Herinneringen en dagboek (3 delen)

[p. 1543]

Bijlage 16

12 November 1929

Brief van Heldring aan Du Mosch
(vgl. p. 825)

Zeer geachte Heer Du Mosch,

Op Donderdag 7 November 1929 woonde ik de tweede zitting van het comité uit kleine naties bij, voorzitter was de heer Egnell; vertegenwoordigd waren Denemarken, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland.

Van Finland was bericht ingekomen, dat het zich gaarne bij de besprekingen aansluit. België houdt zich echter afzijdig, maar, naar de heer Gérard den heer Egnell medegedeeld had en ook tegenover mij herhaalde, zal het wellicht op deze beslissing terugkomen, nadat de heer Gérard den voorzitter van het Belgische Nationale Comité, den heer Desprez, mondeling ingelicht zal hebben, hetgeen tot nu toe niet heeft kunnen geschieden.

Mijn meening, dat in de eerste zitting (19 October) niet besloten is tot overleg tusschen de bedoelde kleine naties in het algemeen en dit zich voorloopig bepaalt tot de tariefvacantie en een Europeesch samengaan in zake tariefverlaging, werd niet gedeeld, waarop ik zeide, dat het Nederlandsche Nationale Comité zich volkomen vrijheid ten aanzien van andere kwesties voorbehoudt. Besloten werd, dat deel van het protocol der eerste zitting zoodanig te wijzigen, dat men voortaan met elkaar te rade zal gaan over de wenschelijkheid, om over hangende of te berde gebrachte vraagstukken overleg te plegen. Niemand bindt zich dus tot bespreking van andere onderwerpen dan het onderhavige, maar de andere naties zijn wel van plan deze te doen plaats hebben, terwijl wij op de vlakte blijven.

Voorts werd besloten, verdere wijzigingen in het protocol aan te brengen, welke ten doel hebben, alle karakter van een groep aan het overleg te ontnemen.

De heer Egnell heeft den heer Theunis nog niet ontmoet, en ingelicht; dit zal eerst op 29 November e.k. kunnen geschieden, daar de heer Theunis voortdurend reizende of bezet is.

De heer Egnell en ik kregen opdracht, den heer Pirelli in te lichten, doch hij was zoo zeer in beslag genomen, dat ik hem ternauwernood in de vergadering van het reorganisatie-comité even apart kon nemen en haastig enkele woorden over onze bespreking kon zeggen, terwijl ik hem de drie

[p. 1544]

wenschen (hierbij gevoegd: bijl. A) van de kleine naties (waarmede Denemarken en Finland zich echter niet vereenigden; zij zijn voorloopig tegen een wapenstilstand gekant) overhandigde, ofschoon het verloop der discussie in het reorganisatie-comité dit overbodig gemaakt had, zooals uit het navolgende zal blijken.

Zitting reorganisatie-comité op 8 November jl.

Er was bijgaande agenda (ordre du jour). Aanstonds bleek, dat, waarschijnlijk als gevolg van nader overleg en besprekingen met Stoppani, de heer Pirelli de actueele kwesties niet op een zijspoor wilde schuiven. De nota's van Salter, Stoppani en Riedl, waaruit men een extract gemaakt had, evenals het ontwerp-conventie betreffende den wapenstilstand waren ter tafel, terwijl de heeren Salter en Stoppani ter vergadering verschenen en het plan van de ‘trêve’ op zeer bekwame wijze toelichtten. Dit was wel noodig, want vele landen wantrouwden haar, of willen haar in beginsel niet. Zoo hadden wij reeds besloten, de vraag aan de nationale comité's zóó in te richten, dat de nadruk op de collectieve tariefverlaging gelegd en de wapenstilstand als een zeer wenschelijk, zoo niet onmisbaar, voorspel daartoe voorgesteld werd, waarbij zich de moeilijkheid voordeed, hoe men spoedig een questionnaire over de ingewikkelde kwestie der tariefverlaging zou opstellen. Te Genève - dit werd mij ook door den heer Nederbragt bevestigd - is men in de laatste zitting van het Economisch Comité klaarblijkelijk betrekkelijk optimistisch over het totstandkomen van de ‘trêve’ geworden, al hangt veel van de voorbehouden en uitzonderingen af, die men zal willen maken en toelaten. Sir Arthur Salter toonde zich teleurgesteld dat de Internationale Kamer van Koophandel niet op zich kon nemen, de ‘trêve’ zonder meer te verdedigen, die hij voor absoluut noodzakelijk aanziet. Pirelli maakte hem echter duidelijk, dat de werkwijze der Kamer raadpleging van de nationale comités onvermijdelijk maakt, maar wel kon het bestuur de vragen zóó inkleeden, dat het gemakkelijker is een gunstig dan een ongunstig antwoord te geven. Besloten werd (behoudens goedkeuring van den President) zoo spoedig mogelijk een questionnaire betreffende de ‘trêve’, van een résumé vergezeld, uit te zenden, daarbij te voegen résumé's van de nota's van Salter, Stoppani en Riedl, zoodat de nationale comité's reeds aanstonds daarover hun gedachten kunnen laten gaan. Antwoord op de questionnaire, die door de heeren Gérard en Riedl opgemaakt zal worden, verlangt men vóór 31 December e.k. Daarna komt het Comité tegen midden Januari bijeen, om aan de hand der antwoorden het Exécutif uit te noodigen, aan de diplomatieke conferentie, die waarschijnlijk omstreeks 15 Februari gehouden zal worden, een advies betreffende de ‘trêve’ in te dienen. Een tweede questionnaire in zake de collectieve actie (Europeesch samengaan), waarop men na 5 of 6 maanden antwoord vraagt, zal eenigen tijd na de eerste uitgaan. Hiermede was aan de wenschen der kleine naties (comité Egnell) voldaan.

Het zou mij te ver voeren, indien ik uitweidde over de deels zeer interessante besprekingen betreffende het karakter der ‘trêve’ en van de collectieve actie (o.a. moet deze laatste voor niet-Europeesche staten open zijn, waarvan Riedl politieke gevaren voorziet en hetgeen Engeland met het oog op

[p. 1545]

de dominions noodzakelijk acht, al zullen deze er waarschijnlijk geen gebruik van maken?). Gaarne geef ik t.z.t. mondelinge toelichtingen.

Ten aanzien van de reorganisatie zal het volgende aan den Conseil voorgesteld worden:

Het reorganisatie-comité zal het ‘Comité des relations internationales’ heeten en de tegenwoordige samenstelling behouden.

Het zal met de volgende sous-comité's werken:

1e. Politique commerciale et entraves au commerce, bestaande uit technici.

Vraagstukken:

Clause de la nation la plus favorisée.

Methodes d'établissement des indices tarifaires.

Traitement des étrangers.

Protectionnisme indirecte (administratif).

Pratiques douanières en matière de droits ad valorem et de droits spécifiques.

Stabilité des tarifs douaniers.

Formalités douanières.

Dumping. Discriminations tarifaires.

Entraves au trafic aérien.

2e. Ententes industrielles internationales et rationalisation, bestaande uit enkele leden van het sous-comité No. 1 en enkele leden van het tegenwoordige comité voor de ententes industrielles.

3e. Relations européennes. Dit zal van dezelfde samenstelling zijn als het Comité des relations internationales, plus desgewenscht eenige technici. Het heeft de ‘trêve’ en de Europeesche kwestie voor zijn rekening.

4e. Europa/Etats Unis. Dit is Pirelli's lievelingsdenkbeeld, waarvan hij niet af te brengen is. Over de samenstelling van dit sous-comité zal later beslist worden, wanneer men den specialist gevonden zal hebben, die de vergelijkende studie van productie-voorwaarden in de Vereenigde Staten en Europa op zich neemt en daarover rapport uit zal brengen. Dit wordt dus een ongevaarlijke, misschien zeer interessante, maar mijns inziens niet bepaald noodige studie, waarvoor geld buiten de begrooting gevonden moet worden.

5e. Relations avec l'Extrême-Orient. Tegen de instelling van dit sous-comité heb ik gewaarschuwd, maar de aanwezigen achtten het als attentie tegenover de Oosterlingen noodig, als men een comité van de Vereenigde Staaten heeft. Pirelli wil het echter voorloopig niet samenstellen, evenmin als het sous-comité.

6e. Relations avec l'Amérique du Sud, dat zuiver propagandistisch bedoeld is.

Wat betreft het punt der agenda: ‘Exchange de vues sur l'opportunité d'étudier par catégories de production, au sein de la Chambre de Commerce Internationale, les problèmes découlant des discussions des Comités “c” e “d”’, dit wordt voorloopig in de sfeer van den geleerde gebracht, die de bovengenoemde studie over de Vereenigde Staten/Europa maken zal.

Over de cartelisatie is slechts voorbijgaand gesproken. Dit punt komt echter zeker weer aan de orde, daar het Comité althans één overtuigd cartelist in zijn midden heeft (den heer Glivic), en de heer Duchemin zijn meening in den Conseil ook wel niet verzaken zal. Ook de heer Serruys heeft in het

[p. 1546]

Economische Comité de meening verkondigd, dat de ‘trêve’ voornamelijk zal moeten dienen om Europa te carteliseeren. Met het oog hierop alleen is het goed, dat de kleine naties voeling met elkaar blijven houden.

Na afloop van de vergadering van het reorganisatie-comité deden de heer Riedl en ik verslag aan het comité Egnell, dat met den loop van zaken ingenomen bleek. Besloten werd nog, dat de heeren Egnell en Riedl den heer Dolléans dezer dagen omtrent de plaats gevonden besprekingen zullen inlichten.

Den heer Posthuma zend ik de volgende stukken:

1.	Avant-projet de convention pour la trêve douanière. (Hiervan zend ik U bijgaand eveneens een exemplaar.)
2.	Analyse de l'étude de Sir Arthur Salter sur ‘l'Idée des Etats-Unis de l'Europe’.
3.	Projet de M. Riedl relatif à la convocation d'une Conférence en vue de la création d'une Fédération économique des états de l'Europe.
4.	Résumé des rapports du Comité National autrichien relatifs à la Fédération économique des Etats d'Europe (Document No. 3876).
5.	Etats des travaux relatifs à la Politique commerciale et aux entraves au commerce au 25 Octobre 1929 (Document No. 3875).

Les comités nationaux autrichien, danois, néerlandais, norvégien, suédois et suisse estiment qu'il serait désirable que

1) la Chambre de Commerce Internationale demande le plus tôt possible aux comités nationaux s'ils approuvent le projet de mettre à l'étude la constitution d'une fédération économique d'états européens étant bien entendu que cette fédération n'aurait aucun caractère agressif contre un pays quel-conque européen ou extra-européen;

2) qu'en même temps la Chambre demande aux comités nationaux s'ils veulent collaborer à l'obtention d'une trêve douanière à la condition explicite que pendant cette trêve une proposition positive soit élaborée en vue d'organiser une action collective ayant pour le but de réduire les tarifs douaniers et de supprimer les entraves au commerce. La trêve douanière ne serait donc qu'une simple préparation à l'action collective;

3) que la Chambre de Commerce Internationale, sur la base des réponses reçues à cette enquête, établisse un rapport destiné à être soumis à la conférence diplomatique prévue pour le début de 1930.