Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1662]

Bijlage 54

10 November 1948

Heldrings overwegingen voor het afwijzen van het voorzitterschap van commissarissen van de Nederlandsche Handel-Maatschappij
(vgl. p. 12)

Ik voorzie op mijn leeftijd de mogelijkheid, dat ik spoedig naar den geest niet meer in staat zal zijn, de functie naar behoren uit te oefenen.

Voorts houd ik rekening met het vooruitzicht wegens gebrek aan contact met de handel, uit het actieve zakenleven zijnde, ‘eruit’ te geraken, waardoor mijn waarde als commissaris geringer wordt.

Ik verlang niet meer naar een taak, die veel hoofdbreken of zorgen dreigt te kosten.

Afgescheiden van mogelijke Europese verwikkelingen, zullen de eerstvolgende tijden ten aanzien van Indië moeilijk, zo niet stormachtig zijn.

De samenstelling van de directie is niet zodanig, dat zij én harmonisch belooft te kunnen samenwerken én te beantwoorden aan de gecompliceerde taak die haar opgelegd wordt.

Dat de directie naar uitbreiding van zaken streeft, billijk ik. Ik beveel echter aan dat zij niet aanstonds met drie directeuren uitgebreid wordt en ook niet, dat zij, zij het gedurende korte tijd, niet wordt vergroot, zooals zij voorstelt. In elk geval moet een plaats voor K.F. Zeeman gereserveerd worden (1950). Tegen den candidaat van der Wall Bake heb ik geen persoonlijk, wel principiëel bezwaar, omdat zijn taak zal zijn, met behulp der Nederlandsche Handel-Maatschappij nieuwe industrieën te vestigen of bestaande te reorganiseeren. Als commerciëel adviseur lijkt hij alleszins geschikt. Dezelfde man moet echter niet de bankier zijn, die de financiële betrekkingen tussen de industrieën en de bankier mede bepaalt. Een bank moet boven alles haar liquiditeit handhaven en deze kan bij een omslag in de conjunctuur in het gedrang komen. De Nederlandsche Handel-Maatschappij heeft, Indië erbij gerekend, reeds veel meer dan de andere banken in deelnemingen vastgelegd, waarop weliswaar sterk afgeschreven is, maar die niettemin meetellen. Op het oogenblik schuilt in haar industriële participaties in Nederland geen gevaar, maar indien men de bankzijde van deze industriële activiteit in handen legt van iemand, die de commerciëel-technische kant beoordeelt, begeeft men zich op het verkeerde pad. Men denke aan de bankcrises in België en Duitschland, die in deze vermenging hun oorsprong hadden. Men kan de wenselijke technische kennis kopen zonder haar directorale bevoegdheid te geven.

[p. 1663]

Op grond van deze overwegingen heb ik d'Escury medegedeeld, dat ik het voorzitterschap, dat hij en Tegelberg (tegenwoordige voorzitter, die bereid was, voor mij plaats te maken) mij aangeboden hadden, niet begeerde. Daarbij kwam dat de verhouding tusschen d'Escury, die mijn opvolger zal zijn, en Albarda enerzijds en Van Sandick anderzijds niet zo is, dat een conflict onwaarschijnlijk geacht moet worden. Op het oog is die verhouding de laatste tijd goed, maar de beide partijen zijn het niet eens kunnen worden over de samenstelling van de directie na mijn vertrek en het besluit, de directie voorlopig niet aan te vullen is niet meer dan een compromis. Zelf heb ik geen aandeel in hun onderlinge besprekingen genomen, maar toen ik zeide, dat ik verdere moeilijkheden voorzag, gaf d'Escury mij gelijk. Het verlangen mij te behouden was dus niet groot. Van Sandick staat ongeveer op mijn standpunt, maar hij wordt door de anderen voor lastig, jaloers en ruziezoekend uitgemaakt. Dit is zeer overdreven; hij is scherp, soms ook wanneer hij beter deed te zwijgen, onder andere tegenover Lieftinck, maar hij heeft zich tegenover mij als een prettige medewerker leren kennen, vol humor. Albarda, die een speciale grief tegen hem heeft, zegt dat hij (Van Sandick) niet in ‘team’ kan werken. Mijn mening is dat dit bij Albarda in hoger mate het geval is. Deknatel, die objectief is, houdt zich min of meer afzijdig. Hij wil ook niet lang aanblijven (hartkwaal).