulcken hoochte, daer
| |
| |
Soo meenich, te vergheefs, nae steyghert duysent jaer!
Men bidd' de Maeticheyt dan maer, dat zy te vreeden
Zy, u te blyven by, in uw gheluckicheden,
En vestigh' uwen stoel: Want nerghens is soo veyl
Den onverwachten val, als op de toppen steyl;
Soo slibbrich staen, als op den cruyn; soo te bedincken
Het gyben, als voorwind, en soo ghereedt het sincken.
Ghelijck ick sie, uyt wenst tot weelde, te ghemoedt
Al wat verbasterings der ouwde zeeden goedt:
En, om het snood ghewin, in last de goede wetten.
Doch sullen daer de beste' haer voorgang teghen setten,
Uytblinckende' als in goudt het heldere ghesteent:
Soo dat daer schaemroodt door de goedighe ghemeent
Sal raecken omtesien, en rouw haer hart te roeren,
En volghen op het licht dat d'Overheden voeren.
Oft oock, o groote stadt! u eenich misverstaen,
Tot altenauwen voet, van heerschen socht te raên,
Waer op licht waere, dat weer Tyranny insloope;
Niet edel Hoofttack, niet Croondraechster van Europe.
Houdt vry der volcken toom wel staedich inder handt:
Maer voor het uyterst schroom den teughel. met verstandt
Van wicht, den breydel rept, wat styver oft wat sachter.
Te ruym dat struyckelt vaeck, en al te cort leydt achter.
In vryheyt ordentlijck uw burghery laet treên,
Recht tusschen dienstbaerheyt en wetteloosheyt heen.
Soo groeydt, soo bloeydt, soo wast, o rechterhandt der Staeten,
In mooghentheyt, gheluck, en tal van ondersaeten.
En ghy, o vrouwen, wischt uw traenen af en lijdt
Gheduldich desen, om den naekomenden tijdt.
(De tekst is afgedrukt naar P.C. Hooft, Gedichten, ed. Leendertz-Stoett II, 273-281, vs 1478-1743.) |
|
Auteursrechtelijk beschermd